Intensive Care UMC St Radboud
Communicatie app voor de IC‐patiënt
1
Inhoudsopgave: Inleiding…………………………………………………………………………………………………………………….…..……………………..……………3 Aanleiding……..…………………………………………………………………………………………………………………..…………..………………….4 Communicatiehulpmiddelen..………………………………………………………………………………………………………………..…………..4 Mogelijkheden van voICe………………………………………………………………………………….…………..…………..………………………5 Voordelen van voICe……………………………………………………………………..…………………………………………………………………..6 Doelgroepen en bereik …………………………………………………………………………………………………………………………………….6 Scanbesturing en eenknopsbediening………………………………………………………………………………………………………………..7 Hoezen, screenprotector & iPadondersteuning……………………………………………………………………………………………….7 Diefstalpreventie en ‘what to do if ……’ ………………………………………………………………………………………………………….7 Gebruikershandleiding voICe …………………………………………………………………………………………………………………………….7 Voortgang in het ontwikkelproces en start ingebruikname………………………………………………………………………………..8 Colofon ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..9 Literatuur…………………………………………………………………………………………………………………………………….……………………10
2
Inleiding De Intensive Care van het UMC St Radboud ontwikkelde onlangs een speciale iPad‐communicatie‐app voor onder andere beademde en wakkere IC patiënten (volwassenen en kinderen). IC‐patiënten zijn veelal niet in staat te spreken en moeten met naasten en professionals communiceren door middel van bijvoorbeeld liplezen, schrijven of het gebruik van een letterbord of toetsenbord/laptop. Door diverse oorzaken zijn deze methoden niet afdoende om de communicatie goed te laten verlopen. Uit interviews met patiënten en hun naasten is gebleken dat zij deze gebrekkige communicatie als zeer storend ervaren. Dit leidt niet alleen bij hen, maar ook bij medewerkers, tot gevoelens van onder andere wanhoop en frustratie. Door het gebruik van deze speciaal voor IC‐patiënten ontwikkelde communicatie‐app op de iPad, genaamd voICe, verbetert de communicatie voor en met hen. Het gebruik van de app vraagt weinig spierkracht en motoriek, werkt intuïtief en is eenvoudig en begrijpelijk voor iedereen. De app ‘leert’ van de keuzes van de patiënt en past zich daaraan aan. Tevens heeft de communicatie‐app een mogelijkheid tot het opnemen van een videoboodschap voor de patiënt door een naaste en bevat de app een duidelijke klok en datumaanduiding. De communicatie‐app voICe, waarvan de ontwikkeling is gestart in november 2012, wordt vanaf medio mei 2013 in het UMC St Radboud aan de medewerkers van de IC geïntroduceerd: op elke IC unit is een iPad aanwezig. Doelstelling is, dat voICe voor eind augustus 2013 frequent wordt gebruikt in de zorg voor beademde en wakkere patiënten. Daarnaast kan voICe worden aangeboden aan andere IC’s in Nederland en het Nederlandstalige deel van België. Ook is de ontwikkeling van anderstalige versies denkbaar. De kernleden van de projectgroep voICe, Judith van Kol, kinder IC verpleegkundige
afdeling Kinder Intensive Care, UMC St Radboud Nijmegen.
Pieter Reintjes, senior IC verpleegkundige
afdeling Intensive Care, UMC St Radboud Nijmegen.
Willem Roudijk, adviseur patiëntenzorg
afdeling Intensive Care, UMC St Radboud Nijmegen.
3
Aanleiding Communicatie met en door de IC patiënt is van groot belang, zowel voor die patiënt zelf als voor zijn omgeving. Patiënten (volwassenen en kinderen) met canule, tube of beademingsmasker zijn niet in staat te praten. Dit bemoeilijkt de communicatie: de huidige hulpmiddelen met betrekking tot communiceren (liplezen, schrijven, ja‐knikken, nee‐schudden of het gebruik van een letterbord of toetsenbord/laptop) kunnen het gemis van een stem onvoldoende opvangen. Op de IC van het UMC St Radboud werden in 2011 2399 patienten beademd, met een gemiddelde van 3 beademingsdagen. De communicatieproblem en gelden dus voor een grote patiëntengroep. Tot enkele jaren geleden werden alle IC‐patiënten continue in slaap gehouden. Het was beter voor de beademde patiënt om niks mee te krijgen van de IC opname ‐ zo was de gedachtegang ‐ en de beademingsmachines waren alleen in staat de patiënt te beademen als de patiënt geen eigen ademprikkel had. Hiervoor moest de patiënt diep in slaap worden gehouden. Wetenschappelijk onderzoek heeft echter aangetoond: hoe korter de patiënt in slaap wordt gehouden hoe sneller het herstel (Jacobi J, 2002). Daarnaast zijn de beademingsmachines, dankzij de huidige technologische ontwikkelingen, ook in staat de patiënten te beademen als zij wel een ademprikkel hebben. De beademingsmachine ondersteunt dan de patiënt in plaats van dat hij de beademing volledig overneemt. Het is dus mogelijk om IC patiënten op de IC wakker te laten zijn; dit kan hun herstel ten goede komen. Dit maakt echter wel dat de communicatie met de beademde IC patiënt een stuk intensiever is geworden. IC patiënten zijn erg afhankelijk van de medewerkers van de IC; de medewerkers dienen continue te communiceren met de IC patiënten over het beleid, interventies, handelingen en natuurlijk dienen de medewerkers in te springen op de psychische en emotionele gesteldheid van de patiënt. Geruststellen, uitleggen en onzekerheden wegnemen is dagelijks werk voor de medewerkers van de IC. De wakkere IC/MC patiënt wil graag communiceren met zijn omgeving, maar door de beademing/tube/canule is praten niet mogelijk. Communicatie wordt hierdoor bemoeilijkt. Ook kan er sprake zijn van andere symptomen, die gerelateerd zijn aan het IC‐verblijf en ernstig ziek zijn (Hurting & Dowey, 2009) ; concentratieproblemen visuele waarnemingsstoornissen verwardheid/desoriëntatie stoornissen in de (fijne) motoriek spierzwakte. Het elkaar niet kunnen bereiken & het niet begrijpen of begrepen worden zorgen bijna dagelijks bij alle betrokkenen voor emoties als: boosheid machteloosheid frustratie wanhoop gevoel van mislukking gevoel van controleverlies Dit komt niet alleen voor in de vele praktijksituaties op de IC; ook is het communicatieprobleem een belangrijk item gebleken in de interviews die met ex‐IC‐patiënten en hun naasten zijn gehouden over de kwaliteit van de zorg op de IC in het UMC St Radboud (W. Roudijk, 2010 & 2012). Communicatiehulpmiddelen In een wetenschappelijk onderzoek, dat in 2011 op een IC in de Verenigde Staten werd uitgevoerd, werd gekeken naar hoe IC verpleegkundigen met IC patiënten communiceren en welke resultaten uit die interacties kwamen. Het bleek dat de communicatie in 70% van de interacties succesvol was, maar dat over enkele onderwerpen, zoals pijn, regelmatig geen succesvolle communicatie was. Patiënten gaven aan dat 40% van de interacties van communicatie met de IC verpleegkundigen als moeilijk tot zeer moeilijk werden bestempeld. (Mary Beth Happ, 2012) Wel bleek uit dit onderzoek dat er weinig gebruik werd gemaakt van communicatiehulpmiddelen. Dit zou de communicatie kunnen verbeteren, zo blijkt uit een pilot‐onderzoek dat in 2004 in de Verenigde Staten is uitgevoerd.
4
Door het gebruik van een elektronisch communicatiehulpmiddel dat in staat was beademde IC patiënten een stem te geven, werd de communicatie verbeterd. Vooral de communicatie tussen IC patiënt en familie verbeterde sterk. (Happ, 2004). Communicatiehulpmiddelen kunnen de communicatie verbeteren, maar de huidige ’standaard’ communicatiehulpmiddelen ‐ zoals een toetsenbord, letterbord of pen en papier ‐ zijn vanwege de patiëntproblemen op de IC niet altijd goed te gebruiken (Hurting & Dowey, 2009). Wereldwijd zijn er 3 andere apps die inspelen op (IC‐)patiënten, die niet kunnen spreken: deze apps zijn echter Engelstalig en qua zoekfunctie of bediening veel complexer dan de communicatie‐app die de IC van het UMC St Radboud heeft ontwikkeld. De communicatie via een IPad middels de communicatie app voICe ‐ qua bouw, inrichting en bediening speciaal gericht op mogelijkheden en beperkingen van de IC patiënt ‐ kan dit verbeteren. Het gebruik van de app vraagt weinig spierkracht en motoriek, werkt intuïtief en is eenvoudig en begrijpelijk voor iedereen. De app ‘leert’ van de keuzes van de patiënt en past zich daaraan aan. Tevens is de app eenvoudig aan te passen en te updaten. De IC van het UMC St Radboud hoopt hiermee de communicatie voor beademde en wakkere IC patiënten sterk te verbeteren. Mogelijkheden van voICe. De communicatie‐app voICe bevat de volgende mogelijkheden: 1. De patiënt (volwassene of kind) kan door middel van het aanraken van pictogrammen (+ tekst) aangeven ergens behoefte aan te hebben of kan een probleem of gemoedstoestand duidelijk maken. De 1e versie bevat 46 pictogrammen, gerangschikt in 6 verschillende thema’s en gebaseerd op een inventarisatie onder patiënten en professionals van de meest gestelde vragen en geuite problemen. Als de patiënt het betreffende pictogram aanraakt geeft een stem (man/vrouw/jongen/meisje) aan wat de patiënt graag wil of wat er aan de hand is. De voICe‐thema’s zijn; mijn gevoelens mijn lichaam mijn behandeling mijn basiswoorden mijn ontspanning (2 x; voor kinderen is een speciaal ‘ontspannings’scherm ontwikkeld) mijn verzorging. De ‘generatie‐ en cultuurbestendige’ pictogrammen zijn zo getekend dat ze duidelijk zijn voor alle gebruikers van de app. 2. Het onderwerp ‘pijn’ krijgt extra aandacht. De patiënt kan in de app aangeven waar hij pijn heeft en door middel van de NRS‐score de mate en aard van de pijn aangeven. 3. Om de mogelijkheden van de communicatie‐app te vergroten en completer te maken is de app voorzien van een teken‐ en toetsenbord. De patiënt kan dus tevens communiceren door teksten te tikken of iets te tekenen/schrijven. 4. De app bezit de mogelijkheid voor een naaste om een persoonlijke videoboodschap in te spreken die door de patiënt kan worden afgespeeld als hij hier behoefte aan heeft. Hier valt ook te denken aan de mogelijkheid om een dagprogramma middels de videoboodschap aan te bieden. 5. De app bevat een duidelijk klok‐, dag‐ en datumscherm, waarvan de gegevens ‐ naast ‘on demand’‐ ook op vaste tijdstippen te horen kunnen zijn. Ook kan de locatie worden benoemd. 6. Via het z.g. ‘voorkeursscherm’ kan direct worden afgestemd op het door de patiënt meest gekozen thema. 7. De app kan voor patiënten met een minimale of afwezige handmotoriek ook gebruikt worden in een z.g. ‘ja‐nee‐model’, waarbij de patiënt een door naaste of professional voorgesteld pictogram kan bevestigen of ontkennen. Deze werkwijze is vergelijkbaar met het gebruik van een letterbord, maar eenvoudiger en sneller. 8. Op de iPad kunnen ook andere medische apps worden geïnstalleerd. Indien nodig kunnen deze gebruikt worden voor extra informatie aan de patiënt. Als gekozen wordt voor het op de iPad ook installeren van dergelijke apps (bijvoorbeeld over anatomie) kan tijdens de communicatie via voICe snel, eenvoudig en beeldend uitleg worden gegeven over bijvoorbeeld de aandoening die de patiënt heeft.
5
Voorbeeld van het scherm ‘mijn verzorging’
Voordelen van voICe De patiënt krijgt zijn ‘stem’ terug; hij kan duidelijk maken welke problemen er zijn en wat hij (niet) wil. De patiënt wordt actief in plaats van passief en kan enigszins de controle, de regie terugkrijgen; hij kan weer keuzes maken. Door makkelijker en duidelijker communicatie raken patiënt, naasten en medewerkers minder gefrustreerd; men begrijpt elkaar sneller en beter. Door regelmatige herinnering aan datum, tijd en plaats kan de patiënt zich beter oriënteren. Het horen en zien van een (video)bericht van een naaste kan de patiënt tot steun zijn; hier valt ook te denken aan een bericht over het dagprogramma/de dagplanning voor de patiënt. De medewerkers kunnen de zorg beter afstemmen op de patiënt. De app stelt de medewerkers in staat makkelijker en gerichter met de patiënt te communiceren. Zo zijn zij in staat tijdig en specifiek informatie bij de patiënt in te winnen en kunnen zij direct feedback vragen over zorgverlening en andere interventies bij de patiënt. Doelgroepen en bereik. Zoals in dit document beschreven, is voICe primair ontwikkeld voor patiënten op de IC/MC met hun communicatieve beperkingen. Evenwel is voorstelbaar dat ook anderen met gelijkaardige communicatieve problemen de app gedurende (een gedeelte van) hun ziekte‐ en herstelproces zouden kunnen gebruiken als communicatiehulpmiddel. Daarbij valt o.a. te denken aan patiënten na een CVA met een motore afasie, patiënten met een tracheacanule a.g.v. een hoofd/halsprobleem, patiënten met een spier‐ of spier‐ zenuwaandoening, patiënten in de geriatrie, kinderen met een verstandelijke beperking, postoperatieve patiënten op een PACU‐afdeling en patiënten in een palliatieve zorgsituatie. Een voorzichtige schatting ‐ op basis van de gegevens van de Nationale Intensive Care Evaluatie (NICE) 2012 ‐ leert ons dat op de IC’s in Nederland jaarlijks tenminste 12.000 – 15.000 IC‐patiënten gedurende (een gedeelte van) hun ziekte‐ en herstelproces voICe kunnen benutten om de kwaliteit van hun communicatie te verbeteren. Over het bereik voor andere genoemde groepen is nu geen goede inschatting te maken. Wellicht is het goed om hier te vermelden dat ons inziens de primaire doelgroepen voor de aanschaf van voICe bestaan uit zorgorganisaties en instituties die vanuit een professionele insteek in contact treden met patiënten uit de hier genoemde groepen. Zij kunnen ‐ vanuit beleidsmatig en kostentechnisch oogpunt ‐ als organisatie de app gebruiken als communicatiehulpmiddel ten behoeve van hun patiënten/cliënten. Daarnaast staat het vanzelfsprekend eenieder vrij om de app aan te schaffen.
6
Scanbesturing en eenknopsbediening De app voICe is ook te bedienen met een eenknopssysteem door gebruik te maken van een kleine adapter (merken o.a. Pererro) voor de iPad. Hierdoor kunnen ook mensen met een afwezige handmotoriek ‐ denk aan aandoeningen met verlammingen als gevolg ‐ de pictogrammen scannen, kiezen en activeren met een enkele light pressure knop, een lipbel, een blaasbel of andere speciale bedieningsknop. Dit is een belangrijke ontwikkeling, omdat er tot nu toe voor hen zeer weinig andere eenvoudige communicatietechnieken voorhanden zijn. Hoezen, screenprotector & iPadondersteuning. Ter bescherming van de iPad en uit hygiëne‐overwegingen hebben wij gekozen voor het plaatsen van een Apple Smart Case (materiaal polyurethaan) rond de iPad, in combinatie met een matte screenprotector. Op deze wijze is de iPad redelijk beschermd tegen beschadiging door stoten en kan het apparaat worden afgenomen met alcoholdoekjes. Een voordeel van de matte screenprotector is het onderdrukken van reflectie bij het min of meer zijdelings bekijken van het scherm, wat in de praktijk frequent voorkomt indien 2 gesprekspartners met voICe bezig zijn. Alternatief voor de Apple Smart Case is de (duurdere) Griffin Airstrap Med iPad case, die in samenwerking met artsen en verpleegkundigen in de USA is ontwikkeld ten behoeve van gebruik in o.a. ziekenhuizen. Een custom made ondersteuningskussen voor de iPad is in ontwikkeling, ten behoeve van een optimale kijkhoek voor de patiënt. Dit kussen wordt ook voorzien van een ondersteuning voor de pols/onderarm, daar sommige patiënten de arm niet goed kunnen oplichten en daardoor de neiging hebben de hand op het scherm te laten rusten. Het onbedoeld indrukken van de ‘home’‐toets kan hiervan het gevolg zijn. Diefstalpreventie en what to do if …… Ervaring gedurende 2 jaar op een van de IC’s in het UMC St Radboud leert dat het bergen van de iPad(s) op een plek achter de centrale balie een goed toegankelijke en veilige stalling oplevert, waar de iPad ook geladen kan worden. Daarnaast zijn de volgende voorzieningen aangebracht; Graveren van de iPad(s) met afdelings‐ en organisatienaam (achterzijde) Opvallende hoes om de iPad(s) Schermachtergrond met in grote letters de afdelingsgegevens + tekst over track & trace systeem. Registratie van de iPad in het Apple‐track & trace systeem ( beheerderstaak), zodat de iPad bij diefstal gelocaliseerd en de inhoud gewist kan worden; op deze wijze wordt voorkomen dat gegevens over patiënten ter beschikking komen aan onbevoegden. Gebruikershandleiding voICe. De app opent standaard in ‘hoofdmenu’ met de mannenstem. Stemmen kunnen naar wens aangepast worden bij ‘instellingen’. Hier kan men ook het uitspreken van hoofdmenu en thema’s uitschakelen. Dit is soms prettig als men de app al goed kent. Bij ‘hoofdmenu’ ziet men 6 pictogrammen:
thema’s: met de 6 thema’s: gevoelens; lichaam; behandeling; basiswoorden; ontspanning; verzorging. Deze spreken voor zich. Bij het pictogram ‘pijn‘ komt men automatisch in een menu zodat men kan aangeven waar de pijn is, wat de pijnscore is en wat de aard van de pijn is. teken en tekstblad: hier kan men iets tekenen of typen. Met het pictogram ‘vuilnisbak‘ verwijdert men dit weer. Met het pictogram ‘gum‘ kan men een gedeelte ‘weg gummen’. voorkeuren: als men ingelogd is dan komen hier de 6 meest gebruikte pictogrammen te staan. instellingen: hier kan men de stemkeuze aanpassen en de uitspraak van de menutitels uit of aan zetten. datum en tijd: de stem zal de tijd gelijk uitspreken. Als men op de datum drukt zal de stem de dag en datum uitspreken. Drukt men op de plaatsnaam dan klinkt er (buiten Nijmegen) nog geen stem die dit uitspreekt. Deze mogelijkheid zal in de eerste update komen. berichten: als men ingelogd is kunnen hier videoboodschappen opgenomen worden. (pictogram ‘televisie‘) Men kan ook een getypt bericht achterlaten. (pictogram ‘toetsenbord‘) Opslaan kunt u met het pictogram ‘computer‘. Met het pictogram ‘vuilnisbak‘ verwijdert men deze weer.
Rechts onderin ziet u ‘inloggen’ staan. Als men hier op drukt komt u op een bladzijde waar u een gebruiker kunt aanmaken (‘gebruiker toevoegen’) of, als reeds bestaande gebruiker, kunt inloggen.
7
Eenmaal ingelogd kan men voor de patiënt een (video)boodschap opnemen (pictogram ‘berichten‘) en het pictogram ‘voorkeuren‘ gebruiken. Onder dit pictogram komen de 6 meest gebruikte pictogrammen op volgorde te staan. De app vereist nu nog een beheerder om de plaatsnaam te kunnen veranderen en de gebuikers te kunnen verwijderen. Neem voor het aanmaken van een beheerdersaccount contact op met
[email protected]. We gaan deze functie vereenvoudigen in een volgende versie. Ook komt op deze pagina nog een instructiefilm voor extra duidelijkheid. Het aanmaken van een gebruiker kan iedereen. Indien u met meerdere patiënten werkt is het handig om daarvoor een vaste afspraak te maken binnen uw unit. Bijvoorbeeld: als inlognaam voorletter en achternaam van patiënt. Als wachtwoord kunt u bijvoorbeeld een kamernummer of patiëntennummer gebruiken. Zo kan de verpleegkundige die voor de patiënt zorgt makkelijk voor hem inloggen. Men moet er wel alert op zijn dat, bij wisselen van patiënt, uitgelogd wordt. Midden onder staat het pictogram ‘home‘. Hier komt u terug in het hoofdmenu. De pijlen links en rechts gaan een pagina terug of verder. Men kan ook gebruik maken van de ‘swipe’ functie. Dat wil zeggen dat men met een veegbeweging naar links of rechts hetzelfde effect heeft als met de pijlen. Voortgang in het ontwikkelproces en start ingebruikname De ontwikkeling van voICe is gestart in november 2012. Op het moment van schrijven van dit artikel (junii 2013) is de basisversie gebouwd en is de testfase afgerond. De test vond plaats bij IC‐patiënten (volwassenen + kinderen en hun naasten resp. ouders), ex‐IC‐patiënten en hun naasten, IC verpleegkundigen, IC artsen, logopedisten, pedagogisch medewerker, fysiotherapeuten, MC patiënten en MC verpleegkundigen. In totaal hebben 50 ‐ 60 mensen hun mening over voICe kunnen geven. Tijdens de test van de app is door de gebruikers gekeken naar diverse zaken zoals gebruiksgemak, duidelijkheid, eenvoud, juistheid van thema’s en vragen, ontbrekende elementen, ontwikkel‐ en uitvoeringsfouten en verbetersuggesties. Dankzij de test werden diverse foutjes in de app opgelost en zijn onder andere leesbaarheid en accentkleuren in de app verbeterd. Ook kwamen er suggesties voor meer toepassingen en uitbreiding van het aantal pictogrammen. De belangrijkste; het nog beter/makkelijker kunnen aangeven van de locatie van pijn, uitwerken van verandering van ligging/houding, uitwerken van het thema delier en meer pictogrammen speciaal gericht op kinderen. Daarnaast werd een andere besturingsmogelijkheid van de app gevraagd, ten behoeve van patiënten met een parese/paralyse van de handen of polyneuro(myo)pathie; inmiddels is die andere mogelijkheid gevonden, zie hierboven. De overige suggesties worden onderzocht en mogelijk in (een) toekomstige update(s) meegenomen. Ook wordt in de toekomst een Engelstalige versie van voICe overwogen. Medio mei 2013 is de instructie‐ en implementatiefase op de IC en MC in het UMC St Radboud gestart en sinds 22 mei 2013 wordt de app in de praktijk gebruikt. Alle units hebben de beschikking over een iPad, waarop de app is geïnstalleerd. Alle medewerkers zijn uiterlijk augustus 2013 ingelicht over het bestaan en de werking van de communicatie‐app. Zij kunnen de patiënten op de IC en MC en hun naasten helpen om met dit nieuwe instrument te communiceren. Daarnaast wordt vanaf mei/juni 2013 voICe aangeboden aan andere centra in Nederland en België. Publicatie vindt plaats in vaktijdschriften en op congressen, beurzen en symposia. De app is beschikbaar in de Appstore, tags zijn o.a. ‘voice intensive care’, ‘intensive care voice’ en ‘intensive care‘.
8
Via een website (www.voICe‐IntensiveCare.nl) en een mailadres (
[email protected]) kan informatie over de app worden verkregen en contact opgenomen worden met de initiatiefnemers. Vragen/bevindingen/suggesties kunnen worden gewisseld. Ook zijn de voICe‐ontwikkelingen te volgen via facebook (http://www.facebook.com/communicatieapp) en twitter (@communicatieapp). Ook is een demofilmpje over de app te vinden op YouTube; http://www.youtube.com/watch?v=CpS4VmAZtVc&feature=youtu.be Colofon. © voICe UMC St Radboud 2013 / versie 20 juni 2013. De ontwikkeling van voICe is mede mogelijk gemaakt dankzij een financiële ondersteuning van de Stichting Patiëntenfonds van het UMC St Radboud Nijmegen. Opdrachtgevers. Prof. dr. J.G. van der Hoeven, afdeling Intensive Care UMC St Radboud: www.umcn.nl Drs. A.M.M. Broods, afdeling Intensive Care UMC St Radboud: www.umcn.nl. Medewerkers/bijdragen aan voICe Designbureau LaVerbe: Mariena Steensma: www.laverbe.nl. Techniek app en website: Dots&Digits: www.dots‐digits.nl Stem van de man: DJ Menno Barreveld. Stem van de vrouw: Lise‐Lott Kok. Stem van het meisje: Sterre. Stem van de jongen: Niek. Opname studio stemmen Niek en Sterre:Thijs de Nijs Producties Opnamestudio stem Lise‐Lot: Multimedia Studiecentrum Radboud Universiteit. J. Oostveen, afdeling Logopedie UMC St Radboud. Afdeling Ergotherapie UMC St Radboud Th. Tollenaar, afdeling Intensive Care UMC St Radboud Dank aan alle patiënten, ex‐patiënten en hun naasten voor hun inbreng bij het uitgebreide testen van voICe. En speciale dank aan Siebe, een bijzondere jongen die ons op dit idee heeft gebracht.
geeft patiënten hun stem terug !
9
Literatuur; Happ, M. R. (2004). Electronic voice‐output communication aids for temporarily nonspeaking patients in a medical intensive care unit: a feasibility study. Heart & Lung: The Journal of Acute and Critical Care, 92‐101. Hurting, R. R., & Dowey, D. A. (2009). Augmentative and alternative communication in acute and critical care settings. San Diego: Plural Publishing. Jacobi J, F. G. (2002). Clinical practice guidelines for the sustained use of sedatives and analgesics in the critically ill adult. Critical Care Medical, 119‐141. Mary Beth Happ, R. P.‐S. (2012). Nurse‐Patiënt Communicatie Interacties in de Intensive Care Unit . American Journal of Critical Care, 28‐40. Roudijk, W. (2012). Interviews met IC patiënten & naasten of nabestaanden. Nijmegen, UMC St Radboud.
‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐
10
