DE
GROTE
“OVERSTAP”
1
De Grote overstap !
Inleiding. Op de basisschool waar ik werkzaam ben als onderwijsassistente, begeleid ik een aantal leerlingen met autisme, die komend jaar de stap naar het voortgezet onderwijs gaan maken. Samen met onze internbegeleidster, de ambulant begeleidster en de leerkracht van de leerlingen hebben we handelingsplannen opgesteld om de overstap voor te bereiden. Om deze leerlingen beter te kunnen begrijpen en daardoor beter te kunnen begeleiden ben ik de opleiding voor Auti-coach gaan volgen. De overgang van de basisschool naar het voortgezet onderwijs is voor alle kinderen een hele stressvolle ervaring, daarvoor hoef je geen autisme te hebben. Maar voor kinderen met autisme is de overgang vele malen moeilijker. Alles wat jarenlang vertrouwd was, valt voor het kind weg. Hij of zij is opeens, soms weer de kleinste en jongste van de school. Hij moet wennen aan een nieuw gebouw, vaak verder van huis, met de fiets of de bus naar school? Nieuwe medeleerlingen, een massalere setting, nieuwe vakken, ieder uur een andere leerraar in een ander lokaal, meer huiswerk. Autisme. Autisme wordt beschouwd als een ontwikkelingsstoornis met een neurologische oorzaak. De hersenen van mensen met autisme functioneren daardoor anders; in het bijzonder de perceptie van de sensomotorische waarnemingen. Hierdoor bestaan hun waarnemingen uit losse fragmenten die voor de hen vaak niet te verbinden zijn, die voor de ander zelfsprekend zijn. Mensen met autisme kunnen beperkingen in de sociale interactie, in verbale en non-verbale communicatie en in het verbeelding- en voorstellingsvermogen. Hoe kunnen we de overstap naar het voorgezet onderwijs voor leerlingen met autisme zo goed mogelijk voor bereiden, zodat ze weten wat er gaat komen en wat er van hun verwacht gaat worden in het voortgezet onderwijs. Alle mensen met autisme ervaren op hun eigen manier hun beperking en problemen, ze zijn erg gebaad bij vaste, terug kerende programma’s.
2
Vast patroon. Elke les begin ik daarom met een vast patroon; Goede morgen (naam van de leerling) • Hoe ging het deze week in de klas tijdens de lessen? •
Waar zou je hulp bij kunnen gebruiken?
•
Hoe zou ik je erbij kunnen helpen?
•
Hoe is het contact tussen jou en de andere klasgenootjes? Heb je deze week nog afgesproken met een vriendje of vriendinnetje?
•
Hoe ervaar je het contact tussen jou en de juf/meester?
•
Wil je nog iets bespreken?
Er zijn leerlingen die door deze vragen te stellen, makkelijk vertellen wat er de afgelopen week is gebeurd.
Agenda. *Al in groep 7 zijn we begonnen met de aanschaf van een “1 Blik Agenda”. Dit is een speciale agenda voor leerlingen met autisme. De 1 Blik agenda is erg duidelijk en overzichtelijk. De leerling wordt geleerd zelfstandig zijn huiswerk te plannen en te structureren. De dagindeling wordt in tweeën verdeeld. Er is een opdrachten en een plangedeelte. Zo wordt geleerd elke dag een onderdeel van het huiswerk te maken. Tevens wordt geleerd om met drie kleuren te werken, rood staat voor; huiswerk moet af zijn. Groen staat voor; Huiswerk is klaar voor deze dag. Geel staat voor; Huiswerk is nog niet klaar voor deze dag. Samen met de leerling wordt bekeken of ze huiswerk hebben voor die week, voor welke dag en of ze hulp nodig hebben. Ook het inplannen van een werkstuk of spreekbeurt komt op deze manier aan de orde. Het huiswerk wat afgebakend is, maak som 3,4 en 5, is voor een leerling met ass vaak wel te doen, maar het maken van een spreekbeurt of boekverslag is moeilijker in te plannen. Wanneer zorg je welk onderdeel je af hebt. Op tijd beginnen met informatie te verzamelen, boeken in de bieb bestellen, informatie op internet opzoeken. Dit soort opdrachten vraagt extra begeleiding.
3
Door op tijd in te plannen ziet de leerling met autisme hoeveel tijd hij nog heeft om er aan te werken, elke week staat het in zijn agenda, tot de datum dat het werkstuk of de spreekbeurt af moet zijn. Hierdoor overvalt het hem niet; “Help. Ik heb nog maar1 dag, dan moet mijn werkstuk klaar zijn”. Doordat het elke week in zijn agenda genoteerd staat, wordt de tijdsdruk gedeeltelijk, weggenomen. Dat wil niet zeggen dat het met de 1 Blik agenda meteen goed gaat. Want je kunt het wel in je agenda schrijven, maar als je er niet inkijkt, schiet je er nog niets mee op. Daarom zijn we al in groep 7 hiermee begonnen. De leerlingen in groep 7 krijgen nog niet zo veel huiswerk, maar we hebben er ook samen het Verkeers examen ingepland. Heel duidelijk en vaak uitgelegd wat het inhoud, hoe het te werk gaat, wat er van de leerlingen verwacht wordt, regelmatig proefexamens gemaakt. In de 1 Blik agenda hebben we ook de datum van de drempeltoets voor groep 7 genoteerd. Door het opschrijven en door er over te praten is het voor de leerling met autisme in de klas duidelijker waar de leerkracht het over heeft. Kinderen met autisme horen het woord “Examen” of “Toets” en horen vaak verder niets meer, want een toets of een examen is een heel beladen woord. Voor een toets of een examen moet je heel veel leren, wat moet je weten? Een leerling met ass hoort niet dat de leerkracht gaat uitleggen wat het precies inhoud, dat er in de klas veel geoefend gaat worden, dat ze heel goed voorbereid gaan worden. Door de leerling met autisme voor te bereiden op wat er gaat gebeuren, probeer je wat stress weg te nemen. • In de tweede helft van groep 7 gaan we al met ouders, internbegeleider, ambulant begeleider en de leerkracht om de tafel voor de oriëntatie op het Voortgezet onderwijs. De ouders krijgen het advies om open dagen te gaan bezoeken, gesprekken met school leiding aan te vragen. Wanneer ouders het op prijs stellen kan de ambulant begeleider hun vergezellen op kennismakingsgesprekken op scholen. • We geven de leerlingen het advies op de website van de school te kijken voor ze de school gaan bezoeken, als er onduidelijkheden zijn kunnen ze vragen opschrijven en die op school stellen. • Met de leerlingen met autisme werken we met “Handleiding voor jezelf” deel 1 en deel 2. in groep 8 werken we met “handleiding voor jezelf, brugklas begeleiding”. In hele duidelijke stappen wordt hierin aangegeven wat er veranderd als je naar het voortgezet onderwijs gaat. • Wanneer het nodig is, adviseren we leerlingen om een cursus sociale vaardigheidstraining te volgen, bijv. “Rots en water”. Hier leren ze steviger in hun schoenen te staan, voor zichzelf op te komen. • We spelen regelmatig, samen met mede leerlingen, het “Kikker be Cool” en earth game spelletjes. In deze spellen gaat het vooral om samen werken, samen oplossingen bedenken, er is geen winnaar. • Voor de leerlingen van groep 8 hebben we het “Brugklas Spel”. • Alle leerlingen uit groep 8 worden voorbereid op de CITO- toets. Leerlingen met autisme kunnen altijd extra ondersteuning krijgen tijdens de voorbereiding, 1 op 1 nemen we een toets van een jaar eerder door.
4
•
Leerlingen met autisme kunnen moeite hebben met het in en uit pakken van hun rugzak. Hiervoor hebben we een picto schema gemaakt, waardoor het duidelijk wordt.
Rugzak uitpakken: Ik kom uit school en pak mijn tas uit: 1. Ik haal mijn etui eruit en leg deze op een vaste plek neer
2. Ik haal mijn agenda eruit en leg deze op een vaste plek neer
3. Ik hang mijn tas op een vaste plek aan de kapstok.
5
Rugzak inpakken Na het avond eten: 1. Ik pak mijn etui en doe deze in mijn rugzak
2. Ik pak mijn agenda en doe deze in mijn rugzak
3. Ik leg mijn tas bij mijn jas
•
Er zijn leerlingen die hulp hebben aan de Beertjes methode van Meichenbaum;
Beertjes methode van Meichenbaum Fase • • • •
1: Wat moet ik doen Algemene kijk en luisterhouding Nauwkeurigheid Stopgedrag Papagaaien (nadoen, nazeggen, herhalen)
Fase • • •
2: Hoe ga ik dat doen Formule, schema, bewerkingen Plannen Werkplan (heb ik het al eens gedaan, of moet ik een nieuwe strategie maken)
6
Fase • • • •
3: Ik doe mijn werk Werkhouding Aandacht Motivatie met ev. Beloning Foutmelding= terug naar fase 1
Fase 4: ik blik terug op mijn werk Wat vind ik ervan, terugblik stap voor stap Eerst hardop verwoorden, later een innerlijke reflectie.
Er zijn leerlingen die gebaad zijn bij een “In Pak Lijst”.
Maandag Altijd meenemen: § Agenda § Huiswerk: § Eten Extra:
Dinsdag Altijd meenemen: § Agenda § Huiswerk: § Eten Extra:
Woensdag Altijd meenemen: § Gymtas: sportschoenen+sportbroek+tshirt+water § Huiswerk: § Eten Extra:
7
Donderdag Altijd meenemen: § Agenda § Huiswerk: § Eten Extra:
Vrijdag § Agenda § Huiswerk: § Eten Extra:
Het kan zijn dat leerlingen met autisme moeite hebben met het zich aanleren van nieuwe lesstof;
Tips om nieuwe leerstof eigen te maken: • • • •
• •
Lees een hoofdstuk Deel het hoofdstuk op in belangrijke gedeeltes Schrijf de belangrijkste hoofdpunten op een wit vel papier, zonder er zinnen van te maken of lidwoorden te gebruiken Maak er een beknopte weergave van, waar alles in staat van het hoofdstuk, maar dan enkel losse trefwoorden, de belangrijkste zaken o Gebruik pijlen → (een gevolg of relatie ervan aangeven) of o streepjes ─ (iets wat erbij hoort) of o onderstreep woorden (om het extra belangrijk te maken) of o omcirkel een woord dat super belangrijk is, of o geef trefwoorden die bij elkaar horen een nummer, maak er een rijtje van, of o geef trefwoorden die bij elkaar horen een punt ● voor het woord, of o bedenk zelf iets om op een korte manier jezelf iets duidelijk te maken. Je hebt nu een uittreksel gemaakt van het hoofdstuk. Een hoofdstuk waar alles wat belangrijk is om te weten in staat, maar dan heel kort. Lees je uittreksel een aantal keren goed en leer het. Alles wat niet belangrijk is hoef je nu niet meer te lezen, dat scheelt in tijd.
8
Kamp en musical. Na de CITO-toets gaan we de leerlingen voorbereiden op het afscheidskamp en de musical. Het afscheidskamp is voor alle leerlingen van groep 8 een hele belevenis, maar voor leerlingen met autisme kan het erg intensief zijn. Je bent een hele dag, ‘s morgens, ‘s middags en ’s avonds met elkaar, samen eten, slapen dus de hele dag samen “zijn”. Ook de musical vraagt veel samenwerking, voor veel leerlingen met autisme niet van zelfsprekend. Maar door te kijken naar de kwaliteiten van de leerlingen kunnen ze wel daadwerkelijk hun steentje bij dragen, ze nemen bijv. de muziek voor hun rekening , helpen met het decor maken, er is altijd wel iets te doen, waardoor ook de leerling met autisme aan de musical deel neemt.
Afsluiting van de les;
Als afsluiting van de les vraag ik de leerling om voor de komende week een positieve gedachten te bedenken. Dat kan heel simpel zijn; “ik ga hart leren, want ik wil een goed punt halen voor de toets”. Of “deze week probeer ik minder ruzie te maken op het schoolplein”. Of “mijn kamer opruimen, zonder dat mijn moeder het zegt”. Op deze manieren bereiden we de leerlingen met autisme goed voor op de overstap naar het voortgezet onderwijs. Als onderwijs assistente probeer ik mijn steentje hieraan bij te dragen. Ilze Geerts. Januari 2014.
9
