Inspectie grijpt sneller in bij zwakke scholen

SBM Maandblad van de Besturenraad voor ­m anagers, bestuurders en toezichthouders

januari 2009

nummer 5

Doekle Terpstra over betekenis hbo Geld voor godsdienstles op openbare school 'Kwestie onderwijstijd nog niet opgelost' Niveaus in het basisonderwijs Homoseksualiteit in christelijk onderwijs

Inspectie grijpt sneller in bij zwakke scholen

a g e nd a BIJEENKOMSTEN BESTURENRAAD januari T/M april 2009



Meer informatie? Bel met 070 348 11 48.

datum

activiteit doelgroep

plaats

contactpersoon

26-01-2009

Netwerk toezichthouders en bestuurders PO / VO Utrecht

27-01 t/m 31-01 2009

Nationale Onderwijs Tentoonstelling PO/VO/MBO/HO Utrecht Arja van der Rhee

Harm Klifman

10-02-2009

Netwerk bovenschools managers Midden- en Zuid-Gelderland PO

epe Carla Rhebergen

12-02-2009

Netwerk kleine schoolbesturen Alblasserwaard/Vijfheerenlanden PO

Giessenburg

Hans Bruggeman

19-02-2009

Netwerk bovenschools managers Zuid-Holland Zuid/Oost, PO

Bergen op Zoom

Hans Bruggeman

Zeeland en West-Brabant 24-02-2009

Netwerk bovenschools managers Noord Gelderland/Flevoland PO Elburg Carla Rhebergen

26-02-2009

Netwerks bovenschools managers Utrecht PO

Nijkerk Carla Rhebergen

09-03-2009

Netwerk bovenschools managers PO

Groningen Wob van Beek

17-03-2009

Gecombineerd netwerk bovenschools managers Hoogeveen en Nijverdal PO Ommen Wob van Beek

31-03-2009

Netwerk kleine bestuurlijke schaal Gelderland/Utrecht/Flevoland PO Amersfoort Carla Rhebergen

02-04-2009 Paascongres VO 17-04-2009

amersfoort suzanne Jansen

Ledencongres Besturenraad Leden

Bussum Corine de Reus

service Postadres

Bestellingen

Helpdesk

Postbus 907, 2270 AX Voorburg

telefoon: 070 348 11 48 fax: 070 382 12 01 e-mail [email protected] www.besturenraad.nl > po/vo/mbo/ho > producten bestellen

telefoon: 070 348 12 80 ma t/m vrij: 9.00 – 17.00 uur e-mail: [email protected]

Bezoekadres

Oosteinde 114, Voorburg telefoon: 070 348 11 48 fax: 070 382 12 01 www.besturenraad.nl

mutaties namen/adressen/abonnementen

vliet academie

telefoon: 070 348 11 81 e-mail: [email protected]

telefoon: 070 348 12 17 e-mail: [email protected]

Relatiemanagers PO Scholen in het primair onderwijs kunnen voor informatie terecht bij de adviseur in hun eigen regio.

Regio Noord-Holland, Zuid-Holland West/Midden

Ouko Beuving telefoon: 023 557 79 23 fax: 023 557 79 24 e-mail: [email protected]

Centraal secretariaat

telefoon: 070 348 12 53 e-mail: [email protected] Regio Zuid-Holland Zuid/Oost, Zeeland, Noord-Brabant,Limburg

Hans Bruggeman telefoon: 078 654 00 25 fax: 078 654 00 26 e-mail: [email protected]

Relatiemanagers VO, mbo en HO Scholen in het voortgezet onderwijs kunnen voor informatie contact opnemen met onze adviseurs. VO:

Regio Gelderland,Utrecht, Flevoland

Carla Rhebergen telefoon: 0318 64 30 50 fax: 0318 64 03 12 e-mail: [email protected]

Kees Jansen, e-mail: [email protected] Harm Jan Luth, e-mail: [email protected] MBO:

Regio Groningen, Friesland, Drenthe, Overijssel

Wob van Beek telefoon: 0522 46 44 03 e-mail: [email protected]

Swier Frouws, e-mail: [email protected] HBO/WO:

Marcel Bos, e-mail: [email protected]

SBM digitaal

Digitale Nieuwsbrief

Producten en diensten

De artikelen van SBM kunt u als pdf-bestand downloaden van onze site. Maakt u gebruik van onze teksten, wilt u daarbij dan de bron vermelden?

Wekelijks verschijnt onze digitale Nieuwsbrief met het laatste nieuws uit het onderwijsveld en uit onze organisatie. Via onze homepage kan iedereen zich gratis voor deze nieuwsbrief opgeven.

Op onze website treft u steeds de meest actuele gegevens over onze producten, ­cursussen en diensten. Bovendien vindt u bij ‘producten downloaden’ handige ­modellen op alle beleidsterreinen.

SBM

Colofon



Maandblad voor managers, bestuurders en toezichthouders januari 2009 nummer 5

SBM is het maandblad van de Besturenraad, het centrum voor bijzonder en christelijk onderwijs. De Besturenraad vertegenwoordigt scholen bij overheden en instellingen, en verleent diensten rondom de thema's onderwijs & identiteit, personeel & organisatie, financiën, huisvesting, communicatie & kwaliteit en maatschappelijk draagvlak. Bij de Besturenraad zijn 650 besturen aangesloten, met 2.250 scholen en ruim 800.000 leerlingen en studenten in het basis-, speciaal, voortgezet, hoger en wetenschappelijk onderwijs. Redactie Walter Wassenaar (eindredacteur a.i) Emmanuel Naaijkens (coördinerend redacteur) Corine de Reus (beeldredacteur/productbegeleiding) Redactieadres Oosteinde 114 Postbus 907, 2270 AX Voorburg

6 Inspectie grijp sneller in bij (zeer) zwakke scholen Verslag van debat over rol overheid bij onderwijskwaliteit

E-mail: [email protected] Vormgeving Ontwerpwerk, Den Haag Foto omslag iStockphoto

8

Besturenraad voorop in succesvolle samenwerking Geld voor godsdienst- en humantisch onderwijs

10 Vanzelfsprekendheid of worsteling Tweede deel over homoseksualiteit in christelijk onderwijs

Druk Drukkerij Giethoorn ten Brink, Meppel

12 Emancipatiefunctie van het onderwijs nog altijd actueel Interview met Doekle Terpstra, voorzitter HBO-Raad

Abonnementen (excl. 6% btw) SBM voor leden e 25,00 SBM voor niet-leden e 37,00 SBM met Thema voor leden e 35,50

18

'Kwestie onderwijstijd nog niet opgelost' Reactie op het rapport van de commissie Cornielje

20

Grote bijdrage godsdienst en levensbeschouwing aan burgerschap Onderzoek op elf vmbo-scholen

SBM met Thema voor niet-leden e 51,00 Zonder schriftelijke opzegging voor 1 december van het lopende jaar worden ­abonnementen automatisch verlengd voor het daaropvolgende kalenderjaar. Voor informatie en losse nummers: 070 348 11 48.

24 En nu nog de niveaus tussen de oren krijgen Advies PO-raad over verbetering rekenen en taal

Copyright Voor overname van artikelen of gedeelten daarvan graag voorafgaand contact met de redactie. Disclaimer

Besturenraad Ledencongres 17 april 2009: Beter af met Christelijk Onderwijs

Aan de informatie in dit magazine kunnen geen rechten worden ontleend. De redactie is niet verantwoordelijk voor de inhoud van de advertenties.

Dit jaar mag u het ledencongres van de Besturenraad niet missen. Met al uw collega bestuurders en leidinggevenden kunt u er namelijk bij zijn als we ons samen klaar maken voor de toekomst. Waar gaat onze maatschappij heen? En welk antwoord heeft het christe-

ISSN: 1570-2332

lijk onderwijs? Trendwatcher Adjiedj Bakas en rabbijn Awraham Soetendorp nemen u mee op een reis door deze tijd. Collega schoolleiders wisselen met elkaar uit hoe ze daarop inspelen. Daar bent u toch ook bij? Let op de uitnodiging die u binnenkort ontvangt.

rubrieken

2 Agenda | 4 Bureaubericht | 5 Nieuws | 15 Open Mind 16 Christelijk onderwijs – een vitale stroom | 22 De Praktijk 25 Column voorzitter | 26 Juridische kwestie | 27 Besturenraad 29 Opleidingen | 30 Besturenraad

nieuws

Bureaubericht

Centrale examens in mbo in 2014 Vanaf 2014 zullen in het middelbaar beroepsonderwijs (mbo) de vakken Nederlands en rekenen/wiskunde centraal geëxamineerd worden bij de vierjarige niveau 4 opleidingen. Dat heeft staatssecretaris Van Bijsterveldt aan de Tweede Kamer gemeld. De centraal examens zijn nodig om de kwaliteit van de examens beter te kunnen waarborgen. Ook wordt het dan mogelijk om de prestaties van de mbo-studenten voor taal en rekenen landelijk met elkaar te vergelijken. Volgens de staatssecretaris is het met name voor de doorstroom naar het hbo van groot belang dat de uitkomsten van examinering op deze onderdelen betrouwbaar en valide zijn. Om vooruitlopend op de definitieve invoering Fotografie: Henriëtte Guest

Breukvlaktoets

al ervaring op te doen, kunnen scholen op vrijwillige basis met ingang van 2012 beschikbaar gestelde centrale examens afnemen, voor in ieder geval opleidingen op niveau 4.

Ik denk dat ik tot de eerste generaties hoorde die op het eind van (toen nog) de zesde klas de Cito-toets moest maken. Deze toets heeft de laatste jaren alleen aan maar aan belang gewonnen en het einde is

Eerder ingrijpen bij slecht onderwijs

nog niet in zicht. Het kabinet gaat sneller en effectiever ingrijpen bij scholen die slecht Staatssecretaris Dijksma lijkt onderwijskwaliteit vooral in kwantitatieve

presteren. Kort voor het kerstreces heeft het kabinet ingestemd met het

Cito-termen te vertalen. Dat past helemaal bij het heersende denken

wetsvoorstel ‘Goed onderwijs en goed bestuur’.

over onderwijs in termen van concrete, meetbare opbrengsten.

Met het wetsvoorstel kan de overheid de bekostiging van een basis-

Kinderen worden tegenwoordig van tevoren intensief getraind op de

school of middelbare school beëindigen wanneer er sprake is van

‘toets der toetsen’. Omdat de scholen ook onderling vergeleken worden

aanhoudend slecht onderwijs. In de huidige wetgeving is het niet altijd

op hun toetsscores, moeten scholen wel alles uit de kast halen om deze

even goed mogelijk om kwalitatief slechte scholen effectief aan te

vorm van onderwijsrendement te verhogen.

pakken. Daarom zijn in het wetsvoorstel eisen geformuleerd voor de minimumkwaliteit waar iedere school aan moet voldoen. Ook is

Het onmiddellijk door Dijksma omhelsde voorstel van de PO-raad om

vast­gelegd wat de procedure is die daarbij wordt gevolgd door de

de toets naar achteren te schuiven kreeg, hoe kon het ook anders,

Inspectie van het Onderwijs en vervolgens de minister van Onderwijs.

veel aandacht. Op het eerste gezicht klinkt dit vanuit de basisschool

Het wetsvoorstel geeft het ministerie verder de mogelijkheid het bestuur

geredeneerd ook best logisch. Vreemd vond ik wel de veronderstelling

van een school een aanwijzing te geven in het geval er sprake is van

dat er na de toets, dus vanaf februari, eigenlijk niet meer zo zinvol les

bestuurlijk wanbeheer. Tot slot bevat het wetsvoorstel bepalingen die de

wordt gegeven. Het lijkt me stug dat er in de vier maanden daarna overal

verdere ontwikkeling van principes van goed bestuur in het primair en

alleen maar wat aan gefröbeld wordt.

voortgezet onderwijs stimuleren. Het gaat dan om de functiescheiding van bestuur en intern toezicht binnen de onderwijsorganisatie en om het

Maar wat ik echt opmerkelijk vond, waren de afwijzende reacties uit het

ontwikkelen van een gedragscode voor goed bestuur per onderwijssector.

voortgezet onderwijs. De VO-raad bleef diplomatiek terughoudend, want je moet je collega sectorraad niet zo maar afvallen en tegelijkertijd wil je dicht bij je leden blijven. De staatssecretaris voor het VO hield niet even afgestemd hebben met de VO-collega’s?

Moeizame start commerciële basisschool

Als dat zo is, dan is het met de ‘versectoring’ van het Nederlands

De commerciële Florencius basisschool in Bussum, die in september

onderwijsbestel slechter gesteld dan ik gehoopt had. In een discussie

van start is gegaan, is nog geen succes. De website Z24 sprak eind

over zo’n onderwerp dat beide sectoren raakt, zou niet de eigen

december met oprichter en oud-onderwijzer Peter van Kranenburg en

drang tot profilering, maar vooral de noodzaak om samen naar goede

die vertelde dat zijn plan een moeizame start kent. Het aantal leerlingen

oplossingen te zoeken voorop moeten staan. Van breukvlaktoets naar

nam toe van 4 naar 7. Volgens de initiatiefnemer ontbeert de school een

verbindingstoets zou ik zeggen.

goede huisvesting, waardoor de toeloop lager is dan verwacht. Hij hoopt

wijselijk haar mond. Zouden de PO-raad en ‘hun’ staatssecretaris echt

in het voorjaar een nieuwe locatie te kunnen betrekken. Van Kranenburg

4

Wim Kuiper

is nog steeds bezig om ook elders privé-scholen te stichten. Het school-

Directeur Besturenraad

geld bedraagt 12.500 euro per jaar.

Jongeren steeds langer in het onderwijs Steeds meer leerlingen blijven na afloop van

leerlingen van 16 jaar en ouder in het voortgezet

de volledige leerplicht in het onderwijs of

onderwijs nam, met 11 procent, sterk af. In het

keren daarin terug. Dit komt vooral door de

hoger onderwijs nam het aantal leerlingen daar-

toe­genomen populariteit van het hoger onderwijs.

entegen flink toe, met 29 procent. Het middelbaar

Het aantal 16-plussers in het voortgezet onder-

beroepsonderwijs (mbo) tenslotte groeide met

wijs is echter in de periode 1995/’96–2007/’08

18 procent.

­afgenomen. Dat meldt het CBS in het Jaarboek

De ontwikkeling van het aantal leerlingen heeft

De Besturenraad geeft acte de presence op de

Onderwijs in Cijfers 2008.

te maken met verandering van de omvang van

grote onderwijsbeurs NOT, die van 27 tot en

Het aantal leerlingen en studenten van 16 jaar en

de bevolking en van het percentage van de

met 31 januari plaatsvindt in de Jaarbeurs in

ouder was in het schooljaar 2007/’08 15 ­procent

bevolking dat deelneemt aan onderwijs.

Utrecht. Kom bij ons langs en doe inspiratie op

hoger dan in het schooljaar 1995/’96. Per onder-

Het effect van deze twee factoren verschilt

voor het christelijk onderwijs. Maak kennis met

wijssoort zijn er forse verschillen. Het aantal

sterk bij de diverse onderwijssoorten.

Besturenraad op de NOT

de productinnovatie Eduvadis: een uniek pakket voor financieel en personeels­ management dat speciaal is ontwikkeld voor het onderwijs. Wij staan in hal 8, stand 099.

Doorbraak in onderwijs levensbeschouwing

Via de website www.not-online.nl kunt een gratis toegangsbadge verkrijgen. Alle leden-

De overheid gaat leraren godsdienst- en humanistisch vormingsonderwijs (gvo en hvo) op openbare

schoolbesturen hebben in december een

basisscholen net als andere docenten betalen. Dit is de uitkomst van het debat in de Tweede Kamer

vrijkaart toegestuurd gekregen.

over de Onderwijsbegroting 2009 in december jl. Een meerderheid steunde een amendement van de leden Jan Jacob van Dijk (CDA), Margot Kraneveldt (PvdA) en Arie Slob (ChristenUnie). Daarmee komt in 2009 5 miljoen euro beschikbaar om leraren gvo en hvo op dezelfde voet als andere ­docenten te betalen. Twintig samenwerkende organisaties, met de Besturenraad in een

Gemeente moet vervoer betalen

dragende en verbindende rol, hebben daar jarenlang voor geijverd. Leraren die gvo en hvo verzorgen, o ­ ntvangen nu meestal een vrijwilligersvergoeding van de verschillende levens­ beschouwelijke ­organisaties waaraan zij verbonden zijn. Die krijgen hiervoor soms subsidie

De gemeente Werkendam moet voorlopig

van gemeentebesturen. Deze ­subsidies nemen echter uit bezuinigingsoverwegingen al jaren af.

de volledige vervoerskosten vergoeden aan

Zie verder het artikel op pagina 8.

de ouders van een leerling die elke dag vanuit het dorp naar een reformatorische school voor speciaal voortgezet onderwijs in Apeldoorn reist. Dat heeft de voorzienin-

Indicatoren voor ‘zachte’ opbrengsten

genrechter in Breda in december bepaald. De kosten bedragen jaarlijks 45.000 euro.

De Onderwijsinspectie werkt aan de ontwik-

de socialiseringsfunctie van de school belang-

Volgens de gemeente kan de leerling ook

keling van indicatoren om ook de ‘zachte’

rijk is en dat die in de huidige beoordeling van

naar een vergelijkbare school in Gouda en

opbrengsten van het basis- en voortgezet

de kwaliteit van het onderwijs onvoldoende uit

bedragen de kosten dan ongeveer 21.000

onderwijs te kunnen meten. Het gaat om de

de verf komt.

euro. Overigens heeft de verantwoordelijk

resultaten die een school boekt op het gebied

“Hoewel deze taak van scholen in het toezicht

wethouder eerder in de media gezegd dat

van de sociale en maatschappelijke vorming

indirect aandacht krijgt, is het toezicht op de

de gemeente de kosten naar Apeldoorn niet

bij leerlingen. Dat blijkt uit het jaarplan 2009

sociale en maatschappelijke opbrengsten

wil vergoeden vanwege de lange reistijd, dat

van de inspectie.

van onderwijs nog weinig uitgewerkt. In een

zou slecht zijn voor het welzijn van het kind.

De inspectie kijkt nu in het toezicht op het

snel veranderende samenleving is inzicht in

De advocaat van de ouders gelooft echter

onderwijs vooral naar de opbrengsten van

de bijdrage van onderwijs aan integratie en

niet zo in dat argument.

kerncompetenties als taal en rekenen of

maatschappelijke samenhang in toenemende

De uitspraak van de rechter betekent niet dat

Nederlands, Engels en wiskunde, ook wel

mate van belang. Scholen wijzen daar ook op

het geschil definitief is beslecht. De opdracht

de ‘harde’ opbrengsten genoemd. Niet alle

en geven te kennen niet slechts beoordeeld te

aan de gemeente is om een nieuw besluit

­scholen zijn daar gelukkig mee, omdat ze

­willen worden op cognitieve prestaties, maar

te nemen over het verzoek tot vergoeding

vinden dat daarmee een te eenzijdig beeld

ook op de bijdrage aan de vorming en ont­

van de reiskosten. Dat kan ook een negatief

ontstaat over de vooruitgang die hun leerlingen

wikkeling van leerlingen”, aldus de inspectie

besluit zijn, waarna de ouders opnieuw de

boeken. De inspectie is er zich van bewust dat

in het jaarplan.

gang naar de rechter moeten maken.

5

Debat Besturenraad over bemoeienis overheid met onderwijskwaliteit

Inspectie grijpt sneller in bij (zeer) zwakke scholen De aanpak van zeer zwakke scholen is ‘redelijk succesvol’, maar kan wel sneller. Dat zegt inspecteur van het onderwijs Henk den Boer. Op meer bevoegdheden van de gemeenten zit hij niet te wachten. Hij is niet de enige. En schoolbestuurders passen voor een plaats in de beklaagdenbank. Verslag van een debat van de Besturenraad. Tekst: Guido de Bruin, Fotografie: Ruben Schipper

De roep van de Rotterdamse wethouder

wanneer de kwaliteit weer op orde moet zijn

Allereerst moet de informatie van de

Leonard Geluk en zijn collega-wethouders in

en welke (tussen)resultaten het bestuur moet

inspectie toegankelijker worden en recht-

de drie andere grote steden voor meer instru-

laten zien. “Dat is bij twee schoolbesturen al

streeks bij de ouders terechtkomen, erkent

menten om zwakke scholen aan te pakken,

gebeurd”, aldus Den Boer. “Dat leidde wel tot

hij. Maar ouders hebben vervolgens zelf ook

was voor de Besturenraad aanleiding om met

wat gespartel, maar het heeft er voor gezorgd

een verantwoordelijkheid. “Leg je er niet

hem in debat te gaan. Net zo min als onder-

dat we die scholen scherper in het oog

zomaar bij neer dat een school zwak is.”

wijsinspecteur Henk den Boer zijn Tweede

hebben.” In het eerste half jaar van 2009 rolt

Die oproep is Jan Jacob van Dijk uit het hart

Kamerlid Jan Jacob van Dijk (CDA) en school-

de inspectie deze nieuwe aanpak verder uit.

gegrepen. “Ouders moeten een steviger

bestuurders geporteerd van de weg die de

Niet alle besturen hebben de onderwijs­

positie krijgen om het bestuur onder druk te

G4-wethouders willen inslaan, bleek tijdens

kwaliteit goed in het vizier, heeft Den Boer

kunnen zetten. Daarvoor is allereerst nodig

het debat in Utrecht op 15 december.

gemerkt tijdens een gespreksronde met

dat zij goed worden geïnformeerd.” Hij vindt het een goed idee om de inspectie aan ouders

De meeste scholen die in de categorie ‘zeer zwak’ terechtkomen, zijn daar binnen de gestelde termijn van twee jaar weer uit, schetst Den Boer. Daarna is nog wel een tijdje begeleiding nodig om te voorkomen dat ze terugvallen. “Je kunt wel uit de put

‘Het is een gotspe dat wij als schoolbestuurders in de beklaagdenbank zitten’

van leerlingen op een (zeer) zwakke school een brief over de onderwijskwaliteit te laten sturen. Staatssecretaris Dijksma onderzoekt de mogelijkheid om ouders rechtstreeks te waarschuwen. Van Dijk spreekt in dit verband ook de

krabbelen, maar er uit blijven kost veel

schoolbesturen aan. “Scholen moet ouders

moeite en inspanning.” Een 'redelijk succesvolle' aanpak, concludeert

schoolbesturen die de inspectie achter de rug

veel meer in positie brengen. Ouders moeten

de inspecteur, die echter trager werkt dan zou

heeft. “De kwaliteit van de gesprekken liep

de inspectierapporten krijgen en een toelich-

kunnen. Het nieuwe toezichtskader van de

erg uiteen. Sommige besturen hebben een

ting van de schoolleiding op de acties die ze

inspectie maakt volgens hem sneller

visie op de aansturing van de onderwijs­

onderneemt om de kwaliteit te verbeteren.”

ingrijpen mogelijk. De inspectie richt zich nu

kwaliteit, maar we kwamen ook besturen

Juist de te zwakke positie van de ouders ligt

veel meer op preventie. Dat houdt in: niet pas

tegen waar bij de leden de monden open-

volgens Van Dijk ten grondslag aan de

ingrijpen als een school al zeer zwak is, maar

vielen door de dingen die wij over hun

ontwikkeling dat “de overheid steeds meer

zodra zich signalen voordoen dat de onder-

scholen vertelden.”

naar voren komt als de institutie die bepaalt wat er in het onderwijs gebeurt”. In dat licht

wijskwaliteit achteruit gaat. Onder druk zetten

ziet hij ook de roep van de G4-wethouders

Gespartel

Den Boer pleit ook voor een grotere

om meer bevoegdheden om zeer zwakke

Op dat moment maakt de inspectie prestatie-

betrokken­heid van de ouders bij de

scholen aan te pakken – een weg die Van Dijk

afspraken met het schoolbestuur. Daarin staat

verbetering van de onderwijskwaliteit.

niet op wil.

6

Voorzitter Marianne Luyer (links) en wethouder Leonard Geluk (rechts) luisteren naar het betoog van CDA-kamerlid Jan Jacob van Dijk.

Een van de vier, de Rotterdamse wethouder

hebben, om zulke maatregelen af te wijzen.

Dierbaar

Leonard Geluk (CDA), legt nog eens uit wat

“Artikel 23 is te veel uitgelegd als bescher-

Van Dijk zet desalniettemin kanttekeningen

hem dreef om zijn 'redelijk vergaande' brief te

ming van de autonomie van schoolbesturen

bij de stelling van schoolbestuurders dat de

schrijven aan de ouders van de leerlingen van

en te weinig als waarborg voor het recht van

kwaliteit van het onderwijs bij hen in goede

de islamitische scholengemeenschap Ibn

de onderwijsontvangers op kwalitatief hoog-

handen is. Hij rekent voor dat er bij elkaar

Ghaldoun. Daarmee zette hij de discussie

waardig onderwijs.”

ruim 1600 (zeer) zwakke en risicoscholen

over de aanpak van zeer zwakke scholen op

zijn. “Dat is een gigantisch hoog percentage.”

scherp. De rechter floot hem terug, maar

Zeepbel

Met een initiatiefwet wil hij daarom voor-

Geluk heeft desondanks bereikt wat hij wilde

Van Dijk noch Den Boer ziet iets in extra

komen dat er nog meer (zeer) zwakke scholen

– het bestuur van Ibn Ghaldoun is afgetreden

bevoegdheden voor gemeenten om in te

ontstaan. Zijn wet wil de termijn verkorten

en de school werkt nu mee aan verbeteringen.

grijpen bij zeer zwakke scholen. En school­

waarbinnen de overheid de bekostiging van

bestuurders al helemaal niet. Enkele reacties:

scholen kan beëindigen. Nieuwe scholen moeten binnen drie maanden aantonen dat

Niet verschuilen achter artikel 23

Geluk kan het niet verteren dat de gemeente

“Schoolbesturen zijn de dragers van de

zij de positie van de ouders goed hebben

machteloos staat als een incompetent school-

verantwoordelijkheid voor de kwaliteit van

geregeld, een goed schoolplan, bevoegde

bestuur weigert mee te werken aan een

het onderwijs. Wij doen daar alles aan,

docenten en deugdelijke huisvesting

verbeter­traject voor een zeer zwakke school

bijvoorbeeld door de aansluiting tussen po en

hebben en vijf dagen per week les geven.

onder zijn bewind. Hij en zijn drie

vo en tussen vo en mbo te verbeteren.

Van Dijk wil daarmee voorkómen dat het

collega-wethouders willen dan ook een

Daarbij lopen we tegen de grenzen van de wet

bijzonder onderwijs als geheel op de tocht

verplichting voor schoolbesturen om in

op. Het mag vaak gewoon niet. Dan is het een

komt te staan. “De discussie over de kwaliteit

lokale convenanten afspraken met de

gotspe dat wij schoolbestuurders in de

van het islamitisch en Iederwijsonderwijs

gemeente te maken over verbetering van

beklaagdenbank worden gezet.”

wordt door sommige partijen misbruikt om de totale positie van het bijzonder onderwijs

de onderwijs­k waliteit. Verder moet de gemeente volgens hen

“Natuurlijk moeten we excessen aanpakken,

ter discussie te stellen. Juist omdat artikel 23

onwillige scholen bij de minister kunnen

maar het in stelling brengen van de gemeente

ons zo dierbaar is, moeten we bekijken hoe

voordragen voor een bestuurlijk verbeter­

is een verkeerd antwoord. Haal de gemeente

we de kwetsbaarheid van het bijzonder

traject dat uiteindelijk kan leiden tot bewind-

er juist tussenuit, en leg de verantwoordelijk-

onderwijs kunnen wegnemen door

voering of zelfs sluiting. “Ik ga dus niet als

heid voor bijvoorbeeld huisvesting bij de

bepaalde wetgeving te aanvaarden.”

wethouder dreigen met stopzetting van

schoolbesturen neer. Wij hebben juist de

de bekostiging.”

meeste last van bemoeienis van de gemeente.

Schoolbesturen mogen zich volgens Geluk

We kunnen als schoolbesturen heel veel,

niet verschuilen achter de autonomie die zij

maar we hebben daarbij de steun van de

krachtens artikel 23 van de Grondwet

politiek en de gemeenten nodig.” 7

Bekostiging voor godsdienstonderwijs op openbare scholen

Besturenraad voorop in succesvolle samenwerking Met de Besturenraad in een dragende en verbindende rol strijden twintig organisaties sinds 2004 samen voor godsdienst- en humanistisch v ­ ormingsonderwijs op openbare basisscholen (g/hvo). Met succes: in december 2008 stemde een Kamermeerderheid in met rijksbekostiging van leraren g/hvo. Dankzij een volhardende inzet. Tekst: Guido de Bruin, Fotografie: Marcel Terlouw

Wim van de Camp, voorzitter van de vaste kamercommissie voor Onderwijs neemt de petitie in ontvangst. Van links naar rechts: Jurn de Vries (CIO), Marjo Klaver (Besturenraad), Rob Limper (VOO), Wim van de Camp, Elza Kuyk (Besturenraad), Manja Smits (SP), Margot Kraneveldt (PvdA), Jan Jacob van Dijk (CDA) en Arie Slob (ChristenUnie).

De kogel is door de kerk: de overheid gaat vanaf het schooljaar Het g/hvo-team van de Besturenraad

2009/2010 leraren godsdienst- en humanistisch vormingsonderwijs

Van de Besturenraad hebben Elza Kuyk en Marcel Bos

(g/hvo) op openbare basisscholen net als andere docenten bekostigen.

zich vooral in een coördinerende en strategische rol inge-

Een Kamermeerderheid stemde in met een amendement op de

zet voor g/hvo. Marjo Klaver leidt het project ‘Scholing en

Onderwijsbegroting 2009 met die strekking van de leden

organi­satie g/hvo 2008’, waarvan de Besturenraad project-

Jan Jacob van Dijk (CDA), Margot Kraneveldt (PvdA) en Arie Slob

voerder is. Elza Kuyk leidt daar­binnen het deelproject dat

(ChristenUnie).

zorgt voor assessments voor leraren g/hvo. Anja van

De Besturenraad heeft zich van meet af aan ingezet om deze mijlpaal

Andel fungeert als secretaris van de stuurgroep van de

te bereiken. Wij dragen van harte bij aan goed godsdienstonderwijs

twintig samen­werkende organisaties en participeert ook

op álle scholen, ongeacht denominatie of onderwijsvorm. Daarvoor

in het project.

zijn bekwame docenten nodig die investeren in hun professionele ontwikkeling. Die zijn alleen in voldoende mate beschikbaar als ze net als andere docenten worden betaald.

8

Dat klinkt logisch, en dat is het ook. Toch was het bij het begin van de

De politieke weg naar bekostiging van g/hvo

campagne voor rijksbekostiging van leraren g/hvo in 2004 bepaald

n In 2004 neemt de Tweede Kamer de Wet op de Beroepen

niet vanzelfsprekend dat dit doel zou worden bereikt. “Het was een

in het Onderwijs (Wet BIO) aan. Deze wet stelt bekwaam-

heel kwetsbaar proces, omdat er religie in het spel is”, zegt Elza Kuyk,

heidseisen aan docenten. Doordat de Kamer ook een

vanaf het begin nauw bij het dossier betrokken, eerst bij de

amendement van het lid Kraneveldt aanvaardt, gaan deze

Dienstenorganisatie van de Protestantse Kerk in Nederland en later als

eisen ook gelden voor leraren g/hvo. De samen­werkende

een van de voortrekkers namens de Besturenraad. “Daardoor sloegen

organisaties voor g/hvo vinden dat redelijk, mits de over-

sommige politieke partijen aan, ook al wisten ze niet precies waar het

heid deze leraren net als andere docenten bekostigt en

om ging.” Het feit dat g/hvo ook islamitisch godsdienstonderwijs

zij een volledige rechtspositie krijgen.

omvat, maakt het dossier extra gevoelig.

n Met het aannemen van de motie-De Vries dringt de Tweede Kamer in 2006 bij de minister aan op het uit­

Serieuze gesprekspartner

werken van een vorm van rijksbekostiging van g/hvo.

Bovendien wilden eerst minister Van der Hoeven en na haar staats­

Uit onderzoek van Research voor Beleid (2007) blijkt

secretaris Dijksma er geen geld voor vrijmaken. Daarom was het essentieel om de bewindslieden in ieder geval van goede informatie te

dat daarvoor circa 10 miljoen euro per jaar nodig is. n Bij de behandeling van de Onderwijsbegroting in 2007

voorzien en zo veel mogelijk mensen in stelling te brengen die hen

neemt de Tweede Kamer het amendement-J.J. van Dijk

zouden kunnen overtuigen. Dijksma bleef tegen, maar heeft zich

aan. Daardoor komt in 2008-2009 eenmalig 2,7 miljoen

uiteindelijk niet hevig tegen het amendement verzet. “Ze heeft er

euro be­schikbaar voor de professionalisering van

inhoudelijk geen probleem mee, maar vindt het niet belangrijk genoeg

­leraren g/hvo, gericht op het voldoen aan de bekwaam-

om er geld voor vrij te maken”, concludeert Kuyk.

heidseisen van de Wet BIO, en voor het inrichten van

De aanvaarding van het amendement is de vrucht van een jarenlange investering in het opbouwen en onderhouden van relaties met

een passende organisatie. n Bij de behandeling van de Onderwijsbegroting in 2008

Kamerleden. “We hebben onszelf bewezen als een serieuze gespreks-

neemt de Tweede Kamer het amendement-J.J. van Dijk/

partner die zich kan inleven in de positie en mogelijkheden van

Kraneveldt/Slob aan. Rijksbekostiging van leraren g/

kamerleden”, aldus Kuyk. Dat de initiatiefnemers hun amendement

hvo is daarmee een feit. Het is nu aan de zendende

uiteindelijk vrij geruisloos door de stemmingen hebben kunnen

­instanties om dit daadwerkelijk te regelen.

loodsen, is volgens Kuyk niet in de laatste plaats te danken aan het feit dat de samenwerkende organisaties “maatschappelijk draagvlak voor g/hvo hebben gecreëerd en onderhouden”. vergoeding van de levensbeschouwelijke organisatie waaraan zij Eendracht

verbonden zijn. Die krijgen hiervoor soms subsidie van gemeente­

Behalve een uitgekiende politieke inzet waren goede relaties met het

besturen. Door bezuinigingen nemen die echter al jaren af.

ministerie van OCW en de eendracht van de twintig samenwerkende

“Een amendement als dit was echt nodig, anders was dit soort onder-

organisaties van levensbelang. “Wij hebben het overzicht weten te

wijs langzaam verdwenen”, aldus Kuyk.

bewaren over alle processen die speelden”, evalueert Kuyk. “We hebben steeds planmatig bekeken wat op welk moment nodig

Eilandje

was en steeds mogelijke bedreigingen, risico’s, scheurtjes en misver-

Dat kon ook het bijzonder onderwijs niet laten gebeuren. Daarom

standen proberen te onderkennen en te ondervangen.”

heeft de Besturenraad voorop gelopen in de strijd om het voort­

Het samen optrekken van twintig organisaties van zeer diverse plui-

bestaan van dit “stukje bijzonder onderwijs, een ‘eilandje’, binnen de

mage – kerken, humanistische, islamitische, joodse en hindoe-organi-

openbare school”, zoals de Onderwijsraad het g/hvo typeerde in een

saties, vakbonden en organisaties van openbaar onderwijs – vereist

advies over het mogelijke dienstverband van de leraar g/hvo.

volgens Kuyk een 'oecumenische competentie'. “Dat betekent dat je je

“In het bijzonder onderwijs weten wij hoe belangrijk het is dat

kunt inleven in de positie van andere godsdienstige en levensbe-

kinderen gevormd worden op het gebied van religie en levens­

schouwelijke instellingen, die ook nog eens qua aard, omvang en mate

beschouwing”, zegt Kuyk. “Daarom is het logisch dat wij ons ervoor

van professionaliteit zeer uiteenlopend zijn. De Besturenraad is hierin

inzetten dat ook kinderen op openbare basisscholen toegang hebben

verbindend geweest.”

tot goed godsdienstonderwijs, gegeven door bekwame docenten. Daar hebben we ook verstand van, omdat de competenties van de

Burgerschap

leraren en een deel van de leerinhoud vergelijkbaar zijn.”

Wat de organisaties uiteindelijk altijd heeft verbonden, is het belang

Op dit moment krijgen ongeveer 73.000 leerlingen g/hvo, oftewel

van goede godsdienstige en levensbeschouwelijke vorming in het open-

15% van het totaal aantal leerlingen in het openbaar basisonderwijs.

baar onderwijs. In de wet is geregeld dat het openbaar onderwijs wordt

Vooral onder moslimouders is een groeiende vraag naar islamitisch

gegeven met eerbiediging van ieders godsdienst of levens­overtuiging.

godsdienstonderwijs te verwachten.

Ouders hebben het recht op godsdienst- of humanistisch vormingson-

Toch bleek vorig jaar uit een onderzoek van Research en Beleid dat de

derwijs voor hun kinderen. Deze facultatieve lessen onder schooltijd

daadwerkelijke vraag (77.000 leerlingen) niet veel hoger ligt dan het

geven mede vorm aan het pluriforme karakter van het onderwijs en

huidige aantal leerlingen dat g/hvo volgt. “Wat we met dit amende-

dragen bij aan burgerschap in de Nederlandse samenleving.

ment vooral bereikt hebben, is dat de neergang van de afgelopen jaren

Door gebrek aan financiering stond dat recht echter al geruime tijd

een halt wordt toegeroepen en dat er ruimte komt voor een lichte

onder druk. Leraren g/hvo ontvangen nu meestal een vrijwilligers-

groei”, concludeert Kuyk. 9

Homoseksualiteit in het christelijk onderwijs (2)

Vanzelfsprekendheid of worsteling In deze SBM opnieuw aandacht voor homoseksualiteit in het christelijk onderwijs. In een eerder artikel (december 2008) ging het vooral over de rol die een bepaalde visie op (homo)seksualiteit speelt in het (personeels)beleid. Ditmaal aandacht voor de visie en ervaringen van homoseksuele en lesbische leidinggevenden en docenten zelf. Tekst: Guido de Bruin. Fotografie: ANP/Joan Comalat

Ellen Dupuis, rector van het Koningin Wilhelmina

sollicitatiecommissie vond het een privé-aangelegenheid

College in Culemborg, vindt haar geaardheid eigenlijk

en zeker geen belemmering voor haar aanstelling.

geen specifieke aandacht waard. “Het gaat mij om heel de

Op het KWC is homoseksualiteit gewoon, stelt Dupuis.

mens. Seksualiteit of geaardheid is daarvan slechts één

“Ik heb hier collega’s die in de omgang met leerlingen in alle

aspect. Ik vind het een teken van hokjesdenken als men

openheid vertellen dat ze homoseksueel zijn. Er worden

vindt dat dat aparte vermelding behoeft. Ik heb ook

geen vragen over gesteld door andere collega’s of ouders.”

moeite met etiketten als man, vrouw of 50-plus. In onze samenleving denken we te veel in categorieën.”

Scheldwoord

Uit het vierjaarlijkse E-MOVO-onderzoek naar gezond-

10

Dat ze lesbisch is en met een vrouw samenleeft, vindt

heid en leefstijl dat de GGD in Gelderland en Overijssel

Dupuis dan ook “geen informatie waarover iedereen zou

op scholen afneemt, blijkt dat het percentage leerlingen

moeten beschikken”. Als ze ernaar gevraagd wordt, geeft

dat homoseksualiteit afwijst of afwijkend vindt, op het

ze eerlijk antwoord. Toen ze solliciteerde naar haar huidige

KWC kleiner is dan op vergelijkbare scholen in de twee

functie, heeft ze het in het tweede gesprek verteld. De

provincies. “Maar ook hier gebruiken leerlingen het

woord homo als scheldwoord. Als docenten dat horen,

geen behoefte, maar Van den Ham is wel beschikbaar om

grijpen ze onmiddellijk in.”

collega’s te ondersteunen die door hun geaardheid in de

Toch wil Dupuis zich niet op de borst kloppen. “Ik heb

problemen komen. “Mijn verhaal kan bemoedigend zijn

moeite met een houding van ‘kijk eens hoe tolerant wij

voor mensen die met hun homoseksualiteit worstelen.”

zijn’. Ik vind tolerantie in dit verband ook een verkeerd begrip. Hoezo denkt iemand te kunnen zeggen: ik heb er

Gebrokenheid

geen bezwaar tegen. Ik vind dat aanmatigend. Ik zou

Minderheid of niet, het verhaal van een docent aan een

willen dat homoseksualiteit gewoon is en dat mensen er

reformatorische school voor voortgezet onderwijs ergens

niet op reageren alsof het iets bijzonders is.”

in het land, is daarom niet minder reëel. Hij is getrouwd met een vrouw, maar heeft ook homoseksuele gevoelens,

Aardige vent

al worden die naar eigen zeggen wel minder.

Ook Hans van den Ham, directeur van de protestants-

Homoseksualiteit ligt in zijn omgeving zo gevoelig, dat

christelijke bassisschool De Diamant in Apeldoorn, heeft

hij zijn verhaal alleen anoniem wil doen.

in zijn 30-jarige carrière in het onderwijs nooit nadelige

Op grond van de Bijbel wijst hij de homoseksuele praxis

gevolgen ondervonden van zijn homoseksualiteit.

af en acht hij zich als man geschapen voor het huwelijk

“Mijn stelregel is dat ik mensen niet hoef te vertellen dat

met een vrouw – een visie die hij deelt met zijn school.

ik homoseksueel ben”, zegt hij. “Dat merken ze vanzelf

“Maar ik ervaar de gebrokenheid die er sinds de zondeval

als ik het heb over de vriend met wie ik samenwoon.

is, in het feit dat ik soms toch anders ben. Dat geeft in

Ik loop niet met mijn homoseksualiteit te koop, want

mijn huwelijk soms spanning.” Met zijn vrouw zoekt hij

daarmee schrik je sommige mensen af. Die gaan op grond

naar wegen om daar goed mee om te gaan.

daarvan hun houding tegenover je bepalen. Als ze er pas na verloop van tijd achter komen, blijf je gewoon die aardige vent die ze al kennen.” Ontmoetingsschool

“Hoezo denkt iemand te kunnen zeggen: ik heb geen bezwaar tegen homoseksualiteit”

Homoseksualiteit kan wel een gespreksonderwerp zijn met leerlingen en ouders. “In de klas wordt het thema wel besproken, maar nooit in relatie tot mij”, aldus Van

Hoe blijf ik uit de wind?

den Ham. Als hij of een leraar over zijn geaardheid een

Schoolleiding en collega’s weten niets van zijn worste-

vraag van een kind krijgt, is de afspraak dat zij de leerling

ling. ”En dat hoeft ook helemaal niet, het voegt niets toe.

eerst vragen waarom hij of zij zo graag iets over het privé-

Ik doe gewoon mijn werk.” Hij is wel bang voor de

leven van de directeur wil weten. “We spelen geen stom-

­reacties als hij het aan de orde zou stellen.

metje, maar willen de kinderen wel leren dat je zo’n vraag

“Heel veel mensen in onze kring kunnen hier niet mee

niet zomaar stelt.”

omgaan en weten zich geen houding te geven. Ik zou het

Ook de aanzienlijke groep allochtone leerlingen en hun

met een aantal collega’s best wel willen en durven delen,

ouders heeft Van den Ham nooit onaangenaam bejegend.

maar hoe gaan zij ermee om? Kunnen zij het aan? Het zou

“Wij profileren ons als een protestants-christelijke

voor andere collega’s met homoseksuele gevoelens

ontmoetingsschool. Ons uitgangspunt is: iedereen hoort

­trouwens ingewikkeld kunnen zijn: hoe blijf ik uit de

erbij, ongeacht wat dan ook. Dat ik dat zo belangrijk vind,

wind? Of zouden ze misschien heel opgelucht zijn, dat

heeft ook wel te maken met mijn homoseksualiteit, maar

het aan de orde komt en ze daarna misschien eindelijk ook

vooral met het feit dat we een multiculturele school zijn

zichzelf kunnen zijn op school?”

waarin respect voor elkaar centraal staat.”

De docent betwijfelt echter of het klimaat op zijn school veilig genoeg is. “Ik ben bang voor sensatie en stigmati­

Progressiever beeld

sering. Ook reacties van leerlingen – ‘homo’ is een vaak

De angst om vanwege zijn homoseksualiteit afgewezen te

voorkomend scheldwoord – geven mij weinig hoop dat

worden, heeft Van den Ham wel een tijd weerhouden om

hier op een positieve manier mee wordt omgegaan. Er is

te solliciteren naar een directeursfunctie. Toen in 1990 in

wel gedurende enkele jaren een themadag gehouden voor

een gesprek met de bovenschools directeur bleek dat dat

leerlingen in het derde jaar over seksualiteit; daar was ook

voor PCBO Apeldoorn “absoluut geen issue” was, heeft

een workshop over homoseksualiteit. Maar ik heb niet

hij zijn aarzeling laten varen. “Nu ben ik al jaren directeur,

gehoord dat deze zaken op personeelsniveau bespreekbaar

en het is inderdaad nooit een issue geweest. Inmiddels

gemaakt zijn of zullen worden."

is er bij PCBO Apeldoorn nog een homoseksuele en een

”Ik weet wel dat enkele jaren geleden een collega een

lesbische schooldirecteur.”

andere baan bleek te hebben en ‘geruisloos’ verdween;

De Besturenraad mag volgens Van den Ham op dit thema

ik wist: hij is homo. Ook is in diezelfde tijd een jongen uit

een “progressiever beeld” van zijn achterban uitstralen.

een examenklas erg gepest, toen hij verteld had homo­

Scholen die moeite hebben met homoseksualiteit, zijn in

seksuele gevoelens te hebben. Maar wat daar verder mee

het christelijk onderwijs een kleine minderheid, is zijn

gedaan is? Ik durfde daar niet naar te informeren, want

inschatting. Aan een Besturenraadnetwerk voor homo-

wat als ik me versprak – men zou eens kunnen denken

seksuele leidinggevenden en bestuurders heeft hij zelf

dat ik homo ben.” 11

Doekle Terpstra, voorzitter van de HBO-raad

Emancipatiefunctie van het onderwijs nog altijd actueel Drie jaar geleden maakte Doekle Terpstra de overstap van de ­christelijke vakbeweging naar de neutrale HBO-raad, de ­werkgevers in het hoger beroepsonderwijs. Maar zijn levens­beschouwelijke veren heeft hij allerminst afgeschud. Terpstra over artikel 23 van de Grondwet en de cruciale rol van onderwijs voor de emancipatie van allochtone én vergeten autochtone jongeren. Tekst: Emmanuel Naaijkens, Fotografie: HBO-raad

In het najaar bracht Doekle Terpstra (1956)

duizend betogers mocht toespreken, is van

maar geen isolement betekent. Ik geloof niets

als voorzitter van de HBO-raad, samen met

het optimistische soort, met een sterk geloof

van het ‘in ons isolement ligt onze kracht’,

de vaste kamercommissie voor onderwijs

in vooruitgang. De samenleving is wel

zoals je dat nog wel aantreft bij de orthodoxe

een werkbezoek aan de Verenigde Staten.

­degelijk te verbeteren, is zijn rotsvaste,

christenen. Dat was en is in een ongelooflijk

Het werd een onthutsende ervaring.

christelijk geïnspireerde overtuiging,

snel ontwikkelende samenleving geen houd-

“Je denkt in het walhalla van het onderwijs te

en goed onderwijs is daarvoor cruciaal.

baar concept.”

komen, maar niets bleek minder waar. Je hebt

Zijn overstap, drie jaar geleden, van de

daar de bekende fantastische topinstituten,

christelijke vakbond naar de wereld van het

Is het ook onwenselijk?

maar nog veel meer scholen die in de verste

hoger (beroeps)onderwijs heeft hem daarin

“Het is wel heel Nederlands, het past goed

verte niet voldoen aan onze instellingen.

gesterkt. Aangenaam verrast was hij door wat

bij wie wij zijn. Artikel 23 is altijd een

En dan praten wij in Nederland over ons

hij aantrof. Een innovatieve en vooral dyna-

buitengewoon gevoelig onderwerp, maar we

onderwijs in beelden van varkensstallen,

mische sector, met veel deskundige en

moeten het wel dynamisch houden. Op het

schandelijk! We moeten ons af en toe diep

betrokken mensen en gericht op de 21e eeuw.

moment dat artikel 23 door iemand ter

schamen over de wijze waarop wij onszelf

Een sector die zijn tekortkomingen heeft,

discussie wordt gesteld, trek dat dan niet

diskwalificeren.”

maar zeker niet aan het infuus ligt. In zijn

meteen in een taboesfeer. Je moet er met een

klassieke werkkamer in het kantoor van de

open mind naar kijken. De samenleving van

HBO-raad, van waaruit hij uitkijkt over het

vandaag is niet de samenleving van een eeuw

Malieveld – demonstratieplek bij uitstek –,

geleden. Toen hadden we geen 900.000

geeft hij zijn visie op actuele thema’s in het

moslims en 1,7 miljoen mensen die een

onderwijs. Zoals artikel 23 van de Grondwet,

andere etniciteit hebben dan de Fries en

dat de vrijheid van onderwijs regelt en dat

de Drent honderd jaar geleden.”

‘Generiek beleid voor hogescholen is uit de tijd’

van Terpstra in een nieuw jasje mag worden gestoken.

Is het niet het punt dat het vooral de samenleving in de Randstad is die zo verandert, en niet die

Doekle Terpstra is zelf nooit te beroerd om af

Hoe belangrijk is het bestaan van het bijzonder

daarbuiten?

en toe de knuppel stevig in het hoenderhok te

­onderwijs?

“Ik heb in de afgelopen jaren gedacht dat de

gooien, maar hij ergert zich groen en geel aan

“Ik vind dat een heel spannende vraag.

Nederlandse identiteit er niet meer zo toe

de minachting en het cynisme die vaak in het

Want de vrijheid van organisatie, de vrijheid

deed in een globaliserende wereld, dat we

debat over de staat van het onderwijs de

van onderwijs, de pluriformiteit, is een groot

deel uitmaken van een Europese gemeen-

boventoon voeren. De man die ooit namens

goed in de Nederlandse traditie. In de diversi-

schap. Dat laatste geloof ik nog steeds, maar

het CNV op het Museumplein driehonderd-

teit zit heel veel kracht opgesloten, zolang het

ik raak er in toenemende mate van overtuigd

12

dat de nationale identiteit er toe doet. Dat is van ongelooflijk grote betekenis om uiteindelijk een gemeenschappelijk waardepatroon te ontwikkelen. Dat geldt voor de mensen in de grote steden, maar evenzeer voor de mensen in Friesland en Drente.” Die beleven hun identiteit misschien anders dan de mensen in de Randstad?

“Ik kom uit een klein plattelandsdorpje in Friesland. Als daar vroeger een zwarte burger rondliep dan dacht je ‘dat is een verdwaald iemand’. Nu zijn er in die dorpjes de vluchtelingen die deel uitmaken van de gemeenschap. In alle hoeken gaten van het land word je geconfronteerd met een ander Nederland. Dat vind ik heel fascinerend en uitdagend, maar daar hoort wel iets bij van een Nederlandse identiteit. We zijn bezig om die voor een deel weer uit te vinden.”

‘We moeten het platteland niet uit het oog verliezen’ Er zijn critici die zeggen dat artikel 23 een ­belemmering is voor integratie.

“Ik ben geen adept van een of andere ­stroming: voor of tegen artikel 23. De vraag is, heeft artikel 23 ons nou in de vaart der volkeren opgestoten en heeft het als het ware de integratie bevorderd in die veranderende samenleving, of heeft het er juist toe geleid dat groepen daardoor meer van elkaar gescheiden zijn? In het verleden heeft het duidelijk bijgedragen aan de emancipatie van groepen in onze samenleving. Maar gaat dat nu ook op voor groepen mensen van een andere achtergrond en cultuur? Als je het hebt over een multiculturele samenleving dan komt die tot stand door mensen met elkaar in verbinding te brengen. Dat ze dingen van elkaar weten en elkaars tradities

Hoger beroepsonderwijs

kunnen begrijpen. Dat ze invoelvermogen

In de jaren tachtig is er onder druk van de overheid een proces van schaalver­

creëren. Maar dat gebeurt te weinig.”

groting ingezet in het hoger beroepsonderwijs en is het aantal hogescholen door fusies teruggedrongen van 350 naar 45. Hun omvang loopt sterk uiteen van ruim

Haalt het onderwijs voldoende talent uit de groep

300 studenten van Hogeschool Helicon tot bijna 37.000 van Fontys Hogescholen.

van allochtonen?

Het totale aantal ­studenten bedroeg vorig jaar 374.500, in 1995 waren dat er nog

“Ik zie nu een massieve beweging op gang

270.500. Op dit moment zijn de vrouwelijke studenten in de meerderheid (52,3%).

komen van allochtone jongeren die het hoger

Het aantal allochtone studenten van niet-westerse afkomst in het hbo groeide in

onderwijs weten te vinden. Neem bijvoor-

twaalf jaar van 6,6% naar 13,4%.

beeld de Hogeschool Rotterdam, dat is in een 13

Benoemen en bouwen Doekle Terpstra baarde begin vorig jaar opzien met zijn initiatief Benoemen en Bouwen, bedoeld om het integratievraagstuk positief te benadrukken. De afgelopen maanden was het stil rondom deze actie, maar Terpstra verzekert dat hij buiten de schijnwerpers van de media regelmatig op pad is om Benoemen en Bouwen inhoud te geven. Zie ook www.benoemenenbouwen.nl

jaar tijd een zwarte hogeschool geworden,

dat gebeurt. Maar het Actieplan Leerkracht

Inholland in Rotterdam ook. Ik vind dat

van Plasterk helpt ons niet echt vooruit.

fantastisch! En wat mooi is, is dat

Het grote probleem voor ons was de invoe-

studenten elkaar begeleiden en vasthouden,

ring van de verplichte gemiddelde functiemix

de zogeheten studentencoaches. Dat is heel

over de hele sector heen.

perspectiefvol voor de langere termijn.

Dat is volstrekt uit de tijd, dat past niet in de

Tegelijkertijd is het zo dat uit onderzoeken

dynamiek van de hogescholen. In dat opzicht

blijkt dat allochtone kinderen te lage adviezen

ben ik kritisch op de vakbeweging, ook al

krijgen. Daar moeten we snel van af.”

kom ik er zelf vandaan. Daar zit een soort idee dat het hoger onderwijs nog op een generieke

Maar dat geldt toch evenzeer voor groepen

manier bestuurd kan worden. Met name de

­autochtone leerlingen?

AOb heeft daar een handje van. Die spreekt in

“Dat hoor ik ook in de provincie, als ik er een

termen van ‘een professioneel statuut voor

hogeschool bezoek. Laatst zei een lid van een

docenten’. Dat zijn geen beelden meer die

college van bestuur: ‘Doekle, het is nog steeds

passen bij ontwikkelingen van hogescholen.

niet vanzelfsprekend dat jonge mensen op

Een school is een levende gemeenschap.

het platteland door hun ouders gestimuleerd

Je kunt niet zeggen, de school is óf van het

worden naar het hoger onderwijs te gaan.’

management, óf van de docent, óf van de

Dat is toch verbazingwekkend, die fase

ouders. Maar van iedereen die er bij betrokken

hebben we toch achter de rug? Ik heb dat zelf

is, ook de maatschappelijk omgeving. En

ondervonden. Mijn ouders waren supertrots

iedereen heeft zijn eigen rol. Ik geloof er hele-

dat ik het advies kreeg voor de mavo in

maal niks van dat als je het onderwijs maar teruglegt bij de docent, daarmee het onder-

Bolsward. ‘Onze Doekle gaat studeren!’.

wijs gered is, dat is kortzichtig.”

Maar ik was op die school doodongelukkig,

Is het niet ook een probleem dat voortgezet

werd op geen enkele manier uitgedaagd,

en hoger onderwijs onvoldoende op

ik had niks te doen. Ja, om kattenkwaad uit te

elkaar ­aansluiten?

Terpstra heeft het helemaal gehad met

halen, ik ben zelfs blijven zitten. Ik kreeg van

“Het is inderdaad niet alleen een kwestie van

de ­kritiek, ook uit de Tweede Kamer,

huisuit geen bagage mee. Dus ik vraag daar

kennisontwikkeling, maar ook van attitude.

dat ‘het management niet deugt’. “Soms

nu aandacht voor. Dat de focus meer op grote

In het hbo gaat het vooral om: hoe combineer

lijkt het wel alsof je je moet schamen dat je

steden is gericht is begrijpelijk, daar spelen de

je kennis en competenties met elkaar.

manager in het onderwijs bent, trekken ze de

grote sociale vraagstukken, maar we moeten

Mijn gevoel zegt me dat het voortgezet

integriteit van bestuurders in twijfel.”

het platteland niet vergeten.”

onderwijs daar volstrekt niet op aansluit,

Hij geeft toe dat sommige bestuurders in de

ze kennen het woord competenties niet eens.

sector dat beeld over zich afgeroepen hebben

Stromen studenten voldoende toegerust het

Ik maak ze geen verwijten, maar er ligt daar

met buitensporig hoge beloningen.

hbo binnen?

een vraagstuk dat we ook bij de kop zouden

“Daar hebben we inmiddels in belangrijke

“Als HBO-raad hebben we er vanaf 2005 op

moeten pakken.”

mate mee afgerekend.” Het steekt de HBO-voorzitter dat zelfs zijn oud-collega’s

gehamerd dat het taal- en rekenonderwijs verbeterd moet worden, aanvankelijk werden

De HBO-raad heeft lang geaarzeld of ze met

bij de vakbond hem nu scharen onder de

we weggehoond. We zien in toenemende

het Actieplan Leerkracht zou instemmen.

grootverdieners. “Dan doen ze net of ik een

mate een kennisprobleem bij nieuwe

Waarom was dat?

auto met chauffeur heb, terwijl dat niet zo is,

studenten. En niet alleen in het hbo, ook op

“Ik zie dat de 45 hogescholen in ons land

dat weten ze best. Ik wil niet de bestuurder

de universiteiten. De pabo’s hebben in dat

zich zeer divers ontwikkelen, onderling,

uithangen.”

opzicht de maatschappelijke mokerslagen

maar ook binnen de hogescholen zelf.

ontvangen, maar de kracht van de pabo’s is

De ene hogeschool regionaliseert, de ander

dat zij dit onderwerp in belangrijke mate

inter­nationaliseert. Er zijn hogescholen die

hebben geagendeerd. En terecht, daar moeten

zich heel beroepsgericht ontwikkelen en

we geen concessies aan doen.”

andere die juist academiseren. Het is mooi dat

14

o p e n m i nd

Overbodigheden In april vorig jaar ontving minister Plasterk ons Boek der Overbodigheden. Deze prachtig uitgegeven, volumineuze verzameling van allerlei regels en circulaires was de ludieke illustratie van de bureaucratie waarmee schoolbesturen en schoolleiders dagelijks te maken hebben. Wat is de stand op dit moment? Harm Klifman kijkt rond en doet verslag.

Tekst: Harm Klifman, Fotografie: Michel Groen

Minister Plasterk vond het geloof ik wel een mooi boek, dat

Bij mijn rondje langs de schoolleiders kreeg ik ook te horen dat

grote en zware Boek der Overbodigheden dat hij op 1 april

wie zich eenmaal op het niveau van Europa begeeft, niet weet

2008 ontving uit handen van Besturenraadvoorzitter

wat ‘m dan te wachten staat. Een ordner is dan snel gevuld.

Marianne Luyer 1. Hij kon de actie ook wel waarderen - vast

Waarom doen we elkaar dit aan, denk je dan. Die vraag intri-

omdat het terugdringen van allerlei administratieve lasten

geert me wel, want wat is het waardoor bureaucratie zo’n

een van de doelstellingen is van dit kabinet. Hij noemde een

hardnekkig verschijnsel is. Ik stel mezelf die vraag omdat ook

doelstelling van 25 % minder regels (nadat het vorige kabinet

binnen onderwijsorganisaties zelf soms erg veel regels, voor-

de eerste 25% meest voor de hand liggende overbodige regels

schriften, procedures, kengetallen, informatie-eenheden, data

al had opgeruimd). Terecht wees hij er in zijn reactie op dat

enzovoorts gecreëerd worden zonder dat duidelijk is wat de

niet alleen de rijksoverheid kritisch moet zijn op de regels

functie ervan is. Zoals iemand eens zei: als de raad van toezicht

en voorschriften die we elkaar aandoen. Ook gemeenten en

vijf dingen wil weten van de bestuurder vraagt die er vijfen-

schoolbesturen zelf hebben op dit punt een alerte houding

twintig aan zijn directeuren die op hun beurt weer een veel-

nodig. Het rijk doet wat het kan en heeft zelfs een heus

voud vragen aan hun afdelingsleiders. En waarom eigenlijk?

mobiel Museum Voor Overbodig Beleid door het land toeren

Welke bewegingen, welke drives zitten achter deze verlangens?

(zie www.mvob.nl).

Is het onzekerheid? Doorgeschoten verantwoordelijkheidsbesef? Niet kunnen of durven kiezen? Gebrek aan lef?

Met dat van die gemeenten heeft minister Plasterk groot

Overdadig beheer als camouflage voor tekort aan inhoud?

gelijk. Navraag bij schoolleiders leert me dat gemeenten

Overmatige behoefte aan transparantie? Wie het weet mag

soms ongehoord veel verantwoording vooraf én achteraf

het zeggen.

vragen voor subsidies ter hoogte van een bedrag waar je niet anders dan om kunt glimlachen. Wie het zonder de gemeentelijke donatie kan stellen, is soms beter af. Overigens geldt dit weer niet voor de hele grote gemeenten die erg veel eigen geld stoppen in allerlei projecten, hoewel

1 het gefilmd verslag van deze aanbieding is te vinden op YouTube, Boek der Overbodigheden 2 stand 16 januari 2009, 20.30 uur, 75,12% ja, 24,87% neen van 595 stemmen

ook hier een kritische blik geboden blijft. Dat niet het rijk, maar gemeenten alom worden aangewezen als de grote boosdoener, wordt bevestigd in een poll op de site van het genoemde Museum. Daar wordt de stelling geponeerd: ‘Er zit bij gemeenten meer overbodig beleid dan bij de rijksoverheid’. Maar liefst drie van de vier stemmers is het met deze stelling eens. 2 Meer bijdragen in de debatserie Open Mind zijn te vinden op www.besturenraad.nl Wilt u reageren? Stuur dan een mail naar Harm Klifman, [email protected]

15

Overwegingen bij het Manifest Christelijk Onderwijs (1)

Christelijk onderwijs

Tekst: Taco Visser, Fotografie: iStockphoto

Het Manifest Aandachtig... Christelijk onderwijs was, is en blijft een vitale stroom in het Nederlandse onderwijslandschap. Het valt op door de oprechte aandacht voor de leerling - elke leerling wordt gezien in zijn of haar eigen ontwikkeling en in relatie tot anderen en de omgeving. ‘Samen-leven gaat verder dan ik-leven’: vanuit dit vertrekpunt wil christelijk onderwijs de nieuwsgierigheid van mensen voeden en hen de schoonheid en zinvolheid van het bestaan doen ervaren. Het is deze passie voor onderwijs die ons verbindt. Een school die is geïnspireerd door het Evangelie laat voort­durend een basso continuo doorklinken van waarden als zorgzaamheid, rentmeesterschap, eerbied voor het leven en de schepping. Elkaar ontmoeten en in beweging zijn - zo zijn en blijven we ondernemend in onze dienst aan de samen­leving. Het maakt ons creatief en inventief; het schenkt ons geloof in eigen kunnen. We vinden vernieuwen en verbeteren van belang en doen dat samen - alleen dan lukt het. We nemen en dragen verantwoordelijkheid en zijn daar altijd op aanspreekbaar. Christelijk onderwijs heeft een eigen koers en is zelfstandig en onafhankelijk. Juist dit besef van zijn eigen innerlijke opdracht maakt het mogelijk een zichtbare bijdrage te ­leveren aan een duurzame samenleving voor allen... Betekenisvol aanwezig (Het manifest is in april vorig jaar gepresenteerd door een groep leden van de Ledenraad van de Besturenraad en is bedoeld als een handreiking aan eenieder die zich betrokken voelt bij het christelijk onderwijs.)

16

een vitale stroom Oprechte aandacht voor de leerling

Oprechte aandacht in de praktijk

Sommige scholen stellen ‘het kind centraal’. Dat is een goed bedoelde dooddoener – welke school draait niet om kinderen? – en een misvatting van wat goed voor kinderen is. Als protonen cirkelend om een atoomkern draaien leraren en schoolleiders om het kind en zijn wensen heen. Maakt dat de pedagogische rol niet te passief? Weten kinderen wat goed is voor henzelf? Vragen zij niet te veel om hun zin? Andere scholen gaan voor ‘bijzondere’ talenten van kinderen. Leerlingen mogen uitblinken in cultuur, sport, techniek en ­intellectuele vaardigheden. Ook goed bedoeld. Toch is er een schaduwkant. Hoe wordt een talentvol kind gewaardeerd, om zichzelf of om het talent? Wat als je geen bijzonder talent hebt? Het is een christelijke notie dat mensen door God gekend ­worden om wie ze zijn, niet om wat ze doen. Zo komt er ruimte voor mindere ‘talenten’ van kinderen. Het Manifest Christelijk Onderwijs spreekt daarom van ‘oprechte aandacht voor de leerling’. Elke leerling “wordt gezien in zijn of haar eigen ontwikkeling” – dus ook eentje met extra zorg –, én in relatie tot anderen. Niet het kind staat centraal, maar de relatie tussen pedagoog en kind en die ­tussen leerlingen onderling. Zo wordt opvoeden dynamischer. Pedagogen met oprechte aandacht voor kinderen spannen zich in om vanuit betrokkenheid leerlingen op hun eigen spoor te zetten, al gaat dat soms tegen de zin van kinderen in. Pedagogen met oprechte aandacht zien ook talenten bij leerlingen waar die ze zelf soms niet zien. Ook relaties tussen leerlingen onderling worden actiever en diverser. Waar oprechte aandacht is, leren kinderen met elkaar omgaan en elkaar kennen als de mensen die ze zijn. Zwart en wit, gelovig en seculier, man en vrouw, kwetsbaar en talentvol, uniek en gewoon, hetzelfde en divers.

De Driesprong is een school voor speciaal basis­onderwijs in Amsterdam. Docenten en zorgbege­leidingsteam zijn er gezamenlijk op gericht de beste leerresultaten uit leerlingen te halen. Natuurlijk is er ook aandacht voor sociaalmaatschappelijke problemen. De Driesprong zoekt echter de balans tussen leren en zorg. “Je probeert er uit te halen wat er in zit, maar je hebt ook aandacht voor het kind dat zichzelf mag zijn”, zegt locatiedirecteur Sandra Kooks. “Hierbij houden we rekening met bijvoorbeeld problemen in de thuissituatie.” Die aandacht is zichtbaar in de dagelijkse praktijk. Sandra begroet bijvoorbeeld alle leerlingen elke ­morgen persoonlijk om ze zo positieve aandacht te geven. “We verwachten dat ook van ouders. We ­zeggen ‘Bel even hoe het met je kind gaat. Als het wat minder gaat, maar ook als het goed gaat’.” Zo ook de docenten. Volgens Sandra zijn het warme persoonlijkheden die door het gedrag van het kind heen kijken. “Je moet hier van kinderen houden die ook wel eens boos zijn of schelden. Je moet daar mee om kunnen gaan en er niet gelijk bovenop zitten. Wij kennen duidelijke grenzen, maar soms moet je begrip hebben voor frustraties.” De warme sfeer op de school ontstaat juist door de aandacht voor frustraties en eigenaardigheden. Vrij snel zet het team daarbij in op acceptatie van elkaar. Sandra citeert een collega: “Niemand zit hier voor zweetvoeten”. Zo voelt geen kind zich de ­uitzondering. Juist om de aandacht staat de school goed bekend. Sandra: “Bij het eerste oudergesprek vinden ouders het niet leuk dat hun kind op het sbo zit. Dan is het prachtig als ze rond de herfst­vakantie zeggen dat ze het zo fijn vinden dat hun kind hier zit, dat ze zo’n ander kind hebben gekregen.”

17

Scholieren protesteren op het Amsterdamse Museumplein tegen de 'ophokuren', december 2007.

Rapport van Commissie Cornielje

‘Kwestie onderwijstijd is nog niet opgelost’ Ruim een jaar geleden was de onrust in het onderwijs en de politiek over de handhaving van de 1040 urennorm zo toegenomen, dat staatssecretaris Van Bijsterveldt zich gedwongen zag een commissie in te stellen om de knoop te ontwarren. Kort voor de kerstvakantie kwam de Commissie Cornielje met haar rapport. Tekst: Emmanuel Naaijkens, Fotografie: Remko Scheepens

Daags na het verschijnen van het rapport van de Commissie

Alleen vanuit de onderwijsbonden klinkt onmiddellijk gemor: ze

Onderwijstijd (voorzitter oud VVD-kamerlid Clemens Cornielje),

voelen er niets voor om docenten een week van hun zomer­v akantie te

zijn de meeste reacties in de media terug­houdend, maar niet op voor-

laten opofferen, zoals de commissie voorstelt. Peter van der Laan,

hand afwijzend.

centraal directeur van het Andreascollege en praktijkschool De Rijn in

De VO-Raad ziet positieve kanten, maar ook wat haken en ogen. De

Katwijk, gelooft er niets van dat dat gaat gebeuren, want dat zou

nieuwe voorzitter van het Laks Jelle Swaan, de scholierenbond die in

werkelijk een fundamentele aanpassing in de arbeidsvoorwaarden

2007 de kat de bel aanbond met acties tegen de ‘ophokuren’ als gevolg

zijn. “En als de bonden daar niet mee akkoord gaan, dan valt het plan

van de strenge handhaving van de 1040 urennorm, bespeurt vooruit-

van de Commissie Cornielje in duigen en zijn we weer terug bij af”,

gang. De coalitiepartners in de Tweede Kamer reageren ook overwe-

constateert Van der Laan. Hij was eind 2007 woordvoerder namens

gend positief. Staatssecretaris Van Bijsterveldt komt in februari met

veertien christelijke scholen in het voortgezet onderwijs in de

een beleidsreactie, maar zegt in een eerste reactie een goede indruk te

Randstad, die zich verzetten tegen de in hun ogen onrealistische 1040

hebben van het rapport.

urennorm in de onderbouw. Ze schreven brieven naar Den Haag, zochten contact met Kamerleden, maar aanvankelijk zonder effect.

18

Het rapport van de commissie in een notendop

De aanbevelingen

De commissie is op basis van haar onderzoek tot drie hoofd­

n Aanpassing van de definitie onderwijstijd, o.a. dat het

conclusies gekomen.

onderwijs onder de pedagogisch-didactische verant-

1. De school dient leerlingen een inspirerend en uitdagend

woordelijkheid van daartoe bekwaam onderwijsperso-

onderwijs­programma aan te bieden en legt primair verant­ woording af aan ouders en leerlingen over de realisatie én de kwaliteit van de onderwijstijd. 2. Er moet een wettelijke norm zijn, vast te stellen op 1000 klokuren (nu 1040 in de onderbouw). 3. In het belang van een evenwichtig jaarritme voor leerlingen, en daarmee ook voor leraren, bepleit de commissie de zomer­vakantie van zeven weken naar zes weken terug te brengen. Over de norm als zodanig merkt de commissie het

neel wordt uitgevoerd. n Horizontale verantwoording over de realisatie en kwalitatieve invulling van de wettelijke norm voor onderwijstijd. n Inrichting van het externe toezicht. O.a.: Inspectie controleert op het gerealiseerde urenaantal en treedt zo nodig handhavend op; scholen rapporteren op groepsniveau (niet meer op leerlingniveau). n Onderzoeken naar de ontwikkeling in kwantitatieve

volgende op.

realisatie én kwalitatieve invulling van de wettelijke

“Over de meest gewenste omvang van en verhouding tus-

norm voor onderwijstijd.

sen het aantal uren instructie, begeleiding en zelfstudie […], is in wetenschappelijk of internationaal vergelijkend onderzoek geen eenduidig antwoord te vinden. De kwaliteit

n Urennorm vaststellen op 1000 klokuren, zowel onder- als bovenbouw; 700 klokuren in examenjaar. n Effecten vakantiespreiding. Maak een eenduidige

van de onderwijstijd is met name afhankelijk van de kwali-

regeling voor de verrekening van de effecten; de norm

teit van de instructie en feedback die leer­lingen van hun

is dan afhankelijk van de lengte van het schooljaar.

leraren krijgen. Vooral de leraren dragen de pedagogisch-

n Spreiding werkdruk voor leraren en leerlingen.

didactische verantwoordelijkheid voor de uitvoering van

Zes weken zomer­vakantie in ruil voor vijf roostervrije

het onderwijsprogramma en daarmee voor de kwaliteit van

dagen gedurende het ­schooljaar. Leraren zijn op die

de onderwijstijd die leerlingen op school of in een ‘plaats-

dagen beschikbaar zijn voor niet-­lesgebonden activitei-

vervangende schoolomgeving’ doorbrengen.”

ten, leerlingen zijn vrij. Totaal aantal vakantieweken voor leerlingen elf, waarvan er negen centraal worden vastgelegd. n Opstarten en afronden. Buiten de elf vakantieweken en

Genuanceerde visie

vijf roostervrije dagen nog maximaal vijf roostervrije

Het is volgens Van der Laan winst dat de commissie nu met een meer

dagen voor de leerlingen toevoegen. Binnen het totaal

genuanceerde visie op de onderwijstijd komt, die toch anders klinkt

van de roostervrije dagen moeten ook de opstart- en

dan de rigide opstelling van de staatssecretaris, gesteund door de Tweede Kamer, dat hoe dan ook de norm gehandhaafd zou worden. “De commissie gaat uit van geprogrammeerde onderwijstijd, niet, zoals de politiek, van gerealiseerde onderwijstijd. Want het zal altijd

afrondings­activiteiten van het schooljaar plaats­vinden. n Scholing. Zoveel mogelijk plannen buiten schooltijd (bijvoorbeeld roostervrije dagen). n Flexibeler inzet personeel. O.a. Benutten van mogelijk­

zo kunnen zijn dat je de norm niet haalt door incidentele lesuitval,

heden in CAO om onderwijs zo efficiënt mogelijk te

bijvoorbeeld bij ziekte. Maar je moet daar als school dan wel een goed

organiseren. Aanpassing CAO om belemmeringen voor

verhaal bij hebben.”

flexibeler inzet weg te nemen.

Ook de aanbeveling van de commissie om scholen aan hun omgeving

Het volledige rapport is te vinden op site van het ministerie

(leerlingen, ouders) verantwoording te laten afleggen over de kwalita-

van Onderwijs.

tieve invulling van de onder­wijstijd, vindt Van der Laan een goede benadering. Dat hoeft niet heel gedetailleerd voor elke school van bovenaf voorgeschreven te worden. Een belangrijk bezwaar van Van der Laan c.s. was dat in de berekeningen van wat de norm moest zijn, nooit goed is gekeken naar het

“De commissie zegt dat scholings­activiteiten en vergaderingen heel

­feitelijk beschikbare aantal weken voor het geven van onderwijs. Door

goed op die roostervrije dagen kunnen plaatsvinden, maar het is maar

de norm in de onderbouw, zoals in het advies staat, te verlagen van

zeer de vraag of dat toereikend is”.

1040 naar 1000 uur, is de druk een stuk minder maar volgens Van der

Van der Laan verwijt de commissie dat ze wel heel gemakkelijk over

Laan nog steeds problematisch in de huidige situatie. “Dan is 960

de financiële consequenties is heengestapt. “Docenten met een volle-

klokuren realistischer.”

dige aanstelling geven op de meeste scholen maximaal 750 klokuren les, dat wordt met de nieuwe cao waarschijnlijk nog lager. Als je dat

Roostervrije dagen

afzet tegen de 1000 klokuren onderwijstijd kom je dus personeel

Met het voorstel van de commissie om de lengte van de zomerva-

tekort. Dat kun je dan alleen opvangen door de klassen groter te

kantie gelijk te stellen aan die van het basisonderwijs (zes weken),

maken, want extra geld voor personeel is er niet. De werkdruk neemt

is er op papier een week meer beschikbaar om het onderwijs te

daardoor voor docenten toe.” Van der Laan meent dan ook dat er nog

programmeren. Toch heeft de commissie volgens Van der Laan te

heel wat gepraat en onderhandeld zal moeten worden om de uitvoe-

weinig oog voor de praktische uitwerking van deze aanbeveling.

ring van het plan van de Commissie Cornielje haalbaar te maken. 19

Grote bijdrage van godsdienst en levensbeschouwing aan burgerschap Scholen zijn vanaf 2006 verplicht om aandacht te besteden aan burgerschap. Maar hoe pak je dat het beste aan? Een onderzoek op elf vmbo-scholen heeft uitgewezen dat het vak Godsdienst/ Levensbeschouwing daarvoor een goede basis biedt. Deze uitkomst verraste zelfs de vakdocenten.

Tekst: Taco Visser, Fotografie: Nationale Beeldbank

Het vak godsdienst/levensbeschouwing is

Theoretisch kader

1) democratie en besluitvorming

bijzondere scholen zeer behulpzaam bij de

De overheid heeft, voor het sinds 1 februari

2) democratische (basis)waarden

vormgeving van burgerschap op middelbare

2006 verplichte ‘actief burgerschap en sociale

3) participatie: inspraak, medezeggenschap

scholen. Veel aspecten van burgerschap,

integratie’, enkele procedurele en inhoudelijke

4) participatie: sociale verantwoordelijkheid

zoals persoonlijke en levensbeschouwelijke

eisen aan scholen gesteld. Procedureel zullen

5) identiteit: persoonlijk, levensbeschouwelijk

identiteitsontwikkeling, democratische

scholen een visie en doelstellingen voor

6) identiteit: multicultureel, (levensbeschou-

meningsvorming, sociale competenties,

burgerschap moeten formuleren en een plan

verdraagzaamheid en begrip voor andere

van aanpak voor het realiseren daarvan in hun

7) signaleren radicalisering

mensen en levensbeschouwingen vinden

curriculum – met verantwoording daarvan in

8) sociale competenties

plaats in lessen en projecten van dit vak.

schoolgids en schoolplan. De onderwijsin-

9) school als oefenplaats.

Deze conclusie volgt uit een onderzoek onder

spectie zal daarop toezien en inspecteert in de

Het vak godsdienst/ levensbeschouwing

leiding van de Besturenraad naar de bijdrage

toekomst ook of de doelen en aanpak van

scoorde sterk bij vier indicatoren: ‘democra­

van godsdienst/ levensbeschouwing (g/l)

burgerschapsvorming geëvalueerd worden.

tische waarden als meningsvorming, begrip

aan burgerschap op elf vmbo-scholen.

Daarbij let zij er inhoudelijk op of scholen:

voor anderen en verdraagzaamheid’,

De Stichting Leerplanontwikkeling (SLO),

n radicalisering signaleren en tegengaan

‘persoonlijke identiteitsontwikkeling’,

de Vereniging van Docenten Levens-

n zich houden aan de door de inspectie

‘sociale competenties’ en ‘begrip voor levens-

beschouwing en Godsdienst (VDLG) en het Humanistisch Vormingsonderwijs (HVO) participeerden in het onderzoek.

omschreven democratische kernwaarden n aan sociale competenties van leerlingen werken

welijke) diversiteit

beschouwelijke diversiteit’. Projecten in het kader van sociaal participatieve verantwoordelijkheid, zoals een stage en contacten met

n oefenplaatsen voor burgerschap zijn.

maatschappelijke organisaties, kwamen ook

Voor het onderzoek zijn er interviews

‘Een basis voor burgerschap’ van de SLO geeft

regelmatig voor bij het vak. Het ‘signaleren

gehouden met schoolleiders en docenten g/l

een aanvullend model voor burgerschap dat

van radicalisering’ wordt ook door enkele

van de elf vmbo-scholen. De conclusie dat

aansluit bij de inhoudelijke eisen van de

docenten genoemd – men gaat daar dan

godsdienst/levensbeschouwing een grote

inspectie. Als basis voor dit model gelden drie

­pedagogisch op in, schoolleiders zijn zich

bijdrage heeft aan burgerschap, volgde uit de

begrippen: democratie – kennis van de demo-

interpretatie van de interviews aan de hand

cratie én het oefenen van democratische

van een theoretisch kader, gebaseerd op richt-

waarden, participatie –vormen van leerling-

lijnen voor burgerschap van de overheid c.q.

inspraak en van sociale verantwoordelijkheid

de onderwijsinspectie. Zie de brochure

(vrijwilligerswerk), en identiteit – zowel het

‘Toezicht op Burgerschap en Integratie’ uit

ontwikkelen van een persoonlijke als van een

2006 en de studie ‘Een basis voor burger-

levensbeschouwelijke identiteit (met nadruk-

schap’ van de SLO (ook uit 2006). Hieronder

kelijke aandacht voor diversiteit en multi-

schets ik eerst dat kader om vervolgens de

culturaliteit).

onderzoeksresultaten te geven, die eerder al

‘Het is niet de overheid die bepaalt wat burgerschap is’ hier meer bewust van. ‘Democratie en

gepresenteerd zijn op een landelijke

Indicatoren en resultaten

besluitvorming’ en ‘participatie als leerling-

studiedag over burgerschap.

Uit het bovenstaande kader zijn negen

inspraak’ bleken ten slotte geen plek te

­indicatoren voor burgerschap geformuleerd,

hebben in het levensbeschouwelijk leren op

waarmee de interviews geïnterpreteerd zijn:

school. Dat was echter volgens de geïnter-

20

Burgerschap wordt zo minder als uniforme eis van boven af – lees: de overheid, gezien. Er was vervolgens één begrip dat voor zeer diverse interpretaties zorgde: diversiteit. Wat wordt daarmee bedoeld? Multiculturaliteit, levensbeschouwelijke diversiteit, sekseverschillen, verschillen in economische situatie of politieke opvattingen, onderscheid in talenten? Een sterk dilemma hierbij was of elke school de geïnterpreteerde diversiteit ‘in huis’ hebben of dat een ‘homogene’ school, bijvoorbeeld een ‘witte’ plattelandsschool, de diversiteit in haar directe om­geving op kan zoeken. Vermeldenswaard Maatschappelijke stages van scholieren dragen bij aan burgerschapsvorming

is nog dat deelnemers van bijzondere scholen meer over levensbeschouwelijke diversiteit spraken dan die van openbare – zij zagen

viewde docenten en schoolleiders niet

nog op gang moet komen, bleek de

diversiteit meer als cultureel fenomeen.

vreemd, omdat het eerste volgens hen bij

ver­w arring over wat burgerschap is. Bij de

De aanwezigen deelden ten slotte de

Maatschappijleer hoort en het tweede geen

presentatie werd daarom het onderscheid

conclusie dat in het vak godsdienst/leven­

vorm krijgt in een bepaald vak, maar in

toegelicht tussen burgerschap in het kader

beschouwing veel elementen van burger-

­leerlingen- of medezeggenschapsraden.

van de ‘civic society’ en in dat van de ‘civil

schap aanwezig zijn en voelden zich

society’ (dit onderscheid is van prof. dr. James

aangespoord hun burgerschapsvisie vanuit de

Interpretatie burgerschap

Kennedy). Het eerste is een meer uniforme

eigen schoolidentiteit, inclusief het vak gods-

Het onderzoek is op 2 december in Zwolle,

opvatting van burgerschapsvorming, die

dienst/ levensbeschouwing, vorm te geven.

tijdens een landelijke studiedag van de SLO

uitgaat van dé samenleving, dé burger en dé

en de Alliantie Burgerschap, gepresenteerd

overheid. Burgerschap wordt hier gezien als

Brochure

aan een vijftigtal docenten g/l en school­

verticale relatie tussen overheid en burgers,

Om scholen te helpen bij de vormgeving

leiders van vmbo-scholen. Rachele Tahapary,

waarbij burgers primair verantwoording

van burgerschapsvorming en het daarbij

docente levensbeschouwing van de Rientjes

hebben tegenover de overheid en haar

betrekken van het vak godsdienst/ levens­

Mavo te Maarssen, heeft hierbij vanuit haar

normen en interpretaties van burgerschap.

beschouwing zal de Besturenraad in februari

docentperspectief met passie de resultaten

Het tweede gaat uit van pluriforme inter­

2009 een brochure uitbrengen met resultaten

van haar eigen school verteld.

pretaties van burgerschap waarbij burgers

van dit onderzoek. De brochure wordt toege-

Opmerkelijk was dat de aanwezigen

primair een horizontale relatie met andere

stuurd aan alle vmbo-scholen met een vak

aan­genaam verrast bleken door de onder-

burgers hebben. Burgers worden beschouwd

godsdienst/ levensbeschouwing. Dat het

zoeksconclusie. Velen waren zich niet zo

als mensen die in gemeenschappen leven en

onderzoek scholen ook daadwerkelijk kan

bewust van de nauwe relatie tussen burger-

tegenover elkaar verantwoording hebben.

helpen, is inmiddels gebleken. Rachele

schap en g/l. De schoolleiders zeiden zich

Discussie

Tahapary, de genoemde docente levens­

nog te moeten bezinnen op een visie op

De aanwezigen dachten over burgerschap in

beschouwing, heeft op haar school haar

burgerschap – het theoretisch kader met de

het kader van ‘civil society’. Ze benaderen

onderzoekspresentatie nog eens gedaan,

negen indicatoren bood daarvoor al enige

leerlingen als mensen die in een concrete

zodat burgerschap op die school meer onder

structuur. De docenten gaven aan leerlingen

maatschappelijke omgeving met elkaar en in

docenten en schoolleiding gaat leven.

eerder als mens te benaderen dan als burger.

diversiteit de samenleving vormen. Voor

Gebleken is dat er op deze scholen nog werk

schoolleiders was dit een belangrijk uitgangs-

Vragen over burgerschap op school?

gemaakt moet worden van de interpretatie

punt, omdat scholen burgerschap op deze

Contactpersoon bij de Besturenraad is

van burgerschap.

wijze vanuit de eigen onderwijsvisie en

drs. Anja van Andel.

Eén van de redenen waarom dit denkproces

schoolidentiteit vorm kunnen geven.

Email: [email protected] 21

d e p r a kt i j k

Uitdaging voor slimmeriken op Beterweters.nl Onderwijs voor (hoog)begaafde leerlingen

n leerlingen boeiende en uitdagende opdrachten

Zo wordt een link gelegd tussen een elektronische

staat nadrukkelijk op de beleidsagenda

kunnen uitvoeren, individueel, of in een groep in

leer­omgeving voor leerlingen en een site voor leer-

van dit kabinet. Staatssecretaris Dijksma

een virtuele klas. Onder begeleiding van bijvoor-

krachten in het primair onderwijs. Ook wil men voor

(primair onderwijs) heeft een aantal maat­

beeld wetenschappers;

de zomervakantie nog een leeromgeving lanceren

regelen genomen om excelleren van leerlingen te stimuleren. Het talent dat er bij kinderen inzit, moet het onderwijs naar boven

n docenten informatie kunnen vinden over hoe je

die is toegespitst op de bètawetenschappen.

een hoger of hoogbegaafd kind herkent en hoe je hem of haar scherp houdt in de klas.

Basisscholen kunnen tot 28 februari plannen

halen, is het motto van de staatssecretaris.

Op Beterweters.nl staat, naast games en leerma-

indienen voor projecten om talentvolle leerlingen uit

Een nieuw initiatief in het kader van het

teriaal, ook informatie over hoogbegaafdheid. De

te dagen tot hogere prestaties. Er is ruim vijf miljoen

versterken van het onderwijs aan bollebozen

naam van de site is door leerlingen gekozen. Om

euro beschikbaar voor dit excellentieprogramma.

is de lancering van de website Beterweters.nl.

alle initiatieven te koppelen, gaat Kennisnet met de

Een commissie onder leiding van prof. Robbert

Deze site biedt uitdagend onderwijs aan

Stichting Leerplanontwikkeling (SLO) verbindingen

Dijkgraaf beoordeelt de plannen.

leerlingen die zich anders misschien gaan

leggen tussen de verschillende organisaties en

Voor meer informatie www.beterweters.nl en

vervelen op school en dus het risico lopen dat

initiatieven die zich op dit terrein bewegen.

voor de subsidieaanvraag www.cfi.nl

zij onder hun eigenlijke niveau blijven ­hangen, meldt OCW in een nieuwsbericht. De site verkeert nog in een pilotfase, zodat ervaring kan worden opgedaan in aanloop naar de

Heeft uw school nieuws voor deze pagina? Stuur uw bericht naar [email protected].

definitieve versie. De officiële ingebruikname is tijdens de NOT in Utrecht. De website moet in de ogen van Dijksma

Masteropleiding voor vernieuwers

uitgroeien tot een platform waar:

De hogescholen Windesheim en Stenden hebben de handen ineengeslagen voor het opzetten van een

n alle basisscholen in Nederland materialen,

nieuwe masteropleiding, die zich richt op docenten die hun deskundigheid willen bevorderen op het

ervaringen en werkvormen kunnen delen; n leerkrachten kwalitatief hoogwaardig

gebied van onderwijsvernieuwing. De opleiding start in september. Volgens de twee hogescholen is er in alle sectoren van het onderwijs dringend behoefte aan leraren die

materiaal kunnen vinden en klaar kunnen

vanuit de praktijk van het onderwijs in staat zijn om vernieuwingen tot stand te brengen. Met de nieuwe

zetten (arrangeren) voor de leerlingen;

opleiding Master of Learning & Innovation denken ze een belangrijke bijdrage te kunnen leveren aan het versterken van de innovatiecapaciteit van scholen. De internationale theorie en praktijk van onderwijs­ vernieuwing wordt versterkt door de relatie met Michael Fullan – E&S Consortium. Dit consortium adviseert bij grote onderwijsinnovaties. Ook de Vrije Universiteit in Amsterdam, vertegenwoordigd in het interfacultaire onderzoeksinstituut AZIRE, levert een belangrijke bijdrage aan de opleiding. De opleiding is bedoeld voor excellente leraren in primair onderwijs, voortgezet onderwijs, middelbaar beroepsonderwijs en speciaal onderwijs. Deze leraren worden op basis van hun professionele kwaliteit als ‘primus inter pares’ gezien. Afgestudeerde Masters of Learning & Innovation zijn in staat om vanuit deze rol, zowel de inhoudelijke als de procesmatige kant van vernieuwingen te initiëren, ontwikkelen en realiseren. In de opleiding draait het om kenmerkende beroepssituaties in onderzoeksmatige innovaties. Daarnaast zijn er zes ondersteunende thema’s: Veranderkunde, Onderzoek, Projecten en kwaliteit in organisaties, Begeleiden van veranderingen en zelfreflectie, Ontwerpen van onderwijs en ICT in het onderwijs. Meer informatie op www.windesheim.nl/masters.

Podium op school Podium op School is een site waar leerkrachten of cultuurcoördinatoren informatie kunnen vinden over professionele voorstellingen voor kinderen en jongeren. Aanbieders voeren hier hun informatie in over concerten, theater-, mime- en dansvoorstellingen. Naast inhoudsbeschrijvingen en leeftijdsindicaties bevat Podium op School technische en organisatorische gegevens zoals adressen, speelperioden, prijzen etcetera. De site is zo opgezet dat gezocht kan worden in verschillende combinaties, bijvoorbeeld leeftijd van de leerlingen, discipline en aard van de voorstelling. Meer informatie op www.podiumopschool.nl

22

Fotografie: Effinity Stock Photography

In de bres voor het vmbo

Europese Schoolagenda

Drie jaar gleden was Corine Korrel, moeder van vier

Voor 15- en 16-jarige leerlingen in het voortgezet

Medialessen.nl als wegwijzer

schoolkinderen en onderneemster, de negatieve bericht­

onderwijs stelt de Europese Commissie net als

Medialessen.nl is een initiatief van stich-

geving over het vmbo zat. Ze vond dat het tijd was voor

vorig jaar duizenden gratis schoolagenda's

ting Kennisnet, stichting Mijn Kind Online

een tegengeluid en richtte On Stage op. Met dit initiatief

beschikbaar. In de agenda is ook veel informatie

en de Vereniging Openbare Bibliotheken.

wil ze het vmbo recht doen, niet door reclamecampag-

opgenomen over allerlei thema's die met de

De site is bestemd voor leraren die

nes, maar door concrete projecten waar op de eerste

Europese Unie samenhangen. Het is enerzijds

media­wijsheid in hun lessen willen

plaats leerlingen zelf baat bij hebben. Met On Stage wil

een praktische schoolagenda voor leerlingen

integreren of mediawijsheid apart in een

Korrel leerlingen ondersteunen in het – lastige – keuze-

waarin ze hun lesrooster, opdrachten en resulta-

les willen behandelen. Op deze site voor

proces voor een vak en opleiding. Dat doet ze door

ten kunnen noteren. Daarnaast bevat de agenda

het primair en voortgezet onderwijs

leerlingen, ondernemers/bedrijven en docenten een

onder meer aanvullend lesmateriaal over

worden bestaande media­lessen op één

podium – On Stage - te bieden waar ze met elkaar in

­onderwerpen die belangrijk zijn voor jongeren:

plek verzameld. Er zijn medialessen te

contact kunnen komen. Daar kunnen leerlingen van

­milieukwesties, consumentenveiligheid,

vinden van professionele organisaties,

de beroepsbeoefenaren horen waarom ze hun vak zo

­carrièremogelijkheden en actief burgerschap.

maar ook van leraren zelf. Van een les

mooi vinden, en wat de minder leuke kanten eraan zijn.

Voor de docenten is er een speciale handleiding.

over modellenprogramma’s op televisie,

De leerlingen worden in een training voorbereid voor

De agenda wordt in alle 27 Europese lidstaten

tot lessen over beeld­manipulatie in

deelname aan zo'n dag. On Stage draait inmiddels in

verspreid, maar is aangepast voor elk land.

kranten en publiceren op internet.

twee steden (Delft en Utrecht), maar ook andere steden

De bestelling moet voor 15 februari de deur uit.

Aanleiding voor Medialessen.nl is onder

of regio's kunnen zich aansluiten. Het initiatief krijgt

Het is mogelijk om vooraf een proefexemplaar

andere een onderzoek waaruit bleek dat

financiële steun van OCW.

te aan te vragen.

meer dan een derde van de kinderen

Meer informatie op www.onderwijsonstage.nl

Voor meer informatie www.europadiary.eu

nooit les krijgt over internet. Docenten hebben vooral behoefte aan praktische informatie over mediawijsheid. Hoewel leraren weinig ruimte in hun curriculum

Brede school in de praktijk

hebben om aan het thema aandacht te

Het aantal brede scholen groeit nog altijd, op dit moment zijn het er ongeveer 1350. De website

besteden, staat het buiten kijf dat media

BredeSchool.nl vindt het belangrijk dat de ervaring en kennis die wordt opgedaan door scholen onderling

op school een belangrijk gespreks­

gedeeld wordt. De site stelt daarom webruimte beschikbaar waar brede scholen hun good practices op

onderwerp zijn.

brede schoolgebied kunnen etaleren. Dat levert een mooie dwarsdoorsnede op van wat er allemaal

Meer informatie op www.medialessen.nl

ontwikkeld wordt: op het platteland, in de stad, op scholen die ondergebracht zijn in een multifunctionele accommodatie (MFA) of verbreding vinden in samenwerking, in primair, speciaal of voorgezet onderwijs. Van oost tot west en van noord tot zuid. Brede scholen die denken dat ze wat te bieden hebben, kunnen zich melden via [email protected]. Op de website is ook een overzicht te vinden van de brede scholen in Nederland.

Een veilig schoolfeest Een school zonder een schoolfeest of examengala

een school, aldus School en Veiligheid. Diverse

is vrijwel ondenkbaar. Voor veel leerlingen is het

­incidenten hebben aangetoond dat het tijdens

een van de hoogtepunten in hun schoolloopbaan.

­feestelijkheden goed mis kan gaan. Vaak is dit te

Maar het kost soms nogal wat hoofdbrekens om

wijten aan onduidelijke afspraken of een gebrek

een schoolfeest zonder wanklank te laten verlopen.

aan eenduidigheid rond regels. Om de schoolveilig-

Dat begint al met de vraag of het feest in de aula

heid en de goede naam van de school te waar­

van de school moet plaatsvinden, of op een locatie

borgen, kunnen ook voor feesten afspraken worden

elders. En welke leerlingen mogen naar binnen, en

gemaakt en regels worden opgesteld. Steeds meer

mogen er ook introducé(e)s meekomen? Hoe laat

scholen nemen praktische maatregelen om inciden-

moet het afgelopen zijn en – vooral – wat zijn de

ten te voorkomen. Zo worden er bijvoorbeeld

regels ten aanzien van het al dan niet toelaten van

­beveiligers ingehuurd, zijn introducé(e)s niet

alcohol? En hoe moet je als surveillerende docent of

­welkom, moeten leerlingen bij de entree hun school-

ondersteuner ingrijpen als leerlingen sterke drank

pas tonen en zijn er regels rond alcoholgebruik.

mee naar binnensmokkelen en vervolgens heibel ­veroorzaken? Een schoolfeest is hoe dan ook een

Meer informatie is te vinden op

onderwerp dat behoort tot het veiligheidsbeleid van

www.schoolenveiligheid.nl

23

Advies PO-raad over invoering ijkpunten voor taal en rekenen

En nu de niveaus nog tussen de oren krijgen De nog jonge PO-raad heeft eind vorig jaar een belangrijk werkstuk afgeleverd. Een advies aan staatssecretaris Dijksma over de invoering van eindniveaus voor taal en rekenen. Bedoeld als ankerpunt voor leerkrachten om de prestaties van hun leerlingen te kunnen verbeteren. Maar die boodschap moet nog wel doordringen tot het klaslokaal. Tekst: Emmanuel Naaijkens, Fotografie: Pixelbeamer

Eén element uit het advies van de PO-raad aan

Historisch

PO-raad in zogeheten veldraadplegingen

staatssecretaris Dijksma over de invoering van

Maar de Citotoets was maar een klein onder-

de mening van de praktijkmensen in kaart

referentieniveaus in het basisonderwijs trok

deeltje van het advies dat immers gaat over de

gebracht. De uitkomst van die raadpleging,

eind december ruim de aandacht in de media.

invoering van referentieniveaus voor taal en

die onder behoorlijk wat tijdsdruk plaats-

Dat was de suggestie om de Cito Eindtoets

rekenen, bedoeld om de basisvaardigheden te

vond, is dat de invoering van twee niveaus

Basisonderwijs niet meer in februari af te

kunnen verbeteren. Het advies heeft een

(fundamenteel en gewenst) voor rekenen en

nemen, maar in mei of juni, als afsluiting van

zekere historische betekenis, omdat het vast-

taal met algehele instemming wordt begroet.

het schooljaar in groep 8. Daarmee zouden

“Wanneer referentieniveaus met een goede

twee vliegen in één klap geslagen worden.

verantwoordelijkheidsdeling worden

Het zou een eind kunnen maken aan de jaarlijks terugkerende (media)gekte om de toets en het zou kunnen leiden tot een betere

Invoering niveaus vergt cultuuromslag op school

gebruikt, geven zij leerkrachten, schoolleiders en bestuurders houvast en focus voor het bewaken en versterken van de kwaliteit van hun onderwijs”, aldus het advies van de

benutting van de onderwijstijd in groep 8.

PO-raad. De geraadpleegde bestuurders,

De indruk bestaat dat veel scholen na het afnemen van de Citotoets (of, niet te

leggen van niveaus lange tijd omstreden was.

schoolleiders, leerkrachten en andere

vergeten, alternatieve toetsen) het onderwijs

Dat begon met de invoering van de kern-

deskundigen zijn ook zeer eensgezind van

aan de aankomende brugklassers in een

doelen, aanvankelijk heel gedetailleerd, die al

mening dat vooralsnog voor 75 procent van

lagere versnelling zetten. Zonde van de tijd,

lijn brachten in wat leerlingen onderwezen

de leerlingen in groep 8 de voorgestelde

noteerde al eerder de Onderwijsraad in

zou moeten worden. Maar kerndoelen zeggen

niveaus reëel en dus haalbaar zijn. Wel vindt

een rapport over de invoering van leer­

nog niks over het te bereiken niveau, over hoe

het veld dat er nog goed gekeken moet

standaarden. En ook de PO-raad pleit er nu

hoog de lat zou moeten liggen en met de

worden naar de positie van de zorgleerlingen

voor om die resterende maanden te gebruiken

invoering van referentieniveaus wordt dat nu

ten opzichte van de niveaus. Verdeeldheid

voor een goede voorbereiding op de overstap

ook duidelijk gemarkeerd.

was er wel over de vraag of er voor (hoog) begaafde leerlingen een speciaal expert­niveau

naar het voortgezet onderwijs. Staatssecretaris Dijksma liet, toen ze het advies uit handen van

Het advies van de PO-raad is een vervolg op

moet komen. Het advies van de PO-raad is

PO-raadvoorzitter Kete Kervezee ontving,

het rapport van de Expertgroep Doorlopende

dat dat niet wenselijk is.

blijken gecharmeerd te zijn van dat idee,

Leerlijnen (Commissie Meijerink) van januari

maar een besluit daarover moet het veld zelf

2008 waarin staat aangegeven wat de

Werk aan de winkel

nemen. Een verschuiving naar juni heeft

gewenste en noodzakelijke kennis en

De implementatie van niveaus is een

nogal wat consequenties en dus zal er tussen

vaardigheden voor taal en rekenen zouden

in­grijpende operatie, zo benadrukt de PO-raad.

de betrokkenen (PO-raad, VO-raad en Cito)

moeten zijn, vastgelegd in referentieniveaus.

Er moet veel geïnvesteerd worden in verdere

nog flink wat overleg nodig zijn.

Op verzoek van de staatssecretaris heeft de

professionalisering en, vooral, moet er een

24

c o l u mn

Marianne Luyer voorzitter Besturenraad

Fotografie: Ruben Schipper

Laat van u horen, voor het te laat is! Het was een inhoudelijk geslaagd debat over

van het onderwerp, dan maak je daarvoor ruimte

zwakke scholen en de rol van de overheid,

in je agenda. Wat misschien ook heeft mee­

op die gure maandagmiddag in december in

gespeeld is dat er bij onze leden het idee bestaat

de Jaarbeurs in Utrecht. Op uitnodiging van

dat de belangenbehartiging in capabele handen

de Besturenraad kruisten Tweede Kamerlid

is bij het bestuur en het bureau, en dat een actieve

Jan Jacob van Dijk van het CDA, zijn partijgenoot

inbreng vanuit de achterban daarom achterwege

cultuuromslag tot stand komen, in die zin dat

en wethouder in Rotterdam Leonard Geluk en de

kan blijven. Als dát de verklaring is, dan zitten we

scholen meer opbrengstgericht gaan denken

inspecteur voor het onderwijs Henk den Boer de

als Besturenraad met een probleem.

en werken. De ervaringen van de Onderwijs­

degens met elkaar over dit thema. Ook ikzelf

inspectie geven daar ook aanleiding toe.

leverde een bijdrage aan het debat, waarvan de

De leden hebben gelijk dat ze van het bestuur

In contacten met school­besturen merkten

strekking was dat de overheid op slinkse

verwachten dat het zonodig op de barricaden

inspecteurs dat men de eigen onderwijs­

­manieren de greep op het (bijzonder) onderwijs

klimt om de belangen van het christelijk onderwijs

opbrengsten niet altijd op het netvlies heeft.

probeert te vergroten. Een onderwerp dat mij

te verdedigen. Als voorzitter span ik me erg in om

Het is bekend dat het een hele toer is om

na aan het hart ligt. Het gaat hier immers over

onze opvattingen en ideeën uit te dragen en

ingesleten gewoonten en opvattingen om

het wezen van ons onderwijssysteem, de grond­

indien dat onze zaak vereist, neem ik geen blad

te buigen. Er is wat dat betreft nog heel wat

wettelijke vrijheid van onderwijs.

voor de mond. De sluipende uitholling van artikel

werk aan de winkel, zo constateert de PO-raad,

23 van de Grondwet kan niet genoeg aan de kaak

want het ‘verhaal’ van de referentie­niveaus is

De discussie was zo nu en dan zeer enerverend

gesteld worden. Maar ons profiel verbleekt en ver-

nog nauwelijks door­gedrongen tot het klas­

omdat de deelnemers hun positie scherp

liest aan kracht, als onze achterban onzichtbaar

lokaal. Voor de doorsnee leerkracht is het

­markeerden. De bezoekers hebben zeker waar

blijft en niet zij aan zij met het bestuur in de bres

kennelijk een ver-van-mijn-bedshow en

voor hun geld gekregen, en na afloop kregen we

springt voor de belangen van het christelijk onder-

moeten de referentie­niveaus nog een plaats

als Besturenraad links en rechts complimentjes

wijs. Zoals het spreekwoord zegt, de ketting is zo

tussen de oren krijgen. Daar staat of valt

voor ons initiatief. Maar mijn tevredenheid over

sterk als haar zwakste schakel.

uiteindelijk het succes van de cultuuromslag

de hoge kwaliteit van de discussie werd over-

mee, in het klaslokaal moet het gebeuren.

schaduwd door een gevoel van teleurstelling

Ik zou u dan ook willen oproepen om met ons

Waarschijnlijk niet geheel toevallig

over de relatief geringe opkomst van onze leden.

als bestuur na te willen denken over hoe wij uw

verscheen kort voor de kerstvakantie een

Teveel stoelen bleven onbezet en ik heb me de

betrokkenheid kunnen vergroten, zodat wij een

advies van de Onderwijsraad dat eveneens

dagen erna voortdurend afgevraagd wat daar-

organisatie blijven waar anderen, zoals politici en

ingaat op een op opbrengsten gerichte

voor de verklaring zou kunnen zijn.

bewindslieden, niet omheen kunnen. We moeten

schoolcultuur. De raad laat, mede op basis

voorkomen dat rijk of gemeenten taken van ons

van onderzoek, zien dat het verhogen van de

Het eerste waar je aan denkt is dat iedereen zo

over gaan nemen. Wij hebben daar zelf al wat

leeropbrengsten geen zaak is van een

druk is met zijn dagelijkse bezigheden, dat het

ideeën voor ontwikkeld, zoals een digitaal leden-

individuele school, maar dat samenwerking

bijwonen van het debat erbij ingeschoten is.

panel, maar ik zou ook graag willen dat u uw

met andere partijen, waaronder ook de ouders

Maar ja, dat is natuurlijk een kwestie van prioritei-

stem laat horen. Is dat niet een mooi voornemen

en de leerlingen, noodzakelijk is.

ten stellen. Als je overtuigd bent van het belang

om het jaar mee te beginnen?

Reageren? Mail Marianne Luyer op [email protected]

25

Zonder gedragsverklaring geen baan in onderwijs JURI D I S C H E k w e st i e In deze rubriek komt maandelijks een juridische kwestie uit de onderwijspraktijk aan de orde.

namens de minister van Justitie onderzoek in een landelijke database van Justitie, waarin is vastgelegd of en op welke wijze een burger met de politie of de rechter in aanraking is geweest en of er strafbare feiten bekend zijn. Daarbij kan het ook gaan om vermoedens van betrokkenheid bij zedenzaken. Het Centraal Orgaan behandelde tussen april 2004 en november 2006 ruim honderdduizend aanvragen, waarvan er enkele tientallen op grond van het

Tekst: Emmanuel Naaijkens

onderzoek in de justitiële dossiers, werden afgewezen. Als een sollicitant geen verklaring (die niet ouder dan zes maanden mag zijn) kan overleggen, dan mag een school­ bestuur de betrokkene niet in dienst nemen. De inspectie

In het najaar van 2006 veroorzaakte een tv-uitzending

van het Onderwijs controleert tegenwoordig op dat punt

over (veroordeelde) pedofielen ophef in de media, omdat

de administratie van de school.

daaruit bleek dat deze in een enkel geval, ondanks hun verleden van seksueel misbruik, werkzaam waren in het

Het strafrechtelijk verleden hoeft niet alleen betrekking

onderwijs. Er volgden schriftelijke vragen van Tweede

te hebben op een kwestie die zich in het onderwijs heeft

Kamerleden en de minister van Justitie zag zich genood-

afgespeeld. Dat merkte een docent die eerder veroordeeld

zaakt om een brief aan de Kamer te schrijven en daarin

was voor verkrachting van een volwassen vrouw. Toen hij

aan te kondigen het beleid ten aanzien van de verstrekking

een aanvraag voor een VOG indiende, kreeg hij nul op het

van de Verklaring Omtrent het Gedrag (VOG) voor het

rekest. Zijn veroordeling zat immers in de databank van

onderwijs aan te scherpen. De criteria op grond waarvan

Justitie. De docent pikte dat niet en stapte naar bestuurs-

een VOG voor een aanstelling in het onderwijs zou

rechter, die hem zowel in eerste aanleg, als in hoger beroep

kunnen worden geweigerd, werden door de minister

in het ongelijk stelde.

aanzienlijk opgerekt. De leraar voerde onder meer als verweer aan dat de

26

Deze verklaring – die in de volksmond een verklaring van

verkrachting in de privé-sfeer had plaatsgevonden en dat

goed gedrag wordt genoemd – komt voort uit artikel 28

hij in zijn lange loopbaan in het onderwijs nimmer straf-

van de Wet justitiële en strafvorderlijke gegevens (Wjsg)

bare feiten had gepleegd ten aanzien van leerlingen. Maar

en dient een sollicitant te overleggen als hij reageert op

de Raad van State bleek niet gevoelig voor dit argument.

een vacature in het onderwijs. Dat geldt niet alleen voor

"Het gaat erom of de strafbare feiten, indien herhaald, een

de eerste baan, maar ook als hij of zij naar een baan bij een

behoorlijke uitoefening van de functie zouden verhinderen,

andere werkgever in het onderwijs wil overstappen.

omdat daarbij een risico voor de samenleving bestaat."

De achterliggende gedachte is dat mensen die strafbare

In zijn uitspraak wees het hoogste rechtscollege erop dat

feiten hebben gepleegd in bepaalde omstandigheden een

het doel van wet- en regelgeving, die ten grondslag ligt aan

risico kunnen vormen voor de specifieke omgeving waarin

het beleid voor de gedragsverklaring, nou eenmaal is om

zij werken. Voor het onderwijs geldt dat het personeel

kwetsbare groepen, zoals leerlingen, te beschermen tegen

werkt met leerlingen, die in mindere of meerdere mate

misbruik van macht of gezag.

afhankelijk kunnen zijn van docenten of assistenten en

Dat de leraar door het weigeren van een VOG persoonlijk

dat misbruik op de loer kan liggen.

ernstig nadeel ondervond, zoals hij aanvoerde, legde voor

Om te beoordelen of een aanvraag voor een verklaring

de Raad van State onvoldoende gewicht in de schaal om

gehonoreerd kan worden, doet het Centraal Orgaan VOG

hem in het gelijk te stellen.

b e st u r e n r a a d

Juridische helpdesk versterkt De juridische helpdesk van de Besturenraad is onlangs versterkt met Rieneke

De helpdesk is vijf dagen per week telefonisch via 070 348 12 80 bereikbaar.

Vink. Daarmee komt het totaal aantal juridisch adviseurs bij de helpdesk weer

Van maandag t/m donderdag van 9.00 – 17.00 uur en op vrijdag tussen

op vier. De helpdesk is een zeer gewaardeerd onderdeel van de Besturenraad.

9.00 – 15.00 uur. Schriftelijke vragen kunt u ook stellen. Mail dan uw vraag

De helpdeskmedewerkers geven u op korte juridische vragen advies.

naar [email protected].

Van links naar rechts: Rieneke Vink, Wendy Bouman, Nienke Daniëls en Willy de Waardt

Besturenraad blij met advies maatschappelijke taken scholen

Berend Kamphuis in Onderwijsraad

Het is aan de scholen zelf om te bepalen welke

door onomwonden te stellen dat dit soort taken

Drs. Berend Kamphuis, voorzitter van het

extra maatschappelijke taken zij op zich willen

altijd aanvullend zijn op de hoofdfuncties van

college van bestuur van het Alfa-college in

nemen. Dat stelt de Onderwijsraad in zijn advies

de school, kwalificatie en socialisatie. Scholen

Groningen, is vanaf januari 2009 lid van de

'Onderwijs en maatschappelijke verwachtingen'.

moeten volgens de raad zelf bepalen in hoeverre

Onderwijsraad. Kamphuis is ook voorzitter

Wij zijn blij met de realistische boodschap van

en op welke manier ze willen inspelen op de vele

van de Federatie Christelijk MBO. De nieuwe

het advies: "Vertrouw op de professionaliteit van

maatschappelijke verwachtingen ten aanzien van

Onderwijsraad telt behalve Kamphuis nog zes

scholen, laat ze vrij in hun keuze en geef de

het onderwijs.

nieuwe leden. Zij zijn benoemd voor een peri-

ruimte om nieuwe taken op te pakken in een bij

Deze visie sluit naadloos aan bij de autonomie

ode van twee jaar.

hun keuze passend tempo".

van onderwijsinstellingen. Het is ook een bood-

Die boodschap sluit aan bij de visie van de

schap die scholen kan helpen tegenwicht te

Besturenraad op de maatschappelijke taak van

bieden tegen de druk die gemeenten in verband

het onderwijs. Wij vinden dat het de verantwoor-

met de Lokale Educatieve Agenda soms op het

delijkheid van de onderwijsinstellingen zelf is om

onderwijs uitoefenen om allerlei maatschappe-

op basis van hun identiteit en onderwijsvisie te

lijke taken op zich te nemen.

Thema ontvangt u maandelijks bij het abonne-

bepalen wat zij tot hun maatschappelijke verant-

Scholen zijn naar onze mening ook gebaat bij

ment op SBM. Het onderwerp van Thema PO

woordelijkheid rekenen.

het kader dat de Onderwijsraad aanreikt om

in januari is Nieuwe modelverordening VNG:

De Onderwijsraad constateert terecht dat politiek

hierin tot een afgewogen en zelfbewuste keuze

visie gevraagd! De titel van Thema VO luidt:

en samenleving in de afgelopen jaren heel wat

te komen. De belangrijkste vragen daarbij zijn:

Vernieuwing in het VO – hoe breng je muziek

maatschappelijke taken mede op het bordje van

Passen de extra taken binnen de eigen onder-

in de (school)organisatie?

de school hebben neergelegd. Zorg voor veilig-

wijsvisie en het leerplan? Komen de activiteiten

Voor abonnementen, bestellingen of informatie

heid, het tegengaan van segregatie, het voor-

in verband met de hoofdfuncties kwalificeren en

over nog verkrijgbare Thema’s kunt u bellen

komen van overgewicht, maar ook bijvoorbeeld

socialiseren niet in het gedrang door het aan-

met 070 348 12 01 of mailen naar

fietsles, kosten van mobieltjes, omgangsvormen,

gaan van extra taken?

[email protected]. U kunt ook kijken op

ontbijt, en de vraag of de school toezicht kan

Beschikt de school voor de uitvoering van de

www.besturenraad.nl>Besturenraad>Thema.

houden op nachtrust van leerlingen.

extra taken over de vereiste competenties, tijd en

De Onderwijsraad geeft een belangrijk signaal af

middelen?

Thema januari

27

b e st u r e n r a a d

Nieuwe eisen aan bekostiging helpen onderwijskwaliteit niet vooruit

Boek van Klifman over governance 'Governance voor de schoolleider primair onderwijs' is een nieuw boek

Het voorstel van Tweede Kamerlid Jan Jacob van Dijk (CDA) om nieuwe

met alle onderwerpen van goed bestuur in het onderwijs, belicht van-

eisen te stellen aan de bekostiging van nieuwe scholen, draagt er niet toe

uit het perspectief van de directeur. Auteur is dr. Harm Klifman, senior

bij dat die goed onderwijs geven. De Besturenraad deelt zijn uitgangspunt

adviseur governance bij de Besturenraad. Niet alleen de relatie tussen

dat de onderwijskwaliteit op nieuwe scholen in orde moet zijn.

bestuur, algemeen directeur en toezichthouder komt aan de orde, ook

Zijn voorgenomen initiatiefwet lijkt scholen echter op te zadelen met

de rol van de schoolleider wordt toegelicht vanuit diens plek in goede

onnodige regelgeving.

governanceverhoudingen. Het boek is uitgebracht als deel 50 in de

Van Dijk wil in een initiatiefwet regelen dat nieuwe scholen binnen drie

Praktijkserie BasisschoolManagement bij uitgeverij Kluwer en kost

maanden moeten zorgen voor:

€ 31,50. Bestellen kan via www.kluwershop.nl

n verankering van de positie van de ouders n een deugdelijk schoolplan n bevoegde docenten n deugdelijke huisvesting

Stap nu in bij ons energiecollectief!

n vijf dagen per week les Voldoen scholen daar niet binnen drie maanden aan, dan kunnen zij

Het is aantrekkelijk om nog snel deel te nemen aan het lopende energie-

hun bekostiging verliezen. Wetgeving met deze strekking maakt volgens

collectief 2007-2010 van de Besturenraad. We hebben de termijn kunnen

Van Dijk geen inbreuk op artikel 23 van de Grondwet.

verlengen waarop u nog kunt instappen voor het starttarief van 2007.

Aan de genoemde eisen, een selectie van de geldende deugdelijkheids­

Wanneer u uw school namelijk per 1 februari 2009 bij het energiecollectief

eisen, moet elke school nu al voldoen. Dat betekent echter niet automatisch

van de Besturenraad aanmeldt, doet de school nog mee voor dit start-

dat de onderwijskwaliteit ook goed is. De bevordering van de onderwijs-

tarief. Het huidige collectief loopt nog tot en met 31 december 2010 en

kwaliteit ligt eerder in goede kwaliteitszorg en scherp Inspectietoezicht

biedt uw school naast een voordelig tarief ook een gegarandeerde vaste

dan in nieuwe wetgeving.

lage prijs tot einde looptijd. Neem voor nadere informatie contact op

Het is volgens ons aan de scholen zelf om een systeem van kwaliteitszorg

met drs. Arent Bloemendal via e-mail [email protected] of

in te voeren dat eventuele bedreigingen van de onderwijskwaliteit tijdig

telefoon 070 348 12 90.

signaleert. Dat kan bijvoorbeeld met het Early Warning System. Dat brengt helder in beeld hoe scholen in het primair onderwijs scoren op kritische factoren als het onderwijsleerproces en de leerresultaten. Het blijkt bij scholen te voorzien in een grote behoefte.

Nieuwe bestuurssecretaris

Het is overigens nog niet duidelijk wanneer Van Dijk met zijn initiatief­ voorstel komt. In zijn Nieuwsbrief van 8 december schrijft het kamerlid

Per 1 januari is Pieter Houwers in dienst als bestuurssecretaris. In deze

dat hij in de komende maanden zijn opvattingen gaat uitwerken.

functie ondersteunt hij het bestuur en de directie van de Besturenraad. Daarnaast gaat hij één dag in de week werkzaamheden verrichten voor de afdeling Belangenbehartiging en Zingeving. Pieter was hiervoor landelijk projectleider bij Stichting Pelita, maatschappelijk werk en belangenbehartiging voor Indische Nederlanders en Molukkers.

Overzicht subsidieregelingen We hebben voor u een overzicht gemaakt van actuele subsidieregelingen voor het voortgezet onderwijs. Het gaat om regelingen van OCW, het Vervangingsfonds, Participatiefonds en UWV, de afdrachtregelingen van de Belastingdienst en de regelingen van de Europese Unie. Via links kunt u gemakkelijk doorklikken naar de uitgebreide informatie van de instanties zelf. Behalve de actuele subsidieregelingen, hebben we ook regelingen opgenomen die nog wel doorlopen, maar waarop geen beroep meer kan worden gedaan. In een aantal gevallen is de afrekentermijn nog niet vervallen en moet de eindafrekening tijdig worden ingediend. Ook kan medewerking aan een inhoudelijk evaluatieonderzoek gevraagd zijn. Dit overzicht wordt regelmatig geactualiseerd. Hebt u aanvullingen, suggesties of andere reacties, mail dan naar drs. Arent Bloemendal: [email protected].

28

o p l e i d i ng e n

Bezieling voor middenmanagers - Ben ik de bezielende leider waar het onderwijs om zit te springen?

Psychologisch contract

- Worden de verwachtingen waarmee ik middenmanager werd,

Het kader van de tweedaagse is de theorie van het psychologisch contract.

waargemaakt? - Hoe houd ik in het dagelijks regelwerk voeling met de passie waarmee ik voor het onderwijs koos?

Daarmee bedoelen we de meestal onuitgesproken verwachtingen die u van uw werk heeft en die uw werkgever van u heeft. Achter die verwachtingen liggen drijfveren, verlangens, idealen. Die analyseert u samen met de trainers en uw collega’s aan de hand van een instrument dat wij in een exclusieve

Als u zich zulke vragen wel eens stelt, hebben wij iets voor u. We noe-

samenwerking met de Vrije Universiteit hebben ontwikkeld.

men het een intensive: een intensief persoonlijk traject dat u helpt uw bezieling (opnieuw) te verbinden met de dagelijkse werksituatie.

Oefenen Ook oefent u met het bewust worden en bijstellen van percepties en gedrag

U krijgt meer zicht op uw drijfveren en inspiratiebronnen. We bieden u

in werksituaties. Samen met de trainers en uw collega’s bereidt u zich voor

handvatten om uw kwaliteiten maximaal tot hun recht te laten komen.

op intervisiebijeenkomsten die u na de tweedaagse heeft. Een niet-vrijblij-

Om voornemens ook echt te realiseren.

vende terugkomdag zorgt er tenslotte voor dat het effect van deze intensive

De Bezieling is het resultaat van een behoeftenonderzoek waarin midden­

maximaal beklijft.

managers aangaven wat ze nodig hebben om hun functie met bezieling te vervullen. Onze intensive is dan ook toegesneden op u.

Aanmelden Meld u nu aan voor een van de drie intensives in 2009:

Intake en tweedaagse

- 10, 11 en 12 juni, 23 september 2009

Uw eigen leervragen staan centraal. We beginnen met een stevige intake,

- 7, 8 en 9 oktober, 13 januari 2010

waarin die uitgebreid op tafel komen. Vervolgens gaat u ermee aan het werk

- 11, 12 en 13 november 2009, 10 februari 2010

tijdens een intensieve tweedaagse van woensdagavond tot en met vrijdag-

De kosten bedragen € 4.250 all-in.

middag. In Leerhotel Het Klooster in Amersfoort, een locatie die als vanzelf uitnodigt tot bezinning. In een groep van maximaal twaalf deelnemers gaat u onder begeleiding van twee gedreven trainers aan de slag.

AANBIEDING: Eendaagse introductie op 13 maart 2009 Ter inspiratie bieden we een eendaagse introductie op De Bezieling

Deze dag vindt plaats op 13 maart 2009 om 9.30 uur in Leerhotel Het

aan. Deze dag geeft u nieuwe energie en een vernieuwde kijk op uw

Klooster in Amersfoort. We sluiten de dag rond 21.00 uur na het diner

kwaliteiten, drijfveren en professionele verwachtingen.

af. Uw begeleiders zijn Els Oosthoek, zelfstandig trainer en coach (www.de-luwte.nl), en Guido de Bruin, adviseur bij de Besturenraad.

Programma In de ochtend doen we enkele speelse loopbaanoefeningen rond kwa-

Aanmelden

liteiten en talenten. In de middag staat úw psychologisch contract cen-

Voor slechts € 600 maakt u deze inspirerende dag mee. Als u daarna

traal aan de hand van de resultaten van een vragenlijst die u van

besluit om deel te nemen aan de volledige intensive, krijgt u het geld

tevoren invult. Tenslotte werken we op een creatieve manier aan de

van de kennismakingsbijeenkomst terug.

invulling van een concreet voornemen.

Meld u aan op onze website (www.besturenraad.nl > vo/mbo > cursussen), of bel 070 348 11 81.

29

;XXifdY\eklc`[mXe 9\cXe^\eY\_Xik`^`e^

Q`e^\m`e^

;\9\jkli\eiXX[dXXbkq`Z__Xi[mffi[\Xlkfefd`\\e mi`a_\`[mXefe[\in`aj#`e_\kY`aqfe[\i_\kfe[\in`ajd\k \\eZ_i`jk\c`ab\`[\ek`k\`k%N`aY\_Xik`^\e[\dXXkjZ_Xg$ g\c`ab\\egfc`k`\b\Y\cXe^\emXeYfm\ejZ_ffcj dXeX^\ij# [`i\Zk\li\e\eY\jklli[\ijmXeZ_i`jk\c`ab\fe[\in`ajfi^X$ e`jXk`\j%JXd\ed\kfeq\XZ_k\iYXe_\YY\en\\\ejk\ib\# fe[\ijZ_\`[\e[\jk\d`e_\kdXXkjZ_Xgg\c`ab\[\YXk\e q`aen\\\ee`\kn\^k\[\eb\egXik`a`e[\gfc`k`\b\cfYYp%

;\9\jkli\eiXX[fe[\ijk\lekZ_i`jk\c`ab\jZ_fc\e`e[\ fg^Xm\fd_lejg\Z`Ô\b\`[\ek`k\`kmfid\e`e_fl[k\ ^\m\e%9`amffiY\\c[d\k_\k;`gcfdX:_i`jk\c`ab9Xj`j Fe[\in`ajf]d\kfgc\`[`e^\efm\idfi\\cc\`[\ijZ_Xg% >iXX^fe[\ijk\le\en`affblnjZ_ffcY`a_\km\ijk\ib\e mXeq`e^\m`e^%

JXd\ejk\ibmffi[\biXZ_k\ebnXc`k\`kmXe_\kZ_i`jk\c`abfe[\in`aj% ;Xk`j[\d\\inXXi[\mXelnc`[dXXkjZ_XgmXe[\9\jkli\eiXX[%Lq`\k[`k ZfeZi\\kk\il^`efeq\[i`\b\ieXZk`m`k\`k\e1Y\cXe^\eY\_Xik`^`e^#q`e^\m`e^ \e[`\ejkm\ic\e`e^% C`[dXXkjZ_Xgjmffi[\c\e 

8cjc`[mXe[\9\jkli\eiXX[blekl^\Yil`bdXb\e Gif]\jj`fe\c\\eg\ijffec`ab\fekn`bb\c`e^ mXefeq\jg\Z`XXcmffi_\kfe[\in`ajfekn`bb\c[\ ;\Mc`\k8ZX[\d`\#_\kfgc\`[`e^j`ejk`kllkmXe[\ 9\jkli\eiXX[#`j_…kX[i\jmffi`ejg`i\i\e[\kiX`e`e^\efm\i gif[lZk\e\eX[m`\j [`\ejk\e% C\[\ebfik`e^ LgifÔk\\ikmXec\[\ebfik`e^\e[`\blee\efgcfg\ekfkd\\i [Xe)'%;`k^\c[kmffiXcc\gif[lZk\e\e[`\ejk\e#`eZclj`\] [\X[m`\q\efgdXXkmXefeq\X[m`j\lij\e\og\ikj% ?\cg[\jb  M`Xfeq\_\cg[\jb'.'*+/()/'f]_\cg[\jb7Y\jkli\eiXX[% ecbi`a^klje\c\e[\jble[`^Xeknffi[fgXclnmiX^\e% E\kn\ibY`a\\ebfdjk\e Mffifgk`dXc\b\ee`jfekn`bb\c`e^\e$[\c`e^Y\qf\bklfeq\ e\kn\ib$Y`a\\ebfdjk\emffiY\jklli[\ij#Yfm\ejZ_ffcj dXeX^\ij#[`i\Zk\li\e\ekf\q`Z_k_fl[\ij%@[\XXcfdln cXe[\c`ab\f]i\^`feXc\ e\kn\ibk\m\ijk\ib\e\efdd\k\e mXe\cbXXi\e\og\ikjk\c\i\e% Ki\e[j#fekn`bb\c`e^\e\e`ejg`iXk`\ Lnm\i\e`^`e^jYcX[J9D$\e&f]K?\^XiXe[\\i[bi`a^klm`X[\9\jkli\eiXX[`e]fidXk`\[`\ mffilnfe[\in`aj`ejk\cc`e^f]]leZk`\i\c\mXek`j%;`kmXi`\\ik mXe\`^\e#\oZclj`\m\fe[\iqf\bji\jlckXk\e\eglYc`ZXk`\j kfk\ed\kZfe^i\jj\e\eZfe]\i\ek`\jk\e[`\ejk\mXe_\k Y`aqfe[\ife[\in`aj% 30

c\`[\ijZ_Xg\e`[\ek`k\`k%<\eXXeiX[\imffilngif]\jj`fe\c\ \eg\ijffec`ab\fekn`bb\c`e^%L`k\iXXi[mfc^kl[\fgc\`[`e^\e k\^\e_\kXXeki\bb\c`ab\c\[\ekXi`\]% Ali`[`jZ_\[`\ejkm\ic\e`e^ 8cjc`[mXe[\9\jkli\eiXX[_\\]klkf\^Xe^kfk_ff^nXXi$ [`^\ali`[`jZ_\[`\ejkm\ic\e`e^mffi[\jg\Z`Xc\c\[\egi`aj mXeö(*'#$!g\illi%QfËejZ_\ig\gi`aj$bnXc`k\`km\i_fl[`e^ m`e[kle\i^\ejXe[\ij%!d%l%m%m\igc`Z_k\i\Z_kjY`ajkXe[X[mfZXXk\e jgf\[bcljj\e#_`\imffi^\c[k\\ellikXi`\]mXeö(,,#

%$:fcc\Zk`\]mffi[\\c Lnc`[dXXkjZ_Xg`j[\fgjkXgeXXijZ_\ig^\gi`aj[\dXek\c$ fm\i\\ebfdjk\emffi[`m\ij\m\iq\b\i`e^\eY\jklli[\ij$ \en\kk\c`ab\XXejgiXb\c`ab_\`[#jZ_ffcfe^\mXcc\e#i\Z_kj$ Y`ajkXe[mffibcXZ_kgifZ\[li\j #\e\i^`\^Xj\e\c\bkiX \e Zfcc\Zk`\m\q`\bk\bfjk\em\iq\b\i`e^\emffin\ibe\d\ij\e ^\g\ej`fe\\i[\e% 9fi^jk\cc`e^j]fe[j ;ffilnc`[dXXkjZ_XgY`a[\9\jkli\eiXX[Y\eklXlkf$ dXk`jZ_m\iq\b\i[Y`a_\k9fi^jk\cc`e^j]fe[j% <[lmX[`j 8cjc`[bfdkl`eXXed\ib`e^mffi[\<[lmX[`jHl`ZbjZXed\k giXbk`jZ_X[m`\jfm\ilnY\[i`a]jmf\i`e^\e('bfik`e^fg [\<[lmX[`j?ID$df[lc\%

[\9\jkli\eiXX[ ;`\ejkm\ic\e`e^ AXi\ecXe^\b\ee`j\e\imXi`e^`e[\fe[\in`ajj\Zkfi mfid\e[\YXj`jmXefeq\ZfejlckXeZp\eali`[`jZ_\ [`\ejkm\ic\e`e^%;`kq`\klk\il^`egiXbk`jZ_\fgcfjj`e^\e fg_\k^\Y`\[mXejkiXk\^`\#Y\c\`[#^fm\ieXeZ\\e `[\ek`k\`k%QfXcj<[lmX[`j#\\ejg\Z`XXcmffi_\kfe[\in`aj fekn`bb\c[dXeX^\d\ekgXbb\kmffiÔeXeZ`\\c$\e g\ijfe\\cj$dXeX^\d\ek%F]_\k<XicpNXie`e^Jpjk\d# \\eY\kiflnYXXid`[[\cfdq`Z_kk\bi`a^\efg[\bnXc`k\`k mXelnfe[\in`aj%>f\[^\Yil`bmffibfdk_\kfekjkXXemXe qnXbb\\eq\\iqnXbb\jZ_fc\e%

8Xemlcc\e[\gXbb\kk\e 

EXXjk[\YXj`j[`\ejkm\ic\e`e^blekleXXib\lq\ GXbb\kCXe[\c`ab\9\qnXi\eZfdd`jj`\=LN8 ?\k`j\\en\kk\c`ab\Y\bfjk`^`e^jmffinXXi[\fd ^\Yil`bdXb\emXe[\mfc^\e[\gXbb\kk\e1 GXbb\kBi`e^\ei\Z_kjgiXXb M`X_\kc`[dXXkjZ_XgmXe[\9\jkli\eiXX[Y\ekl XXe^\jcfk\eY`a[\:fdd`jj`\mXe9\if\g\e[\ ;>F$^\jZ_`cc\eZfdd`jj`\% GXbb\kGcXee`e^Gif^efj\j Xcc\\eXXemlcc\e[mffiGF#mffiMF`j[`kgXbb\kY`a_\k c`[dXXkjZ_Xg`eY\^i\g\e % D\k[`kgXbb\kblekl\\eY\if\gfgfej[f\emffi_\k dXb\emXe_l`jm\jk`e^jgif^efj\j#jk`Z_k`e^jgif^efj\j# gif^efj\jY`a]lj`\j#m\igcXXkj`e^\e#fe[\ijk\le`e^mXe \`^\eY\c\`[#fm\ic\^d\k[\Y\ffi[\cXXimXegif^efj\j# Y\i\b\e`e^\emXefg_\]Ôe^j$\ejk`Z_k`e^jefid\e\e ZfekiX$\og\ik`j\% GXbb\kCXe[\c`ab\BcXZ_k\eZfdd`jj`\ ;\BnXc`k\`kjn\km\igc`Z_kjZ_fc\e\\ebcXZ_k\ei\^\c`e^ mXjkk\jk\cc\e\eq`Z_XXek\jcl`k\eY`a\\ebcXZ_k\eZfd$ d`jj`\%D\k_\kGXbb\kCXe[\c`ab\BcXZ_k\eZfdd`jj`\mXe [\9\jkli\eiXX[Y\eklXXe^\jcfk\eY`a\\ebcXZ_k\eZfd$ d`jj`\[`\Y\jkXXkl`k\\ek\XdmXefeX]_Xeb\c`ab\ali`jk\e# Xikj\e#fe[\in`aj[\jble[`^\e#gjpZ_fcf^\e\ed\ej\el`k [\fe[\in`ajgiXbk`ab%

XXe^\jcfk\ek\q`aeY`a\\e9\qnXi\eZfdd`jj`\ =leZk`\nXXi[\i`e^=LN8 %Lmfc[f\kXXe[\q\mffinXXi[\ m`XfejGXbb\kCXe[\c`ab\9\qnXi\eZfdd`jj`\=LN8% D\\imfl[`^c`[dXXkjZ_Xg 9\ekle`\kXcc\\ec`[mXe[\9\jkli\eiXX[#dXXiffbmXe [\9fe[B9F#M9J#M>J#CM>J\e&f]MFJ&899#[Xe`j lnZfeki`Ylk`\_`\ifgXXe^\gXjk%QfbleklkfZ_Yc`am\e gifÔk\i\emXefeq\c`[dXXkjZ_Xgjmffi[\c\e%

Mffid\\i`e]fidXk`\bleklZfekXZkfge\d\ed\k:fiXKl`k\c% K'.'*+/().+DZkl`k\c7Y\jkli\eiXX[%ec 31

Donderdag 2 april 2009

Leerhotel Het Klooster

Amersfoort

Paascongres 2009: Doorgeven wat van waarde is

Voor leraren en leidinggevenden in het voortgezet onderwijs: Nieuwe inspiratie om de identiteit van uw instelling in praktijk te brengen Aanmelden of meer informatie?

Ga naar www.besturenraad.nl/paascongres of neem contact op via telefoon 070 348 11 81