SBM Maandblad van de Besturenraad voor m anagers, bestuurders en toezichthouders
januari 2009
nummer 5
Doekle Terpstra over betekenis hbo Geld voor godsdienstles op openbare school 'Kwestie onderwijstijd nog niet opgelost' Niveaus in het basisonderwijs Homoseksualiteit in christelijk onderwijs
Inspectie grijpt sneller in bij zwakke scholen
a g e nd a BIJEENKOMSTEN BESTURENRAAD januari T/M april 2009
Meer informatie? Bel met 070 348 11 48.
datum
activiteit doelgroep
plaats
contactpersoon
26-01-2009
Netwerk toezichthouders en bestuurders PO / VO Utrecht
27-01 t/m 31-01 2009
Nationale Onderwijs Tentoonstelling PO/VO/MBO/HO Utrecht Arja van der Rhee
Harm Klifman
10-02-2009
Netwerk bovenschools managers Midden- en Zuid-Gelderland PO
epe Carla Rhebergen
12-02-2009
Netwerk kleine schoolbesturen Alblasserwaard/Vijfheerenlanden PO
Giessenburg
Hans Bruggeman
19-02-2009
Netwerk bovenschools managers Zuid-Holland Zuid/Oost, PO
Bergen op Zoom
Hans Bruggeman
Zeeland en West-Brabant 24-02-2009
Netwerk bovenschools managers Noord Gelderland/Flevoland PO Elburg Carla Rhebergen
26-02-2009
Netwerks bovenschools managers Utrecht PO
Nijkerk Carla Rhebergen
09-03-2009
Netwerk bovenschools managers PO
Groningen Wob van Beek
17-03-2009
Gecombineerd netwerk bovenschools managers Hoogeveen en Nijverdal PO Ommen Wob van Beek
31-03-2009
Netwerk kleine bestuurlijke schaal Gelderland/Utrecht/Flevoland PO Amersfoort Carla Rhebergen
02-04-2009 Paascongres VO 17-04-2009
amersfoort suzanne Jansen
Ledencongres Besturenraad Leden
Bussum Corine de Reus
service Postadres
Bestellingen
Helpdesk
Postbus 907, 2270 AX Voorburg
telefoon: 070 348 11 48 fax: 070 382 12 01 e-mail
[email protected] www.besturenraad.nl > po/vo/mbo/ho > producten bestellen
telefoon: 070 348 12 80 ma t/m vrij: 9.00 – 17.00 uur e-mail:
[email protected]
Bezoekadres
Oosteinde 114, Voorburg telefoon: 070 348 11 48 fax: 070 382 12 01 www.besturenraad.nl
mutaties namen/adressen/abonnementen
vliet academie
telefoon: 070 348 11 81 e-mail:
[email protected]
telefoon: 070 348 12 17 e-mail:
[email protected]
Relatiemanagers PO Scholen in het primair onderwijs kunnen voor informatie terecht bij de adviseur in hun eigen regio.
Regio Noord-Holland, Zuid-Holland West/Midden
Ouko Beuving telefoon: 023 557 79 23 fax: 023 557 79 24 e-mail:
[email protected]
Centraal secretariaat
telefoon: 070 348 12 53 e-mail:
[email protected] Regio Zuid-Holland Zuid/Oost, Zeeland, Noord-Brabant,Limburg
Hans Bruggeman telefoon: 078 654 00 25 fax: 078 654 00 26 e-mail:
[email protected]
Relatiemanagers VO, mbo en HO Scholen in het voortgezet onderwijs kunnen voor informatie contact opnemen met onze adviseurs. VO:
Regio Gelderland,Utrecht, Flevoland
Carla Rhebergen telefoon: 0318 64 30 50 fax: 0318 64 03 12 e-mail:
[email protected]
Kees Jansen, e-mail:
[email protected] Harm Jan Luth, e-mail:
[email protected] MBO:
Regio Groningen, Friesland, Drenthe, Overijssel
Wob van Beek telefoon: 0522 46 44 03 e-mail:
[email protected]
Swier Frouws, e-mail:
[email protected] HBO/WO:
Marcel Bos, e-mail:
[email protected]
SBM digitaal
Digitale Nieuwsbrief
Producten en diensten
De artikelen van SBM kunt u als pdf-bestand downloaden van onze site. Maakt u gebruik van onze teksten, wilt u daarbij dan de bron vermelden?
Wekelijks verschijnt onze digitale Nieuwsbrief met het laatste nieuws uit het onderwijsveld en uit onze organisatie. Via onze homepage kan iedereen zich gratis voor deze nieuwsbrief opgeven.
Op onze website treft u steeds de meest actuele gegevens over onze producten, cursussen en diensten. Bovendien vindt u bij ‘producten downloaden’ handige modellen op alle beleidsterreinen.
SBM
Colofon
Maandblad voor managers, bestuurders en toezichthouders januari 2009 nummer 5
SBM is het maandblad van de Besturenraad, het centrum voor bijzonder en christelijk onderwijs. De Besturenraad vertegenwoordigt scholen bij overheden en instellingen, en verleent diensten rondom de thema's onderwijs & identiteit, personeel & organisatie, financiën, huisvesting, communicatie & kwaliteit en maatschappelijk draagvlak. Bij de Besturenraad zijn 650 besturen aangesloten, met 2.250 scholen en ruim 800.000 leerlingen en studenten in het basis-, speciaal, voortgezet, hoger en wetenschappelijk onderwijs. Redactie Walter Wassenaar (eindredacteur a.i) Emmanuel Naaijkens (coördinerend redacteur) Corine de Reus (beeldredacteur/productbegeleiding) Redactieadres Oosteinde 114 Postbus 907, 2270 AX Voorburg
6 Inspectie grijp sneller in bij (zeer) zwakke scholen Verslag van debat over rol overheid bij onderwijskwaliteit
E-mail:
[email protected] Vormgeving Ontwerpwerk, Den Haag Foto omslag iStockphoto
8
Besturenraad voorop in succesvolle samenwerking Geld voor godsdienst- en humantisch onderwijs
10 Vanzelfsprekendheid of worsteling Tweede deel over homoseksualiteit in christelijk onderwijs
Druk Drukkerij Giethoorn ten Brink, Meppel
12 Emancipatiefunctie van het onderwijs nog altijd actueel Interview met Doekle Terpstra, voorzitter HBO-Raad
Abonnementen (excl. 6% btw) SBM voor leden e 25,00 SBM voor niet-leden e 37,00 SBM met Thema voor leden e 35,50
18
'Kwestie onderwijstijd nog niet opgelost' Reactie op het rapport van de commissie Cornielje
20
Grote bijdrage godsdienst en levensbeschouwing aan burgerschap Onderzoek op elf vmbo-scholen
SBM met Thema voor niet-leden e 51,00 Zonder schriftelijke opzegging voor 1 december van het lopende jaar worden abonnementen automatisch verlengd voor het daaropvolgende kalenderjaar. Voor informatie en losse nummers: 070 348 11 48.
24 En nu nog de niveaus tussen de oren krijgen Advies PO-raad over verbetering rekenen en taal
Copyright Voor overname van artikelen of gedeelten daarvan graag voorafgaand contact met de redactie. Disclaimer
Besturenraad Ledencongres 17 april 2009: Beter af met Christelijk Onderwijs
Aan de informatie in dit magazine kunnen geen rechten worden ontleend. De redactie is niet verantwoordelijk voor de inhoud van de advertenties.
Dit jaar mag u het ledencongres van de Besturenraad niet missen. Met al uw collega bestuurders en leidinggevenden kunt u er namelijk bij zijn als we ons samen klaar maken voor de toekomst. Waar gaat onze maatschappij heen? En welk antwoord heeft het christe-
ISSN: 1570-2332
lijk onderwijs? Trendwatcher Adjiedj Bakas en rabbijn Awraham Soetendorp nemen u mee op een reis door deze tijd. Collega schoolleiders wisselen met elkaar uit hoe ze daarop inspelen. Daar bent u toch ook bij? Let op de uitnodiging die u binnenkort ontvangt.
rubrieken
2 Agenda | 4 Bureaubericht | 5 Nieuws | 15 Open Mind 16 Christelijk onderwijs – een vitale stroom | 22 De Praktijk 25 Column voorzitter | 26 Juridische kwestie | 27 Besturenraad 29 Opleidingen | 30 Besturenraad
nieuws
Bureaubericht
Centrale examens in mbo in 2014 Vanaf 2014 zullen in het middelbaar beroepsonderwijs (mbo) de vakken Nederlands en rekenen/wiskunde centraal geëxamineerd worden bij de vierjarige niveau 4 opleidingen. Dat heeft staatssecretaris Van Bijsterveldt aan de Tweede Kamer gemeld. De centraal examens zijn nodig om de kwaliteit van de examens beter te kunnen waarborgen. Ook wordt het dan mogelijk om de prestaties van de mbo-studenten voor taal en rekenen landelijk met elkaar te vergelijken. Volgens de staatssecretaris is het met name voor de doorstroom naar het hbo van groot belang dat de uitkomsten van examinering op deze onderdelen betrouwbaar en valide zijn. Om vooruitlopend op de definitieve invoering Fotografie: Henriëtte Guest
Breukvlaktoets
al ervaring op te doen, kunnen scholen op vrijwillige basis met ingang van 2012 beschikbaar gestelde centrale examens afnemen, voor in ieder geval opleidingen op niveau 4.
Ik denk dat ik tot de eerste generaties hoorde die op het eind van (toen nog) de zesde klas de Cito-toets moest maken. Deze toets heeft de laatste jaren alleen aan maar aan belang gewonnen en het einde is
Eerder ingrijpen bij slecht onderwijs
nog niet in zicht. Het kabinet gaat sneller en effectiever ingrijpen bij scholen die slecht Staatssecretaris Dijksma lijkt onderwijskwaliteit vooral in kwantitatieve
presteren. Kort voor het kerstreces heeft het kabinet ingestemd met het
Cito-termen te vertalen. Dat past helemaal bij het heersende denken
wetsvoorstel ‘Goed onderwijs en goed bestuur’.
over onderwijs in termen van concrete, meetbare opbrengsten.
Met het wetsvoorstel kan de overheid de bekostiging van een basis-
Kinderen worden tegenwoordig van tevoren intensief getraind op de
school of middelbare school beëindigen wanneer er sprake is van
‘toets der toetsen’. Omdat de scholen ook onderling vergeleken worden
aanhoudend slecht onderwijs. In de huidige wetgeving is het niet altijd
op hun toetsscores, moeten scholen wel alles uit de kast halen om deze
even goed mogelijk om kwalitatief slechte scholen effectief aan te
vorm van onderwijsrendement te verhogen.
pakken. Daarom zijn in het wetsvoorstel eisen geformuleerd voor de minimumkwaliteit waar iedere school aan moet voldoen. Ook is
Het onmiddellijk door Dijksma omhelsde voorstel van de PO-raad om
vastgelegd wat de procedure is die daarbij wordt gevolgd door de
de toets naar achteren te schuiven kreeg, hoe kon het ook anders,
Inspectie van het Onderwijs en vervolgens de minister van Onderwijs.
veel aandacht. Op het eerste gezicht klinkt dit vanuit de basisschool
Het wetsvoorstel geeft het ministerie verder de mogelijkheid het bestuur
geredeneerd ook best logisch. Vreemd vond ik wel de veronderstelling
van een school een aanwijzing te geven in het geval er sprake is van
dat er na de toets, dus vanaf februari, eigenlijk niet meer zo zinvol les
bestuurlijk wanbeheer. Tot slot bevat het wetsvoorstel bepalingen die de
wordt gegeven. Het lijkt me stug dat er in de vier maanden daarna overal
verdere ontwikkeling van principes van goed bestuur in het primair en
alleen maar wat aan gefröbeld wordt.
voortgezet onderwijs stimuleren. Het gaat dan om de functiescheiding van bestuur en intern toezicht binnen de onderwijsorganisatie en om het
Maar wat ik echt opmerkelijk vond, waren de afwijzende reacties uit het
ontwikkelen van een gedragscode voor goed bestuur per onderwijssector.
voortgezet onderwijs. De VO-raad bleef diplomatiek terughoudend, want je moet je collega sectorraad niet zo maar afvallen en tegelijkertijd wil je dicht bij je leden blijven. De staatssecretaris voor het VO hield niet even afgestemd hebben met de VO-collega’s?
Moeizame start commerciële basisschool
Als dat zo is, dan is het met de ‘versectoring’ van het Nederlands
De commerciële Florencius basisschool in Bussum, die in september
onderwijsbestel slechter gesteld dan ik gehoopt had. In een discussie
van start is gegaan, is nog geen succes. De website Z24 sprak eind
over zo’n onderwerp dat beide sectoren raakt, zou niet de eigen
december met oprichter en oud-onderwijzer Peter van Kranenburg en
drang tot profilering, maar vooral de noodzaak om samen naar goede
die vertelde dat zijn plan een moeizame start kent. Het aantal leerlingen
oplossingen te zoeken voorop moeten staan. Van breukvlaktoets naar
nam toe van 4 naar 7. Volgens de initiatiefnemer ontbeert de school een
verbindingstoets zou ik zeggen.
goede huisvesting, waardoor de toeloop lager is dan verwacht. Hij hoopt
wijselijk haar mond. Zouden de PO-raad en ‘hun’ staatssecretaris echt
in het voorjaar een nieuwe locatie te kunnen betrekken. Van Kranenburg
4
Wim Kuiper
is nog steeds bezig om ook elders privé-scholen te stichten. Het school-
Directeur Besturenraad
geld bedraagt 12.500 euro per jaar.
Jongeren steeds langer in het onderwijs Steeds meer leerlingen blijven na afloop van
leerlingen van 16 jaar en ouder in het voortgezet
de volledige leerplicht in het onderwijs of
onderwijs nam, met 11 procent, sterk af. In het
keren daarin terug. Dit komt vooral door de
hoger onderwijs nam het aantal leerlingen daar-
toegenomen populariteit van het hoger onderwijs.
entegen flink toe, met 29 procent. Het middelbaar
Het aantal 16-plussers in het voortgezet onder-
beroepsonderwijs (mbo) tenslotte groeide met
wijs is echter in de periode 1995/’96–2007/’08
18 procent.
afgenomen. Dat meldt het CBS in het Jaarboek
De ontwikkeling van het aantal leerlingen heeft
De Besturenraad geeft acte de presence op de
Onderwijs in Cijfers 2008.
te maken met verandering van de omvang van
grote onderwijsbeurs NOT, die van 27 tot en
Het aantal leerlingen en studenten van 16 jaar en
de bevolking en van het percentage van de
met 31 januari plaatsvindt in de Jaarbeurs in
ouder was in het schooljaar 2007/’08 15 procent
bevolking dat deelneemt aan onderwijs.
Utrecht. Kom bij ons langs en doe inspiratie op
hoger dan in het schooljaar 1995/’96. Per onder-
Het effect van deze twee factoren verschilt
voor het christelijk onderwijs. Maak kennis met
wijssoort zijn er forse verschillen. Het aantal
sterk bij de diverse onderwijssoorten.
Besturenraad op de NOT
de productinnovatie Eduvadis: een uniek pakket voor financieel en personeels management dat speciaal is ontwikkeld voor het onderwijs. Wij staan in hal 8, stand 099.
Doorbraak in onderwijs levensbeschouwing
Via de website www.not-online.nl kunt een gratis toegangsbadge verkrijgen. Alle leden-
De overheid gaat leraren godsdienst- en humanistisch vormingsonderwijs (gvo en hvo) op openbare
schoolbesturen hebben in december een
basisscholen net als andere docenten betalen. Dit is de uitkomst van het debat in de Tweede Kamer
vrijkaart toegestuurd gekregen.
over de Onderwijsbegroting 2009 in december jl. Een meerderheid steunde een amendement van de leden Jan Jacob van Dijk (CDA), Margot Kraneveldt (PvdA) en Arie Slob (ChristenUnie). Daarmee komt in 2009 5 miljoen euro beschikbaar om leraren gvo en hvo op dezelfde voet als andere docenten te betalen. Twintig samenwerkende organisaties, met de Besturenraad in een
Gemeente moet vervoer betalen
dragende en verbindende rol, hebben daar jarenlang voor geijverd. Leraren die gvo en hvo verzorgen, o ntvangen nu meestal een vrijwilligersvergoeding van de verschillende levens beschouwelijke organisaties waaraan zij verbonden zijn. Die krijgen hiervoor soms subsidie
De gemeente Werkendam moet voorlopig
van gemeentebesturen. Deze subsidies nemen echter uit bezuinigingsoverwegingen al jaren af.
de volledige vervoerskosten vergoeden aan
Zie verder het artikel op pagina 8.
de ouders van een leerling die elke dag vanuit het dorp naar een reformatorische school voor speciaal voortgezet onderwijs in Apeldoorn reist. Dat heeft de voorzienin-
Indicatoren voor ‘zachte’ opbrengsten
genrechter in Breda in december bepaald. De kosten bedragen jaarlijks 45.000 euro.
De Onderwijsinspectie werkt aan de ontwik-
de socialiseringsfunctie van de school belang-
Volgens de gemeente kan de leerling ook
keling van indicatoren om ook de ‘zachte’
rijk is en dat die in de huidige beoordeling van
naar een vergelijkbare school in Gouda en
opbrengsten van het basis- en voortgezet
de kwaliteit van het onderwijs onvoldoende uit
bedragen de kosten dan ongeveer 21.000
onderwijs te kunnen meten. Het gaat om de
de verf komt.
euro. Overigens heeft de verantwoordelijk
resultaten die een school boekt op het gebied
“Hoewel deze taak van scholen in het toezicht
wethouder eerder in de media gezegd dat
van de sociale en maatschappelijke vorming
indirect aandacht krijgt, is het toezicht op de
de gemeente de kosten naar Apeldoorn niet
bij leerlingen. Dat blijkt uit het jaarplan 2009
sociale en maatschappelijke opbrengsten
wil vergoeden vanwege de lange reistijd, dat
van de inspectie.
van onderwijs nog weinig uitgewerkt. In een
zou slecht zijn voor het welzijn van het kind.
De inspectie kijkt nu in het toezicht op het
snel veranderende samenleving is inzicht in
De advocaat van de ouders gelooft echter
onderwijs vooral naar de opbrengsten van
de bijdrage van onderwijs aan integratie en
niet zo in dat argument.
kerncompetenties als taal en rekenen of
maatschappelijke samenhang in toenemende
De uitspraak van de rechter betekent niet dat
Nederlands, Engels en wiskunde, ook wel
mate van belang. Scholen wijzen daar ook op
het geschil definitief is beslecht. De opdracht
de ‘harde’ opbrengsten genoemd. Niet alle
en geven te kennen niet slechts beoordeeld te
aan de gemeente is om een nieuw besluit
scholen zijn daar gelukkig mee, omdat ze
willen worden op cognitieve prestaties, maar
te nemen over het verzoek tot vergoeding
vinden dat daarmee een te eenzijdig beeld
ook op de bijdrage aan de vorming en ont
van de reiskosten. Dat kan ook een negatief
ontstaat over de vooruitgang die hun leerlingen
wikkeling van leerlingen”, aldus de inspectie
besluit zijn, waarna de ouders opnieuw de
boeken. De inspectie is er zich van bewust dat
in het jaarplan.
gang naar de rechter moeten maken.
5
Debat Besturenraad over bemoeienis overheid met onderwijskwaliteit
Inspectie grijpt sneller in bij (zeer) zwakke scholen De aanpak van zeer zwakke scholen is ‘redelijk succesvol’, maar kan wel sneller. Dat zegt inspecteur van het onderwijs Henk den Boer. Op meer bevoegdheden van de gemeenten zit hij niet te wachten. Hij is niet de enige. En schoolbestuurders passen voor een plaats in de beklaagdenbank. Verslag van een debat van de Besturenraad. Tekst: Guido de Bruin, Fotografie: Ruben Schipper
De roep van de Rotterdamse wethouder
wanneer de kwaliteit weer op orde moet zijn
Allereerst moet de informatie van de
Leonard Geluk en zijn collega-wethouders in
en welke (tussen)resultaten het bestuur moet
inspectie toegankelijker worden en recht-
de drie andere grote steden voor meer instru-
laten zien. “Dat is bij twee schoolbesturen al
streeks bij de ouders terechtkomen, erkent
menten om zwakke scholen aan te pakken,
gebeurd”, aldus Den Boer. “Dat leidde wel tot
hij. Maar ouders hebben vervolgens zelf ook
was voor de Besturenraad aanleiding om met
wat gespartel, maar het heeft er voor gezorgd
een verantwoordelijkheid. “Leg je er niet
hem in debat te gaan. Net zo min als onder-
dat we die scholen scherper in het oog
zomaar bij neer dat een school zwak is.”
wijsinspecteur Henk den Boer zijn Tweede
hebben.” In het eerste half jaar van 2009 rolt
Die oproep is Jan Jacob van Dijk uit het hart
Kamerlid Jan Jacob van Dijk (CDA) en school-
de inspectie deze nieuwe aanpak verder uit.
gegrepen. “Ouders moeten een steviger
bestuurders geporteerd van de weg die de
Niet alle besturen hebben de onderwijs
positie krijgen om het bestuur onder druk te
G4-wethouders willen inslaan, bleek tijdens
kwaliteit goed in het vizier, heeft Den Boer
kunnen zetten. Daarvoor is allereerst nodig
het debat in Utrecht op 15 december.
gemerkt tijdens een gespreksronde met
dat zij goed worden geïnformeerd.” Hij vindt het een goed idee om de inspectie aan ouders
De meeste scholen die in de categorie ‘zeer zwak’ terechtkomen, zijn daar binnen de gestelde termijn van twee jaar weer uit, schetst Den Boer. Daarna is nog wel een tijdje begeleiding nodig om te voorkomen dat ze terugvallen. “Je kunt wel uit de put
‘Het is een gotspe dat wij als schoolbestuurders in de beklaagdenbank zitten’
van leerlingen op een (zeer) zwakke school een brief over de onderwijskwaliteit te laten sturen. Staatssecretaris Dijksma onderzoekt de mogelijkheid om ouders rechtstreeks te waarschuwen. Van Dijk spreekt in dit verband ook de
krabbelen, maar er uit blijven kost veel
schoolbesturen aan. “Scholen moet ouders
moeite en inspanning.” Een 'redelijk succesvolle' aanpak, concludeert
schoolbesturen die de inspectie achter de rug
veel meer in positie brengen. Ouders moeten
de inspecteur, die echter trager werkt dan zou
heeft. “De kwaliteit van de gesprekken liep
de inspectierapporten krijgen en een toelich-
kunnen. Het nieuwe toezichtskader van de
erg uiteen. Sommige besturen hebben een
ting van de schoolleiding op de acties die ze
inspectie maakt volgens hem sneller
visie op de aansturing van de onderwijs
onderneemt om de kwaliteit te verbeteren.”
ingrijpen mogelijk. De inspectie richt zich nu
kwaliteit, maar we kwamen ook besturen
Juist de te zwakke positie van de ouders ligt
veel meer op preventie. Dat houdt in: niet pas
tegen waar bij de leden de monden open-
volgens Van Dijk ten grondslag aan de
ingrijpen als een school al zeer zwak is, maar
vielen door de dingen die wij over hun
ontwikkeling dat “de overheid steeds meer
zodra zich signalen voordoen dat de onder-
scholen vertelden.”
naar voren komt als de institutie die bepaalt wat er in het onderwijs gebeurt”. In dat licht
wijskwaliteit achteruit gaat. Onder druk zetten
ziet hij ook de roep van de G4-wethouders
Gespartel
Den Boer pleit ook voor een grotere
om meer bevoegdheden om zeer zwakke
Op dat moment maakt de inspectie prestatie-
betrokkenheid van de ouders bij de
scholen aan te pakken – een weg die Van Dijk
afspraken met het schoolbestuur. Daarin staat
verbetering van de onderwijskwaliteit.
niet op wil.
6
Voorzitter Marianne Luyer (links) en wethouder Leonard Geluk (rechts) luisteren naar het betoog van CDA-kamerlid Jan Jacob van Dijk.
Een van de vier, de Rotterdamse wethouder
hebben, om zulke maatregelen af te wijzen.
Dierbaar
Leonard Geluk (CDA), legt nog eens uit wat
“Artikel 23 is te veel uitgelegd als bescher-
Van Dijk zet desalniettemin kanttekeningen
hem dreef om zijn 'redelijk vergaande' brief te
ming van de autonomie van schoolbesturen
bij de stelling van schoolbestuurders dat de
schrijven aan de ouders van de leerlingen van
en te weinig als waarborg voor het recht van
kwaliteit van het onderwijs bij hen in goede
de islamitische scholengemeenschap Ibn
de onderwijsontvangers op kwalitatief hoog-
handen is. Hij rekent voor dat er bij elkaar
Ghaldoun. Daarmee zette hij de discussie
waardig onderwijs.”
ruim 1600 (zeer) zwakke en risicoscholen
over de aanpak van zeer zwakke scholen op
zijn. “Dat is een gigantisch hoog percentage.”
scherp. De rechter floot hem terug, maar
Zeepbel
Met een initiatiefwet wil hij daarom voor-
Geluk heeft desondanks bereikt wat hij wilde
Van Dijk noch Den Boer ziet iets in extra
komen dat er nog meer (zeer) zwakke scholen
– het bestuur van Ibn Ghaldoun is afgetreden
bevoegdheden voor gemeenten om in te
ontstaan. Zijn wet wil de termijn verkorten
en de school werkt nu mee aan verbeteringen.
grijpen bij zeer zwakke scholen. En school
waarbinnen de overheid de bekostiging van
bestuurders al helemaal niet. Enkele reacties:
scholen kan beëindigen. Nieuwe scholen moeten binnen drie maanden aantonen dat
Niet verschuilen achter artikel 23
Geluk kan het niet verteren dat de gemeente
“Schoolbesturen zijn de dragers van de
zij de positie van de ouders goed hebben
machteloos staat als een incompetent school-
verantwoordelijkheid voor de kwaliteit van
geregeld, een goed schoolplan, bevoegde
bestuur weigert mee te werken aan een
het onderwijs. Wij doen daar alles aan,
docenten en deugdelijke huisvesting
verbetertraject voor een zeer zwakke school
bijvoorbeeld door de aansluiting tussen po en
hebben en vijf dagen per week les geven.
onder zijn bewind. Hij en zijn drie
vo en tussen vo en mbo te verbeteren.
Van Dijk wil daarmee voorkómen dat het
collega-wethouders willen dan ook een
Daarbij lopen we tegen de grenzen van de wet
bijzonder onderwijs als geheel op de tocht
verplichting voor schoolbesturen om in
op. Het mag vaak gewoon niet. Dan is het een
komt te staan. “De discussie over de kwaliteit
lokale convenanten afspraken met de
gotspe dat wij schoolbestuurders in de
van het islamitisch en Iederwijsonderwijs
gemeente te maken over verbetering van
beklaagdenbank worden gezet.”
wordt door sommige partijen misbruikt om de totale positie van het bijzonder onderwijs
de onderwijsk waliteit. Verder moet de gemeente volgens hen
“Natuurlijk moeten we excessen aanpakken,
ter discussie te stellen. Juist omdat artikel 23
onwillige scholen bij de minister kunnen
maar het in stelling brengen van de gemeente
ons zo dierbaar is, moeten we bekijken hoe
voordragen voor een bestuurlijk verbeter
is een verkeerd antwoord. Haal de gemeente
we de kwetsbaarheid van het bijzonder
traject dat uiteindelijk kan leiden tot bewind-
er juist tussenuit, en leg de verantwoordelijk-
onderwijs kunnen wegnemen door
voering of zelfs sluiting. “Ik ga dus niet als
heid voor bijvoorbeeld huisvesting bij de
bepaalde wetgeving te aanvaarden.”
wethouder dreigen met stopzetting van
schoolbesturen neer. Wij hebben juist de
de bekostiging.”
meeste last van bemoeienis van de gemeente.
Schoolbesturen mogen zich volgens Geluk
We kunnen als schoolbesturen heel veel,
niet verschuilen achter de autonomie die zij
maar we hebben daarbij de steun van de
krachtens artikel 23 van de Grondwet
politiek en de gemeenten nodig.” 7
Bekostiging voor godsdienstonderwijs op openbare scholen
Besturenraad voorop in succesvolle samenwerking Met de Besturenraad in een dragende en verbindende rol strijden twintig organisaties sinds 2004 samen voor godsdienst- en humanistisch v ormingsonderwijs op openbare basisscholen (g/hvo). Met succes: in december 2008 stemde een Kamermeerderheid in met rijksbekostiging van leraren g/hvo. Dankzij een volhardende inzet. Tekst: Guido de Bruin, Fotografie: Marcel Terlouw
Wim van de Camp, voorzitter van de vaste kamercommissie voor Onderwijs neemt de petitie in ontvangst. Van links naar rechts: Jurn de Vries (CIO), Marjo Klaver (Besturenraad), Rob Limper (VOO), Wim van de Camp, Elza Kuyk (Besturenraad), Manja Smits (SP), Margot Kraneveldt (PvdA), Jan Jacob van Dijk (CDA) en Arie Slob (ChristenUnie).
De kogel is door de kerk: de overheid gaat vanaf het schooljaar Het g/hvo-team van de Besturenraad
2009/2010 leraren godsdienst- en humanistisch vormingsonderwijs
Van de Besturenraad hebben Elza Kuyk en Marcel Bos
(g/hvo) op openbare basisscholen net als andere docenten bekostigen.
zich vooral in een coördinerende en strategische rol inge-
Een Kamermeerderheid stemde in met een amendement op de
zet voor g/hvo. Marjo Klaver leidt het project ‘Scholing en
Onderwijsbegroting 2009 met die strekking van de leden
organisatie g/hvo 2008’, waarvan de Besturenraad project-
Jan Jacob van Dijk (CDA), Margot Kraneveldt (PvdA) en Arie Slob
voerder is. Elza Kuyk leidt daarbinnen het deelproject dat
(ChristenUnie).
zorgt voor assessments voor leraren g/hvo. Anja van
De Besturenraad heeft zich van meet af aan ingezet om deze mijlpaal
Andel fungeert als secretaris van de stuurgroep van de
te bereiken. Wij dragen van harte bij aan goed godsdienstonderwijs
twintig samenwerkende organisaties en participeert ook
op álle scholen, ongeacht denominatie of onderwijsvorm. Daarvoor
in het project.
zijn bekwame docenten nodig die investeren in hun professionele ontwikkeling. Die zijn alleen in voldoende mate beschikbaar als ze net als andere docenten worden betaald.
8
Dat klinkt logisch, en dat is het ook. Toch was het bij het begin van de
De politieke weg naar bekostiging van g/hvo
campagne voor rijksbekostiging van leraren g/hvo in 2004 bepaald
n In 2004 neemt de Tweede Kamer de Wet op de Beroepen
niet vanzelfsprekend dat dit doel zou worden bereikt. “Het was een
in het Onderwijs (Wet BIO) aan. Deze wet stelt bekwaam-
heel kwetsbaar proces, omdat er religie in het spel is”, zegt Elza Kuyk,
heidseisen aan docenten. Doordat de Kamer ook een
vanaf het begin nauw bij het dossier betrokken, eerst bij de
amendement van het lid Kraneveldt aanvaardt, gaan deze
Dienstenorganisatie van de Protestantse Kerk in Nederland en later als
eisen ook gelden voor leraren g/hvo. De samenwerkende
een van de voortrekkers namens de Besturenraad. “Daardoor sloegen
organisaties voor g/hvo vinden dat redelijk, mits de over-
sommige politieke partijen aan, ook al wisten ze niet precies waar het
heid deze leraren net als andere docenten bekostigt en
om ging.” Het feit dat g/hvo ook islamitisch godsdienstonderwijs
zij een volledige rechtspositie krijgen.
omvat, maakt het dossier extra gevoelig.
n Met het aannemen van de motie-De Vries dringt de Tweede Kamer in 2006 bij de minister aan op het uit
Serieuze gesprekspartner
werken van een vorm van rijksbekostiging van g/hvo.
Bovendien wilden eerst minister Van der Hoeven en na haar staats
Uit onderzoek van Research voor Beleid (2007) blijkt
secretaris Dijksma er geen geld voor vrijmaken. Daarom was het essentieel om de bewindslieden in ieder geval van goede informatie te
dat daarvoor circa 10 miljoen euro per jaar nodig is. n Bij de behandeling van de Onderwijsbegroting in 2007
voorzien en zo veel mogelijk mensen in stelling te brengen die hen
neemt de Tweede Kamer het amendement-J.J. van Dijk
zouden kunnen overtuigen. Dijksma bleef tegen, maar heeft zich
aan. Daardoor komt in 2008-2009 eenmalig 2,7 miljoen
uiteindelijk niet hevig tegen het amendement verzet. “Ze heeft er
euro beschikbaar voor de professionalisering van
inhoudelijk geen probleem mee, maar vindt het niet belangrijk genoeg
leraren g/hvo, gericht op het voldoen aan de bekwaam-
om er geld voor vrij te maken”, concludeert Kuyk.
heidseisen van de Wet BIO, en voor het inrichten van
De aanvaarding van het amendement is de vrucht van een jarenlange investering in het opbouwen en onderhouden van relaties met
een passende organisatie. n Bij de behandeling van de Onderwijsbegroting in 2008
Kamerleden. “We hebben onszelf bewezen als een serieuze gespreks-
neemt de Tweede Kamer het amendement-J.J. van Dijk/
partner die zich kan inleven in de positie en mogelijkheden van
Kraneveldt/Slob aan. Rijksbekostiging van leraren g/
kamerleden”, aldus Kuyk. Dat de initiatiefnemers hun amendement
hvo is daarmee een feit. Het is nu aan de zendende
uiteindelijk vrij geruisloos door de stemmingen hebben kunnen
instanties om dit daadwerkelijk te regelen.
loodsen, is volgens Kuyk niet in de laatste plaats te danken aan het feit dat de samenwerkende organisaties “maatschappelijk draagvlak voor g/hvo hebben gecreëerd en onderhouden”. vergoeding van de levensbeschouwelijke organisatie waaraan zij Eendracht
verbonden zijn. Die krijgen hiervoor soms subsidie van gemeente
Behalve een uitgekiende politieke inzet waren goede relaties met het
besturen. Door bezuinigingen nemen die echter al jaren af.
ministerie van OCW en de eendracht van de twintig samenwerkende
“Een amendement als dit was echt nodig, anders was dit soort onder-
organisaties van levensbelang. “Wij hebben het overzicht weten te
wijs langzaam verdwenen”, aldus Kuyk.
bewaren over alle processen die speelden”, evalueert Kuyk. “We hebben steeds planmatig bekeken wat op welk moment nodig
Eilandje
was en steeds mogelijke bedreigingen, risico’s, scheurtjes en misver-
Dat kon ook het bijzonder onderwijs niet laten gebeuren. Daarom
standen proberen te onderkennen en te ondervangen.”
heeft de Besturenraad voorop gelopen in de strijd om het voort
Het samen optrekken van twintig organisaties van zeer diverse plui-
bestaan van dit “stukje bijzonder onderwijs, een ‘eilandje’, binnen de
mage – kerken, humanistische, islamitische, joodse en hindoe-organi-
openbare school”, zoals de Onderwijsraad het g/hvo typeerde in een
saties, vakbonden en organisaties van openbaar onderwijs – vereist
advies over het mogelijke dienstverband van de leraar g/hvo.
volgens Kuyk een 'oecumenische competentie'. “Dat betekent dat je je
“In het bijzonder onderwijs weten wij hoe belangrijk het is dat
kunt inleven in de positie van andere godsdienstige en levensbe-
kinderen gevormd worden op het gebied van religie en levens
schouwelijke instellingen, die ook nog eens qua aard, omvang en mate
beschouwing”, zegt Kuyk. “Daarom is het logisch dat wij ons ervoor
van professionaliteit zeer uiteenlopend zijn. De Besturenraad is hierin
inzetten dat ook kinderen op openbare basisscholen toegang hebben
verbindend geweest.”
tot goed godsdienstonderwijs, gegeven door bekwame docenten. Daar hebben we ook verstand van, omdat de competenties van de
Burgerschap
leraren en een deel van de leerinhoud vergelijkbaar zijn.”
Wat de organisaties uiteindelijk altijd heeft verbonden, is het belang
Op dit moment krijgen ongeveer 73.000 leerlingen g/hvo, oftewel
van goede godsdienstige en levensbeschouwelijke vorming in het open-
15% van het totaal aantal leerlingen in het openbaar basisonderwijs.
baar onderwijs. In de wet is geregeld dat het openbaar onderwijs wordt
Vooral onder moslimouders is een groeiende vraag naar islamitisch
gegeven met eerbiediging van ieders godsdienst of levensovertuiging.
godsdienstonderwijs te verwachten.
Ouders hebben het recht op godsdienst- of humanistisch vormingson-
Toch bleek vorig jaar uit een onderzoek van Research en Beleid dat de
derwijs voor hun kinderen. Deze facultatieve lessen onder schooltijd
daadwerkelijke vraag (77.000 leerlingen) niet veel hoger ligt dan het
geven mede vorm aan het pluriforme karakter van het onderwijs en
huidige aantal leerlingen dat g/hvo volgt. “Wat we met dit amende-
dragen bij aan burgerschap in de Nederlandse samenleving.
ment vooral bereikt hebben, is dat de neergang van de afgelopen jaren
Door gebrek aan financiering stond dat recht echter al geruime tijd
een halt wordt toegeroepen en dat er ruimte komt voor een lichte
onder druk. Leraren g/hvo ontvangen nu meestal een vrijwilligers-
groei”, concludeert Kuyk. 9
Homoseksualiteit in het christelijk onderwijs (2)
Vanzelfsprekendheid of worsteling In deze SBM opnieuw aandacht voor homoseksualiteit in het christelijk onderwijs. In een eerder artikel (december 2008) ging het vooral over de rol die een bepaalde visie op (homo)seksualiteit speelt in het (personeels)beleid. Ditmaal aandacht voor de visie en ervaringen van homoseksuele en lesbische leidinggevenden en docenten zelf. Tekst: Guido de Bruin. Fotografie: ANP/Joan Comalat
Ellen Dupuis, rector van het Koningin Wilhelmina
sollicitatiecommissie vond het een privé-aangelegenheid
College in Culemborg, vindt haar geaardheid eigenlijk
en zeker geen belemmering voor haar aanstelling.
geen specifieke aandacht waard. “Het gaat mij om heel de
Op het KWC is homoseksualiteit gewoon, stelt Dupuis.
mens. Seksualiteit of geaardheid is daarvan slechts één
“Ik heb hier collega’s die in de omgang met leerlingen in alle
aspect. Ik vind het een teken van hokjesdenken als men
openheid vertellen dat ze homoseksueel zijn. Er worden
vindt dat dat aparte vermelding behoeft. Ik heb ook
geen vragen over gesteld door andere collega’s of ouders.”
moeite met etiketten als man, vrouw of 50-plus. In onze samenleving denken we te veel in categorieën.”
Scheldwoord
Uit het vierjaarlijkse E-MOVO-onderzoek naar gezond-
10
Dat ze lesbisch is en met een vrouw samenleeft, vindt
heid en leefstijl dat de GGD in Gelderland en Overijssel
Dupuis dan ook “geen informatie waarover iedereen zou
op scholen afneemt, blijkt dat het percentage leerlingen
moeten beschikken”. Als ze ernaar gevraagd wordt, geeft
dat homoseksualiteit afwijst of afwijkend vindt, op het
ze eerlijk antwoord. Toen ze solliciteerde naar haar huidige
KWC kleiner is dan op vergelijkbare scholen in de twee
functie, heeft ze het in het tweede gesprek verteld. De
provincies. “Maar ook hier gebruiken leerlingen het
woord homo als scheldwoord. Als docenten dat horen,
geen behoefte, maar Van den Ham is wel beschikbaar om
grijpen ze onmiddellijk in.”
collega’s te ondersteunen die door hun geaardheid in de
Toch wil Dupuis zich niet op de borst kloppen. “Ik heb
problemen komen. “Mijn verhaal kan bemoedigend zijn
moeite met een houding van ‘kijk eens hoe tolerant wij
voor mensen die met hun homoseksualiteit worstelen.”
zijn’. Ik vind tolerantie in dit verband ook een verkeerd begrip. Hoezo denkt iemand te kunnen zeggen: ik heb er
Gebrokenheid
geen bezwaar tegen. Ik vind dat aanmatigend. Ik zou
Minderheid of niet, het verhaal van een docent aan een
willen dat homoseksualiteit gewoon is en dat mensen er
reformatorische school voor voortgezet onderwijs ergens
niet op reageren alsof het iets bijzonders is.”
in het land, is daarom niet minder reëel. Hij is getrouwd met een vrouw, maar heeft ook homoseksuele gevoelens,
Aardige vent
al worden die naar eigen zeggen wel minder.
Ook Hans van den Ham, directeur van de protestants-
Homoseksualiteit ligt in zijn omgeving zo gevoelig, dat
christelijke bassisschool De Diamant in Apeldoorn, heeft
hij zijn verhaal alleen anoniem wil doen.
in zijn 30-jarige carrière in het onderwijs nooit nadelige
Op grond van de Bijbel wijst hij de homoseksuele praxis
gevolgen ondervonden van zijn homoseksualiteit.
af en acht hij zich als man geschapen voor het huwelijk
“Mijn stelregel is dat ik mensen niet hoef te vertellen dat
met een vrouw – een visie die hij deelt met zijn school.
ik homoseksueel ben”, zegt hij. “Dat merken ze vanzelf
“Maar ik ervaar de gebrokenheid die er sinds de zondeval
als ik het heb over de vriend met wie ik samenwoon.
is, in het feit dat ik soms toch anders ben. Dat geeft in
Ik loop niet met mijn homoseksualiteit te koop, want
mijn huwelijk soms spanning.” Met zijn vrouw zoekt hij
daarmee schrik je sommige mensen af. Die gaan op grond
naar wegen om daar goed mee om te gaan.
daarvan hun houding tegenover je bepalen. Als ze er pas na verloop van tijd achter komen, blijf je gewoon die aardige vent die ze al kennen.” Ontmoetingsschool
“Hoezo denkt iemand te kunnen zeggen: ik heb geen bezwaar tegen homoseksualiteit”
Homoseksualiteit kan wel een gespreksonderwerp zijn met leerlingen en ouders. “In de klas wordt het thema wel besproken, maar nooit in relatie tot mij”, aldus Van
Hoe blijf ik uit de wind?
den Ham. Als hij of een leraar over zijn geaardheid een
Schoolleiding en collega’s weten niets van zijn worste-
vraag van een kind krijgt, is de afspraak dat zij de leerling
ling. ”En dat hoeft ook helemaal niet, het voegt niets toe.
eerst vragen waarom hij of zij zo graag iets over het privé-
Ik doe gewoon mijn werk.” Hij is wel bang voor de
leven van de directeur wil weten. “We spelen geen stom-
reacties als hij het aan de orde zou stellen.
metje, maar willen de kinderen wel leren dat je zo’n vraag
“Heel veel mensen in onze kring kunnen hier niet mee
niet zomaar stelt.”
omgaan en weten zich geen houding te geven. Ik zou het
Ook de aanzienlijke groep allochtone leerlingen en hun
met een aantal collega’s best wel willen en durven delen,
ouders heeft Van den Ham nooit onaangenaam bejegend.
maar hoe gaan zij ermee om? Kunnen zij het aan? Het zou
“Wij profileren ons als een protestants-christelijke
voor andere collega’s met homoseksuele gevoelens
ontmoetingsschool. Ons uitgangspunt is: iedereen hoort
trouwens ingewikkeld kunnen zijn: hoe blijf ik uit de
erbij, ongeacht wat dan ook. Dat ik dat zo belangrijk vind,
wind? Of zouden ze misschien heel opgelucht zijn, dat
heeft ook wel te maken met mijn homoseksualiteit, maar
het aan de orde komt en ze daarna misschien eindelijk ook
vooral met het feit dat we een multiculturele school zijn
zichzelf kunnen zijn op school?”
waarin respect voor elkaar centraal staat.”
De docent betwijfelt echter of het klimaat op zijn school veilig genoeg is. “Ik ben bang voor sensatie en stigmati
Progressiever beeld
sering. Ook reacties van leerlingen – ‘homo’ is een vaak
De angst om vanwege zijn homoseksualiteit afgewezen te
voorkomend scheldwoord – geven mij weinig hoop dat
worden, heeft Van den Ham wel een tijd weerhouden om
hier op een positieve manier mee wordt omgegaan. Er is
te solliciteren naar een directeursfunctie. Toen in 1990 in
wel gedurende enkele jaren een themadag gehouden voor
een gesprek met de bovenschools directeur bleek dat dat
leerlingen in het derde jaar over seksualiteit; daar was ook
voor PCBO Apeldoorn “absoluut geen issue” was, heeft
een workshop over homoseksualiteit. Maar ik heb niet
hij zijn aarzeling laten varen. “Nu ben ik al jaren directeur,
gehoord dat deze zaken op personeelsniveau bespreekbaar
en het is inderdaad nooit een issue geweest. Inmiddels
gemaakt zijn of zullen worden."
is er bij PCBO Apeldoorn nog een homoseksuele en een
”Ik weet wel dat enkele jaren geleden een collega een
lesbische schooldirecteur.”
andere baan bleek te hebben en ‘geruisloos’ verdween;
De Besturenraad mag volgens Van den Ham op dit thema
ik wist: hij is homo. Ook is in diezelfde tijd een jongen uit
een “progressiever beeld” van zijn achterban uitstralen.
een examenklas erg gepest, toen hij verteld had homo
Scholen die moeite hebben met homoseksualiteit, zijn in
seksuele gevoelens te hebben. Maar wat daar verder mee
het christelijk onderwijs een kleine minderheid, is zijn
gedaan is? Ik durfde daar niet naar te informeren, want
inschatting. Aan een Besturenraadnetwerk voor homo-
wat als ik me versprak – men zou eens kunnen denken
seksuele leidinggevenden en bestuurders heeft hij zelf
dat ik homo ben.” 11
Doekle Terpstra, voorzitter van de HBO-raad
Emancipatiefunctie van het onderwijs nog altijd actueel Drie jaar geleden maakte Doekle Terpstra de overstap van de christelijke vakbeweging naar de neutrale HBO-raad, de werkgevers in het hoger beroepsonderwijs. Maar zijn levensbeschouwelijke veren heeft hij allerminst afgeschud. Terpstra over artikel 23 van de Grondwet en de cruciale rol van onderwijs voor de emancipatie van allochtone én vergeten autochtone jongeren. Tekst: Emmanuel Naaijkens, Fotografie: HBO-raad
In het najaar bracht Doekle Terpstra (1956)
duizend betogers mocht toespreken, is van
maar geen isolement betekent. Ik geloof niets
als voorzitter van de HBO-raad, samen met
het optimistische soort, met een sterk geloof
van het ‘in ons isolement ligt onze kracht’,
de vaste kamercommissie voor onderwijs
in vooruitgang. De samenleving is wel
zoals je dat nog wel aantreft bij de orthodoxe
een werkbezoek aan de Verenigde Staten.
degelijk te verbeteren, is zijn rotsvaste,
christenen. Dat was en is in een ongelooflijk
Het werd een onthutsende ervaring.
christelijk geïnspireerde overtuiging,
snel ontwikkelende samenleving geen houd-
“Je denkt in het walhalla van het onderwijs te
en goed onderwijs is daarvoor cruciaal.
baar concept.”
komen, maar niets bleek minder waar. Je hebt
Zijn overstap, drie jaar geleden, van de
daar de bekende fantastische topinstituten,
christelijke vakbond naar de wereld van het
Is het ook onwenselijk?
maar nog veel meer scholen die in de verste
hoger (beroeps)onderwijs heeft hem daarin
“Het is wel heel Nederlands, het past goed
verte niet voldoen aan onze instellingen.
gesterkt. Aangenaam verrast was hij door wat
bij wie wij zijn. Artikel 23 is altijd een
En dan praten wij in Nederland over ons
hij aantrof. Een innovatieve en vooral dyna-
buitengewoon gevoelig onderwerp, maar we
onderwijs in beelden van varkensstallen,
mische sector, met veel deskundige en
moeten het wel dynamisch houden. Op het
schandelijk! We moeten ons af en toe diep
betrokken mensen en gericht op de 21e eeuw.
moment dat artikel 23 door iemand ter
schamen over de wijze waarop wij onszelf
Een sector die zijn tekortkomingen heeft,
discussie wordt gesteld, trek dat dan niet
diskwalificeren.”
maar zeker niet aan het infuus ligt. In zijn
meteen in een taboesfeer. Je moet er met een
klassieke werkkamer in het kantoor van de
open mind naar kijken. De samenleving van
HBO-raad, van waaruit hij uitkijkt over het
vandaag is niet de samenleving van een eeuw
Malieveld – demonstratieplek bij uitstek –,
geleden. Toen hadden we geen 900.000
geeft hij zijn visie op actuele thema’s in het
moslims en 1,7 miljoen mensen die een
onderwijs. Zoals artikel 23 van de Grondwet,
andere etniciteit hebben dan de Fries en
dat de vrijheid van onderwijs regelt en dat
de Drent honderd jaar geleden.”
‘Generiek beleid voor hogescholen is uit de tijd’
van Terpstra in een nieuw jasje mag worden gestoken.
Is het niet het punt dat het vooral de samenleving in de Randstad is die zo verandert, en niet die
Doekle Terpstra is zelf nooit te beroerd om af
Hoe belangrijk is het bestaan van het bijzonder
daarbuiten?
en toe de knuppel stevig in het hoenderhok te
onderwijs?
“Ik heb in de afgelopen jaren gedacht dat de
gooien, maar hij ergert zich groen en geel aan
“Ik vind dat een heel spannende vraag.
Nederlandse identiteit er niet meer zo toe
de minachting en het cynisme die vaak in het
Want de vrijheid van organisatie, de vrijheid
deed in een globaliserende wereld, dat we
debat over de staat van het onderwijs de
van onderwijs, de pluriformiteit, is een groot
deel uitmaken van een Europese gemeen-
boventoon voeren. De man die ooit namens
goed in de Nederlandse traditie. In de diversi-
schap. Dat laatste geloof ik nog steeds, maar
het CNV op het Museumplein driehonderd-
teit zit heel veel kracht opgesloten, zolang het
ik raak er in toenemende mate van overtuigd
12
dat de nationale identiteit er toe doet. Dat is van ongelooflijk grote betekenis om uiteindelijk een gemeenschappelijk waardepatroon te ontwikkelen. Dat geldt voor de mensen in de grote steden, maar evenzeer voor de mensen in Friesland en Drente.” Die beleven hun identiteit misschien anders dan de mensen in de Randstad?
“Ik kom uit een klein plattelandsdorpje in Friesland. Als daar vroeger een zwarte burger rondliep dan dacht je ‘dat is een verdwaald iemand’. Nu zijn er in die dorpjes de vluchtelingen die deel uitmaken van de gemeenschap. In alle hoeken gaten van het land word je geconfronteerd met een ander Nederland. Dat vind ik heel fascinerend en uitdagend, maar daar hoort wel iets bij van een Nederlandse identiteit. We zijn bezig om die voor een deel weer uit te vinden.”
‘We moeten het platteland niet uit het oog verliezen’ Er zijn critici die zeggen dat artikel 23 een belemmering is voor integratie.
“Ik ben geen adept van een of andere stroming: voor of tegen artikel 23. De vraag is, heeft artikel 23 ons nou in de vaart der volkeren opgestoten en heeft het als het ware de integratie bevorderd in die veranderende samenleving, of heeft het er juist toe geleid dat groepen daardoor meer van elkaar gescheiden zijn? In het verleden heeft het duidelijk bijgedragen aan de emancipatie van groepen in onze samenleving. Maar gaat dat nu ook op voor groepen mensen van een andere achtergrond en cultuur? Als je het hebt over een multiculturele samenleving dan komt die tot stand door mensen met elkaar in verbinding te brengen. Dat ze dingen van elkaar weten en elkaars tradities
Hoger beroepsonderwijs
kunnen begrijpen. Dat ze invoelvermogen
In de jaren tachtig is er onder druk van de overheid een proces van schaalver
creëren. Maar dat gebeurt te weinig.”
groting ingezet in het hoger beroepsonderwijs en is het aantal hogescholen door fusies teruggedrongen van 350 naar 45. Hun omvang loopt sterk uiteen van ruim
Haalt het onderwijs voldoende talent uit de groep
300 studenten van Hogeschool Helicon tot bijna 37.000 van Fontys Hogescholen.
van allochtonen?
Het totale aantal studenten bedroeg vorig jaar 374.500, in 1995 waren dat er nog
“Ik zie nu een massieve beweging op gang
270.500. Op dit moment zijn de vrouwelijke studenten in de meerderheid (52,3%).
komen van allochtone jongeren die het hoger
Het aantal allochtone studenten van niet-westerse afkomst in het hbo groeide in
onderwijs weten te vinden. Neem bijvoor-
twaalf jaar van 6,6% naar 13,4%.
beeld de Hogeschool Rotterdam, dat is in een 13
Benoemen en bouwen Doekle Terpstra baarde begin vorig jaar opzien met zijn initiatief Benoemen en Bouwen, bedoeld om het integratievraagstuk positief te benadrukken. De afgelopen maanden was het stil rondom deze actie, maar Terpstra verzekert dat hij buiten de schijnwerpers van de media regelmatig op pad is om Benoemen en Bouwen inhoud te geven. Zie ook www.benoemenenbouwen.nl
jaar tijd een zwarte hogeschool geworden,
dat gebeurt. Maar het Actieplan Leerkracht
Inholland in Rotterdam ook. Ik vind dat
van Plasterk helpt ons niet echt vooruit.
fantastisch! En wat mooi is, is dat
Het grote probleem voor ons was de invoe-
studenten elkaar begeleiden en vasthouden,
ring van de verplichte gemiddelde functiemix
de zogeheten studentencoaches. Dat is heel
over de hele sector heen.
perspectiefvol voor de langere termijn.
Dat is volstrekt uit de tijd, dat past niet in de
Tegelijkertijd is het zo dat uit onderzoeken
dynamiek van de hogescholen. In dat opzicht
blijkt dat allochtone kinderen te lage adviezen
ben ik kritisch op de vakbeweging, ook al
krijgen. Daar moeten we snel van af.”
kom ik er zelf vandaan. Daar zit een soort idee dat het hoger onderwijs nog op een generieke
Maar dat geldt toch evenzeer voor groepen
manier bestuurd kan worden. Met name de
autochtone leerlingen?
AOb heeft daar een handje van. Die spreekt in
“Dat hoor ik ook in de provincie, als ik er een
termen van ‘een professioneel statuut voor
hogeschool bezoek. Laatst zei een lid van een
docenten’. Dat zijn geen beelden meer die
college van bestuur: ‘Doekle, het is nog steeds
passen bij ontwikkelingen van hogescholen.
niet vanzelfsprekend dat jonge mensen op
Een school is een levende gemeenschap.
het platteland door hun ouders gestimuleerd
Je kunt niet zeggen, de school is óf van het
worden naar het hoger onderwijs te gaan.’
management, óf van de docent, óf van de
Dat is toch verbazingwekkend, die fase
ouders. Maar van iedereen die er bij betrokken
hebben we toch achter de rug? Ik heb dat zelf
is, ook de maatschappelijk omgeving. En
ondervonden. Mijn ouders waren supertrots
iedereen heeft zijn eigen rol. Ik geloof er hele-
dat ik het advies kreeg voor de mavo in
maal niks van dat als je het onderwijs maar teruglegt bij de docent, daarmee het onder-
Bolsward. ‘Onze Doekle gaat studeren!’.
wijs gered is, dat is kortzichtig.”
Maar ik was op die school doodongelukkig,
Is het niet ook een probleem dat voortgezet
werd op geen enkele manier uitgedaagd,
en hoger onderwijs onvoldoende op
ik had niks te doen. Ja, om kattenkwaad uit te
elkaar aansluiten?
Terpstra heeft het helemaal gehad met
halen, ik ben zelfs blijven zitten. Ik kreeg van
“Het is inderdaad niet alleen een kwestie van
de kritiek, ook uit de Tweede Kamer,
huisuit geen bagage mee. Dus ik vraag daar
kennisontwikkeling, maar ook van attitude.
dat ‘het management niet deugt’. “Soms
nu aandacht voor. Dat de focus meer op grote
In het hbo gaat het vooral om: hoe combineer
lijkt het wel alsof je je moet schamen dat je
steden is gericht is begrijpelijk, daar spelen de
je kennis en competenties met elkaar.
manager in het onderwijs bent, trekken ze de
grote sociale vraagstukken, maar we moeten
Mijn gevoel zegt me dat het voortgezet
integriteit van bestuurders in twijfel.”
het platteland niet vergeten.”
onderwijs daar volstrekt niet op aansluit,
Hij geeft toe dat sommige bestuurders in de
ze kennen het woord competenties niet eens.
sector dat beeld over zich afgeroepen hebben
Stromen studenten voldoende toegerust het
Ik maak ze geen verwijten, maar er ligt daar
met buitensporig hoge beloningen.
hbo binnen?
een vraagstuk dat we ook bij de kop zouden
“Daar hebben we inmiddels in belangrijke
“Als HBO-raad hebben we er vanaf 2005 op
moeten pakken.”
mate mee afgerekend.” Het steekt de HBO-voorzitter dat zelfs zijn oud-collega’s
gehamerd dat het taal- en rekenonderwijs verbeterd moet worden, aanvankelijk werden
De HBO-raad heeft lang geaarzeld of ze met
bij de vakbond hem nu scharen onder de
we weggehoond. We zien in toenemende
het Actieplan Leerkracht zou instemmen.
grootverdieners. “Dan doen ze net of ik een
mate een kennisprobleem bij nieuwe
Waarom was dat?
auto met chauffeur heb, terwijl dat niet zo is,
studenten. En niet alleen in het hbo, ook op
“Ik zie dat de 45 hogescholen in ons land
dat weten ze best. Ik wil niet de bestuurder
de universiteiten. De pabo’s hebben in dat
zich zeer divers ontwikkelen, onderling,
uithangen.”
opzicht de maatschappelijke mokerslagen
maar ook binnen de hogescholen zelf.
ontvangen, maar de kracht van de pabo’s is
De ene hogeschool regionaliseert, de ander
dat zij dit onderwerp in belangrijke mate
internationaliseert. Er zijn hogescholen die
hebben geagendeerd. En terecht, daar moeten
zich heel beroepsgericht ontwikkelen en
we geen concessies aan doen.”
andere die juist academiseren. Het is mooi dat
14
o p e n m i nd
Overbodigheden In april vorig jaar ontving minister Plasterk ons Boek der Overbodigheden. Deze prachtig uitgegeven, volumineuze verzameling van allerlei regels en circulaires was de ludieke illustratie van de bureaucratie waarmee schoolbesturen en schoolleiders dagelijks te maken hebben. Wat is de stand op dit moment? Harm Klifman kijkt rond en doet verslag.
Tekst: Harm Klifman, Fotografie: Michel Groen
Minister Plasterk vond het geloof ik wel een mooi boek, dat
Bij mijn rondje langs de schoolleiders kreeg ik ook te horen dat
grote en zware Boek der Overbodigheden dat hij op 1 april
wie zich eenmaal op het niveau van Europa begeeft, niet weet
2008 ontving uit handen van Besturenraadvoorzitter
wat ‘m dan te wachten staat. Een ordner is dan snel gevuld.
Marianne Luyer 1. Hij kon de actie ook wel waarderen - vast
Waarom doen we elkaar dit aan, denk je dan. Die vraag intri-
omdat het terugdringen van allerlei administratieve lasten
geert me wel, want wat is het waardoor bureaucratie zo’n
een van de doelstellingen is van dit kabinet. Hij noemde een
hardnekkig verschijnsel is. Ik stel mezelf die vraag omdat ook
doelstelling van 25 % minder regels (nadat het vorige kabinet
binnen onderwijsorganisaties zelf soms erg veel regels, voor-
de eerste 25% meest voor de hand liggende overbodige regels
schriften, procedures, kengetallen, informatie-eenheden, data
al had opgeruimd). Terecht wees hij er in zijn reactie op dat
enzovoorts gecreëerd worden zonder dat duidelijk is wat de
niet alleen de rijksoverheid kritisch moet zijn op de regels
functie ervan is. Zoals iemand eens zei: als de raad van toezicht
en voorschriften die we elkaar aandoen. Ook gemeenten en
vijf dingen wil weten van de bestuurder vraagt die er vijfen-
schoolbesturen zelf hebben op dit punt een alerte houding
twintig aan zijn directeuren die op hun beurt weer een veel-
nodig. Het rijk doet wat het kan en heeft zelfs een heus
voud vragen aan hun afdelingsleiders. En waarom eigenlijk?
mobiel Museum Voor Overbodig Beleid door het land toeren
Welke bewegingen, welke drives zitten achter deze verlangens?
(zie www.mvob.nl).
Is het onzekerheid? Doorgeschoten verantwoordelijkheidsbesef? Niet kunnen of durven kiezen? Gebrek aan lef?
Met dat van die gemeenten heeft minister Plasterk groot
Overdadig beheer als camouflage voor tekort aan inhoud?
gelijk. Navraag bij schoolleiders leert me dat gemeenten
Overmatige behoefte aan transparantie? Wie het weet mag
soms ongehoord veel verantwoording vooraf én achteraf
het zeggen.
vragen voor subsidies ter hoogte van een bedrag waar je niet anders dan om kunt glimlachen. Wie het zonder de gemeentelijke donatie kan stellen, is soms beter af. Overigens geldt dit weer niet voor de hele grote gemeenten die erg veel eigen geld stoppen in allerlei projecten, hoewel
1 het gefilmd verslag van deze aanbieding is te vinden op YouTube, Boek der Overbodigheden 2 stand 16 januari 2009, 20.30 uur, 75,12% ja, 24,87% neen van 595 stemmen
ook hier een kritische blik geboden blijft. Dat niet het rijk, maar gemeenten alom worden aangewezen als de grote boosdoener, wordt bevestigd in een poll op de site van het genoemde Museum. Daar wordt de stelling geponeerd: ‘Er zit bij gemeenten meer overbodig beleid dan bij de rijksoverheid’. Maar liefst drie van de vier stemmers is het met deze stelling eens. 2 Meer bijdragen in de debatserie Open Mind zijn te vinden op www.besturenraad.nl Wilt u reageren? Stuur dan een mail naar Harm Klifman,
[email protected]
15
Overwegingen bij het Manifest Christelijk Onderwijs (1)
Christelijk onderwijs
Tekst: Taco Visser, Fotografie: iStockphoto
Het Manifest Aandachtig... Christelijk onderwijs was, is en blijft een vitale stroom in het Nederlandse onderwijslandschap. Het valt op door de oprechte aandacht voor de leerling - elke leerling wordt gezien in zijn of haar eigen ontwikkeling en in relatie tot anderen en de omgeving. ‘Samen-leven gaat verder dan ik-leven’: vanuit dit vertrekpunt wil christelijk onderwijs de nieuwsgierigheid van mensen voeden en hen de schoonheid en zinvolheid van het bestaan doen ervaren. Het is deze passie voor onderwijs die ons verbindt. Een school die is geïnspireerd door het Evangelie laat voortdurend een basso continuo doorklinken van waarden als zorgzaamheid, rentmeesterschap, eerbied voor het leven en de schepping. Elkaar ontmoeten en in beweging zijn - zo zijn en blijven we ondernemend in onze dienst aan de samenleving. Het maakt ons creatief en inventief; het schenkt ons geloof in eigen kunnen. We vinden vernieuwen en verbeteren van belang en doen dat samen - alleen dan lukt het. We nemen en dragen verantwoordelijkheid en zijn daar altijd op aanspreekbaar. Christelijk onderwijs heeft een eigen koers en is zelfstandig en onafhankelijk. Juist dit besef van zijn eigen innerlijke opdracht maakt het mogelijk een zichtbare bijdrage te leveren aan een duurzame samenleving voor allen... Betekenisvol aanwezig (Het manifest is in april vorig jaar gepresenteerd door een groep leden van de Ledenraad van de Besturenraad en is bedoeld als een handreiking aan eenieder die zich betrokken voelt bij het christelijk onderwijs.)
16
een vitale stroom Oprechte aandacht voor de leerling
Oprechte aandacht in de praktijk
Sommige scholen stellen ‘het kind centraal’. Dat is een goed bedoelde dooddoener – welke school draait niet om kinderen? – en een misvatting van wat goed voor kinderen is. Als protonen cirkelend om een atoomkern draaien leraren en schoolleiders om het kind en zijn wensen heen. Maakt dat de pedagogische rol niet te passief? Weten kinderen wat goed is voor henzelf? Vragen zij niet te veel om hun zin? Andere scholen gaan voor ‘bijzondere’ talenten van kinderen. Leerlingen mogen uitblinken in cultuur, sport, techniek en intellectuele vaardigheden. Ook goed bedoeld. Toch is er een schaduwkant. Hoe wordt een talentvol kind gewaardeerd, om zichzelf of om het talent? Wat als je geen bijzonder talent hebt? Het is een christelijke notie dat mensen door God gekend worden om wie ze zijn, niet om wat ze doen. Zo komt er ruimte voor mindere ‘talenten’ van kinderen. Het Manifest Christelijk Onderwijs spreekt daarom van ‘oprechte aandacht voor de leerling’. Elke leerling “wordt gezien in zijn of haar eigen ontwikkeling” – dus ook eentje met extra zorg –, én in relatie tot anderen. Niet het kind staat centraal, maar de relatie tussen pedagoog en kind en die tussen leerlingen onderling. Zo wordt opvoeden dynamischer. Pedagogen met oprechte aandacht voor kinderen spannen zich in om vanuit betrokkenheid leerlingen op hun eigen spoor te zetten, al gaat dat soms tegen de zin van kinderen in. Pedagogen met oprechte aandacht zien ook talenten bij leerlingen waar die ze zelf soms niet zien. Ook relaties tussen leerlingen onderling worden actiever en diverser. Waar oprechte aandacht is, leren kinderen met elkaar omgaan en elkaar kennen als de mensen die ze zijn. Zwart en wit, gelovig en seculier, man en vrouw, kwetsbaar en talentvol, uniek en gewoon, hetzelfde en divers.
De Driesprong is een school voor speciaal basisonderwijs in Amsterdam. Docenten en zorgbegeleidingsteam zijn er gezamenlijk op gericht de beste leerresultaten uit leerlingen te halen. Natuurlijk is er ook aandacht voor sociaalmaatschappelijke problemen. De Driesprong zoekt echter de balans tussen leren en zorg. “Je probeert er uit te halen wat er in zit, maar je hebt ook aandacht voor het kind dat zichzelf mag zijn”, zegt locatiedirecteur Sandra Kooks. “Hierbij houden we rekening met bijvoorbeeld problemen in de thuissituatie.” Die aandacht is zichtbaar in de dagelijkse praktijk. Sandra begroet bijvoorbeeld alle leerlingen elke morgen persoonlijk om ze zo positieve aandacht te geven. “We verwachten dat ook van ouders. We zeggen ‘Bel even hoe het met je kind gaat. Als het wat minder gaat, maar ook als het goed gaat’.” Zo ook de docenten. Volgens Sandra zijn het warme persoonlijkheden die door het gedrag van het kind heen kijken. “Je moet hier van kinderen houden die ook wel eens boos zijn of schelden. Je moet daar mee om kunnen gaan en er niet gelijk bovenop zitten. Wij kennen duidelijke grenzen, maar soms moet je begrip hebben voor frustraties.” De warme sfeer op de school ontstaat juist door de aandacht voor frustraties en eigenaardigheden. Vrij snel zet het team daarbij in op acceptatie van elkaar. Sandra citeert een collega: “Niemand zit hier voor zweetvoeten”. Zo voelt geen kind zich de uitzondering. Juist om de aandacht staat de school goed bekend. Sandra: “Bij het eerste oudergesprek vinden ouders het niet leuk dat hun kind op het sbo zit. Dan is het prachtig als ze rond de herfstvakantie zeggen dat ze het zo fijn vinden dat hun kind hier zit, dat ze zo’n ander kind hebben gekregen.”
17
Scholieren protesteren op het Amsterdamse Museumplein tegen de 'ophokuren', december 2007.
Rapport van Commissie Cornielje
‘Kwestie onderwijstijd is nog niet opgelost’ Ruim een jaar geleden was de onrust in het onderwijs en de politiek over de handhaving van de 1040 urennorm zo toegenomen, dat staatssecretaris Van Bijsterveldt zich gedwongen zag een commissie in te stellen om de knoop te ontwarren. Kort voor de kerstvakantie kwam de Commissie Cornielje met haar rapport. Tekst: Emmanuel Naaijkens, Fotografie: Remko Scheepens
Daags na het verschijnen van het rapport van de Commissie
Alleen vanuit de onderwijsbonden klinkt onmiddellijk gemor: ze
Onderwijstijd (voorzitter oud VVD-kamerlid Clemens Cornielje),
voelen er niets voor om docenten een week van hun zomerv akantie te
zijn de meeste reacties in de media terughoudend, maar niet op voor-
laten opofferen, zoals de commissie voorstelt. Peter van der Laan,
hand afwijzend.
centraal directeur van het Andreascollege en praktijkschool De Rijn in
De VO-Raad ziet positieve kanten, maar ook wat haken en ogen. De
Katwijk, gelooft er niets van dat dat gaat gebeuren, want dat zou
nieuwe voorzitter van het Laks Jelle Swaan, de scholierenbond die in
werkelijk een fundamentele aanpassing in de arbeidsvoorwaarden
2007 de kat de bel aanbond met acties tegen de ‘ophokuren’ als gevolg
zijn. “En als de bonden daar niet mee akkoord gaan, dan valt het plan
van de strenge handhaving van de 1040 urennorm, bespeurt vooruit-
van de Commissie Cornielje in duigen en zijn we weer terug bij af”,
gang. De coalitiepartners in de Tweede Kamer reageren ook overwe-
constateert Van der Laan. Hij was eind 2007 woordvoerder namens
gend positief. Staatssecretaris Van Bijsterveldt komt in februari met
veertien christelijke scholen in het voortgezet onderwijs in de
een beleidsreactie, maar zegt in een eerste reactie een goede indruk te
Randstad, die zich verzetten tegen de in hun ogen onrealistische 1040
hebben van het rapport.
urennorm in de onderbouw. Ze schreven brieven naar Den Haag, zochten contact met Kamerleden, maar aanvankelijk zonder effect.
18
Het rapport van de commissie in een notendop
De aanbevelingen
De commissie is op basis van haar onderzoek tot drie hoofd
n Aanpassing van de definitie onderwijstijd, o.a. dat het
conclusies gekomen.
onderwijs onder de pedagogisch-didactische verant-
1. De school dient leerlingen een inspirerend en uitdagend
woordelijkheid van daartoe bekwaam onderwijsperso-
onderwijsprogramma aan te bieden en legt primair verant woording af aan ouders en leerlingen over de realisatie én de kwaliteit van de onderwijstijd. 2. Er moet een wettelijke norm zijn, vast te stellen op 1000 klokuren (nu 1040 in de onderbouw). 3. In het belang van een evenwichtig jaarritme voor leerlingen, en daarmee ook voor leraren, bepleit de commissie de zomervakantie van zeven weken naar zes weken terug te brengen. Over de norm als zodanig merkt de commissie het
neel wordt uitgevoerd. n Horizontale verantwoording over de realisatie en kwalitatieve invulling van de wettelijke norm voor onderwijstijd. n Inrichting van het externe toezicht. O.a.: Inspectie controleert op het gerealiseerde urenaantal en treedt zo nodig handhavend op; scholen rapporteren op groepsniveau (niet meer op leerlingniveau). n Onderzoeken naar de ontwikkeling in kwantitatieve
volgende op.
realisatie én kwalitatieve invulling van de wettelijke
“Over de meest gewenste omvang van en verhouding tus-
norm voor onderwijstijd.
sen het aantal uren instructie, begeleiding en zelfstudie […], is in wetenschappelijk of internationaal vergelijkend onderzoek geen eenduidig antwoord te vinden. De kwaliteit
n Urennorm vaststellen op 1000 klokuren, zowel onder- als bovenbouw; 700 klokuren in examenjaar. n Effecten vakantiespreiding. Maak een eenduidige
van de onderwijstijd is met name afhankelijk van de kwali-
regeling voor de verrekening van de effecten; de norm
teit van de instructie en feedback die leerlingen van hun
is dan afhankelijk van de lengte van het schooljaar.
leraren krijgen. Vooral de leraren dragen de pedagogisch-
n Spreiding werkdruk voor leraren en leerlingen.
didactische verantwoordelijkheid voor de uitvoering van
Zes weken zomervakantie in ruil voor vijf roostervrije
het onderwijsprogramma en daarmee voor de kwaliteit van
dagen gedurende het schooljaar. Leraren zijn op die
de onderwijstijd die leerlingen op school of in een ‘plaats-
dagen beschikbaar zijn voor niet-lesgebonden activitei-
vervangende schoolomgeving’ doorbrengen.”
ten, leerlingen zijn vrij. Totaal aantal vakantieweken voor leerlingen elf, waarvan er negen centraal worden vastgelegd. n Opstarten en afronden. Buiten de elf vakantieweken en
Genuanceerde visie
vijf roostervrije dagen nog maximaal vijf roostervrije
Het is volgens Van der Laan winst dat de commissie nu met een meer
dagen voor de leerlingen toevoegen. Binnen het totaal
genuanceerde visie op de onderwijstijd komt, die toch anders klinkt
van de roostervrije dagen moeten ook de opstart- en
dan de rigide opstelling van de staatssecretaris, gesteund door de Tweede Kamer, dat hoe dan ook de norm gehandhaafd zou worden. “De commissie gaat uit van geprogrammeerde onderwijstijd, niet, zoals de politiek, van gerealiseerde onderwijstijd. Want het zal altijd
afrondingsactiviteiten van het schooljaar plaatsvinden. n Scholing. Zoveel mogelijk plannen buiten schooltijd (bijvoorbeeld roostervrije dagen). n Flexibeler inzet personeel. O.a. Benutten van mogelijk
zo kunnen zijn dat je de norm niet haalt door incidentele lesuitval,
heden in CAO om onderwijs zo efficiënt mogelijk te
bijvoorbeeld bij ziekte. Maar je moet daar als school dan wel een goed
organiseren. Aanpassing CAO om belemmeringen voor
verhaal bij hebben.”
flexibeler inzet weg te nemen.
Ook de aanbeveling van de commissie om scholen aan hun omgeving
Het volledige rapport is te vinden op site van het ministerie
(leerlingen, ouders) verantwoording te laten afleggen over de kwalita-
van Onderwijs.
tieve invulling van de onderwijstijd, vindt Van der Laan een goede benadering. Dat hoeft niet heel gedetailleerd voor elke school van bovenaf voorgeschreven te worden. Een belangrijk bezwaar van Van der Laan c.s. was dat in de berekeningen van wat de norm moest zijn, nooit goed is gekeken naar het
“De commissie zegt dat scholingsactiviteiten en vergaderingen heel
feitelijk beschikbare aantal weken voor het geven van onderwijs. Door
goed op die roostervrije dagen kunnen plaatsvinden, maar het is maar
de norm in de onderbouw, zoals in het advies staat, te verlagen van
zeer de vraag of dat toereikend is”.
1040 naar 1000 uur, is de druk een stuk minder maar volgens Van der
Van der Laan verwijt de commissie dat ze wel heel gemakkelijk over
Laan nog steeds problematisch in de huidige situatie. “Dan is 960
de financiële consequenties is heengestapt. “Docenten met een volle-
klokuren realistischer.”
dige aanstelling geven op de meeste scholen maximaal 750 klokuren les, dat wordt met de nieuwe cao waarschijnlijk nog lager. Als je dat
Roostervrije dagen
afzet tegen de 1000 klokuren onderwijstijd kom je dus personeel
Met het voorstel van de commissie om de lengte van de zomerva-
tekort. Dat kun je dan alleen opvangen door de klassen groter te
kantie gelijk te stellen aan die van het basisonderwijs (zes weken),
maken, want extra geld voor personeel is er niet. De werkdruk neemt
is er op papier een week meer beschikbaar om het onderwijs te
daardoor voor docenten toe.” Van der Laan meent dan ook dat er nog
programmeren. Toch heeft de commissie volgens Van der Laan te
heel wat gepraat en onderhandeld zal moeten worden om de uitvoe-
weinig oog voor de praktische uitwerking van deze aanbeveling.
ring van het plan van de Commissie Cornielje haalbaar te maken. 19
Grote bijdrage van godsdienst en levensbeschouwing aan burgerschap Scholen zijn vanaf 2006 verplicht om aandacht te besteden aan burgerschap. Maar hoe pak je dat het beste aan? Een onderzoek op elf vmbo-scholen heeft uitgewezen dat het vak Godsdienst/ Levensbeschouwing daarvoor een goede basis biedt. Deze uitkomst verraste zelfs de vakdocenten.
Tekst: Taco Visser, Fotografie: Nationale Beeldbank
Het vak godsdienst/levensbeschouwing is
Theoretisch kader
1) democratie en besluitvorming
bijzondere scholen zeer behulpzaam bij de
De overheid heeft, voor het sinds 1 februari
2) democratische (basis)waarden
vormgeving van burgerschap op middelbare
2006 verplichte ‘actief burgerschap en sociale
3) participatie: inspraak, medezeggenschap
scholen. Veel aspecten van burgerschap,
integratie’, enkele procedurele en inhoudelijke
4) participatie: sociale verantwoordelijkheid
zoals persoonlijke en levensbeschouwelijke
eisen aan scholen gesteld. Procedureel zullen
5) identiteit: persoonlijk, levensbeschouwelijk
identiteitsontwikkeling, democratische
scholen een visie en doelstellingen voor
6) identiteit: multicultureel, (levensbeschou-
meningsvorming, sociale competenties,
burgerschap moeten formuleren en een plan
verdraagzaamheid en begrip voor andere
van aanpak voor het realiseren daarvan in hun
7) signaleren radicalisering
mensen en levensbeschouwingen vinden
curriculum – met verantwoording daarvan in
8) sociale competenties
plaats in lessen en projecten van dit vak.
schoolgids en schoolplan. De onderwijsin-
9) school als oefenplaats.
Deze conclusie volgt uit een onderzoek onder
spectie zal daarop toezien en inspecteert in de
Het vak godsdienst/ levensbeschouwing
leiding van de Besturenraad naar de bijdrage
toekomst ook of de doelen en aanpak van
scoorde sterk bij vier indicatoren: ‘democra
van godsdienst/ levensbeschouwing (g/l)
burgerschapsvorming geëvalueerd worden.
tische waarden als meningsvorming, begrip
aan burgerschap op elf vmbo-scholen.
Daarbij let zij er inhoudelijk op of scholen:
voor anderen en verdraagzaamheid’,
De Stichting Leerplanontwikkeling (SLO),
n radicalisering signaleren en tegengaan
‘persoonlijke identiteitsontwikkeling’,
de Vereniging van Docenten Levens-
n zich houden aan de door de inspectie
‘sociale competenties’ en ‘begrip voor levens-
beschouwing en Godsdienst (VDLG) en het Humanistisch Vormingsonderwijs (HVO) participeerden in het onderzoek.
omschreven democratische kernwaarden n aan sociale competenties van leerlingen werken
welijke) diversiteit
beschouwelijke diversiteit’. Projecten in het kader van sociaal participatieve verantwoordelijkheid, zoals een stage en contacten met
n oefenplaatsen voor burgerschap zijn.
maatschappelijke organisaties, kwamen ook
Voor het onderzoek zijn er interviews
‘Een basis voor burgerschap’ van de SLO geeft
regelmatig voor bij het vak. Het ‘signaleren
gehouden met schoolleiders en docenten g/l
een aanvullend model voor burgerschap dat
van radicalisering’ wordt ook door enkele
van de elf vmbo-scholen. De conclusie dat
aansluit bij de inhoudelijke eisen van de
docenten genoemd – men gaat daar dan
godsdienst/levensbeschouwing een grote
inspectie. Als basis voor dit model gelden drie
pedagogisch op in, schoolleiders zijn zich
bijdrage heeft aan burgerschap, volgde uit de
begrippen: democratie – kennis van de demo-
interpretatie van de interviews aan de hand
cratie én het oefenen van democratische
van een theoretisch kader, gebaseerd op richt-
waarden, participatie –vormen van leerling-
lijnen voor burgerschap van de overheid c.q.
inspraak en van sociale verantwoordelijkheid
de onderwijsinspectie. Zie de brochure
(vrijwilligerswerk), en identiteit – zowel het
‘Toezicht op Burgerschap en Integratie’ uit
ontwikkelen van een persoonlijke als van een
2006 en de studie ‘Een basis voor burger-
levensbeschouwelijke identiteit (met nadruk-
schap’ van de SLO (ook uit 2006). Hieronder
kelijke aandacht voor diversiteit en multi-
schets ik eerst dat kader om vervolgens de
culturaliteit).
onderzoeksresultaten te geven, die eerder al
‘Het is niet de overheid die bepaalt wat burgerschap is’ hier meer bewust van. ‘Democratie en
gepresenteerd zijn op een landelijke
Indicatoren en resultaten
besluitvorming’ en ‘participatie als leerling-
studiedag over burgerschap.
Uit het bovenstaande kader zijn negen
inspraak’ bleken ten slotte geen plek te
indicatoren voor burgerschap geformuleerd,
hebben in het levensbeschouwelijk leren op
waarmee de interviews geïnterpreteerd zijn:
school. Dat was echter volgens de geïnter-
20
Burgerschap wordt zo minder als uniforme eis van boven af – lees: de overheid, gezien. Er was vervolgens één begrip dat voor zeer diverse interpretaties zorgde: diversiteit. Wat wordt daarmee bedoeld? Multiculturaliteit, levensbeschouwelijke diversiteit, sekseverschillen, verschillen in economische situatie of politieke opvattingen, onderscheid in talenten? Een sterk dilemma hierbij was of elke school de geïnterpreteerde diversiteit ‘in huis’ hebben of dat een ‘homogene’ school, bijvoorbeeld een ‘witte’ plattelandsschool, de diversiteit in haar directe omgeving op kan zoeken. Vermeldenswaard Maatschappelijke stages van scholieren dragen bij aan burgerschapsvorming
is nog dat deelnemers van bijzondere scholen meer over levensbeschouwelijke diversiteit spraken dan die van openbare – zij zagen
viewde docenten en schoolleiders niet
nog op gang moet komen, bleek de
diversiteit meer als cultureel fenomeen.
vreemd, omdat het eerste volgens hen bij
verw arring over wat burgerschap is. Bij de
De aanwezigen deelden ten slotte de
Maatschappijleer hoort en het tweede geen
presentatie werd daarom het onderscheid
conclusie dat in het vak godsdienst/leven
vorm krijgt in een bepaald vak, maar in
toegelicht tussen burgerschap in het kader
beschouwing veel elementen van burger-
leerlingen- of medezeggenschapsraden.
van de ‘civic society’ en in dat van de ‘civil
schap aanwezig zijn en voelden zich
society’ (dit onderscheid is van prof. dr. James
aangespoord hun burgerschapsvisie vanuit de
Interpretatie burgerschap
Kennedy). Het eerste is een meer uniforme
eigen schoolidentiteit, inclusief het vak gods-
Het onderzoek is op 2 december in Zwolle,
opvatting van burgerschapsvorming, die
dienst/ levensbeschouwing, vorm te geven.
tijdens een landelijke studiedag van de SLO
uitgaat van dé samenleving, dé burger en dé
en de Alliantie Burgerschap, gepresenteerd
overheid. Burgerschap wordt hier gezien als
Brochure
aan een vijftigtal docenten g/l en school
verticale relatie tussen overheid en burgers,
Om scholen te helpen bij de vormgeving
leiders van vmbo-scholen. Rachele Tahapary,
waarbij burgers primair verantwoording
van burgerschapsvorming en het daarbij
docente levensbeschouwing van de Rientjes
hebben tegenover de overheid en haar
betrekken van het vak godsdienst/ levens
Mavo te Maarssen, heeft hierbij vanuit haar
normen en interpretaties van burgerschap.
beschouwing zal de Besturenraad in februari
docentperspectief met passie de resultaten
Het tweede gaat uit van pluriforme inter
2009 een brochure uitbrengen met resultaten
van haar eigen school verteld.
pretaties van burgerschap waarbij burgers
van dit onderzoek. De brochure wordt toege-
Opmerkelijk was dat de aanwezigen
primair een horizontale relatie met andere
stuurd aan alle vmbo-scholen met een vak
aangenaam verrast bleken door de onder-
burgers hebben. Burgers worden beschouwd
godsdienst/ levensbeschouwing. Dat het
zoeksconclusie. Velen waren zich niet zo
als mensen die in gemeenschappen leven en
onderzoek scholen ook daadwerkelijk kan
bewust van de nauwe relatie tussen burger-
tegenover elkaar verantwoording hebben.
helpen, is inmiddels gebleken. Rachele
schap en g/l. De schoolleiders zeiden zich
Discussie
Tahapary, de genoemde docente levens
nog te moeten bezinnen op een visie op
De aanwezigen dachten over burgerschap in
beschouwing, heeft op haar school haar
burgerschap – het theoretisch kader met de
het kader van ‘civil society’. Ze benaderen
onderzoekspresentatie nog eens gedaan,
negen indicatoren bood daarvoor al enige
leerlingen als mensen die in een concrete
zodat burgerschap op die school meer onder
structuur. De docenten gaven aan leerlingen
maatschappelijke omgeving met elkaar en in
docenten en schoolleiding gaat leven.
eerder als mens te benaderen dan als burger.
diversiteit de samenleving vormen. Voor
Gebleken is dat er op deze scholen nog werk
schoolleiders was dit een belangrijk uitgangs-
Vragen over burgerschap op school?
gemaakt moet worden van de interpretatie
punt, omdat scholen burgerschap op deze
Contactpersoon bij de Besturenraad is
van burgerschap.
wijze vanuit de eigen onderwijsvisie en
drs. Anja van Andel.
Eén van de redenen waarom dit denkproces
schoolidentiteit vorm kunnen geven.
Email:
[email protected] 21
d e p r a kt i j k
Uitdaging voor slimmeriken op Beterweters.nl Onderwijs voor (hoog)begaafde leerlingen
n leerlingen boeiende en uitdagende opdrachten
Zo wordt een link gelegd tussen een elektronische
staat nadrukkelijk op de beleidsagenda
kunnen uitvoeren, individueel, of in een groep in
leeromgeving voor leerlingen en een site voor leer-
van dit kabinet. Staatssecretaris Dijksma
een virtuele klas. Onder begeleiding van bijvoor-
krachten in het primair onderwijs. Ook wil men voor
(primair onderwijs) heeft een aantal maat
beeld wetenschappers;
de zomervakantie nog een leeromgeving lanceren
regelen genomen om excelleren van leerlingen te stimuleren. Het talent dat er bij kinderen inzit, moet het onderwijs naar boven
n docenten informatie kunnen vinden over hoe je
die is toegespitst op de bètawetenschappen.
een hoger of hoogbegaafd kind herkent en hoe je hem of haar scherp houdt in de klas.
Basisscholen kunnen tot 28 februari plannen
halen, is het motto van de staatssecretaris.
Op Beterweters.nl staat, naast games en leerma-
indienen voor projecten om talentvolle leerlingen uit
Een nieuw initiatief in het kader van het
teriaal, ook informatie over hoogbegaafdheid. De
te dagen tot hogere prestaties. Er is ruim vijf miljoen
versterken van het onderwijs aan bollebozen
naam van de site is door leerlingen gekozen. Om
euro beschikbaar voor dit excellentieprogramma.
is de lancering van de website Beterweters.nl.
alle initiatieven te koppelen, gaat Kennisnet met de
Een commissie onder leiding van prof. Robbert
Deze site biedt uitdagend onderwijs aan
Stichting Leerplanontwikkeling (SLO) verbindingen
Dijkgraaf beoordeelt de plannen.
leerlingen die zich anders misschien gaan
leggen tussen de verschillende organisaties en
Voor meer informatie www.beterweters.nl en
vervelen op school en dus het risico lopen dat
initiatieven die zich op dit terrein bewegen.
voor de subsidieaanvraag www.cfi.nl
zij onder hun eigenlijke niveau blijven hangen, meldt OCW in een nieuwsbericht. De site verkeert nog in een pilotfase, zodat ervaring kan worden opgedaan in aanloop naar de
Heeft uw school nieuws voor deze pagina? Stuur uw bericht naar
[email protected].
definitieve versie. De officiële ingebruikname is tijdens de NOT in Utrecht. De website moet in de ogen van Dijksma
Masteropleiding voor vernieuwers
uitgroeien tot een platform waar:
De hogescholen Windesheim en Stenden hebben de handen ineengeslagen voor het opzetten van een
n alle basisscholen in Nederland materialen,
nieuwe masteropleiding, die zich richt op docenten die hun deskundigheid willen bevorderen op het
ervaringen en werkvormen kunnen delen; n leerkrachten kwalitatief hoogwaardig
gebied van onderwijsvernieuwing. De opleiding start in september. Volgens de twee hogescholen is er in alle sectoren van het onderwijs dringend behoefte aan leraren die
materiaal kunnen vinden en klaar kunnen
vanuit de praktijk van het onderwijs in staat zijn om vernieuwingen tot stand te brengen. Met de nieuwe
zetten (arrangeren) voor de leerlingen;
opleiding Master of Learning & Innovation denken ze een belangrijke bijdrage te kunnen leveren aan het versterken van de innovatiecapaciteit van scholen. De internationale theorie en praktijk van onderwijs vernieuwing wordt versterkt door de relatie met Michael Fullan – E&S Consortium. Dit consortium adviseert bij grote onderwijsinnovaties. Ook de Vrije Universiteit in Amsterdam, vertegenwoordigd in het interfacultaire onderzoeksinstituut AZIRE, levert een belangrijke bijdrage aan de opleiding. De opleiding is bedoeld voor excellente leraren in primair onderwijs, voortgezet onderwijs, middelbaar beroepsonderwijs en speciaal onderwijs. Deze leraren worden op basis van hun professionele kwaliteit als ‘primus inter pares’ gezien. Afgestudeerde Masters of Learning & Innovation zijn in staat om vanuit deze rol, zowel de inhoudelijke als de procesmatige kant van vernieuwingen te initiëren, ontwikkelen en realiseren. In de opleiding draait het om kenmerkende beroepssituaties in onderzoeksmatige innovaties. Daarnaast zijn er zes ondersteunende thema’s: Veranderkunde, Onderzoek, Projecten en kwaliteit in organisaties, Begeleiden van veranderingen en zelfreflectie, Ontwerpen van onderwijs en ICT in het onderwijs. Meer informatie op www.windesheim.nl/masters.
Podium op school Podium op School is een site waar leerkrachten of cultuurcoördinatoren informatie kunnen vinden over professionele voorstellingen voor kinderen en jongeren. Aanbieders voeren hier hun informatie in over concerten, theater-, mime- en dansvoorstellingen. Naast inhoudsbeschrijvingen en leeftijdsindicaties bevat Podium op School technische en organisatorische gegevens zoals adressen, speelperioden, prijzen etcetera. De site is zo opgezet dat gezocht kan worden in verschillende combinaties, bijvoorbeeld leeftijd van de leerlingen, discipline en aard van de voorstelling. Meer informatie op www.podiumopschool.nl
22
Fotografie: Effinity Stock Photography
In de bres voor het vmbo
Europese Schoolagenda
Drie jaar gleden was Corine Korrel, moeder van vier
Voor 15- en 16-jarige leerlingen in het voortgezet
Medialessen.nl als wegwijzer
schoolkinderen en onderneemster, de negatieve bericht
onderwijs stelt de Europese Commissie net als
Medialessen.nl is een initiatief van stich-
geving over het vmbo zat. Ze vond dat het tijd was voor
vorig jaar duizenden gratis schoolagenda's
ting Kennisnet, stichting Mijn Kind Online
een tegengeluid en richtte On Stage op. Met dit initiatief
beschikbaar. In de agenda is ook veel informatie
en de Vereniging Openbare Bibliotheken.
wil ze het vmbo recht doen, niet door reclamecampag-
opgenomen over allerlei thema's die met de
De site is bestemd voor leraren die
nes, maar door concrete projecten waar op de eerste
Europese Unie samenhangen. Het is enerzijds
mediawijsheid in hun lessen willen
plaats leerlingen zelf baat bij hebben. Met On Stage wil
een praktische schoolagenda voor leerlingen
integreren of mediawijsheid apart in een
Korrel leerlingen ondersteunen in het – lastige – keuze-
waarin ze hun lesrooster, opdrachten en resulta-
les willen behandelen. Op deze site voor
proces voor een vak en opleiding. Dat doet ze door
ten kunnen noteren. Daarnaast bevat de agenda
het primair en voortgezet onderwijs
leerlingen, ondernemers/bedrijven en docenten een
onder meer aanvullend lesmateriaal over
worden bestaande medialessen op één
podium – On Stage - te bieden waar ze met elkaar in
onderwerpen die belangrijk zijn voor jongeren:
plek verzameld. Er zijn medialessen te
contact kunnen komen. Daar kunnen leerlingen van
milieukwesties, consumentenveiligheid,
vinden van professionele organisaties,
de beroepsbeoefenaren horen waarom ze hun vak zo
carrièremogelijkheden en actief burgerschap.
maar ook van leraren zelf. Van een les
mooi vinden, en wat de minder leuke kanten eraan zijn.
Voor de docenten is er een speciale handleiding.
over modellenprogramma’s op televisie,
De leerlingen worden in een training voorbereid voor
De agenda wordt in alle 27 Europese lidstaten
tot lessen over beeldmanipulatie in
deelname aan zo'n dag. On Stage draait inmiddels in
verspreid, maar is aangepast voor elk land.
kranten en publiceren op internet.
twee steden (Delft en Utrecht), maar ook andere steden
De bestelling moet voor 15 februari de deur uit.
Aanleiding voor Medialessen.nl is onder
of regio's kunnen zich aansluiten. Het initiatief krijgt
Het is mogelijk om vooraf een proefexemplaar
andere een onderzoek waaruit bleek dat
financiële steun van OCW.
te aan te vragen.
meer dan een derde van de kinderen
Meer informatie op www.onderwijsonstage.nl
Voor meer informatie www.europadiary.eu
nooit les krijgt over internet. Docenten hebben vooral behoefte aan praktische informatie over mediawijsheid. Hoewel leraren weinig ruimte in hun curriculum
Brede school in de praktijk
hebben om aan het thema aandacht te
Het aantal brede scholen groeit nog altijd, op dit moment zijn het er ongeveer 1350. De website
besteden, staat het buiten kijf dat media
BredeSchool.nl vindt het belangrijk dat de ervaring en kennis die wordt opgedaan door scholen onderling
op school een belangrijk gespreks
gedeeld wordt. De site stelt daarom webruimte beschikbaar waar brede scholen hun good practices op
onderwerp zijn.
brede schoolgebied kunnen etaleren. Dat levert een mooie dwarsdoorsnede op van wat er allemaal
Meer informatie op www.medialessen.nl
ontwikkeld wordt: op het platteland, in de stad, op scholen die ondergebracht zijn in een multifunctionele accommodatie (MFA) of verbreding vinden in samenwerking, in primair, speciaal of voorgezet onderwijs. Van oost tot west en van noord tot zuid. Brede scholen die denken dat ze wat te bieden hebben, kunnen zich melden via
[email protected]. Op de website is ook een overzicht te vinden van de brede scholen in Nederland.
Een veilig schoolfeest Een school zonder een schoolfeest of examengala
een school, aldus School en Veiligheid. Diverse
is vrijwel ondenkbaar. Voor veel leerlingen is het
incidenten hebben aangetoond dat het tijdens
een van de hoogtepunten in hun schoolloopbaan.
feestelijkheden goed mis kan gaan. Vaak is dit te
Maar het kost soms nogal wat hoofdbrekens om
wijten aan onduidelijke afspraken of een gebrek
een schoolfeest zonder wanklank te laten verlopen.
aan eenduidigheid rond regels. Om de schoolveilig-
Dat begint al met de vraag of het feest in de aula
heid en de goede naam van de school te waar
van de school moet plaatsvinden, of op een locatie
borgen, kunnen ook voor feesten afspraken worden
elders. En welke leerlingen mogen naar binnen, en
gemaakt en regels worden opgesteld. Steeds meer
mogen er ook introducé(e)s meekomen? Hoe laat
scholen nemen praktische maatregelen om inciden-
moet het afgelopen zijn en – vooral – wat zijn de
ten te voorkomen. Zo worden er bijvoorbeeld
regels ten aanzien van het al dan niet toelaten van
beveiligers ingehuurd, zijn introducé(e)s niet
alcohol? En hoe moet je als surveillerende docent of
welkom, moeten leerlingen bij de entree hun school-
ondersteuner ingrijpen als leerlingen sterke drank
pas tonen en zijn er regels rond alcoholgebruik.
mee naar binnensmokkelen en vervolgens heibel veroorzaken? Een schoolfeest is hoe dan ook een
Meer informatie is te vinden op
onderwerp dat behoort tot het veiligheidsbeleid van
www.schoolenveiligheid.nl
23
Advies PO-raad over invoering ijkpunten voor taal en rekenen
En nu de niveaus nog tussen de oren krijgen De nog jonge PO-raad heeft eind vorig jaar een belangrijk werkstuk afgeleverd. Een advies aan staatssecretaris Dijksma over de invoering van eindniveaus voor taal en rekenen. Bedoeld als ankerpunt voor leerkrachten om de prestaties van hun leerlingen te kunnen verbeteren. Maar die boodschap moet nog wel doordringen tot het klaslokaal. Tekst: Emmanuel Naaijkens, Fotografie: Pixelbeamer
Eén element uit het advies van de PO-raad aan
Historisch
PO-raad in zogeheten veldraadplegingen
staatssecretaris Dijksma over de invoering van
Maar de Citotoets was maar een klein onder-
de mening van de praktijkmensen in kaart
referentieniveaus in het basisonderwijs trok
deeltje van het advies dat immers gaat over de
gebracht. De uitkomst van die raadpleging,
eind december ruim de aandacht in de media.
invoering van referentieniveaus voor taal en
die onder behoorlijk wat tijdsdruk plaats-
Dat was de suggestie om de Cito Eindtoets
rekenen, bedoeld om de basisvaardigheden te
vond, is dat de invoering van twee niveaus
Basisonderwijs niet meer in februari af te
kunnen verbeteren. Het advies heeft een
(fundamenteel en gewenst) voor rekenen en
nemen, maar in mei of juni, als afsluiting van
zekere historische betekenis, omdat het vast-
taal met algehele instemming wordt begroet.
het schooljaar in groep 8. Daarmee zouden
“Wanneer referentieniveaus met een goede
twee vliegen in één klap geslagen worden.
verantwoordelijkheidsdeling worden
Het zou een eind kunnen maken aan de jaarlijks terugkerende (media)gekte om de toets en het zou kunnen leiden tot een betere
Invoering niveaus vergt cultuuromslag op school
gebruikt, geven zij leerkrachten, schoolleiders en bestuurders houvast en focus voor het bewaken en versterken van de kwaliteit van hun onderwijs”, aldus het advies van de
benutting van de onderwijstijd in groep 8.
PO-raad. De geraadpleegde bestuurders,
De indruk bestaat dat veel scholen na het afnemen van de Citotoets (of, niet te
leggen van niveaus lange tijd omstreden was.
schoolleiders, leerkrachten en andere
vergeten, alternatieve toetsen) het onderwijs
Dat begon met de invoering van de kern-
deskundigen zijn ook zeer eensgezind van
aan de aankomende brugklassers in een
doelen, aanvankelijk heel gedetailleerd, die al
mening dat vooralsnog voor 75 procent van
lagere versnelling zetten. Zonde van de tijd,
lijn brachten in wat leerlingen onderwezen
de leerlingen in groep 8 de voorgestelde
noteerde al eerder de Onderwijsraad in
zou moeten worden. Maar kerndoelen zeggen
niveaus reëel en dus haalbaar zijn. Wel vindt
een rapport over de invoering van leer
nog niks over het te bereiken niveau, over hoe
het veld dat er nog goed gekeken moet
standaarden. En ook de PO-raad pleit er nu
hoog de lat zou moeten liggen en met de
worden naar de positie van de zorgleerlingen
voor om die resterende maanden te gebruiken
invoering van referentieniveaus wordt dat nu
ten opzichte van de niveaus. Verdeeldheid
voor een goede voorbereiding op de overstap
ook duidelijk gemarkeerd.
was er wel over de vraag of er voor (hoog) begaafde leerlingen een speciaal expertniveau
naar het voortgezet onderwijs. Staatssecretaris Dijksma liet, toen ze het advies uit handen van
Het advies van de PO-raad is een vervolg op
moet komen. Het advies van de PO-raad is
PO-raadvoorzitter Kete Kervezee ontving,
het rapport van de Expertgroep Doorlopende
dat dat niet wenselijk is.
blijken gecharmeerd te zijn van dat idee,
Leerlijnen (Commissie Meijerink) van januari
maar een besluit daarover moet het veld zelf
2008 waarin staat aangegeven wat de
Werk aan de winkel
nemen. Een verschuiving naar juni heeft
gewenste en noodzakelijke kennis en
De implementatie van niveaus is een
nogal wat consequenties en dus zal er tussen
vaardigheden voor taal en rekenen zouden
ingrijpende operatie, zo benadrukt de PO-raad.
de betrokkenen (PO-raad, VO-raad en Cito)
moeten zijn, vastgelegd in referentieniveaus.
Er moet veel geïnvesteerd worden in verdere
nog flink wat overleg nodig zijn.
Op verzoek van de staatssecretaris heeft de
professionalisering en, vooral, moet er een
24
c o l u mn
Marianne Luyer voorzitter Besturenraad
Fotografie: Ruben Schipper
Laat van u horen, voor het te laat is! Het was een inhoudelijk geslaagd debat over
van het onderwerp, dan maak je daarvoor ruimte
zwakke scholen en de rol van de overheid,
in je agenda. Wat misschien ook heeft mee
op die gure maandagmiddag in december in
gespeeld is dat er bij onze leden het idee bestaat
de Jaarbeurs in Utrecht. Op uitnodiging van
dat de belangenbehartiging in capabele handen
de Besturenraad kruisten Tweede Kamerlid
is bij het bestuur en het bureau, en dat een actieve
Jan Jacob van Dijk van het CDA, zijn partijgenoot
inbreng vanuit de achterban daarom achterwege
cultuuromslag tot stand komen, in die zin dat
en wethouder in Rotterdam Leonard Geluk en de
kan blijven. Als dát de verklaring is, dan zitten we
scholen meer opbrengstgericht gaan denken
inspecteur voor het onderwijs Henk den Boer de
als Besturenraad met een probleem.
en werken. De ervaringen van de Onderwijs
degens met elkaar over dit thema. Ook ikzelf
inspectie geven daar ook aanleiding toe.
leverde een bijdrage aan het debat, waarvan de
De leden hebben gelijk dat ze van het bestuur
In contacten met schoolbesturen merkten
strekking was dat de overheid op slinkse
verwachten dat het zonodig op de barricaden
inspecteurs dat men de eigen onderwijs
manieren de greep op het (bijzonder) onderwijs
klimt om de belangen van het christelijk onderwijs
opbrengsten niet altijd op het netvlies heeft.
probeert te vergroten. Een onderwerp dat mij
te verdedigen. Als voorzitter span ik me erg in om
Het is bekend dat het een hele toer is om
na aan het hart ligt. Het gaat hier immers over
onze opvattingen en ideeën uit te dragen en
ingesleten gewoonten en opvattingen om
het wezen van ons onderwijssysteem, de grond
indien dat onze zaak vereist, neem ik geen blad
te buigen. Er is wat dat betreft nog heel wat
wettelijke vrijheid van onderwijs.
voor de mond. De sluipende uitholling van artikel
werk aan de winkel, zo constateert de PO-raad,
23 van de Grondwet kan niet genoeg aan de kaak
want het ‘verhaal’ van de referentieniveaus is
De discussie was zo nu en dan zeer enerverend
gesteld worden. Maar ons profiel verbleekt en ver-
nog nauwelijks doorgedrongen tot het klas
omdat de deelnemers hun positie scherp
liest aan kracht, als onze achterban onzichtbaar
lokaal. Voor de doorsnee leerkracht is het
markeerden. De bezoekers hebben zeker waar
blijft en niet zij aan zij met het bestuur in de bres
kennelijk een ver-van-mijn-bedshow en
voor hun geld gekregen, en na afloop kregen we
springt voor de belangen van het christelijk onder-
moeten de referentieniveaus nog een plaats
als Besturenraad links en rechts complimentjes
wijs. Zoals het spreekwoord zegt, de ketting is zo
tussen de oren krijgen. Daar staat of valt
voor ons initiatief. Maar mijn tevredenheid over
sterk als haar zwakste schakel.
uiteindelijk het succes van de cultuuromslag
de hoge kwaliteit van de discussie werd over-
mee, in het klaslokaal moet het gebeuren.
schaduwd door een gevoel van teleurstelling
Ik zou u dan ook willen oproepen om met ons
Waarschijnlijk niet geheel toevallig
over de relatief geringe opkomst van onze leden.
als bestuur na te willen denken over hoe wij uw
verscheen kort voor de kerstvakantie een
Teveel stoelen bleven onbezet en ik heb me de
betrokkenheid kunnen vergroten, zodat wij een
advies van de Onderwijsraad dat eveneens
dagen erna voortdurend afgevraagd wat daar-
organisatie blijven waar anderen, zoals politici en
ingaat op een op opbrengsten gerichte
voor de verklaring zou kunnen zijn.
bewindslieden, niet omheen kunnen. We moeten
schoolcultuur. De raad laat, mede op basis
voorkomen dat rijk of gemeenten taken van ons
van onderzoek, zien dat het verhogen van de
Het eerste waar je aan denkt is dat iedereen zo
over gaan nemen. Wij hebben daar zelf al wat
leeropbrengsten geen zaak is van een
druk is met zijn dagelijkse bezigheden, dat het
ideeën voor ontwikkeld, zoals een digitaal leden-
individuele school, maar dat samenwerking
bijwonen van het debat erbij ingeschoten is.
panel, maar ik zou ook graag willen dat u uw
met andere partijen, waaronder ook de ouders
Maar ja, dat is natuurlijk een kwestie van prioritei-
stem laat horen. Is dat niet een mooi voornemen
en de leerlingen, noodzakelijk is.
ten stellen. Als je overtuigd bent van het belang
om het jaar mee te beginnen?
Reageren? Mail Marianne Luyer op
[email protected]
25
Zonder gedragsverklaring geen baan in onderwijs JURI D I S C H E k w e st i e In deze rubriek komt maandelijks een juridische kwestie uit de onderwijspraktijk aan de orde.
namens de minister van Justitie onderzoek in een landelijke database van Justitie, waarin is vastgelegd of en op welke wijze een burger met de politie of de rechter in aanraking is geweest en of er strafbare feiten bekend zijn. Daarbij kan het ook gaan om vermoedens van betrokkenheid bij zedenzaken. Het Centraal Orgaan behandelde tussen april 2004 en november 2006 ruim honderdduizend aanvragen, waarvan er enkele tientallen op grond van het
Tekst: Emmanuel Naaijkens
onderzoek in de justitiële dossiers, werden afgewezen. Als een sollicitant geen verklaring (die niet ouder dan zes maanden mag zijn) kan overleggen, dan mag een school bestuur de betrokkene niet in dienst nemen. De inspectie
In het najaar van 2006 veroorzaakte een tv-uitzending
van het Onderwijs controleert tegenwoordig op dat punt
over (veroordeelde) pedofielen ophef in de media, omdat
de administratie van de school.
daaruit bleek dat deze in een enkel geval, ondanks hun verleden van seksueel misbruik, werkzaam waren in het
Het strafrechtelijk verleden hoeft niet alleen betrekking
onderwijs. Er volgden schriftelijke vragen van Tweede
te hebben op een kwestie die zich in het onderwijs heeft
Kamerleden en de minister van Justitie zag zich genood-
afgespeeld. Dat merkte een docent die eerder veroordeeld
zaakt om een brief aan de Kamer te schrijven en daarin
was voor verkrachting van een volwassen vrouw. Toen hij
aan te kondigen het beleid ten aanzien van de verstrekking
een aanvraag voor een VOG indiende, kreeg hij nul op het
van de Verklaring Omtrent het Gedrag (VOG) voor het
rekest. Zijn veroordeling zat immers in de databank van
onderwijs aan te scherpen. De criteria op grond waarvan
Justitie. De docent pikte dat niet en stapte naar bestuurs-
een VOG voor een aanstelling in het onderwijs zou
rechter, die hem zowel in eerste aanleg, als in hoger beroep
kunnen worden geweigerd, werden door de minister
in het ongelijk stelde.
aanzienlijk opgerekt. De leraar voerde onder meer als verweer aan dat de
26
Deze verklaring – die in de volksmond een verklaring van
verkrachting in de privé-sfeer had plaatsgevonden en dat
goed gedrag wordt genoemd – komt voort uit artikel 28
hij in zijn lange loopbaan in het onderwijs nimmer straf-
van de Wet justitiële en strafvorderlijke gegevens (Wjsg)
bare feiten had gepleegd ten aanzien van leerlingen. Maar
en dient een sollicitant te overleggen als hij reageert op
de Raad van State bleek niet gevoelig voor dit argument.
een vacature in het onderwijs. Dat geldt niet alleen voor
"Het gaat erom of de strafbare feiten, indien herhaald, een
de eerste baan, maar ook als hij of zij naar een baan bij een
behoorlijke uitoefening van de functie zouden verhinderen,
andere werkgever in het onderwijs wil overstappen.
omdat daarbij een risico voor de samenleving bestaat."
De achterliggende gedachte is dat mensen die strafbare
In zijn uitspraak wees het hoogste rechtscollege erop dat
feiten hebben gepleegd in bepaalde omstandigheden een
het doel van wet- en regelgeving, die ten grondslag ligt aan
risico kunnen vormen voor de specifieke omgeving waarin
het beleid voor de gedragsverklaring, nou eenmaal is om
zij werken. Voor het onderwijs geldt dat het personeel
kwetsbare groepen, zoals leerlingen, te beschermen tegen
werkt met leerlingen, die in mindere of meerdere mate
misbruik van macht of gezag.
afhankelijk kunnen zijn van docenten of assistenten en
Dat de leraar door het weigeren van een VOG persoonlijk
dat misbruik op de loer kan liggen.
ernstig nadeel ondervond, zoals hij aanvoerde, legde voor
Om te beoordelen of een aanvraag voor een verklaring
de Raad van State onvoldoende gewicht in de schaal om
gehonoreerd kan worden, doet het Centraal Orgaan VOG
hem in het gelijk te stellen.
b e st u r e n r a a d
Juridische helpdesk versterkt De juridische helpdesk van de Besturenraad is onlangs versterkt met Rieneke
De helpdesk is vijf dagen per week telefonisch via 070 348 12 80 bereikbaar.
Vink. Daarmee komt het totaal aantal juridisch adviseurs bij de helpdesk weer
Van maandag t/m donderdag van 9.00 – 17.00 uur en op vrijdag tussen
op vier. De helpdesk is een zeer gewaardeerd onderdeel van de Besturenraad.
9.00 – 15.00 uur. Schriftelijke vragen kunt u ook stellen. Mail dan uw vraag
De helpdeskmedewerkers geven u op korte juridische vragen advies.
naar
[email protected].
Van links naar rechts: Rieneke Vink, Wendy Bouman, Nienke Daniëls en Willy de Waardt
Besturenraad blij met advies maatschappelijke taken scholen
Berend Kamphuis in Onderwijsraad
Het is aan de scholen zelf om te bepalen welke
door onomwonden te stellen dat dit soort taken
Drs. Berend Kamphuis, voorzitter van het
extra maatschappelijke taken zij op zich willen
altijd aanvullend zijn op de hoofdfuncties van
college van bestuur van het Alfa-college in
nemen. Dat stelt de Onderwijsraad in zijn advies
de school, kwalificatie en socialisatie. Scholen
Groningen, is vanaf januari 2009 lid van de
'Onderwijs en maatschappelijke verwachtingen'.
moeten volgens de raad zelf bepalen in hoeverre
Onderwijsraad. Kamphuis is ook voorzitter
Wij zijn blij met de realistische boodschap van
en op welke manier ze willen inspelen op de vele
van de Federatie Christelijk MBO. De nieuwe
het advies: "Vertrouw op de professionaliteit van
maatschappelijke verwachtingen ten aanzien van
Onderwijsraad telt behalve Kamphuis nog zes
scholen, laat ze vrij in hun keuze en geef de
het onderwijs.
nieuwe leden. Zij zijn benoemd voor een peri-
ruimte om nieuwe taken op te pakken in een bij
Deze visie sluit naadloos aan bij de autonomie
ode van twee jaar.
hun keuze passend tempo".
van onderwijsinstellingen. Het is ook een bood-
Die boodschap sluit aan bij de visie van de
schap die scholen kan helpen tegenwicht te
Besturenraad op de maatschappelijke taak van
bieden tegen de druk die gemeenten in verband
het onderwijs. Wij vinden dat het de verantwoor-
met de Lokale Educatieve Agenda soms op het
delijkheid van de onderwijsinstellingen zelf is om
onderwijs uitoefenen om allerlei maatschappe-
op basis van hun identiteit en onderwijsvisie te
lijke taken op zich te nemen.
Thema ontvangt u maandelijks bij het abonne-
bepalen wat zij tot hun maatschappelijke verant-
Scholen zijn naar onze mening ook gebaat bij
ment op SBM. Het onderwerp van Thema PO
woordelijkheid rekenen.
het kader dat de Onderwijsraad aanreikt om
in januari is Nieuwe modelverordening VNG:
De Onderwijsraad constateert terecht dat politiek
hierin tot een afgewogen en zelfbewuste keuze
visie gevraagd! De titel van Thema VO luidt:
en samenleving in de afgelopen jaren heel wat
te komen. De belangrijkste vragen daarbij zijn:
Vernieuwing in het VO – hoe breng je muziek
maatschappelijke taken mede op het bordje van
Passen de extra taken binnen de eigen onder-
in de (school)organisatie?
de school hebben neergelegd. Zorg voor veilig-
wijsvisie en het leerplan? Komen de activiteiten
Voor abonnementen, bestellingen of informatie
heid, het tegengaan van segregatie, het voor-
in verband met de hoofdfuncties kwalificeren en
over nog verkrijgbare Thema’s kunt u bellen
komen van overgewicht, maar ook bijvoorbeeld
socialiseren niet in het gedrang door het aan-
met 070 348 12 01 of mailen naar
fietsles, kosten van mobieltjes, omgangsvormen,
gaan van extra taken?
[email protected]. U kunt ook kijken op
ontbijt, en de vraag of de school toezicht kan
Beschikt de school voor de uitvoering van de
www.besturenraad.nl>Besturenraad>Thema.
houden op nachtrust van leerlingen.
extra taken over de vereiste competenties, tijd en
De Onderwijsraad geeft een belangrijk signaal af
middelen?
Thema januari
27
b e st u r e n r a a d
Nieuwe eisen aan bekostiging helpen onderwijskwaliteit niet vooruit
Boek van Klifman over governance 'Governance voor de schoolleider primair onderwijs' is een nieuw boek
Het voorstel van Tweede Kamerlid Jan Jacob van Dijk (CDA) om nieuwe
met alle onderwerpen van goed bestuur in het onderwijs, belicht van-
eisen te stellen aan de bekostiging van nieuwe scholen, draagt er niet toe
uit het perspectief van de directeur. Auteur is dr. Harm Klifman, senior
bij dat die goed onderwijs geven. De Besturenraad deelt zijn uitgangspunt
adviseur governance bij de Besturenraad. Niet alleen de relatie tussen
dat de onderwijskwaliteit op nieuwe scholen in orde moet zijn.
bestuur, algemeen directeur en toezichthouder komt aan de orde, ook
Zijn voorgenomen initiatiefwet lijkt scholen echter op te zadelen met
de rol van de schoolleider wordt toegelicht vanuit diens plek in goede
onnodige regelgeving.
governanceverhoudingen. Het boek is uitgebracht als deel 50 in de
Van Dijk wil in een initiatiefwet regelen dat nieuwe scholen binnen drie
Praktijkserie BasisschoolManagement bij uitgeverij Kluwer en kost
maanden moeten zorgen voor:
€ 31,50. Bestellen kan via www.kluwershop.nl
n verankering van de positie van de ouders n een deugdelijk schoolplan n bevoegde docenten n deugdelijke huisvesting
Stap nu in bij ons energiecollectief!
n vijf dagen per week les Voldoen scholen daar niet binnen drie maanden aan, dan kunnen zij
Het is aantrekkelijk om nog snel deel te nemen aan het lopende energie-
hun bekostiging verliezen. Wetgeving met deze strekking maakt volgens
collectief 2007-2010 van de Besturenraad. We hebben de termijn kunnen
Van Dijk geen inbreuk op artikel 23 van de Grondwet.
verlengen waarop u nog kunt instappen voor het starttarief van 2007.
Aan de genoemde eisen, een selectie van de geldende deugdelijkheids
Wanneer u uw school namelijk per 1 februari 2009 bij het energiecollectief
eisen, moet elke school nu al voldoen. Dat betekent echter niet automatisch
van de Besturenraad aanmeldt, doet de school nog mee voor dit start-
dat de onderwijskwaliteit ook goed is. De bevordering van de onderwijs-
tarief. Het huidige collectief loopt nog tot en met 31 december 2010 en
kwaliteit ligt eerder in goede kwaliteitszorg en scherp Inspectietoezicht
biedt uw school naast een voordelig tarief ook een gegarandeerde vaste
dan in nieuwe wetgeving.
lage prijs tot einde looptijd. Neem voor nadere informatie contact op
Het is volgens ons aan de scholen zelf om een systeem van kwaliteitszorg
met drs. Arent Bloemendal via e-mail
[email protected] of
in te voeren dat eventuele bedreigingen van de onderwijskwaliteit tijdig
telefoon 070 348 12 90.
signaleert. Dat kan bijvoorbeeld met het Early Warning System. Dat brengt helder in beeld hoe scholen in het primair onderwijs scoren op kritische factoren als het onderwijsleerproces en de leerresultaten. Het blijkt bij scholen te voorzien in een grote behoefte.
Nieuwe bestuurssecretaris
Het is overigens nog niet duidelijk wanneer Van Dijk met zijn initiatief voorstel komt. In zijn Nieuwsbrief van 8 december schrijft het kamerlid
Per 1 januari is Pieter Houwers in dienst als bestuurssecretaris. In deze
dat hij in de komende maanden zijn opvattingen gaat uitwerken.
functie ondersteunt hij het bestuur en de directie van de Besturenraad. Daarnaast gaat hij één dag in de week werkzaamheden verrichten voor de afdeling Belangenbehartiging en Zingeving. Pieter was hiervoor landelijk projectleider bij Stichting Pelita, maatschappelijk werk en belangenbehartiging voor Indische Nederlanders en Molukkers.
Overzicht subsidieregelingen We hebben voor u een overzicht gemaakt van actuele subsidieregelingen voor het voortgezet onderwijs. Het gaat om regelingen van OCW, het Vervangingsfonds, Participatiefonds en UWV, de afdrachtregelingen van de Belastingdienst en de regelingen van de Europese Unie. Via links kunt u gemakkelijk doorklikken naar de uitgebreide informatie van de instanties zelf. Behalve de actuele subsidieregelingen, hebben we ook regelingen opgenomen die nog wel doorlopen, maar waarop geen beroep meer kan worden gedaan. In een aantal gevallen is de afrekentermijn nog niet vervallen en moet de eindafrekening tijdig worden ingediend. Ook kan medewerking aan een inhoudelijk evaluatieonderzoek gevraagd zijn. Dit overzicht wordt regelmatig geactualiseerd. Hebt u aanvullingen, suggesties of andere reacties, mail dan naar drs. Arent Bloemendal:
[email protected].
28
o p l e i d i ng e n
Bezieling voor middenmanagers - Ben ik de bezielende leider waar het onderwijs om zit te springen?
Psychologisch contract
- Worden de verwachtingen waarmee ik middenmanager werd,
Het kader van de tweedaagse is de theorie van het psychologisch contract.
waargemaakt? - Hoe houd ik in het dagelijks regelwerk voeling met de passie waarmee ik voor het onderwijs koos?
Daarmee bedoelen we de meestal onuitgesproken verwachtingen die u van uw werk heeft en die uw werkgever van u heeft. Achter die verwachtingen liggen drijfveren, verlangens, idealen. Die analyseert u samen met de trainers en uw collega’s aan de hand van een instrument dat wij in een exclusieve
Als u zich zulke vragen wel eens stelt, hebben wij iets voor u. We noe-
samenwerking met de Vrije Universiteit hebben ontwikkeld.
men het een intensive: een intensief persoonlijk traject dat u helpt uw bezieling (opnieuw) te verbinden met de dagelijkse werksituatie.
Oefenen Ook oefent u met het bewust worden en bijstellen van percepties en gedrag
U krijgt meer zicht op uw drijfveren en inspiratiebronnen. We bieden u
in werksituaties. Samen met de trainers en uw collega’s bereidt u zich voor
handvatten om uw kwaliteiten maximaal tot hun recht te laten komen.
op intervisiebijeenkomsten die u na de tweedaagse heeft. Een niet-vrijblij-
Om voornemens ook echt te realiseren.
vende terugkomdag zorgt er tenslotte voor dat het effect van deze intensive
De Bezieling is het resultaat van een behoeftenonderzoek waarin midden
maximaal beklijft.
managers aangaven wat ze nodig hebben om hun functie met bezieling te vervullen. Onze intensive is dan ook toegesneden op u.
Aanmelden Meld u nu aan voor een van de drie intensives in 2009:
Intake en tweedaagse
- 10, 11 en 12 juni, 23 september 2009
Uw eigen leervragen staan centraal. We beginnen met een stevige intake,
- 7, 8 en 9 oktober, 13 januari 2010
waarin die uitgebreid op tafel komen. Vervolgens gaat u ermee aan het werk
- 11, 12 en 13 november 2009, 10 februari 2010
tijdens een intensieve tweedaagse van woensdagavond tot en met vrijdag-
De kosten bedragen € 4.250 all-in.
middag. In Leerhotel Het Klooster in Amersfoort, een locatie die als vanzelf uitnodigt tot bezinning. In een groep van maximaal twaalf deelnemers gaat u onder begeleiding van twee gedreven trainers aan de slag.
AANBIEDING: Eendaagse introductie op 13 maart 2009 Ter inspiratie bieden we een eendaagse introductie op De Bezieling
Deze dag vindt plaats op 13 maart 2009 om 9.30 uur in Leerhotel Het
aan. Deze dag geeft u nieuwe energie en een vernieuwde kijk op uw
Klooster in Amersfoort. We sluiten de dag rond 21.00 uur na het diner
kwaliteiten, drijfveren en professionele verwachtingen.
af. Uw begeleiders zijn Els Oosthoek, zelfstandig trainer en coach (www.de-luwte.nl), en Guido de Bruin, adviseur bij de Besturenraad.
Programma In de ochtend doen we enkele speelse loopbaanoefeningen rond kwa-
Aanmelden
liteiten en talenten. In de middag staat úw psychologisch contract cen-
Voor slechts € 600 maakt u deze inspirerende dag mee. Als u daarna
traal aan de hand van de resultaten van een vragenlijst die u van
besluit om deel te nemen aan de volledige intensive, krijgt u het geld
tevoren invult. Tenslotte werken we op een creatieve manier aan de
van de kennismakingsbijeenkomst terug.
invulling van een concreet voornemen.
Meld u aan op onze website (www.besturenraad.nl > vo/mbo > cursussen), of bel 070 348 11 81.
29
;XXifdY\eklc`[mXe 9\cXe^\eY\_Xik`^`e^
Q`e^\m`e^
;\9\jkli\eiXX[dXXbkq`Z__Xi[mffi[\Xlkfefd`\\e mi`a_\`[mXefe[\in`aj#`e_\kY`aqfe[\i_\kfe[\in`ajd\k \\eZ_i`jk\c`ab\`[\ek`k\`k%N`aY\_Xik`^\e[\dXXkjZ_Xg$ g\c`ab\\egfc`k`\b\Y\cXe^\emXeYfm\ejZ_ffcj dXeX^\ij# [`i\Zk\li\e\eY\jklli[\ijmXeZ_i`jk\c`ab\fe[\in`ajfi^X$ e`jXk`\j%JXd\ed\kfeq\XZ_k\iYXe_\YY\en\\\ejk\ib\# fe[\ijZ_\`[\e[\jk\d`e_\kdXXkjZ_Xgg\c`ab\[\YXk\e q`aen\\\ee`\kn\^k\[\eb\egXik`a`e[\gfc`k`\b\cfYYp%
;\9\jkli\eiXX[fe[\ijk\lekZ_i`jk\c`ab\jZ_fc\e`e[\ fg^Xm\fd_lejg\Z`Ô\b\`[\ek`k\`kmfid\e`e_fl[k\ ^\m\e%9`amffiY\\c[d\k_\k;`gcfdX:_i`jk\c`ab9Xj`j Fe[\in`ajf]d\kfgc\`[`e^\efm\idfi\\cc\`[\ijZ_Xg% >iXX^fe[\ijk\le\en`affblnjZ_ffcY`a_\km\ijk\ib\e mXeq`e^\m`e^%
JXd\ejk\ibmffi[\biXZ_k\ebnXc`k\`kmXe_\kZ_i`jk\c`abfe[\in`aj% ;Xk`j[\d\\inXXi[\mXelnc`[dXXkjZ_XgmXe[\9\jkli\eiXX[%Lq`\k[`k ZfeZi\\kk\il^`efeq\[i`\b\ieXZk`m`k\`k\e1Y\cXe^\eY\_Xik`^`e^#q`e^\m`e^ \e[`\ejkm\ic\e`e^% C`[dXXkjZ_Xgjmffi[\c\e
8cjc`[mXe[\9\jkli\eiXX[blekl^\Yil`bdXb\e Gif]\jj`fe\c\\eg\ijffec`ab\fekn`bb\c`e^ mXefeq\jg\Z`XXcmffi_\kfe[\in`ajfekn`bb\c[\ ;\Mc`\k8ZX[\d`\#_\kfgc\`[`e^j`ejk`kllkmXe[\ 9\jkli\eiXX[#`j_
kX[i\jmffi`ejg`i\i\e[\kiX`e`e^\efm\i gif[lZk\e\eX[m`\j [`\ejk\e% C\[\ebfik`e^ LgifÔk\\ikmXec\[\ebfik`e^\e[`\blee\efgcfg\ekfkd\\i [Xe)'%;`k^\c[kmffiXcc\gif[lZk\e\e[`\ejk\e#`eZclj`\] [\X[m`\q\efgdXXkmXefeq\X[m`j\lij\e\og\ikj% ?\cg[\jb M`Xfeq\_\cg[\jb'.'*+/()/'f]_\cg[\jb7Y\jkli\eiXX[% ecbi`a^klje\c\e[\jble[`^Xeknffi[fgXclnmiX^\e% E\kn\ibY`a\\ebfdjk\e Mffifgk`dXc\b\ee`jfekn`bb\c`e^\e$[\c`e^Y\qf\bklfeq\ e\kn\ib$Y`a\\ebfdjk\emffiY\jklli[\ij#Yfm\ejZ_ffcj dXeX^\ij#[`i\Zk\li\e\ekf\q`Z_k_fl[\ij%@[\XXcfdln cXe[\c`ab\f]i\^`feXc\ e\kn\ibk\m\ijk\ib\e\efdd\k\e mXe\cbXXi\e\og\ikjk\c\i\e% Ki\e[j#fekn`bb\c`e^\e\e`ejg`iXk`\ Lnm\i\e`^`e^jYcX[J9D$\e&f]K?
\^XiXe[\\i[bi`a^klm`X[\9\jkli\eiXX[`e]fidXk`\[`\ mffilnfe[\in`aj`ejk\cc`e^f]]leZk`\i\c\mXek`j%;`kmXi`\\ik mXe\`^\e#\oZclj`\m\fe[\iqf\bji\jlckXk\e\eglYc`ZXk`\j kfk\ed\kZfe^i\jj\e\eZfe]\i\ek`\jk\e[`\ejk\mXe_\k Y`aqfe[\ife[\in`aj% 30
c\`[\ijZ_Xg\e`[\ek`k\`k%<\eXXeiX[\imffilngif]\jj`fe\c\ \eg\ijffec`ab\fekn`bb\c`e^%L`k\iXXi[mfc^kl[\fgc\`[`e^\e k\^\e_\kXXeki\bb\c`ab\c\[\ekXi`\]% Ali`[`jZ_\[`\ejkm\ic\e`e^ 8cjc`[mXe[\9\jkli\eiXX[_\\]klkf\^Xe^kfk_ff^nXXi$ [`^\ali`[`jZ_\[`\ejkm\ic\e`e^mffi[\jg\Z`Xc\c\[\egi`aj mXeö(*'#$!g\illi%QfËejZ_\ig\gi`aj$bnXc`k\`km\i_fl[`e^ m`e[kle\i^\ejXe[\ij%!d%l%m%m\igc`Z_k\i\Z_kjY`ajkXe[X[mfZXXk\e jgf\[bcljj\e#_`\imffi^\c[k\\ellikXi`\]mXeö(,,#
%$:fcc\Zk`\]mffi[\\c Lnc`[dXXkjZ_Xg`j[\fgjkXgeXXijZ_\ig^\gi`aj[\dXek\c$ fm\i\\ebfdjk\emffi[`m\ij\m\iq\b\i`e^\eY\jklli[\ij$ \en\kk\c`ab\XXejgiXb\c`ab_\`[#jZ_ffcfe^\mXcc\e#i\Z_kj$ Y`ajkXe[mffibcXZ_kgifZ\[li\j #\e\i^`\^Xj\e\c\bkiX \e Zfcc\Zk`\m\q`\bk\bfjk\em\iq\b\i`e^\emffin\ibe\d\ij\e ^\g\ej`fe\\i[\e% 9fi^jk\cc`e^j]fe[j ;ffilnc`[dXXkjZ_XgY`a[\9\jkli\eiXX[Y\eklXlkf$ dXk`jZ_m\iq\b\i[Y`a_\k9fi^jk\cc`e^j]fe[j% <[lmX[`j 8cjc`[bfdkl`eXXed\ib`e^mffi[\<[lmX[`jHl`ZbjZXed\k giXbk`jZ_X[m`\jfm\ilnY\[i`a]jmf\i`e^\e('bfik`e^fg [\<[lmX[`j?ID$df[lc\%
[\9\jkli\eiXX[ ;`\ejkm\ic\e`e^ AXi\ecXe^\b\ee`j\e\imXi`e^`e[\fe[\in`ajj\Zkfi mfid\e[\YXj`jmXefeq\ZfejlckXeZp\eali`[`jZ_\ [`\ejkm\ic\e`e^%;`kq`\klk\il^`egiXbk`jZ_\fgcfjj`e^\e fg_\k^\Y`\[mXejkiXk\^`\#Y\c\`[#^fm\ieXeZ\\e `[\ek`k\`k%QfXcj<[lmX[`j#\\ejg\Z`XXcmffi_\kfe[\in`aj fekn`bb\c[dXeX^\d\ekgXbb\kmffiÔeXeZ`\\c$\e g\ijfe\\cj$dXeX^\d\ek%F]_\k<XicpNXie`e^Jpjk\d# \\eY\kiflnYXXid`[[\cfdq`Z_kk\bi`a^\efg[\bnXc`k\`k mXelnfe[\in`aj%>f\[^\Yil`bmffibfdk_\kfekjkXXemXe qnXbb\\eq\\iqnXbb\jZ_fc\e%
8Xemlcc\e[\gXbb\kk\e
EXXjk[\YXj`j[`\ejkm\ic\e`e^blekleXXib\lq\ GXbb\kCXe[\c`ab\9\qnXi\eZfdd`jj`\=LN8 ?\k`j\\en\kk\c`ab\Y\bfjk`^`e^jmffinXXi[\fd ^\Yil`bdXb\emXe[\mfc^\e[\gXbb\kk\e1 GXbb\kBi`e^\ei\Z_kjgiXXb M`X_\kc`[dXXkjZ_XgmXe[\9\jkli\eiXX[Y\ekl XXe^\jcfk\eY`a[\:fdd`jj`\mXe9\if\g\e[\ ;>F$^\jZ_`cc\eZfdd`jj`\% GXbb\kGcXee`e^Gif^efj\j Xcc\\eXXemlcc\e[mffiGF#mffiMF`j[`kgXbb\kY`a_\k c`[dXXkjZ_Xg`eY\^i\g\e % D\k[`kgXbb\kblekl\\eY\if\gfgfej[f\emffi_\k dXb\emXe_l`jm\jk`e^jgif^efj\j#jk`Z_k`e^jgif^efj\j# gif^efj\jY`a]lj`\j#m\igcXXkj`e^\e#fe[\ijk\le`e^mXe \`^\eY\c\`[#fm\ic\^d\k[\Y\ffi[\cXXimXegif^efj\j# Y\i\b\e`e^\emXefg_\]Ôe^j$\ejk`Z_k`e^jefid\e\e ZfekiX$\og\ik`j\% GXbb\kCXe[\c`ab\BcXZ_k\eZfdd`jj`\ ;\BnXc`k\`kjn\km\igc`Z_kjZ_fc\e\\ebcXZ_k\ei\^\c`e^ mXjkk\jk\cc\e\eq`Z_XXek\jcl`k\eY`a\\ebcXZ_k\eZfd$ d`jj`\%D\k_\kGXbb\kCXe[\c`ab\BcXZ_k\eZfdd`jj`\mXe [\9\jkli\eiXX[Y\eklXXe^\jcfk\eY`a\\ebcXZ_k\eZfd$ d`jj`\[`\Y\jkXXkl`k\\ek\XdmXefeX]_Xeb\c`ab\ali`jk\e# Xikj\e#fe[\in`aj[\jble[`^\e#gjpZ_fcf^\e\ed\ej\el`k [\fe[\in`ajgiXbk`ab%
XXe^\jcfk\ek\q`aeY`a\\e9\qnXi\eZfdd`jj`\ =leZk`\nXXi[\i`e^=LN8 %Lmfc[f\kXXe[\q\mffinXXi[\ m`XfejGXbb\kCXe[\c`ab\9\qnXi\eZfdd`jj`\=LN8% D\\imfl[`^c`[dXXkjZ_Xg 9\ekle`\kXcc\\ec`[mXe[\9\jkli\eiXX[#dXXiffbmXe [\9fe[B9F#M9J#M>J#CM>J\e&f]MFJ&899#[Xe`j lnZfeki`Ylk`\_`\ifgXXe^\gXjk%QfbleklkfZ_Yc`am\e gifÔk\i\emXefeq\c`[dXXkjZ_Xgjmffi[\c\e%
Mffid\\i`e]fidXk`\bleklZfekXZkfge\d\ed\k:fiXKl`k\c% K'.'*+/().+DZkl`k\c7Y\jkli\eiXX[%ec 31
Donderdag 2 april 2009
Leerhotel Het Klooster
Amersfoort
Paascongres 2009: Doorgeven wat van waarde is
Voor leraren en leidinggevenden in het voortgezet onderwijs: Nieuwe inspiratie om de identiteit van uw instelling in praktijk te brengen Aanmelden of meer informatie?
Ga naar www.besturenraad.nl/paascongres of neem contact op via telefoon 070 348 11 81