Instituut voor Orthopedagogisch Onderwijs

Instituut voor Orthopedagogisch Onderwijs

Stageplan voor leerlingen van de autigroepen van het IvOO-AD Situatieschets van september 2014 Inhoudsopgave: Voorwoord Doel van de stage Stageoverzichtsschema A De leerkrachtgebonden fase B De teamteachfase Interne stage, leerjaar 1 C Interne stage leerjaar 2 D Assessment Externe stage, algemeen E1 Externe stage: activiteitengerichte dagbesteding E2 Externe stage: arbeidsmatige dagbesteding E3 Externe stage: regulier werk MBO opleiding buiten het IvOO F Wajongfase G De schoolverlatersfase Nawoord

IvOO - INSTITUUT voor ORTHOPEDAGOGISCH ONDERWIJS Postbus 4382 6202 VB Maastricht T 043-346 77 30 I www.ivoo.eu

pag pag pag pag pag pag pag pag pag pag pag pag pag pag pag pag pag

1 2 3 6 7 7 7 8 9 11 13 14 15 18 18 18 19

1

Voorwoord: Dit schooljaar, 2014-2015, zijn we gestart met 12 groepen met in totaal 136 leerlingen in onze VSO-AD afdeling. De term AD staat voor de uitstroom richting Arbeid of Dagbesteding. Dit schooljaar nemen 55 leerlingen deel aan de interne stage in de leeftijd van 13 ½ tot 16 jaar en bijna 56 leerlingen aan de bovenbouwstage, in de leeftijd van 16 tot en met 19 jaar. Het stageplan is een document dat steeds dient te worden geactualiseerd omdat er regelmatig veranderingen plaatsvinden. Intern, als gevolg van nieuw beleid dat zich richt op de Wet Kwaliteit (V)SO 2013 en de contouren van Passend Onderwijs. Extern moeten we rekening houden met nieuw overheidsbeleid inzake Wajong, WSW, PGB en AWBZ voorzieningen zoals PGB en Zorg in Natura middels de CIZ indicatie. Vanaf 1 januari 2015 verandert door overheidsbeleid het volgende: - Er kunnen geen CIZ indicaties voor dagbesteding meer worden aangevraagd, iedere individuele gemeente gaat de WMO ( Wet Maatschappelijke Ondersteuning ) uitvoeren. - De Wajong kan alleen nog worden aangevraagd voor jongeren van 18 jaar die blijvend zijn aangewezen op dagbesteding. We willen ouders middels dit document beter informeren over de inhoud van onze stagebegeleiding en de stappen die door school en de leerling worden genomen. Daarnaast wordt er ook gekeken naar ontwikkelingen waar we in de toekomst mee te maken gaan krijgen. Ouders, maar ook leerling spelen in toenemende mate een zeer belangrijke rol hierin. Dit maakt stage tot een gezamenlijke verantwoordelijkheid. De leerlingen vanaf ongeveer 13,5 jaar kunnen beginnen met de interne stage. Die periode duurt 2 jaar en wordt na het assessment vervolgd door een externe stage. In de interne stageperiode wordt dit schooljaar steeds meer aandacht besteed aan stage-oriëntatie waardoor leerlingen een beter zicht krijgen op arbeidsmogelijkheden en kansen. We willen in januari starten met de methode Kiem in ons praktijklokaal handel en verkoop. Leerlingen gaan dan praktijkopdrachten op school oefenen. Daarna gaan we ons ook verder richten op facilitair en schoonmaak. De term assessment staat hierbij voor onze bevindingen van zijn/haar interne stage, aangevuld met een extern onderzoek naar de arbeidsvaardigheden van uw zoon/dochter. Daarnaast wordt ook gekeken naar zijn/haar intelligentie. Als afsluiting van het assessment volgt het “startgesprek externe stage” waarin ouders, leerling en school rond de tafel gaan zitten en afspraken maken voor de verder invulling van de externe stage. We hebben op school een apart stagecentrum ingericht om de interne en externe stageleerlingen te begeleiden. Dit is gelegen naast de schoolkantine in van het hoofdgebouw. Vanuit het stagecentrum onderhouden we contacten met externe instanties die ons met raad en daad ondersteunen zoals het UWV ( o.a. beoordelingen IvOO - INSTITUUT voor ORTHOPEDAGOGISCH ONDERWIJS Postbus 4382 6202 VB Maastricht T 043-346 77 30 I www.ivoo.eu

2

uitkeringsinstantie van de Wajong ), UWV werkbedrijf , nog enkele maanden BJZ en het CIZ voor de aanvragen voor dagbesteding via een PGB of Zorg in Natura, MEE (biedt informatie, advies of ondersteuning aan ouders), Radar (faciliteert het assessment en ondersteunt kinderen met een beperking.) , organisaties voor dagbesteding ( Radar, Daelzicht, Novizorg, Uit de Steigers, Talent ), jobcoach organisaties ( begeleiden leerlingen naar- en tijdens het werk ), gemeenten, collega REC4 scholen in onze regio en andere scholen zoals de praktijkschool, de zmlk school, het REA college en de ROC’s in onze regio zoals Leeuwenborgh, Arcus en Gilde . Doel van de stage. Het doel van stage is om onze leerlingen te begeleiden naar een werksituatie die bij hun past. Werk waarmee de leerlingen later een bijdrage leveren aan de maatschappij, waarin ze zich zo zelfstandig mogelijk kunnen ontwikkelen in de maatschappij en waarin ze voldoening en waardering vinden. Het moet een werksituatie zijn die zoveel mogelijk rekening houdt met een ieders mogelijkheden, interesses en beperkingen. Iedere leerling heeft een eigen capaciteiten palet, het is daarom dat ieder leerling op maat moet worden bediend en geholpen. Daarbij staat de leerling centraal, hebben ouders een belangrijke rol, probeert school zo goed mogelijk te begeleiden en adviseren en doen we dat samen met externe partijen van het bedrijfsleven en de overheid. Het bedrijfsleven dat onze leerlingen kansen moet bieden om zich te ontwikkelen en hen een kans geven op de arbeidsmarkt en de overheid die instrumenten moet bieden om deze koppeling gemakkelijker te maken. Anderzijds zijn het ook school en ouders die onze leerlingen moeten motiveren en stimuleren om de uitdagingen van de maatschappij en het arbeidsveld te verkennen en aan te gaan. Als we praten over deelname aan het arbeidsproces, dan bedoelen we daarmee dat leerlingen kunnen instromen in: - Activiteiten gerichte dagbesteding - Arbeidsmatige dagbesteding - Regulier werk ( waaronder ook hoort het werken in een sociale werkplaats.) Deze termen worden later verder verklaard. Voor onze leerlingen is stage een tussenstap of leerstap naar werk. Werk in brede zin. Tijdens stage begeleiden de stagebegeleiders van de stagebedrijven de leerlingen in het oefenen van arbeidsvaardigheden. De stagiair(e) leert werkvaardigheden, leert om te gaan met instructie en communiceert met zijn begeleider, collega’s en soms met klanten. Anderzijds helpen de leerlingen op de stageplaats en zijn op hun beurt productief. Stages worden daarom niet betaald. Het komt wel soms voor dat bedrijven de jongeren vragen voor het doen van vakantiewerk en betalen dan voor die diensten. Het kan ook zijn dat er zaterdag- of IvOO - INSTITUUT voor ORTHOPEDAGOGISCH ONDERWIJS Postbus 4382 6202 VB Maastricht T 043-346 77 30 I www.ivoo.eu

3

avondwerk wordt aangeboden. Dan is dat een zaak tussen stageplaats en de jongere. Tijdens schoolvakanties is er geen stage. Begeleiding van onze jongeren betekent op de eerste plaats maatwerk. Er zijn verschillen in problematiek, kansen en mogelijkheden bij onze jongeren waar te nemen: Alle jongeren hebben een vorm van autisme. Dat kan zijn het klassiek of kernautisme, PDD-NOS of Asperger. Ook de mate van autisme kan verschillen, van een lichtere tot een zwaardere vorm. Binnen het autisme kan de hulpvraag van de jongeren verschillen. De ene heeft meer moeite met communicatie, de andere met sociaal inzicht of moeite met veranderingen. Hierin zijn veel combinaties mogelijk. Precies zo verschillen ook de specifieke kwaliteiten van onze jongeren. - De een is heel secuur en stipt, de ander sterk en energiek en een ander zeer gemotiveerd en gedreven. - Er zijn verschillen in intelligentie (IQ). - De mate van zelfstandigheid kan verschillen. De ene is in staat met de fiets of bus naar zijn stageplaats te reizen, de ander heeft hier meer begeleiding nodig of gaat te voet. De begeleiding moet hiermee rekening houden. - De stagewensen kunnen flink verschillen. Als de stagewens past bij de mogelijkheden van de jongere maakt dit het zoeken gemakkelijker dan dat de wens niet reëel is. - Tenslotte zijn er ook nog karakter verschillen. De ene leerling kan introvert zijn en een andere uitbundig of extrovert. De ene bekijkt de wereld vanuit zijn eigen behoeften en gevoelens, de ander is meer in staat om rekening te houden met wensen en verwachtingen van de stageplaats. Kortom, stagebegeleiding is maatwerk en voor iedere leerling anders. Dit geldt ook voor de perspectieven en uitstroomrichtingen. Drie keer per jaar bespreekt de leerkracht met u het zogenaamd uitstroomprofiel. Dat is een verwachting van school op welk arbeidsniveau de leerling kan gaan uitstromen bij het verlaten van school. Het is géén definitieve bepaling, maar een verwachting die kan worden bijgesteld naar de mate waarin de leerling zich verder ontwikkelt. Bij de bepaling van het uitstroomniveau wordt o.a. gekeken naar de didactische ontwikkeling, het leren, de intelligentie, de motivatie, inzet, sociale mogelijkheden, de zelfredzaamheid en de arbeidsvaardigheden zoals tot nu toe gebleken uit interne stage. Het zoeken van een geschikte stageplaats is maatwerk. Maatwerk waarin we ook de ouders en hun advies nodig hebben. Een stageplaats moet rekening kunnen en willen houden met de speciale hulp- en begeleidingsvragen van onze leerlingen. Ze moeten onze leerlingen een stageomgeving bieden met heldere taken, vaste opdrachten en een duidelijke begeleiding, liefst door één persoon. Vanuit deze duidelijke structuur moeten de leerlingen steeds meer in staat zijn een goede arbeidshouding te ontwikkelen en vertrouwen te krijgen in eigen kunnen en functioneren.


4

Het mag duidelijk zijn dat ook de stage en de daaruit voortvloeiende arbeidskansen voldoende rekening moeten houden met de mogelijkheden en beperkingen van onze jongeren met autisme. Daarom is het vinden van een geschikte stageplaats is niet altijd gemakkelijk. Het stagebedrijf moet mogelijkheden hebben en bieden om te begeleiden, zeker als de leerling specifieke begeleidingsbehoeften heeft. Daarnaast moet het zoveel mogelijk passen binnen de interessesfeer van de jongere en van thuis bereikbaar zijn. Het zoeken naar een plaats kan langer duren dan gewenst, soms moeten er concessies worden gedaan. Daarbij zullen we ook de regelmatig de hulp van ouders nodig hebben en overleggen. Dat kan via de telefoon maar ook mailen werkt vaak snel en effectief. De stagebegeleiding wordt vanaf dit schooljaar toebedeeld aan drie medewerkers van school. Zij specialiseren zich meer op de stagebegeleiding zodat de leerkracht andere taken kan uitvoeren. Iedere ouder is op de hoogte wie de stagebegeleider van hun zoon/dochter is en wordt betrokken bij de stageontwikkeling. Op school zullen we steeds meer proberen het schoolaanbod aan te passen aan de hulpvragen van de leerling. Dat betekent dat leren zich niet alleen beperkt tot hoofdvakken als rekenen/wiskunde, Nederlands en Engels, maar dat stage en werken heel belangrijk worden naast vaardigheden op het gebied van deelname en participatie aan onze maatschappij. Dan denken we aan het invullen van vrije tijd, het wonen en burgerschap. Kijkend naar werken gaan we proberen onze leerlingen ook op school hierop voor te bereiden. Dit schooljaar werken we in midden- en bovenbouw met het lesprogramma Brug naar Werk van stichting Daelzicht. Doel is om leerlingen een bewustere werkhouding en meer werkinzicht te geven. We gaan dit doen met het nieuw ontwikkelde werkboek C. Een programma dat bestaat nu uit 7 modules: Module 1,2 en 3: Sociale vaardigheden: - Kennismaken, luisteren, iets vragen, iets bepraten, Kritiek krijgen en kritiek geven. Module 4: Arbeidshouding: - Werktijden, collega’s, opruimen, verlof, ziek zijn, veiligheid en GSM gebruik. Module 5: Lichamelijke verzorging: - Jezelf wassen, haren verzorgen, tanden poetsen, scheren, sierraden, make-up, tattoos, kleding en bedrijfskleding en voorschriften. Module 6: Sterke en zwakke eigenschappen: - Uiterlijke- en innerlijke kenmerken, sterke- en zwakke eigenschappen. Module 7: Solliciteren - Wat is solliciteren, hoe schrijf je een brief met CV, hoe voer je een gesprek.


5

Stage overzichtschema: Het volgend stage overzichtschema geeft een tijdpad aan en de verschillende uitstroom richtingen.

Onderbouw: 12 tot 14 jaar. 12 jaar

A

13,5 jaar B

De leerkracht gebonden fase

Interne stage, jaar 1 in de ‘teamteach’ fase

Middenbouw: 14 tot 16 jaar. Stage-oriëntatie. 14,5 jaar C

Interne stage, jaar 2

15,5 jaar D

De assessment fase en het startgesprek externe stage

Bovenbouw: 16 tot en met het 19 e jaar.

16 jaar

E1 Activiteitengerichte dagbesteding

E2 Arbeidsmatige dagbesteding

E3 Reguliere arbeid

Of een MBO opleiding? Leeuwenborgh, Arcus, Gilde of REA college 17,5 jaar Mogelijk Wajongaanvraag

F

Optie: WMO aanvraag

18 jaar G De schoolverlaters fase tot en met 19 jaar


6

A

De leerkrachtgebonden fase ( Schema: 12 jaar ):

In deze fase werken de leerlingen vrijwel geheel bij dezelfde leerkracht. Het is de bedoeling dat de leerlingen zoveel mogelijk basisvaardigheden verwerven. Vooral de basisvaardigheden van sociale vaardigheidstraining, lezen, taal, rekenen, wereld oriëntatie, expressie en staan centraal. We streven voor onze leerlingen, mits haalbaar, naar een 1F niveau voor uitstroom naar arbeid en een 2F niveau voor uitstroom naar een vervolgopleiding in het MBO. B De teamteachfase: In de teamteachfase staat het praktisch bezig zijn meer centraal. Leerlingen zitten voor een groot deel nog bij hun eigen groepsleerkracht in de klas maar gaan ook voor het eerst taken uitvoeren buiten hun groep en met andere begeleiders. Er wordt een groter beroep gedaan op hun sociale vaardigheden en de leerlingen krijgen meer een “traject op maat”. Dat zal voor de ene leerling meer theoretisch zijn en voor de andere meer praktisch. De leerkrachten zijn wel op de hoogte over de stagestappen die in de toekomst gaan volgen. Ze zullen met de leerlingen hierover spreken en ook vragen van leerlingen over stage en werken beantwoorden. Zo nodig zal het stagecentrum dit ondersteunen. Daarnaast starten we al met een oriëntatie op stage en werken. Ofschoon dit nog op een basaal niveau is, proberen we hun werkinzicht en werkmotivatie te ontwikkelen. In de teamteachfase begint de interne stage en zijn de leerlingen dan 13.5 jaar. Interne stage, jaar 1: (Schema: 13.5 jaar ): Als de leerlingen ongeveer 13,5 jaar zijn kunnen we starten met interne stage. Het is ter beoordeling aan de leerkracht en het zorgteam van de VSO-afdeling in hoeverre de leerling de leerkrachtgebonden fase heeft doorlopen en klaar is voor de teamteachfase en dus start met interne stage. Interne stage op school is een voorbereiding op externe stage. Voor de interne stage hebben we een aantal taken binnen school gecreëerd die de leerlingen buiten de klas leren uit te voeren. Daarbij krijgt hij/zij begeleiding van de interne stagebegeleider. De stagiaire krijgt een blauw stageshirt om te wennen dat men herkenbaar is. Immers ook bij een externe stage is men regelmatig herkenbaar door bedrijfskleding. Het uiteindelijke doel van interne stage is om de taak/opdracht zo zelfstandig en goed mogelijk uit te voeren. Er wordt gebruik gemaakt van visualisatie in de vorm van ‘scripts’. Scripts zijn overzichtslijsten waarin stap voor stap staat wat de leerling moet doen, wat hij nodig heeft, wat hij moet opruimen als hij klaar is en bij wie hij zich weer moet melden. Scripts kunnen geschreven zijn maar, indien nodig, ook deels bestaan uit foto's of picto's. De stagetaken worden een of enkele keren per week uitgevoerd zodat gewenning ontstaat en de kans op verbetering door het inslijten van vaardigheden groter is. Aan alle stagetaken zijn kerndoelen gekoppeld vanuit de leerlijn arbeidsorientatie. Deze worden met de leerling vooraf besproken en na ieder blok van 7 weken met hem/haar geëvalueerd. Zo krijgt de leerling een beter en genuanceerder beeld van zijn eigen functioneren.


7

Daarna vult de stagebegeleider een evaluatieformulier in dat is afgeleid van het stageformulier dat wordt gebruikt bij de externe stage. Na de evaluatie en het gesprek wordt bekeken of de volgende stagestap moet worden bijgesteld. Dat kan zijn:  een eenvoudigere taak, als de stage erg moeilijk was.  dezelfde taak voor een langere periode omdat hij langer tijd nodig heeft om de vaardigheden te leren.  een andere en volgende taak als de stage goed is verlopen. De leerlingen moeten alle taken van stage doorlopen om te ervaren welk werk hun ligt en bevalt. Ze kunnen niet de stages zelf bepalen. Voorbeelden van interne stage, verdeeld over 2 leerjaren zijn:  Handdoeken verzorgen in alle klassen  De bestelling voor fruitbekers opnemen  Leren werken aan de computer en invoeren van data.  Opzoeken van informatie en invoeren in de computer  Koffie/thee verzorging  Administratieve taken of interne postbezorging  Huishoudelijke taken  Uitdelen van spelmaterialen aan leerlingen  Poets- beheer- of opruimtaken  Helpen van een leerkracht in een klas met jonge kinderen  Wasmachine, vaatwasser en droger  Boodschappen doen  Kantinebeheer  Absentielijst opnemen  Soep maken  Oud papier ophalen  Was vouwen  Bibliotheek beheer; uitlenen en innemen van boeken aan leerlingen  Opzoektaken in de bibliotheek  Ordenen en alfabet gebruik in de bibliotheek C Interne stage, jaar 2: (Schema: 14.5 jaar ): De leerlingen hebben nu al een jaar interne stage erop zitten. Aan de hand van de beoordelingen wordt gekeken naar het volgende interne stagejaar. Dit is weer een jaar met interne stage dat is uitgebreid door middel van:  Uitgebreidere taken.  Complexere taken  Taken waarbij meer initiatief wordt gevraagd  Meer samenwerken met andere leerlingen  Het dragen van meer verantwoordelijkheid  Minder begeleiding en zelfstandiger taken uitvoeren.


8

De Wet Kwaliteit VSO 2013: De Wet Kwaliteit breidt de mogelijkheden naar stage en stageoriëntatie voor middenbouwleerlingen van 14 tot 16 jaar flink uit tot 2 dagen per schoolweek van leerlingen in de middenbouw. Stagetijd is hierin lestijd. Daardoor kunnen we de leerlingen nog meer meenemen in een oriëntatie op werk. Kijkend naar uitstroomrichtingen in het verleden kiezen we hoofdzakelijk voor 2 uitstroom profielen. De werkgroep “Leren naar Vermogen” werkt dit jaar beide profielen verder uit en bouwt het in, in het lesprogramma. Het zijn: Handel en verkoop: werken in een winkel of magazijn van een winkel. Dat kan bijvoorbeeld in een speelgoed winkel, een supermarkt, modewinkel, electronicaof computerzaak zijn. We hebben gekozen voor de methode Kiem. Daarvoor hebben we een nieuw praktijklokaal handel en verkoop ingericht. Leerlingen gaan dan praktijkopdrachten op school oefenen. Facilitaire dienstverlening: het organiseren en uitvoeren van logistieke en huishoudelijke taken als bevoorrading, opslag en distributie van goederen, maaltijden verzorgen, schoonmaak en onderhoud. Na invoering van handel en verkoop gaan we dit verder ontwikkelen. Dit betekent niet dat leerlingen met andere voorkeuren niet aan bod komen. Z ij zullen ook middels externe stage zich gaan ontwikkelen in hun voorkeursrichting. Denk bijvoorbeeld aan werken in de horeca of zorg. D Het assessment ( Schema: 15.5 jaar ): Het assessment staat voor een extern onderzoek naar de arbeidsvaardigheden van uw zoon/dochter aangevuld met onze bevindingen van zijn/haar interne stage. Daarbij wordt ook gekeken naar zijn/haar intelligentie. Het moet aangeven en onderbouwen welke uitstroom we uiteindelijk verwachten. Is de uitstroom arbeid, dan kijken we verder naar arbeidsrichting die de meeste perspectieven biedt. Belangrijk hierbij is de voorkeur en inzichten van de leerling en ouders. Het assessment gaat bij voorkeur plaatsvinden in de periode tussen 15.5 en 16 jaar. Dit omdat de meeste externe stages beginnen vanaf de leeftijd van 16 jaar. ( zie E ) Het assessment bestaat uit een schooldeel en een extern deel: Het schooldeel: A Een overzicht in verslagvorm van de interne stagejaren. Aan de hand van het rapportageformulier tbv interne stage. B Een intelligentie onderzoek en leerstofbepaling. Door de gedragswetenschapper wordt een onderzoek gedaan naar de cognitieve mogelijkheden van de leerling. Dit kan uit nieuw onderzoek of met gebruikmaking van recente interne of externe gegevens.


9

Het extern deel: A Stichting Radar heeft een vijftal “worksamples” (testapparatuur) aangeschaft om arbeidsvaardigheden bij jongeren te onderzoeken. Daarnaast hebben ze personeel geschoold in het interpreteren hiervan en het samenstellen van rapportages. Ze voeren dan een eendaags onderzoek uit naar de arbeidsmogelijkheden van de leerling, het zogenaamd assessment. Hierin wordt gekeken naar de motoriek, de spankracht en de begeleidingsbehoefte van iedere leerling in een test/werksituatie. Stichting Radar doet een beargumenteerd advies aan ouders en school. De ouders worden dan op school uitgenodigd voor de verslagbespreking. Het advies kan in drie richtingen gaan: Activiteitengerichte dagbesteding, arbeidsmatige dagbesteding of reguliere arbeid. Binnen deze 3 categorieën wordt het advies dan verder gespecificeerd en onderbouwd. Noot: Het assessment van Stichting Radar kost in schooljaar 2014-2015 per leerling € 250. Hiervoor doet Radar vooronderzoek, de testdag, uitwerken van de uitslagen in een adviesrapport en de resultaten op het IVOO bespreken met ouders en school. Om de assessmentkosten in toom te kunnen houden hebben we 2 medewerkers van het IvOO geschoold om een deel van het assessment bij Radar uit te voeren. Wij vragen hiervoor geen extra kosten. Het assessment kan mogelijk gefinancierd worden vanuit een pgb, activerende begeleiding. Wij geven u tips hoe u dat kunt aanvragen. Het assessment vindt plaats in het gebouw van Het Anker, Broekhem 20, 6301HH Valkenburg. De ouders dragen dan zorg voor het vervoer van en naar De Jeker. Bij het brengen krijgt u ook een korte uitleg over de testapparatuur. Ofschoon wij u als ouder niet kunnen of willen verplichten dit onderzoek te laten uitvoeren, willen we wel benadrukken dat dit assessment een meerwaarde heeft voor uw zoon of dochter. B Mijn Talenten Check. Het is voor onze jongeren soms moeilijk om een keuze te maken voor een bepaalde beroepsrichting. Soms zijn de wensen of interesses heel vaag en bij andere jongeren juist zo specifiek waardoor ze onuitvoerbaar zijn. Mijn Talenten Check is een onderzoek dat gebeurt bij het UWV werkbedrijf in Heerlen. Daar probeert men a.d.h.v. gesprekjes en keuzekaarten de arbeidsinteresse beter in kaart te brengen. We zijn in gesprek met het UWV om dit schooljaar Mijn Talenten Check bij ons op school te laten afnemen.


10

Externe stage, algemeen ( Schema: fase E ) Het stage-startgesprek: Dit is de eerste stap naar een vorm van externe stage. De ouders worden op school uitgenodigd voor het stage startgesprek om te praten over de toekomstige stagerichting. Bij dit gesprek zijn aanwezig de begeleider van de interne stage, de gedragsdeskundige, de Intern Begeleidster, de leerkracht en stagecoördinator. Tijdens dit gesprek wordt ook uw zoon/dochter erbij betrokken. Dit is het vertrekpunt van de externe stage. In het stage-introductiegesprek praten wij samen over de volgende vragen: - Denken ouders en school dat hij/ zij nu al toe is aan stage of is dit nog te vroeg? - Is hij/ zij gemotiveerd om nu stage te lopen? - Denken ouders en school dat uw zoon/ dochter/ pupil al in staat zal zijn om stage te lopen ( en uiteindelijk te werken ) in het reguliere bedrijfsleven? - Denken ouders en school dat hij/ zij later zal zijn aangewezen op dagbesteding? - Waar liggen de arbeidsinteresses van uw zoon/dochter? - Achten ouders en school deze ook haalbaar? - Hoe kan een werkgever het beste omgaan met uw zoon/dochter. Dus zijn er begeleidingsbehoeften om rekening mee te houden? - In dit artikel “Van school naar werk” dat u nu van ons hebt gekregen wordt de stageopzet uitgelegd. Daarna bespreken samen met uw zoon/ dochter: - Wat is zijn/haar mening over stage en werken? - Waar liggen de interesses, wensen en mogelijkheden van hem/ haar? - Welke stagemogelijkheden zijn er? - Welke stagerichting kunnen we samen afspreken? - Bij een externe stage; kunnen we al enkele afspraken maken hoe we samen op zoek gaan naar een geschikte stageplaats? Zo wordt de toekomstrichting dus samen bepaald en op papier vastgelegd. Het is belangrijk dat school en ouders in deze fase samenwerken en elkaar informeren. Ouders en jongeren kennen de arbeidsmarkt en bedrijven in hun eigen omgeving soms beter dan de school. Eigen contacten of die via uw kennissenkring kunnen daarbij van pas komen. Tijdens de daaropvolgende stageperiodes moet blijken of onze verwachtingen realistisch blijken te zijn. Mogelijk wordt het uitstroomprofiel weer bijgesteld. Als we praten over externe stage, dan doelen we op een drietal uitstroomrichtingen: - Activiteiten gerichte dagbesteding - Arbeidsmatige dagbesteding - Regulier werk, hieronder hoort ook het werken in een sociale werkplaats. Voorwaarde is een leerniveau van 1F. Kunnen leerlingen uiteindelijk een 2F niveau bereiken, dan is een doorstroom naar het MBO een optie. Denk hierbij IvOO - INSTITUUT voor ORTHOPEDAGOGISCH ONDERWIJS Postbus 4382 6202 VB Maastricht T 043-346 77 30 I www.ivoo.eu

11

aan Leeuwenborgh of Arcus. Het versoberen van de Wajong door de overheid per 1-1-2015 heeft echter vergaande consequenties voor de uitstroomrichting “arbeidsmatige dagbesteding”. Daarover later meer. Docent Voordeel. Drie docenten van onze school volgen de opleiding docent voordeel. Deze opleiding is een samenwerkingsverband tussen verschillende scholen in de regio Maastricht. De scholing is erop gericht om te verkennen met welke vaardigheden, attituden en certificaten de leerlingen maximale ontplooiingsmogelijkheden hebben. Waar mogelijk, zelfs met doorstroom naar een MBO opleiding. De stage begint. De uitstroomrichting is nu duidelijk en ook de route hoe we dit samen met u proberen te bereiken. Daarbij blijft de ambitie om te streven naar het hoogst haalbare uitstroom niveau. Steeds wordt gekeken of de leerling kan doorgroeien naar een hoger niveau. We gaan nu op zoek naar de passende stage op het niveau dat de leerling aankan. Iedere leerling wordt gekoppeld aan een van de drie stagebegeleiders van school. Wie dat is, hoort u tijdens het stage startgesprek. Leerlingen krijgen bij het begin van de externe stage een logboek. Ze nemen dit mee in een klapper en evalueren iedere stageweek hoe de stagedag of dagen verliepen. De begeleider tekent het logboek af. Op school laten ze de klapper lezen aan hun leerkracht en bespreken de stagedag. Als daar aanleiding voor is wordt contact opgenomen met de stagebegeleider van school en de stageplaats. In de nieuwe “Wet Kwaliteit VSO 2013” is de stagetijd wettelijk uitgebreid naar maximaal 4 dagen per week voor bovenbouw leerlingen vanaf 16 jaar. Dat betekent niet dat alle leerlingen automatisch zoveel stage lopen. Het is altijd een afweging, samen met u, over de koers die we volgen. Er moet wettelijk een goede mix zijn tussen het leerstofaanbod op school en de stage. Bij het starten van een stage hoort een stagecontract. Dit is een overeenkomst tussen stagiair(e), ouders, stageplaats en school die in drievoud door alle betrokkenen is ondertekend. De belangrijkste stage-afspraken staan hierin vermeld.  Aanvangsdatum en einddatum van de stage en de afgesproken stagetijden.  De werkzaamheden die de leerling moet uitvoeren.  Wie de stage begeleiding in het stagebedrijf op zich neemt.  Hoe de stagebegeleider van school het stageproces volgt en begeleidt. Bij een stageovereenkomst hoort ook een verzekering voor bedrijf en leerling. Mosalira, waaronder onze school valt, heeft een tweetal verzekeringen afgesloten. Daarom is het belangrijk dat stagecontracten bij de eerste stagedag in drievoud door alle partijen worden ondertekend. De verzekeringen zijn als volgt in het contract beschreven: IvOO - INSTITUUT voor ORTHOPEDAGOGISCH ONDERWIJS Postbus 4382 6202 VB Maastricht T 043-346 77 30 I www.ivoo.eu

12

Aansprakelijkheidsverzekering: Verzekerd is de aansprakelijkheid van de leerlingen voor schade aan het stageadres of aan derden toegebracht tijdens stage-activiteiten vanaf het moment dat zij voor het verrichten van die activiteiten op het stageadres zijn gearriveerd, tot het moment dat zij na het beëindigen van de activiteiten het adres verlaten. Meeverzekerd is de aansprakelijkheid van de onderwijsinstellingen in verband met de activiteiten van de stagiaires en stagedocenten tijdens de uitoefening van de stage-activiteiten. Ongevallenverzekering: Deze verzekering is van kracht voor het personeel en de leerlingen tijdens schooluren en evenementen in schoolverband , alsmede gedurende rechtstreeks gaan van huis naar school en omgekeerd. Ook is deze verzekering van toepassing op leerlingen gedurende hun stage werkzaamheden en het gaan van huis naar de stageplaats en omgekeerd. MEE doet mee! Het is mogelijk dat ouders ondersteuning of advies vragen aan stichting MEE. Dit doet u op eigen initiatief, het is gratis en u kunt altijd stoppen als u dat wilt. Medewerkers van MEE ondersteunen ouders en jongeren op gebied van wonen, werken en vrije tijd. MEE helpt u bij het aanvragen van voorzieningen, het invullen van aanvragen en wijst u de weg in het woud van voorzieningen. Regelmatig nodigen ze ouders uit voor informatieve lezingen. Ook de school onderhoudt contacten met MEE middels hun arbeidsconsulenten en op algemeen niveau. Centraal adres voor de gehele regio Zuid Limburg: MEE, Frankenlaan 7, 6419BT Heerlen tel: 088-0102222

E1

Externe stage: activiteitengerichte dagbesteding ( Schema: 16 jaar )

Activiteitengerichte dagbesteding wordt geadviseerd als een leerling meer dan gemiddelde ondersteuning en bescherming nodig heeft. Regelmatig bepaalt de mate van autisme, zelfredzaamheid, sociale kwetsbaarheid en de mate van vermogen om te werken en communiceren de keuze. Voor onze leerlingen betekent dat, dat een overstap naar een externe stageplaats te groot is. Op dit moment denken we dat arbeid niet tot de mogelijkheden behoort en dat tzt een Wajong-uitkering zal worden aangevraagd die blijvend zal ondersteunen in levensbehoeften. De werkbegeleiding gebeurt dan op een beschermde wijze op school in een apart lokaal. We zoeken naar bedrijven die geschikte en eenvoudige werkzaamheden hebben die op school kunnen worden gedaan. Er zijn nu een paar bedrijven die hierin meewerken. We zijn echter op zoek naar meer bedrijven zodat er ook steeds meer variatie in werk mogelijk wordt.


13

De keuze voor activiteitengerichte dagbesteding is in deze fase niet blijvend. Als een leerling zich toch verder ontwikkelt richting arbeidsmatige dagbesteding, dan zullen we deze stap met u overwegen en mogelijk ook nemen. Er zijn verschillende instellingen die zich bezig houden met begeleiding middels dagbesteding. Vaak zijn deze instellingen regio gebonden.

Regio Maastricht Heuvelland en Oostelijk Zuid Limburg: - Radar, Talent, Uit de Steigers en Maasveld. Regio Sittard en omgeving: - Stichting Daelzicht actief Hoensbroek Heerlen en omgeving: - Novizorg. Hun aanbod bestaat zowel uit binnen en buitenactiviteiten. Onder buitenactiviteiten verstaan we werken in een zorgboerderij al dan niet met dieren of het onderhouden van tuinen, kassen of plantsoenen. Binnenactiviteiten zijn het produceren van kaarsen, keramiek, tekeningen en schilderijen. Verder het maken van souvenirs, het oefenen van licht industrieel werk en het werken in een horecalocatie zoals "Doe gewoon", “Talentino” of “De Eetkamer”. Ook zijn er mogelijkheden richting vrijwilligerswerk, zoals werken in een gemeentehuis, bibliotheek of bejaardentehuis. De stichtingen proberen het aanbod af te stemmen op de mogelijkheden en beperkingen van de jongeren. Om te kunnen deelnemen aan dagbesteding is een CIZ indicatie vereist. Dit kan ook een Persoonsgebonden Budget zijn of Zorg in Natura. Deze indicatie wordt afgegeven als een leerling voldoet aan de wettelijk vastgestelde toelatingscriteria. De financiering van dagbesteding gebeurt vanuit de AWBZ. Vanaf 1 januari 2015 worden er door het CIZ ( Centrale Indicatie Zorg ) of BJZ ( Bureau Jeugdzorg ) geen indicaties meer afgegeven. De taak van het geven van indicaties alsook de uitvoering ervan komt te liggen bij iedere individuele gemeente bij de uitvoering van de WMO ( Wet Maatschappelijke Ondersteuning ) E2

Externe stage: Arbeidsmatige dagbesteding) ( schema: 16 jaar )

De keuze voor arbeidsmatige dagbesteding wordt gemaakt als we denken dat de leerling op dit moment nog niet is staat is tot regulier werk, maar misschien op termijn dit wel aankan. De begeleidingsbehoeften zijn dan nog te groot om regulier te werken. Een werkgever zal daardoor niet bereid zijn om een stageplaats toe te kennen. Deze leerlingen nemen dan deel aan groepsstages met als doel dat ze zich zover ontwikkelen dat op termijn reguliere arbeid wel tot de mogelijkheden gaat behoren. Op dit moment is dus de begeleidingsbehoefte nog te groot om stage te lopen in een gewoon bedrijf of instelling. Er moeten nog vaardigheden worden ontwikkeld. Daarom werken we met groepsstages.


14

Een groepsstage bestaat uit een groep van maximaal 6 leerlingen die samen met een begeleider van school naar een gewoon bedrijf gaan om stage te lopen. De stagebegeleiding gebeurt dan niet door het bedrijfspersoneel maar door de medewerker van school. Deze kent de leerlingen goed en kent de begeleidingsbehoeften. Hier ontwikkelen de leerlingen hun arbeidsvaardigheden en arbeidshouding. Momenteel hebben we vijf groepsstage-plaatsen, de Plus markt Amby, Albert Heijn Scharn, de Jumbo en twee keer de Hema in de binnenstad. We kiezen bewust voor winkelbedrijven omdat leerlingen daar de meeste arbeidsvaardigheden kunnen ontwikkelen. Naast werkvaardigheden ook sociale vaardigheden zoals het omgaan met collega’s en klanten. Vanaf 1 januari 2015 is het niet meer mogelijk om voor deze leerlingen een Wajonguitkering aan te vragen. Momenteel kan het UWV wel nog besluiten om de Wajong-ondersteuningsinstrumenten in te zetten. Denk daarbij aan loondispensatie en jobcoachondersteuning. Schoolverlaters, waarvan de verwachting is dat ze uiteindelijk in staat zijn tot een vorm van arbeid, maar die op dat moment nog onvoldoende arbeidsvaardigheden hebben ontwikkelt voor het uitvoeren van regulier werk, worden door gemeenten geholpen bij het verder ontwikkelen van arbeidsvaardigheden. Hoe gemeentes dat gaan doen is nu nog niet duidelijk. E3

Externe stage: regulier werk ( Schema: 16 jaar )

Dit betekent dat de verwachting in het uitstroomprofiel aangeeft dat de jongere bij schoolverlaten in staat zal zijn te kunnen werken in het reguliere arbeidsproces. De Wajonguitkering bestaat dan niet meer. Of er wel gebruik kan worden gemaakt van loondispensatie en jobcoachondersteuning hebben gemeenten nog niet duidelijk gemaakt. Wij nodigen de ouders uit voor het startgesprek externe stage.( zie ook pag. 9) We praten dan over de stagerichting, eventuele beperkingen en mogelijkheden. Later in dit gesprek vragen we ook de jongere er zelf bij. We vragen ook naar zijn/haar stagewensen. We praten over de begeleidingsbehoeften en de mogelijkheden in de buurt of regio. Inhoud van de schoolbegeleiding naar stage: De schoolbegeleiding naar stage en arbeid wordt vanaf dit schooljaar verzorgd door drie stagebegeleiders. Deze hebben veel ervaring op dit gebied en zijn op de hoogte van wettelijke mogelijkheden en bepalingen. In samenspraak en samenwerking met de ouders, gaan ze op zoek naar een passende stageplaats, zoveel mogelijk bereikbaar vanuit de omgeving van de leerling. We proberen daarbij rekening te houden met de wensen van de leerlingen. Soms gaat dit gemakkelijk, soms niet. Dit is afhankelijk van de mogelijkheden in de buurt, de mogelijkheid van vervoer, het openstaan van werkgevers om leerlingen met autisme te begeleiden en de begeleidingsbehoeften van de leerling. Staat het bedrijf open voor een stage, dan voert de stagebegeleider een oriëntatiegesprek met de stageplaats en bekijkt of de stageplaats kan bieden wat de jongere nodig heeft. Het moet een plaats zijn waar we, ouders, leerling en school, IvOO - INSTITUUT voor ORTHOPEDAGOGISCH ONDERWIJS Postbus 4382 6202 VB Maastricht T 043-346 77 30 I www.ivoo.eu

15

verwachten dat de jongere zich thuis zal gaan voelen. Waar de jongere zal leren en durft zich te ontwikkelen en waar hij fouten kan en mag maken. De school bespreekt de leerling op de nieuwe stageplaats en geeft de mogelijkheden en de begeleidingsbehoeften aan. De stagebegeleider van school helpt de jongere naar de stage. Hij heeft echter niet de faciliteit om de jongere individueel op de werkplek te begeleiden. Begeleiding moet gebeuren door de stageplaats. School evalueert regelmatig telefonisch naar de vorderingen van de leerling. Minimaal vier keer per schooljaar is er een stage-bezoek waarvan twee keer met een evaluatie gesprek. De stage wordt op het einde van het schooljaar verlengd, uitgebreid of stopgezet en gekeken naar geschiktere alternatieven. Als de leerling 18 jaar is en de leerling werkt graag en goed, gaat de school praten met het bedrijf over de mogelijkheden om de stagiair in dienst te nemen. Zo ja, dan voert de school gesprekken met het bedrijf over een mogelijke arbeidsovereenkomst. Het UWV ondersteunt nu nog met loondispensatie en jobcoachondersteuning als een Wajong is aangevraagd, maar het is niet duidelijk of gemeenten dit gaan overnemen. Zo nee, de stageplaats kan geen werkplek bieden omdat er geen vacature is. De school bespreekt met het UWV de opzet van een jobcoach traject, samen met jobfinding ( het zoeken naar arbeid met perspectief op de arbeidsmarkt ). Het UWV financiert dan de jobcoach die zoekt naar een alternatieve werkplek, die vaak lijkt op het bedrijf waar de stagiair(e) heeft stage gelopen. Ook hier is niet duidelijk of gemeenten dit zullen overnemen. Het kan ook zijn dat ouders, leerling en school afspreken om het schoolverlaten uit te stellen, dit kan tot de jongere 20 jaar wordt. De stagedoelen liggen op het gebied van het omgaan met regels en afspraken, het kunnen omgaan met instructies en communiceren daarover en tenslotte het omgaan met begeleiders, collega's en klanten. Enkele voorbeelden zijn: Nakomen van afspraken en regels: Deze afspraken hebben betrekking op: Het nakomen van afgesproken begin- eind- en pauzetijden. Goed en voortijdig afmelden bij afwezigheid. Letten op verzorging van uiterlijk en kleding. Naleven van veiligheidsvoorschriften. Naleven van geldende regels en afspraken. Zich leerbaar opstellen, omgaan met instructies en communiceren: Proberen goed om te gaan met verschillende vormen van begeleiding. Luisteren naar de uitleg en proberen de opdrachten uit te voeren. Vragen wat hij niet begrijpt en hulp vragen als de taak niet lukt. De taken netjes en verzorgd uitvoeren. Proberen door te werken en zich niet teveel laten afleiden.


16

Goed omgaan met mijn begeleiders, collega's ( en klanten ). Dat betekent allereerst op een goede manier communiceren. Kunnen en durven communiceren met collega's, begeleiders en klanten. Praten op een goede manier, rustig en duidelijk op momenten dat dit kan. Beleefd zijn en behulpzaam. Geven en ontvangen van kritiek of opmerkingen. Proberen daarvan te leren en het werk anders of beter te doen. Pauzetijden kunnen invullen met anderen.

De leeftijd dat de meeste stagebedrijven leerlingen aannemen ligt rond de 16 jaar. De leerlingen hebben dan de interne stage en het assessment afgerond. Soms is er een rede om al eerder te zoeken naar een stageplaats maar daar staan niet alle bedrijven voor open. Stageduur en stageplaats wordt in overleg met de ouders bepaald. Desgewenst wordt gekozen voor een start van enkele uren op één dag. In andere gevallen is een uitgebreidere start mogelijk. De fysieke inspanning van werken wordt langzaam opgebouwd en de leerling gaat zich steeds meer richten op het aanleren van de nieuwe werkzaamheden en het omgaan met collega's. Naar mate de stagiair(e) er langer is wordt de stage uitgebreid waardoor er ook meer en langere pauzetijden zullen zijn die meestal met de collega's worden ingevuld. De fysieke inspanning is dan al groter als hij uiteindelijk 8 uur stage loopt. Blijft de stage goed verlopen en willen leerling en stagegever de stage uitbreiden dan gaat dit in een geleidelijk traject tot maximaal 4 dagen stage per week. Stages worden door de werkgever nagenoeg nooit vergoed. Het is eigenlijk een ‘winwin’ situatie. De jongere leert te werken, om te gaan met de fysieke kant van werk, leert om te gaan met klanten, collega's en begeleiders en leert om te gaan met regels, afspraken en voorschriften. Hij wordt begeleid door de stagebegeleider, hij is zijn aanspreekpunt, hij bespreekt zijn vorderingen en aandachtspunten, hij maakt tijd vrij om de school te informeren en houdt evaluatiegesprekken met de stagecoördinator van school. Hij houdt rekening met de beperkingen van de jongere en maakt afspraken met de andere personeelsleden. De werkgever heeft als voordeel dat de jongere, na het aanleren van de werkzaamheden, een steeds groter deel van de productie voor zijn rekening kan nemen. Stages kunnen worden uitgebreid en productie verbetert. Op deze manier leert de stagegever de jongere goed kennen. Het gebeurt regelmatig dat de grote stage-inzet die onze leerlingen tonen de rede is om over te gaan tot een arbeidsovereenkomst. Er is echter nooit een garantie op werk! Het staat de stagegever vrij om de stagiaire incidenteel te belonen of een reisvergoeding te geven. Ook Kerstpakketten of deelname aan een personeelsuitstapje behoren tot de mogelijkheden. Regelmatig gaan jongeren in hun vakantie betaald werken bij het stagebedrijf. Dit laatste staat buiten de bemoeienis van school.


17

MBO opleiding buiten het IvOO Als blijkt dat een leerling flinke leercapaciteiten, een duidelijke beroepswens heeft en daarnaast in staat blijkt zich steeds beter te kunnen redden tussen jongeren zonder autisme dan kan, na goed overleg met leerling en ouders, een stap worden gezet richting regulier MBO onderwijs. Er moet dan sprake zijn van leerniveau 2F dat gelijk staat met IVIO wiskunde, Nederlands en Engels van KSE 3. Met de regionale opleidingscentra (ROC) Leeuwenborgh ( Maastricht, Sittard ), Arcus ( Heerlen ) en Gilde ( Roermond ) worden dan afspraken gemaakt en worden de aangemelde leerlingen doorgesproken. De MBO-school krijgt een extra budget van de overheid voor extra zorg of begeleiding als dat bij de aanmelding is aangegeven. Ook binnen het REAcollege in Hoensbroek bestaan er arbeidstrajecten waarin onze leerlingen met meer bescherming dan bij een ROC een opleiding kunnen volgen met een diploma niveau (2), 3 of 4. Hiervoor moet echter een onderzoek plaatsvinden en het UWV moet bereid zijn dit te financieren. Ook hiervoor moeten motivatie, capaciteiten en voldoende sociale vaardigheden aanwezig zijn. F

Wajongfase: ( Schema: 18 jaar )

Per 1 januari 2015 wordt de Wajong versoberd. Alleen nog jongeren die uitstromen naar een blijvende vorm van dagbesteding zullen nog in aanmerking komen voor de Wajong. De begeleiding en ondersteuning van jongeren met meer arbeidsperspectieven gaat dan gebeuren door de gemeenten. Het is de vraag of na 1 januari 2014 er nog werkgesprekken zullen plaatsvinden. Deze zijn voor jongeren die 17 ½ jaar zijn en mogelijk zullen uitstromen naar regulier werk. Zij zullen met ouders op school worden uitgenodigd voor een werkgesprek met het UWV. Daar vindt een oriënterend werkgesprek plaats. Als ouders, leerling en school denken dat de leerling een Wajonguitkering nodig heeft omdat de jongere niet in staat is tot arbeid, wordt deze aangevraagd 4 maanden voor zijn 18e verjaardag. Via de gemeente wordt dan gekeken en gekozen voor een passende vorm van dagbesteding. G

De schoolverlatersfase: ( Schema: fase G )

Schoolverlaten is voor alle leerlingen maatwerk. De overstap van school naar arbeid of dagbesteding wordt altijd met ouders en leerling in overleg besproken. Er wordt gestreefd naar een geleidelijke overgang van school naar arbeid of dagbesteding. Geleidelijk zodat de leerling niet tussendoor een periode thuis komt te zitten. Geleidelijk zodat de leerling heeft kunnen wennen aan de volgende stap in zijn leven. Met 18 jaar stopt de leerplicht en komt er ook de uitvoering van de WMO van de gemeenten. Vaak is dat het schooljaar waarin de leerling eraan toe is om uit te stromen. Als het een duidelijke meerwaarde heeft kan, na overleg tussen ouders en school, de schoolduur nog worden verlengd om de arbeidsperspectieven daarmee te vergroten. Het langer verblijf moet dan een duidelijke meerwaarde hebben. IvOO - INSTITUUT voor ORTHOPEDAGOGISCH ONDERWIJS Postbus 4382 6202 VB Maastricht T 043-346 77 30 I www.ivoo.eu

18

Nawoord Bovenstaand document geeft een weerslag van de actuele situatie in september 2014 zoals deze momenteel op school bekend is. Momenteel worstelen gemeenten met de nieuwe taken zoals de WMO en de Jeugdzorg. Het beleid van gemeenten is nog niet duidelijk, maar zal in de komende maanden meer richting krijgen. Regelmatig wordt momenteel wet- en regelgeving, het beleid van scholen, ondersteunende instanties of begeleidingsdiensten veranderd of aangepast. Mede daarom kunnen ouders geen rechten aan dit document ontlenen. Wel mag u als ouder van ons verwachten dat we ons best doen om binnen onze mogelijkheden, samen met u, te werken aan een goede en verantwoorde toekomst voor de zoon of dochter. Daarnaast hebben we op school ook een lijst van instellingen en clubs die onze leerlingen helpen bij het invullen van vrije tijd. Denk aan scouting, voetbal, judo, muziek, yoga, zwemmen, dansen, hockey, tekenen/schilderen, paardrijden, toneel, koken, sleutelen aan tweewielers enz. Deze lijst kunt u aan de leerkracht vragen. Verder kan MEE u hierbij ook helpen. Zo kunt u de stagebegeleiders bereiken: Instituut voor Orthopedagogisch Onderwijs ( IvOO ) Bezoekadres: Severenstraat 18, 6225AR Maastricht Postadres: Postbus 4382, 6202VB, Maastricht Telefoon: 043 – 346 77 30 Stagetelefoon: 06 - 41 30 58 73 Stagebegeleiders en hun mailadres: Middenbouwleerlingen: Mevr. Monique Geraedts Mevr. Marianne Swaalf

[email protected] [email protected]

Bovenbouwleerlingen: Mevr. Janine Peeters [email protected] Mevr. Daphne Holweg [email protected] Mevr. Bianca v Proemeren [email protected]

Met vriendelijke groet, Jos Cremers Stagecoördinator

[email protected]


19

Instituut voor Orthopedagogisch Onderwijs

Recommend Documents