Interdepartementale Management Leergang
Zij gingen u voor
Voorwoord
Ir. M.A. (Marga) Zuurbier, directeur Arbeidsomstandigheden ministerie van SZW “Fantastisch! De interactie met toonaangevende kopstukken uit theorie en praktijk, de gesprekken met collega’s. Je ervaart wat je van elkaar kunt leren en wat dat betekent voor je eigen functioneren.”
Ir. M.A. (Marga) Zuurbier
Dr. M.J.W. (Marc) Sprenger, directeur van het European Centre for Disease Prevention and Control (ECDC) “Blijvende dynamiek vereist het vermogen je continu te verwonderen en je selectief te conformeren.”
Dr. M.J.W. (Marc) Sprenger
Drs. J.A. (Jan Andries) Wolthuis, hoofd Interactie ministerie van BZK “In mijn werk grijp ik regelmatig bewust terug op kennis en vaardigheden die ik tijdens de Interdepartementale Management Leergang heb opgedaan. Een zeer waardevolle ervaring.”
Drs. J.A. (Jan Andries) Wolthuis
Mr. C.A. (Charlotte) Grezel, raadadviseur ministerie van Veiligheid en Justitie “Dankzij de Interdepartementale Management Leergang stapte ik uit mijn comfortzone en heb ik kunnen toegroeien naar een authentieke stijl. Dat heeft de effectiviteit van mijn handelen vergroot.”
Mr. C.A. (Charlotte) Grezel
Drs. J.K. (Jasper) Wesseling, directeur Innovatie en Kennis ministerie van EL&I “De IML opent nieuwe vensters. Ik heb kennis gemaakt met belangwekkende wetenschappelijke inzichten die ik zonder de opleiding niet snel zou hebben opgepikt. En ik heb ervaringen en praktijken binnen andere departementen leren kennen, waarvan ik anders niet snel zou hebben geweten.”
Drs. J.K. (Jasper) Wesseling
De Interdepartementale Management Leergang (IML) is sinds 1996 een toonaangevende opleiding voor leidinggevende ambtenaren in de Rijksdienst. Het SG-Overleg is opdrachtgever van de opleiding, NSOB en Berenschot zijn gezamenlijk verantwoordelijk voor het curriculum. De NSOB verzorgt hoogwaardige en uitdagende opleidingen voor het topsegment van het openbaar bestuur en de publieke sector. Excellente professionals, met een scherpe kijk op de maatschappelijke dynamiek, zijn voor publieke organisaties immers onontbeerlijk om succesvol te zijn. Berenschot is al ruim zeventig jaar een gerenommeerde adviespartner van de overheid, met kennisoverdracht en ervaringsuitwisseling hoog in het vaandel. Verbreding van kennis, verdieping van inzichten en de verbinding met de buitenwereld staan centraal in de IML. Beleids- en uitvoeringsprofessionals ontmoeten elkaar in een intensief programma, dat in meerdere modulen verbanden legt tussen persoonlijke effectiviteit, theorie en reflectie. Door buiten de kaders te treden van het eigen werkdomein leidt de IML professionals op die hun eigen wereld beter doorgronden en deze daardoor beter – soms zelfbewuster, soms bescheidener – kunnen vormgeven. Daarin worden ze begeleid door docenten uit wetenschap en praktijk, die behoren tot de top van wat Nederland te bieden heeft. De kruisbestuiving tussen theorie en praktijk en tussen beleid en uitvoering, het hoogwaardige curriculum en de inzet van topwetenschappers en –practitioners maken de IML tot een opleiding die geen enkele leidinggevende in de Rijksdienst mag missen. Prof. dr. P.H.A. (Paul) Frissen, decaan Drs. L. (Ludy) Geut, co-decaan
Interdepartementale Management Leergang De Interdepartementale Management Leergang (IML) is een circa vijftien maanden durende deeltijdopleiding voor (aanstaande) leidinggevenden die werkzaam zijn bij de Rijksoverheid. De departementen zelf gaven opdracht tot ontwikkeling van de IML, vanuit de behoefte aan verdieping en reflectie voor ambtenaren in hogere functies. De dynamische omgeving, zowel bestuurlijk als maatschappelijk, vraagt om een Rijksdienst die in staat is zich voortdurend te situeren in die dynamiek. Dat stelt hoge eisen aan leidinggevenden. Afstand kunnen nemen van de waan van de dag; het vermogen om bruggen te bouwen tussen verschillende beleidsdomeinen, beleid en uitvoering, overheid en samenleving; een scherp gevoel voor de eigen professionaliteit versus de bestuurlijke realiteit – het zijn bij uitstek de bekwaamheden waaraan de Rijksdienst behoefte heeft. De IML is een verrijkend en uitdagend programma voor leidinggevenden vanaf schaal 14, die werkzaam zijn bij de departementen en hun uitvoeringsorganisaties. De leergang biedt deelnemers zowel theoretisch, praktisch als persoonlijk repertoires om in de complexiteit van hun organisaties en hun omgeving leiderschap te ontwikkelen, voorbij de managementvaardigheden. Op deze manier vormt de IML een onmisbare bron van kennis, vaardigheden, ervaring en ideeën.
‘Docenten die je ontregelen’ Mr. M. (Iep) Visser, algemeen secretaris van de Onderzoeksraad voor Veiligheid
“De Onderzoeksraad voor Veiligheid is een ZBO gepositioneerd buiten het ministerie. Maar voor mijn werk is het wel cruciaal om de mechanismen binnen ministeries te doorgronden. Vanuit de uitvoeringspraktijk wilde ik dus een brede blik krijgen op de departementale beleidsen uitvoeringspraktijk. Daarom ben ik in 2008 de IML gaan doen.
Ik vond het om verschillende redenen een zeer inspirerende opleiding. Door de leerstof die mij echt nieuwe inzichten opleverde. En door de brede praktijkkennis die ik opdeed, mede dankzij de diversiteit binnen de deelnemersgroep. Wat de IML bijzonder maakt, is dat docenten hun best doen om je uit je normale denkpatronen te halen, zeg maar gerust om je te ontregelen. Weg van de gebaande paden, op zoek naar nieuwe wegen om naar vraagstukken te kijken.
Daar pluk ik ook nu nog de vruchten van. Het concept van reframen bijvoorbeeld, dat heb ik me eigen gemaakt. Het lukt om andere, vaak betere oplossingen te vinden door bewust vanuit een ander perspectief te kijken. Dat is een zeer waardevol inzicht.”
Interdepartementale Management Leergang
De opleiding De Interdepartementale Management Leergang bestaat uit vijf samenhangende modulen, over een periode van circa vijftien maanden. Elke module bestaat uit drie delen: praktijk en persoonlijke effectiviteit, theorie en reflectie. Overheid en Samenleving De eerste module verkent de grenzen van het publieke domein. Hoe ontwikkelt zich de verhouding tussen samenleving en overheid en tussen markt en overheid? En welke patronen in overheidshandelen tekenen zich in dit perspectief af? De module is tevens bedoeld om honger op te wekken naar de verdieping en kennisontwikkeling in de volgende vier modulen. Nederland voor Europa, Europa voor Nederland De tweede module gaat in op de Europese ontwikkeling en de betekenis daarvan voor het Nederlandse openbaar bestuur. De internationalisering van de samenleving en de opkomst van Europese instituties hebben verstrekkende gevolgen. Wat betekenen ze voor het nationale bestuur en de nationale beleidsruimte? En welke rol kan Nederland internationaal spelen? Organiseren, veranderen en leidinggeven in de publieke sector De derde module verbindt de praktijk van de deelnemers met veranderkundige theorie. Welke veranderingen en vernieuwingen voltrekken zich in het openbaar bestuur? Hoe kunnen leidinggevenden deze veranderingen mede richting geven? Begrippen en instrumenten uit de veranderkunde worden in kaart gebracht. Deelnemers brengen de eigen aanpak in en ordenen en analyseren de daaruit voortvloeiende interventies. Doel is een actieve en reflectieve houding te ontwikkelen om zo tot vernieuwende oplossingen te komen voor bestaande organisatievraagstukken.
‘Bewuster omgaan met dilemma’s en positiekeuzen’ Prof. mr. dr. S. (Stavros) Zouridis, hoogleraar bestuurskunde aan de Universiteit van Tilburg
Interdepartementale Management Leergang
“Werken met politieke bestuurders geeft managementposities bij de overheid een bijzondere spanning. Deze wordt veroorzaakt door de combinatie van deels overlappende verantwoordelijkheden – bestuur en management van een departement – én sterk uiteenlopende oriëntaties – de een primair gericht op de ambtelijke organisatie en ‘het veld’, de ander op de politieke arena en het ‘grote publiek’. Soms leidt deze combinatie tot geoliede samenwerking, maar met enige
regelmaat zitten ambtelijk managers en politiek bestuurders elkaar stevig in de weg. De professionele gereedschapskist van de ambtelijk manager bevat daarom repertoires die deze in staat stellen effectief met politiek om te gaan. Bewust omgaan met de dilemma’s in het werken met politiek en de voorhanden ambtelijke positiekeuzen, inzicht in bestuursstijlen en een gepaste rolkeuze kunnen soms voorkomen dat politiek-
ambtelijke betrekkingen ‘uit de bocht vliegen’ en dat verstrikking optreedt in complexe besluitvormingsprocessen.”
Politieke leiding en ambtelijke organisatie De vierde module stelt de voor velen moeilijkste, maar tegelijkertijd spannendste dimensie van de ambtelijke professionaliteit centraal: het werken met bestuur en politiek. Welke ontwikkelingen doen zich voor in de relatie tussen politieke leiding en ambtelijke organisatie? De dunne lijnen tussen dienstbaarheid en eigen ambtelijke verantwoordelijkheid, tussen bestuurlijke voorkeuren en professionele wensen, tussen wat de minister wil en wat de minister moet weten, zijn uiterst subtiel. Deelnemers krijgen gereedschap aangereikt om bewuster met hun politiek-bestuurlijke intuïtie om te gaan. Bestuurlijke transformatie De vijfde module focust op de vraag welke transformaties – zowel beleidsinhoudelijk als bestuurlijk en organisatorisch – zich in de context van het openbaar bestuur voltrekken. Wat is de concrete doorwerking daarvan? En hoe valt die doorwerking te bevorderen. Deze module benut kenniselementen die in voorgaande modules zijn aangereikt en zoekt nadrukkelijk de actualiteit op in het debat over de toekomst van het openbaar bestuur. Eindopdracht De leergroepen werken alle aan een gelijkluidende opdracht die leidt tot een eindrapport. Het onderwerp wordt aangedragen door het overleg van secretarissen-generaal. Afsluiting De IML wordt afgesloten met een slotmiddag waarop de leergroepen de resultaten van hun eindopdracht presenteren en verdedigen. Er volgt een discussie in aanwezigheid van leden van het curatorium, de opdrachtgevers, kerndocenten, leercoaches, programmaleiding, werkgevers (leidinggevenden), mentoren, (oud)deelnemers aan de IML en andere belangstellenden. Degenen die de leergang met succes hebben doorlopen, krijgen een certificaat uitgereikt.
‘Een ijzersterk merk’ Drs. S.M. (Simone) Roos, directeur-generaal ministerie van BZK
“Door mijn toenmalige werkgever werd ik in 2002 ‘uitverkoren’ om de IML te doen. Men zag doorgroeimogelijkheden en vond het belangrijk dat ik mijn kennis verder zou verbreden en verdiepen. Dankzij mijn juridisch-bestuurskundige achtergrond werd het in theoretisch opzicht geen totale ontgroening, maar wel een openbaring. Ik vond het heel bijzonder om bepakt met vijftien jaar werkervaring opnieuw te worden ondergedompeld in de bestuurs-, de organisatie- en de
veranderkunde. Ik heb zoveel bijgeleerd. Ontzettend goed is de combinatie van beleids- en uitvoeringsprofessionals. Die diversiteit schuurt soms, maar juist dat levert je inzichten op die van grote waarde zijn voor je verdere loopbaan. Nu zit ik als alumna in het curatorium van de IML. Meest opvallend vind ik dat de IML zo’n ijzersterk en stabiel merk is. Ondanks dat de opleiding meebeweegt met de nieuwste inzichten, blijft de
boodschap richting deelnemers dezelfde: stap uit je dagelijkse werkelijkheid, bekijk de dingen van verschillende kanten, reflecteer, wees kritisch.”
Interdepartementale Management Leergang
Exclusiviteit In de NSOB werken vooraanstaande wetenschappers van zes universiteiten samen om aan professionals in het openbaar bestuur en de publieke sector ‘state-of-the-art’ opleidingen te bieden. Daarnaast nemen practitioners van naam en faam deel aan de programma’s. Aan de IML dragen onder meer de volgende docenten, gastdocenten en leercoaches bij: Prof. dr. J. J. Boonstra, hoogleraar Universiteit van Amsterdam Prof. dr. P. H. A. Frissen, hoogleraar Universiteit van Tilburg, decaan NSOB Drs. L. Geut, oud lid van de directie Berenschot, co-decaan NSOB Prof. dr. P. ‘t Hart, hoogleraar Universiteit Utrecht Dr. mr. J.P. Hoogeveen MPA, directeur-generaal ministerie van EZ Prof. dr. M.J.W. van Twist, hoogleraar Erasmus Universiteit Rotterdam, decaan NSOB Prof. dr. R.J. in ’t Veld, hoogleraar Open Universiteit en Universiteit van de Nederlandse Antillen Prof. mr. dr. S. Zouridis, hoogleraar Universiteit van Tilburg Drs. F.W. Brave, leercoach Berenschot Dr. M.M. Ferwerda, leercoach Berenschot Drs. L.J.M. Fiers MMC, leercoach Berenschot Samenstelling curatorium IML Drs. M.R. (Manon) Leijten, secretaris-generaal ministerie van Financiën Drs. L. (Loes) Mulder, directeur-generaal ABD ministerie van BZK Drs. S. (Siebe) Riedstra, secretaris-generaal ministerie van V&J Drs. S.M. (Simone) Roos, directeur-generaal ministerie van BZK Mr. J. (Hans) van der Vlist, secretaris-generaal ministerie van OCW
‘De IML is een intensieve pitstop’ Chris Buijink, voorzitter van de Nederlandse Vereniging van Banken
“Het curatiorium van de IML fungeert als klankbord voor de decanen van de opleiding en als verbinding naar de werkpraktijk van de deelnemers. We houden het curriculum goed in de gaten, onder meer door te vragen wat deelnemers ervan vinden. Daarnaast bedenken en begeleiden we de opdrachten waaraan deelnemers in groepen werken. Interdepartementale Management Leergang
Wij merken dat veel deelnemers de IML ervaren als een intensieve en goede pitstop. We vragen veel van de deelnemers, naast hun toch al drukke dagelijks werk. Maar het levert hen enorm veel op. Mensen tanken bij over bijvoorbeeld Europa, over leidinggeven aan verandering, over politiek-ambtelijke verhoudingen, over persoonlijke effectiviteit. Het verversen van theoretische kennis, in combinatie met het uitwisselen van ervaringen zorgt
voor een echt rijke ervaring. Deelnemers geven na afloop aan dat hun denken is gescherpt en dat ze talenten in zichzelf hebben ontdekt die ze verder willen uitdiepen. In de praktijk zie je dat velen na afloop toe zijn aan een vervolgstap in hun loopbaan binnen het Rijk en soms ook daarbuiten. Dat is goed voor hen en voor de Rijksdienst.”
NSOB Lange Voorhout 17 2514 EB Den Haag
Berenschot Europalaan 40 3526 KS Utrecht
t (070) 30 24 910 f (070) 30 24 911 e
[email protected] w www.nsob.nl
t (030) 29 16 916 f (030) 29 47 090 w www.berenschot.nl
Tekst en realisatie Public Creation, Baarn
Fotografie Gerhard van Roon, Den Haag
Ontwerp Simons en Boom, Arnhem
Druk Drukkerij Gijsemberg, Maasmechelen November 2012
