Zorgspecial
Inleiding Grote problemen – grote belangentegenstellingen Roelof Jan Mulder
De zorgverzekering Elk jaar weer is het een verrassing, maar geen aangename. Hoeveel gaat de premie voor de zorgverzekering nu weer omhoog? En hoe hoog wordt het eigen risico? In het vorige nummer kondigden we aan aparte special te wijden aan de zorg. Dit is het resultaat. We gingen op bezoek bij de overkoepelende club van de patiëntenverenigingen in Nederland de NCPF (Nederlandse Patiënten Consumenten Federatie) voor een interview met haar directeur, Wilna Wind, we spraken met mr. Alex van Bolderen, tot mei vorig jaar directeur van de Landelijke vereniging van Artsen in Dienstverband, de LAD. Joop Blom, de voorzitter van de commissie Zorg en Welzijn van de ouderenkoepel NVOG schreef over zorghulp in het buitenland en marktwerking in de zorg. Veel lezers reageerden op onze oproep met hun ervaringen en hun ideeën. We citeren ex-minister Roger van Boxtel, voorzitter van de Raad van Bestuur van Menzis, die in een toespraak vorig jaar voor Diagnose 2025 aangaf hoe hij (en Menzis) over de ontwikkelingen in de zorg denken. Iedereen onderkent de problematiek Een ratjetoe van ideeën en meningen en een verscheidenheid van standpunten met oppervlakkig beschouwd maar weinig overeenkomsten. Twee grote lijnen overheersen: I. Het werkt niet goed, dus het moet beter en vooral minder duur. II. Dit mag niet en dat moet wel gebeuren en iedereen moet meewerken. Het grote probleem is dat iedereen wat anders wil en zijn eigen achtertuintje wil sparen. Het NIMBYgevoel, het ‘Not In My BackYard’-idee, overheerst. De informatie die we verzamelden is verhelderend, maar ook niet echt hoopgevend. De problematiek blijkt buitengewoon ingewikkeld. Anders dan bij een
ouderwets trekpoppetje, waarbij je aan het touwtje links trekt en dan het linkerbeen ziet bewegen, is het bij de zorg wat of liever veel gecompliceerder. Als je in de zorg ergens aan een touwtje trekt gaan overal armen en benen bewegen letterlijk en figuurlijk. Ook armen en benen die dat helemaal niet willen en vinden dat je aan buurman’s been had moeten trekken. Er zijn ook zoveel belangen in het spel. Partijbelangen Er zijn veel partijen en minstens zoveel belangen: • Allereerst de patiënt, voor wie het vaak een kwestie van leven en dood is, maar die weinig tot niets te vertellen heeft; • De belangen van het ziekenhuis dat bij een goede en constante zorgkwaliteit een sluitende exploitatie moet nastreven, maar tegelijkertijd wordt geconfronteerd met een (kostbare) brij aan regelgeving; • De belangen van de dokters en andere hulpverleners die natuurlijk ook staan voor het behoud van de kwaliteit van hun zorgverlening maar ook voor behoud van inkomen; • De overheid (en de politiek) die in verband met de begroting de kosten niet wil zien stijgen maar (of dus?) in het kader van de bezuinigingen toch elke keer weer het eigen risico verhoogt; • De zorgverzekeraars die veelal gewoon schadeverzekeraars zijn, die winst moeten maken, zich aan hun klanten verplicht voelen zo goedkoop mogelijk zorg in te kopen maar daarbij steeds weer geconfronteerd worden met stijgende kosten en budgetoverschrijdingen en; • De thuiszorg organisaties die ook begrepen hebben dat er winst te behalen valt uit de ouderenzorg zodat er een brei van organisaties is ontstaan waarbij er vooral vraagtekens kunnen worden gezet achter de efficiency (elke dag een ander aan mijn bed). <<
Zorgspecial | maart/april 2012 | 21
Zorgspecial
“Marktwerking kán helemaal niet in de gezondheidszorg” Roelof Jan Mulder Een objectief iemand vinden, die de kant van de zorgaanbieders van haver tot gort kent, is simpel als je Mr Alex van Bolderen kent. Hij was tot zijn pensionering in mei 2011 directeur van de Landelijke vereniging van Artsen in Dienstverband, de LAD. Jarenlang stond hij daar op de barricaden voor de belangen van alle dokters werkend in dienstverband. Van de jonge artsen in opleiding, maar ook voor hen die hun specialisme in dienst van ziekenhuizen uitoefenden en die daar in vergelijking tot hun vrijgevestigde collegae (zo heet dat in artsenland) aanzienlijk minder voor betaald kregen. Ook nu is hij nog steeds actief betrokken bij de gezondheidszorg. Daarom een gesprek met hem over de steeds maar stijgende kosten in de zorg en wat daaraan kan worden gedaan. Efficiencywinst op de zorgkosten Van Bolderen: “De dubbele vergrijzing is het grote probleem. Mensen worden ouder en leven langer en doen dus een groter beroep op de gezondheidszorg, maar er is wel iets aan de kostenstijging te doen. Kijk maar eens naar alle voorzieningen die via de AWBZ worden vergoed. Als ik moet kiezen tussen dure medicijnen om kanker te bestrijden of iemand zelf zijn rollator te laten betalen, weet ik het wel. Ook de hulpverlenende instanties moeten kritisch kijken naar de kosten. Waarom geven we rollators, die iemand niet meer kan gebruiken, niet aan een andere patiënt? Waarom een nieuwe rolstoel als er ook heel goede gebruikte zijn? Ga met een fijne kam door alle voorzieningen en dan vindt je heel wat waarop bezuinigd kan worden, al zal uiteindelijk de politiek die keuzes moeten durven maken.” Het steeds verhogen van het eigen risico is oneerlijk “Wat ik heel oneerlijk vind is dat de politiek het basispakket steeds verder uitkleedt en de politiek dan zegt . dat de verzekeraars dat maar in het aanvullende pakket moeten stoppen. Dat wordt dan duurder en dus wordt die financiële bal steeds op het bord van de verzekerde. En natuurlijk is het niet eerlijk dat het eigen risico steeds hoger wordt en dit jaar van 170 naar 220 euro gaat, een stijging met maar liefst 30 procent. En dat bovenop de premieverhoging. Een zorgwekkende ontwikkeling. Straks is die premie voor grote groepen mensen niet meer op te brengen en wat moeten we dan?” Winst moeten maken bedreigt de kwaliteit van de zorg
22 | maart/april 2012 | Zorgspecial
Zijn al die verhalen over dubbele rekeningen, enorme administratieve kosten (managers), te hoge salarissen, teveel verrichtingen, echt waar? “Verzekeraars letten steeds meer op oneigenlijk declaratiegedrag door sommige zorgverleners (ziekenhuizen, medisch specialisten). Hoge inkomens vormen niet de grote kostenpost. Specialistische zorg maakt in totaal nog geen 3 procent uit van het totale zorgbudget, en dan hebben we het over de omzet in totaal waar alle praktijk kosten en dus ook de inkomens nog uit betaald moeten worden. Toch valt er binnen het ziekenhuiswezen best efficiencywinst te halen. Minder regels brengen betekenen een vermindering aan administratieve rompslomp en dus minder overheadkosten. De overheid belooft al jaren de regeldruk te verminderen … nou in de zorg is die alleen maar toegenomen. Echt! Je moet je huisarts maar eens vragen wat er van allemaal aan administratieve handelingen van hem wordt verwacht. De ontwikkeling waarbij ziekenhuizen externe financiers, aandeelhouders aantrekken, kán er toe leiden dat de kosten worden beperkt maar ik vind dat een gevaarlijke ontwikkeling. Waarom? Omdat de aandeelhouders belang hebben bij een zo hoog mogelijk rendement (en dús lagere kosten) en dat kan mede bepalen welke kwaliteit van zorg door het ziekenhuis wordt geleverd.” De verzekeraar, moet de zorgkosten zo laag mogelijk houden “Ja dat zou je zeggen. Maar dat is niet de praktijk. De verzekeraar denkt niet aan de belangen van de verzekerden. De zorgverzekering is primair een schadeverze-
Zorgspecial
Kort CV van mr. Alex van Bolderen 28-1-1952 A.W.J.M. van Bolderen 1973-1977 VWO 1977-1981 Nederlands Recht (Universiteit van Amsterdam 1981-1989 juridisch stafmedewerker bij de Landelijke vereniging van Artsen in Dienstverband (LAD) 1989-2011 Directeur LAD 1995-heden Statutair directeur SWG Werving en Selectie b.v. 2009-heden Statutair directeur Carrièrecentrum voor Artsen (CCvA) Daarnaast veel nevenfuncties onder meer: medewerker rechtswinkel Hilversum, bestuurslid pensioenfonds SPOA (Openbare Apothekers), pensioenfonds PFZW en Zorgverzekeraar IZZ.
kering. Het schadeverloop bepaalt de hoogte van de premie. Als de verzekeraar geen stichting is (zoals het IZZ) gaat de rendementswinst gewoon naar de aandeelhouder. Toch heeft de verzekeraar er belang bij dat de kosten van de zorg in de hand worden gehouden. Daarom ondersteunen ze ook initiatieven om te komen tot meer specialistische ziekenhuizen.” Bezuinigingsmogelijkheden “Bij bezuinigingsmogelijkheden denk ik aan de GGZ. Daar wordt op dit moment veel meer op output gestuurd dan in het verleden. In de thuiszorg is het ingewikkelder. Daar willen we de mensen zo lang mogelijk in de thuissituatie houden. Ook kun je vragen of het niet redelijk is dat mensen een deel van hun inkomen afstaan aan het verzorgingshuis en om kapitaal dat mensen op de bank hebben staan, mee te wegen bij de vraag hoeveel geld de overheid moet investeren. Zoals het idee van Paul Schnabel de directeur van het Sociaal Economisch Planbureau om de overwaarde van je huis te gebruiken om je zorgkosten te betalen. In deze tijd tamelijk ridicuul. Of het zorgsparen dat men nastreeft. Allemaal initiatieven om de sterkste schouders de zwaarste lasten te laten dragen. Hoe het ook zij, we zullen er in de toekomst rekening mee moeten houden dat ouderen steeds meer zelf voor de kosten van de zorg opdraaien. Of dat nu komt
omdat steeds meer zaken uit het pakket worden gehaald of dat de AWBZ verder wordt uitgekleed. Via prachtige uitvindingen als zorgsparen of het opeten van je eigen huis kan je dat dan financieren. Geen hoopvol vooruitzicht” Laatste punt, de marktwerking vloek of zegen? “Marktwerking in de gezondheidszorg kan eigenlijk helemaal niet. De kans dat winst beluste aandeelhouders de bedrijfsvoering van bijvoorbeeld een ziekenhuis gaan beïnvloeden is levensgroot, dus zoiets moeten we helemaal niet willen. Verder werkt op een ideale markt het spel van vraag en aanbod goed en ontstaat de laagste prijs. Dat lukt niet in de zorg. Het gaat hier om menselijk handelen en niet om een product van constante kwaliteit, dus nastreven van een laagste prijs is weinig zinvol. Er is dus geen echte markt en dat zal het ook nooit worden. Vrijwilligheid speelt ook een grote rol. Bij vraag en aanbod is er keuzevrijheid. Vooral wat de vraagkant betreft. Daarvan is meestal geen sprake in de gezondheidszorg. De patiënt is ziek en heeft hulp nodig. Niks vrijwillige vraag, niks je best moeten doen om klanten te werven. Hoezo markt? Hoezo marktwerking? Zolang de partijen die op de markt van de gezondheidszorg een rol spelen niet gelijkwaardig zijn – dat zijn ze niet – kan er geen sprake zijn van marktwerking. Dat systeem werkt niet en kan dan ook geen oplossing zijn voor de steeds maar stijgende kosten in de zorg. Gezondheidszorg is geen markt en zal het ook nooit worden.” <<
Zorgspecial | maart/april 2012 | 23
Zorgspecial
Grensoverschrijdend verkeer in de zorg Joop Blom voorzitter commissie Zorg en Welzijn NVOG
Rechten en plichten Op vakantie in het buitenland kunnen Nederlanders medische zorg nodig hebben. Ook gaan ze naar het buitenland als de ingreep in Nederland niet snel of niet goed genoeg geregeld kan worden. Over de vergoeding en de rechten en plichten van de patiënt heerst soms onduidelijkheid. Sinds 2011 is er (na 13 jaar) een Europese richtlijn (Richtlijn 2011/24/EU) voor de grensoverschrijdende zorg, die eind 2013 wordt geratificeerd en daarna wordt opgenomen in de zorgverzekeringsvoorwaarden. De uitgangspunten van de richtlijn sluiten grotendeels aan bij het huidige beleid van de Nederlandse overheid en de zorgverzekeraars. Hieronder een aantal gevallen met de mogelijkheden.
zo zodra het wel kan. Overleg ook vooraf als u of uw arts meent dat (wachtlijsten of anderszins) behandeling in Nederland niet snel genoeg kan geschieden of als u om bepaalde redenen de behandeling elders wil laten geschieden.
Zorg in het buitenland om dringende redenen Volgens de basis zorgverzekering vergoedt de zorgverzekeraar dringende curatieve zorg in het buitenland tot maximaal de kosten van de ingreep in Nederland. Dit is vastgelegd als Europees beleid en staat ook in de polisvoorwaarden van Nederlandse zorgverzekeraars. Enkele aanvullende zorgverzekeringen dekken ook de meerkosten (tot een zeker maximum, bijvoorbeeld 200% van de Nederlandse kosten). Kijk dus voor de reis al na wat uw verzekeraar vergoedt. Tip: sluit voor reizen buiten Europa (vooral de VS) altijd een passende aanvullende reisverzekering af.
Behandelingen niet opgenomen in het Nederlandse verzekeringspakket Bij behandelingen die niet voorlomen in het Nederlandse verzekeringspakket, is altijd toestemming nodig van de zorgverzekeraar. Ook vallen behandelingen in andere dan EU-landen daaronder. Vaak krijgt men toestemming, maar niet als de verzekeraar twijfelt aan de kwaliteit van de aldaar geboden zorg. De zorgverzekeraar mag eisen dat de behandeling in een door hem goedgekeurd ziekenhuis in het buitenland gebeurt of andere voorwaarden stellen.
Overleg direct met uw zorgverzekeraar Als zorg in het buitenland nodig is, benader dan meteen uw zorgverzekeraar. Die weet, zeker in Europa, wat kan en wenselijk is. Soms is dat een snelle repatriëring. Was overleg vooraf niet mogelijk, doe het dan
24 | maart/april 2012 | Zorgspecial
Behandeling zonder toestemming vooraf Wie zelfstandig besluit tot behandeling in een bij de EU aangesloten land zonder vooraf toestemming te vragen, krijgt hoogstens de kosten vergoed van de ingreep in Nederland. Vergoeding van de meerkosten hangt af van de voorwaarden van de aanvullende verzekering.
Beperking patiëntenstromen EU-landen mogen de toestroom van uit andere landen afkomstige patiënten of de uitstroom van eigen patiënten naar het buitenland beperken indien daardoor de kwaliteit van de zorg en de toegang daartoe zou worden aangetast. <<
Zorgspecial
Marktwerking in en financiering van de zorg Joop Blom voorzitter commissie Zorg en Welzijn NVOG
Bij de introductie van de Zorgverzekeringswet in 2006 vermoedde de overheid dat de zorgkosten zouden kunnen worden beperkt door ”marktwerking”. Voor de zorgverzekeraars betekende dat concurrentie op de prijs van het basispakket en de aanvullende zorgverzekeringen en niet op de kwaliteit, dat was verboden – het zou de solidariteit en acceptatiebeleid geweld aan doen! De oude situatie Vóór 2006 golden voor ziekenhuizen jaarbudgetten gebaseerd op de eisen van de overheid. Het ziekenhuis leverde daarvoor alle zorg op basis van COTG-tarieven. De ziekenfondspremie stond vast, particuliere ziektekostenpremies berustten op de te verwachten kosten, eind 20e eeuw fors stegen! Het COTG (Centraal Orgaan Tarieven Gezondheidszorg) bepaalde ook de tarieven voor de andere zorgverleners. Verzorgingshuizen en thuiszorgorganisaties werkten met afgesproken jaarbudgetten. Overschotten werden terugbetaald en tekorten werden (meestal) door de overheid aangevuld. De nieuwe situatie – marktwerking Vanaf 2006 geldt een prijs per ingreep; die per ziekenhuis verschilt (kijk op internet: DBC diagnose-behandelcombinatie). Om de kwaliteit te handhaven is soms een minimaal aantal ingrepen vereist. Dat leidt dan tot afspraken als: “Ik, zorgverzekeraar lever 100 patiënten voor een nieuwe heup, ik krijg kwaliteit en 10% korting”. We zijn net begonnen, maar toch valt nu al 70% van de ingrepen onder dit regime. Voor de rest (eerste hulp bijvoorbeeld) gelden nog afgesproken budgetten. De patiënt kiest een zorgverlener en moet soms bijbetalen als de behandeling duurder is dan de standaardbehandeling. De marktwerking wordt sterker als straks ziekenhuizen winst mogen “uitkeren” aan “aandeelhouders”. Marktwerking en bijbetaling Ook in andere delen van het zorgveld neemt de marktwerking toe, zoals door de vrije prijzen bij apothekers en tandartsen, die soms verplichten tot bijbetaling door de patiënt voor zorg onder de basisverzekering en voor zorg die onder de aanvullende verzekeringen valt. Als de patiënt een duurder middel wil dan de huisarts mag voorschrijven, moet hij vaak bijbetalen. De huisarts mag wel – als hij dat nodig acht – een speciaal merk adviseren, maar de betaling daarvan kan discus-
sies opleveren. Bij hoortoestellen, vergoedt de zorgverzekeraar het eenvoudigste apparaat; wie meer wil, moet bijbetalen! Fysiotherapeuten en pedicures voor diabetici bepalen hun eigen tarieven, maar de vergoeding daarvoor is soms minder, tenzij anders is afgesproken met de zorgverzekeraar. Marktwerking en kwaliteitsverbetering In de verzorgingshuizen en de verpleeghuizen richt de marktwerking zich nog voornamelijk op de kwaliteit van de zorg. De zorgzwaarte (1 – 10) van de patiënt bepaalt de bijpassende de dagvergoeding en daarmee moet het verzorgingstehuis toekomen. Straks wordt de financiering van wonen en zorg gescheiden en moeten de patiënten kiezen hoe, waar en tegen welke prijs men wil wonen. Ook dat is marktwerking! Die keuzevrijheid betekent voor de cliënt/patiënt ook meer verantwoordelijkheid. De regie heeft de wetgever opgedragen aan de zorgverzekeraars. Maar dat zijn op continuïteit en niet op winst gerichte instellingen. De vier grootste zorgverzekeraars bedienen samen 90 procent van de markt en dat is problematisch. Echte marktwerking is daardoor voorlopig niet te verwachten. Lagere zorgkosten? Bij een betere organisatie zakt de prijs van de zorg wellicht, maar als alle zorgverzekeraars met alle zorg-verleners contracten moeten aangaan, is marktwerking vrijwel uitgesloten en vallen wij terug op een systeem dat niet werkte en in 2006 na 20 jaar discussie werd verlaten. SP en PvdA willen het budgetsysteem weer invoeren, geen de marktwerking en wel meer democratisering van de zorg (Financieel Dagblad 15 februari 2012!). Ik voorzie hogere kosten die in een solidair systeem door de gehele bevolking zullen moeten worden opgebracht. <<
Zorgspecial | maart/april 2012 | 25
Zorgspecial
Oplopende zorgkosten een groot maatschappelijk probleem Redactie Ons Pensioen/Pensioenbelangen neemt de visie van de zorgverzekeraar onder de loep Door drukke werkzaamheden verhinderd kon Roger van Boxtel geen aparte bijdrage leveren aan dit nummer. Maar wij mochten vrij gebruik maken van zijn eerder geuite opvattingen over de ontwikkelingen in de zorg. Als voorzitter van de Raad van Bestuur van Zorgverzekeraar Menzis is de vroegere minister goed op de hoogte van alles wat zich in de zorgwereld afspeelt en meestal neemt hij geen blad voor de mond als hij zich daarover uitspreekt.
Foto Sebastiaan ter Burg
gelijk als ze een grote verantwoordelijkheid legt bij de zorgverzekeraars, die – aldus RvB – grip moeten krijgen op kwaliteit, prijs en volume in de zorg, gebeurt dat niet “Waarom hebben mensen dan een zorgverzekeraar nodig? Daarom moeten bij Menzis de bedrijfskosten met 20% omlaag en is een betere regie nodig omdat hogere premies voor een verHogere premies voor een schralend pakket niet verschralend pakket zijn onacceptabel acceptabel zijn.
Zo zei Van Boxtel vorig jaar op de bijeenkomst Diagnose 2025 in Breukelen: “(…) dat steeds meer van onze klanten moeite hebben om hun premie of rekening aan Menzis te voldoen. Het is zorgwekkend (…) dat het aantal betalingsregelingen en verzoeken om schuldsanering enorm is toegenoEnorme toename betalingsregelingen en schuldsanering men in 2010 en in het eerste kwartaal van 2011. In de eerste maanden van het jaar vroegen 205 mensen om een betalingsregeling en landelijk vragen 120 mensen dagelijks om schuldsanering. In 2009 gaf een gezin met twee keer het minimumloon 42% van hun bruto- inkomen uit aan zorg. Voor een gezin met twee keer modaal is dat 23%. En die percentages groeien alleen maar. De actualiteit is ook dat wij dagelijks brieven krijgen van mensen die niet snappen dat alles zo duur moet zijn, die niet snappen waarom sommige behandelingen niet vergoed worden. Zij worden kritischer over de besteding van hun premiegeld. Kortom, de oplopende zorgkosten zijn niet alleen een macro-economisch verschijnsel, ze zijn ook een groot maatschappelijk probleem.” Bezuinigen dus en daarom heeft Minister Schippers
26 | maart/april 2012
Menzis gaat werken met taakstellende begrotingen voor ziekenhuizen, waarbij geen ruimte is voor overbodige verrichtingen. Ziekenhuizen en artsen worden zo gedwongen om na te denken over ‘zinnige en zuinige zorg’. Zo moet de leegstand van bijvoorbeeld OK’s en intensive care-afdelingen worden aangepakt met een grote nadruk op “zelfmanagement en een sterke eerste lijn”. Eerste lijn zijn zorgverleners waar men zonder verwijzing naar toe kan zoals huisartsen. Er moet meer aandacht komen voor mantelzorg, zoals in Duitsland waar voor je familie zorgen traditioneel is, maar … “In Nederland worden opa’s en oma’s die oppassen vanuit de PGB betaald. Soms zijn we in onze verzorgingsstaat te ver door geschoten.” De langere levensverwachting en de stijgende kosten van het ouder worden spelen een rol, maar je moet behalve naar de levensduur ook kijken naar de kwaliteit van leven. Meer aandacht voor mantelzorg En tot slot: “de huidige zorg is niet ingericht op de dubbele vergrijzing, de explosie van chronische ziekten, de ontwikkeling van de medische technologie en maatschappelijke trends als individualisering, rijkere ouderen en tegelijkertijd kwetsbare achterblijvers. Er moet geïnvesteerd worden aan de voorkant - de zorg en vooral de chronische zorg dichtbij huis. Deels kunnen zorgverzekeraars daar samen oplossingen voor bieden maar sommige debatten zal het kabinet moeten aanzwengelen. <<
Zorgspecial
Een onsje minder? – mag en kan niet! Ervaringen van lezers Hieronder een selectie uit de vele reacties van lezers, waarbij de citaten vaak sterk moesten worden ingekort. In roodbruin onze redactionele reacties op die reacties. Het ZorgZwaartePakket (ZZP) zit wel erg strak Mevrouw C.H. F. uit Amsterdam schrijft over het zorgzwaartepakket (zzp): “Mijn man begon 4 jaar terug met pakket 7. Hij liep nog en kon zonder hulp eten en naar de WC. Nu is hij incontinent, gaat met een tillift van bed naar rolstoel, wordt gevoerd en krijgt klysma’s. Er is qua zorg geen uur bijgekomen. Dement is schaal 7, klaar.” Het zzp lijkt erg strak, maar wellicht wil men niet dat indicaties voortdurend worden aangepast, zoals in dit geval. Cynisch gesteld: de zwaarste gevallen overlijden en daar komen lichtere voor terug, al zal dat bij kleine verzorgingshuizen, soms problematisch zijn. De contacten met de medische staf vallen tegen: “Sinds 2007 kreeg ik te maken met zeker 8 verschillende verpleeghuisartsen. Waarom? Ik zat twee jaar in de cliëntenraad. Hij is verplicht, maar er wordt niet naar geluisterd. Ik heb maar bedankt. Toen ik mijn verontrusting uitte over het feit dat de nachtzorg sliep en geen rondes liep, mocht ik vooral de inspectie niet waarschuwen, dan ging het van de dagzorg af. Een patstelling! Het verzorgingshuis is, zeker gezien de beperkte mogelijkheden, goed.” Weggegooid geld: “Ik heb jaren een overbodige tandartsverzekering (+ extra behandelkosten) betaald. Toen mijn man naar een andere tandarts (met een tillift!) moest en ik vroeg om de rekening naar mijn huisadres te sturen, was het antwoord: ‘Er komt geen rekening …uw man is AWBZverzekerd, sinds hij in het verpleeghuis woont’. Nooit op gewezen, nooit geweten. Inmiddels 950 euro betaald.” De voorlichting over de financiële gevolgen van een opname in een zorginstelling moet kennelijk beter geregeld en gecommuniceerd worden. Mevrouw F. merkt verder op dat “de uitgaven van 4,40 euro (p.p.p.d.) voor een maaltijd wel schril afsteken tegen de 7,50 euro die voor gevangenissen geldt”. Maar de veelal jonge gestraften eten natuurlijk ook meer. Gelukkig heeft mevrouw J. B. S uit Zwijndrecht betere
ervaringen. Ze heeft een goede huisarts. De huisartsenpost (Dordrecht) bezoekt aan huis als je ouder bent en geen vervoer hebt. Het Albert Schweitzer-ziekenhuis is prima, evenals de poli. Ook de diabetes-pedicure en het controlesysteem voldoen uitstekend, terwijl zorgverzekeraar IZA een groot compliment krijgt: “U ziet, ik zou niet weten waarover ik zou moeten klagen.” Lezer K. over apotheken, zorgverzekeraar en verpleegkosten. De tube zalf op recept kost in dezelfde apotheek 9 euro meer dan ‘los’ gekocht. Het verschil betreft de ‘bereidingsvergoeding’, die de verzekering vergoedt. Ook zijn er in Nederland relatief veel minder apotheken dan in België, Duitsland en Frankrijk. Wegens hartklachten opgenomen in een ziekenhuis in Indonesië meldde hij dat per e-mail aan de zorgverzekeraar in Nederland: “Onmiddellijk werd teruggemaild dat dit telefonisch moest gebeuren. Toen ik zei dat het dan zo’n 60 euro zou gaan kosten, werd gezegd dat ik die mocht declareren. Ik heb dus mijn echtgenote in Nederland gevraagd om de zorgverzekeraar te bellen en die melding duurde bijna een vol uur. Een gratis email of een duur telefoongesprek! Op deze kosten wordt kennelijk door de zorgverzekeraars niet gelet. Het zou overigens wel goed zijn als elke verzekerde de rekeningen zou ontvangen die de zorgverzekeraar aan
maart/april 2012 | 27
Zorgspecial
de zorgverleners moet betalen. Dat zou het kostenbewustzijn zeer ten goede komen.” K. tenslotte, over een invalide familielid van 83, opgenomen in een verzorgingshuis met 7x 24 uur volledige verzorging, die prima is. Hij verzorgt haar administratie en stelt: “Haar inkomen bestaat uit AOW plus zorgtoeslag en een heel erg klein pensioentje. Van dat inkomen houdt zij nog ruim de helft van de AOW over om vrij te besteden. Gezien haar toestand kan ze dat niet geheel besteden en dus spaart ze nog.” Die conclusie is in overeenstemming met wat sommige kenners ook vinden: Zorgontvangers mogen daaraan best meebetalen, als dat in alle redelijkheid kan. Lezer A.B. te G, werkzaam bij het RIAGG stelt: Besparingen? Aan ‘luxeproblemen’ doet het RIAGG niet. Als iemand te laat bij ons komt, kan een (veel duurdere) opname in een psychiatrische instelling volgen. Besparen op de GGZ betekent een grotere kans op suïcides, relatieproblemen, overmatig alcoholgebruik en misbruik van drugs. Daardoor zullen geweld en criminaliteit toenemen. Vorige week vreesde staatssecretaris Teeven (Justitie) bij BNR-radio (22-2-2012) meer overlast op straat door psychiatrische patiënten, die om financiële redenen zorg gingen mijden. Minder geld betekent minder zorg, dus een groter beroep op andere, vormen van hulp. Erger nog is als door de ‘besparingen’ meer mensen langer arbeidsongeschikt worden (ZW, WIA want dat gaat heel veel geld kosten!! Ook de directe bezuinigingen vallen tegen, want ontslagen hulpverleners krijgen ook een uitkering. Stijgt het aanbod of neemt de vraag toe? Doordat de samenleving steeds hogere eisen stelt wat betreft sociale vaardigheden, arbeidsproductiviteit en stressbestendigheid, terwijl ook het gewone leven sneller en vooral ingewikkelder is geworden, stijgt in de GGZ de hulpvraag. Verder is, net als bij de fysieke zorg de diagnostiek verbeterd en worden problemen eerder onderkend zodat tijdig wordt ingegrepen en daardoor meer succes wordt geboekt.
28 | maart/april 2012 | Zorgspecial
Marktwerking leidt tot besparingen ! ? De zo gewenste marktwerking kost juist meer geld. De instellingen groeiden en het management groeide meer dan evenredig (ook qua salarissen) mee. Door bureaucratisering van onder meer het controlebeleid stegen de ‘overheadkosten’. Per euro die men uitspaart komen er drie aan extra kosten bij. Overigens denkt iedereen binnen de GGZ graag mee over hoe er efficiënter zou kunnen worden gewerkt. SP-zorgplan Lezer J.K. te S. is sterk gecharmeerd van de “Duitse variant” van het door het CPB ‘doorgerekende’ SP-plan. Daarbij is de nominale premie in de praktijk beperkt tot 150 euro per persoon (gaat naar de zorgverzekeraar). Het Rijk krijgt geen nominale bijdrage: dat voorkomt “het rondpompen van belastinggeld (administratiekosten 60 miljoen per jaar) en gedoe met zorg-toeslagen. In 2015 krijgen, als er niets verandert behalve de stijgende kosten, 5 miljoen huishoudens die zorgtoeslag, wat 6 miljard euro kost. De regering wil die toeslag structureel (blijvend) terugdringen met 2 miljard euro. Dat treft vooral lagere en middeninkomens waardoor het aantal noodgedwongen wanbetalers zal stijgen. In 2006 waren er nog ‘maar’ 190.000 wanbetalers; in 2012 wellicht 400.000”. Het betoog verder samenvattend: de toenemende werkloosheid en de premiestijging zijn dè oorzaak van de wanbetaling. Velen treffen een betalingsregeling en houden zich daaraan, maar straks, bij een totale achterstand van een half miljard euro, lukt dat steeds minder. Met een lagere nominale premie zal het aantal wanbetalers sterk dalen. J.K. eindigt met: “Uit de doorrekening blijkt dat de zorgkosten deels worden verschoven van de lage naar de hoge inkomens. Werkende alleenverdieners tot 65.000 euro per jaar betalen minder zorgkosten. Voor werkende tweeverdieners ligt de grens bij ca. 80.000 euro en een werkende alleenstaande gaat pas meer betalen als hij minstens 45.000 euro verdient. De meeste gepensioneerden gaan er ook flink op vooruit.” << Het klinkt bijna te mooi om waar te zijn.
Zorgspecial
Een onsje minder? – mag en kan niet!
Mevrouw L maakte ons attent op een berichtje op de website Joop.NL. Het gaat over een 18 jarig meisje dat zich bij een GGZinstelling meldde met problemen. Toen ze hoorde dat ze een eigen bijdrage moest betalen vertrok ze en pleegde kort daarna zelfmoord. Ze had zelf de vereiste 200 euro niet en wilde niet dat haar ouders van haar problemen wisten. Ze schrijft verder: “Het oorzakelijk verband is natuurlijk niet aantoonbaar, maar moeten we zulke risico’s durven lopen? Bovendien, waarom moet juist de GGZ zoveel (in vergelijking met de rest van de zorg) bezuinigen? Maar liefst 600 miljoen euro ! En vrijwel iedereen in de politiek is tegen de eigen bijdrage GGZ. Groen links is tegen, de PvdA is tegen, de SP is tegen, de PVV is tegen en van de VVD is ook staatssecretaris (van Justitie) Fred Teeven tegen. Wie drijft er hier nu zijn zin door? Ik kan mij niet aan de indruk onttrekken dat dat de minister van Financiën is en minister Schippers met tegenzin naar diens pijpen danst.” Mevrouw E-L te Z schrijft over akelige ervaringen met huisarts en specialist (citaten ingekort door de redactie): “Het is al diverse malen gebeurd dat men ons medicijnen wil voorschrijven die wij, gezien de bijwerkingen, niet willen slikken. Zo’n weigering wordt ons niet in dank afgenomen, ook al hebben wij het volste recht om zo’n medicijnvoorschrift te weigeren. Zo moest ik ineens, omdat men de richtlijn had aangepast, cholesterolverlagers gaan slikken, terwijl mijn cholesterolwaarden tot die tijd altijd prima waren geweest. Pas daarna zag ik in het programma Radar dat ik terecht die medicijnen had geweigerd. Er waren mensen die er akelige bijwerkingen van hadden gekregen waar ze maar moeilijk vanaf kwamen. En ze moesten veel moeite doen bij hun huisarts en apotheker om die medicijnen niet meer te hoeven gebruiken. Het gaat hier weer eens niet om de patiënt maar om de inkomsten van huisartsen, specialisten en apothekers. Waarom wordt daar niets aan gedaan, waar zijn de toezichthouders?” En haar verzekeraar laat ook grote steken vallen: “Voor wij voorjaar 2011 met vakantie gingen had ik medicijnen besteld bij de apotheek. Tot mijn grote verbazing kreeg ik van een bepaald medicijn i.p.v. de aangevraag-
de één stuks, drie extra verpakkingen. Ik heb nog diezelfde dag de drie extra verpakkingen naar de apotheek terug gebracht en heb de zorgverzekeraar gebeld met het verzoek te willen opletten dat er maar één stuks zou worden gedeclareerd in plaats van vier. Ik sprak met de verzekeraar af dat ik na de vakantie terug zou bellen om te horen of alles zo goed was verlopen. Toen ik na de vakantie belde kreeg ik te horen dat er inderdaad maar één stuks was verstrekt. Maar ik trof een paar maanden later op een door de verzekeraar op mijn verzoek verstrekte lijst van ten behoeve van mij gedane verstrekkingen voor het jaar 2011 toch de drie extra, door mij aan de apotheek terug gegeven, verpakkingen aan … 159 euro aan extra inkomsten voor de apotheek!!! Sinds die tijd houd ik alle medicijnverstrekkingen door onze apotheek extra goed in de gaten.” Gelukkig heeft een redacteur betere ervaringen met zijn pillen voor diabetes II. Na klachten over bijwerkingen werd gekeken naar de samenstelling van de ‘drager’ (het niet werkzame vulmateriaal) en een viertal merken uitgeprobeerd. Die met de minste bijwerkingen krijgt hij nu, zonder problemen. <<
Zorgspecial | maart/april 2012 | 29
Zorgspecial Regering en politiek
Zorg in het regeerakkoord Hoewel de voornemens uit het regeerakkoord maar deels zijn uitgevoerd, zijn de daarin vastgelegde standpunten bepalend voor de ambities van de Minister van Volksgezondheid (mevrouw Edith Schippers). De vraag is natuurlijk in hoeverre de bezuinigingen die voor de hele beoogde regeerperiode (2011-2014) 18 miljard euro moesten bedragen en waar nu nog eens 9 miljard bij zou moeten komen, hun weerslag krijgen op de zorg. Handhaaft de regering haar ambities, maar bezuinigt ze toch dan kan dat alleen als: a. de kosten van de zorg fors omlaag gaan en/of b. de burger meer gaat betalen voor de zorg Daarom zetten we hieronder een aantal van die ambities op een rijtje. We moeten ons daarbij sterk beperken, want alleen de simpele opsomming al vraagt twee volle tekstpagina’s. ( = verdwijnt; ✪ conflictpunt; hogere eigen bijdrage ; minder behandelingen)
Gezondheid (punt 5 van het regeerakkoord) Basiszorg • Kwalitatief goede basiszorg zo dicht mogelijk bij de patiënt: huisartsenzorg, wijkverpleegkundigen, thuiszorg, apothekers, fysiotherapeuten, regionale ziekenhuizen die basiszorg leveren en anderen; • Zorg die beter door de huisarts kan worden gegeven, gaat van het ziekenhuis ✪ terug naar de huisarts. Fusieverbod zorgaanbieder en zorgverzekeraar – De zorgverzekeraar koopt zorg in en daarbij moeten kwaliteit, dienstverlening en een scherpe prijs doorslaggevend zijn. Dat kan alleen als de zorgverzekeraar niet ook zelf aanbieder is. Topzorg ofwel concentratie voor kwaliteit (als openhartchirurgie in beperkt aantal ziekenhuizen). Geneesmiddelen – Er komt een nieuw vergoedingensysteem voor apothekers, zonder bonussen. Stringenter pakketbeheer Aandoeningen met een lage ziektelast (ongemakken) gaan uit het basispakket*. Buiten de EU geen dekking meer voor zorg uit het basispakket. Beperken gouden handdrukken zorg Gouden handdrukken worden sterk beperkt. Maximaal 75.000 euro ontslagvergoeding voor zorgbestuurders. Geestelijke gezondheidszorg (ggz) – blijft verzekerd. ✪ Eigen bijdragen 1e lijn worden verhoogd; voor de 2e lijn komen eigen bijdragen. Deel van 2e lijn gaat naar 1e lijn. Afspraak verzuimen is kosten betalen. Basispakket 1e lijn: aantal vergoede sessie van 8 naar 5. Grotere doelmatigheid wordt nagestreefd.
Ouderenzorg (punt 9 van het regeerakkoord) Vergrijzing en betere ouderenzorg Ouderenzorg vooral op buurt- en wijkniveau. De schaal
30 | maart/april 2012
van de instellingen moet terugkeren naar de menselijke maat. Voor de instellingen voor ouderenzorg is bijna 1 miljard euro vrijgemaakt voor investertingen in kwaliteit in zorg en zorgpersoneel. De zogenaamde zorgzwaartepakketten worden kostendekkend. Daardoor komt er meer financiële armslag en 12.000 extra medewerkers aan het werk. Instellingen voor ouderenzorg en de controle daarop Er komt een kwaliteitsinstituut ter ondersteuning van de instellingen in de ouderenzorg. Via een Wet Cliëntenrechten Zorg worden de rechten van patiënten versterkt. Ook komt er voor de bewoners een specifieke Zorginstellingen Beginselenwet die bijvoorbeeld hun recht regelt om elke dag te douchen en dagelijks desgewenst enige tijd in de buitenlucht door te brengen. Inspectie voor de Gezondheidszorg Het toezicht op de instellingen voor ouderenzorg wordt versterkt. Raden van Bestuur worden expliciet verantwoordelijk en aanspreekbaar op het functioneren van hun instellingen. De Inspectie voor de Volksgezondheid zal meer inspectie op de werkvloer uitvoeren. Naast het reguliere klachtenrecht komt er een mogelijkheid om bij ernstige klachten over persoonlijke verzorging en persoonlijke bejegening direct bij de IGZ te kunnen klagen. De inspectie komt bij zeer ernstige klachten onmiddellijk in actie. Conclusie Wie de interviews en de rest van deze zorgspecial heeft gelezen, moet tot de conclusie komen dat met de intenties van de regering niet zoveel mis is. Maar die intenties staan wel haaks op de al ingevoerde en nog in te voeren bezuinigingen. Jammer! <<
Zorgspecial
Nawoord Joop van Vliet
Zorg leeft … bezorgdheid om de zorg nog meer Naar schatting ontvingen we van u, de lezers van Ons Pensioen/Pensioenbelangen, 15.000 woorden aan tekst. Die hebben we doorgespit, ingekort, geredigeerd en verwerkt tot 14 pagina’s informatie – hopelijk leesbare informatie. Veel werk voor redacteur Roelof Jan Mulder, die gewoonlijk ook “Pensioen in de pers” schrijft, maar daar nu – helaas maar begrijpelijk – geen tijd voor had. Veel van de klachten blijken terug te voeren op geldgebrek. Geldgebrek bij hen die toch wel moeite hebben met hoge eigen bijdragen en hoge eigen risico’s, met de inkomensafhankelijke bijdrage (aib) en de dure aanvullende verzekeringen die vaak nodig zijn omdat het basispakket te sterk is uitgedund. Vrijwel iedereen heeft waardering voor het personeel op de werkvloer, “dat hard werkt tegen een bescheiden loon”, zoals een lezer het formuleerde. Hij wil (zelf
behorend tot ‘het topmanagement’) anoniem blijven, maar reageert omdat hij weinig waardering heeft voor graaiende collega’s. Daarover schrijft hij: “Managementlagen zijn gecreëerd door een ‘old boys zorgbestuurders network’ van hopeloos incompetente figuren. Ze schiepen een ‘zware zorgorganisatie’ zodat hun eigen salaris verhoogd kon worden tot de Balkenendenorm en liefst nog hoger. Als er herrie komt in en over de zorg onttrekken ze zich aan hun verantwoordelijkheid en tonen geen enkel moreel besef. Hoog tijd dat de bezem gaat door al die raden van toezicht en ‘ons kent ons’ bestuurdersclubjes. Maar dan wel zonder royale vertrekregelingen, waaraan niets te doen is omdat ze nu eenmaal afgesproken zijn met hun raden van commissarissen. Kunnen commissarissen die tekenen voor zulke regelingen niet gedwongen worden om al dat geld zelf te betalen. Er is toch sprake van onbehoorlijk bestuur, financieel mismanagement en misbruik van gemeenschapsgeld.” <<
maart/april 2012 | 31
