Amsterdam . Antwerpen Em. Querido’s Uitgeverij BV 2011
inhoudsopgave a /Help, bere r n! Hoe ik ga pu
Watt weet jij al? 12 Hoe overleef ik mezelf? 16 Ezzie’s plakboek 22
de pu erteit b
verleef ik mezelf o Ho e e b u (d itenkant)
Hoe overleef ik ik... borsten en zo zo? 27 Hoe overleef ik... overal haar? 30 Hoe overleef ik... ongesteldheid? 33 Hoe overleef ik... zweet? 40 Hoe overleef ik... pukkels & puistjes? 42 Hoe overleef ik... met/zonder mode? 44 Zo overleef ik het! 46 verleef ik mezelf Ho e o (de binnenkant)
Hoe overleef ik... de chaos in mijn hoofd? 52 Hoe overleef ik... al die keuzes? 55 Hoe overleef ik... zonder dromen? 60 Hoe overleef ik... stress? 62 Positief denken! 66 Zelfkennis en balans 69 Hoe overleef ik... zonder zelfvertrouwen 72 Zo overleef ik het! 74
verleef ik... Ho e o a zi de nderen (en j mij)
Hoe overleef ik... mijn ouders? 79 Zo overleef ik het! 86 Hoe overleef ik... (zonder) mijn vriend(inn)en? 88 Zo overleef ik het! 96 Hoe overleef ik... op school? 98 Zo overleef ik het! 104 Hoe overleef ik... de liefde? 105 Hoe overleef ik... jongens? 109 Ezzie’s plakboek 114 Zo overleef ik het! 116 v o or d Go e je z n elf zorge Hoe overleef ik... met/zonder gezond eten? 121 Hoe overleef ik... verleidingen? 130 Hoe overleef ik... rust, ontspanning, zzz… 133 Zo overleef ik het! 136
Help, / a e r r b e u n! e p Ho ik ga . (vul hier je naam in) Aan: ................................ Van: Rosa van Dijk in) ..... (vul hier de datum Datum: ............................ overleefd! Onderwerp: Ik heb het
Lieve Hoi-lezer, rd, denk ik. l zo’n beetje uitgepube Ik ben nu achttien en we r de rug is R. op je 24e helemaal achte s pa t he t da n ge zeg Hoewel... ze itsel ik me wel een puberte Maar in ieder geval vo t kijk (ja, oma) vond ik he expert! Als ik erop terug oral ingewikkeld (mezelf vo soms best moeilijk en nende een hele leuke en span R), maar het was ook s meer er langzamerhand steed periode. Het was alsof en gingen. Ik heb gebotst deuren en ramen open en getobt, gehuild en geblunderd, getwijfeld te keuzes gemaakt, veel gelachen, goede en fou ik heb het overleefd! geëxperimenteerd en... n, er, weet beter wie ik be Ik ben nu minder onzek om. en daar ben ik heel blij wat ik wil en wat ik kan met jullie delen wat ik In dit boek wil ik graag zodat jullie allemaal geleerd heb, maar een puberteit geen zware tijd supertijd wordt. ee! Veel plezier & succes erm
Liefs van Rosa
10
t norma Is di al Vraag jij je wel eens af: is dit normaal? Bén ík normaal? Hoe zou dat bij andere meisjes zijn? Op de Hoe overleef ik...-website worden regelmatig enquêtes gehouden over allerlei onderwerpen die interessant zijn voor pubers. Meer dan 1000 kinderen tussen de 9-15 jaar hebben de vragen in dit boek beantwoord! Bij elk hoofdstuk vind je resultaten uit deze enquêtes terug.
Ben je al eens verliefd geweest? 10 jaar 11 jaar 12 jaar 13 jaar 14 jaar
Ja 76% 83% 83% 85% 86%
Heb je vaker ruzie met je familie dan vroeger? Nee Best wel Veel vaker
32% 49% 19%
Nee 16% 16% 5% 3% 1%
Nee Redelijk Ja
14% 52% 34%
Ben je al ongesteld?
Heb je iemand tegen wie je álles durft te zeggen? 25% 75%
Nee Ja
Het begint 71% 67% 58% 41% 15%
10 jaar 11 jaar 12 jaar 13 jaar 14 jaar
Nee 95% 79% 68% 33% 15%
Ja 5% 21% 32% 67% 85%
Heb je wel eens getongzoend?
Heb je al borsten? 10 jaar 11 jaar 12 jaar 13 jaar 14 jaar
Nee 24% 17% 17% 15% 14%
Ben je tevreden met je jezelf?
Ja 13% 17% 37% 56% 84%
10 jaar 11 jaar 12 jaar 13 jaar 14 jaar
Ja 4% 3% 6% 19% 13%
Nee 96% 97% 95% 81% 87%
11
Wat weet jij al? Doe de Grote Puberteitsquiz! De puberteit, wat is dat precies? Hoe weet je dat je een puber bent, waarmee begint het, wat is normaal en wat niet? Test je kennis in de Grote Puberteitsquiz!
de vragen
1 Wat begint er in de puberteit het eerst te groeien? a) je neus b) je voeten c) je borsten 2 Bij meisjes begint de puberteit gemiddeld a) twee jaar eerder dan bij jongens b) tegelijkertijd met die van jongens c) een beetje later dan bij jongens 3 Meisjes groeien vaak het snelst tussen hun a) 10e en 12e b) 11e en 13e c) 5e en 10e
12
4 Als je witte afscheiding hebt wanneer je nog nooit ongesteld bent geweest a) is er iets niet in orde b) betekent dat dat je lichaam zich aan het voorbereiden is op je eerste ongesteldheid c) moet je je beter wassen 5 Je kunt je vagina het best schoonhouden door a) er niet aan te komen b) te wassen met water en zeep c) te wassen met water 6 Als je last hebt van soppende oksels moet je a) veel deo spuiten b) dikke kleren aandoen c) scheren & schoonhouden 7 Schaamhaar komt vaak op het moment dat a) je voeten gaan groeien b) je voor het eerst ongesteld wordt c) je borsten gaan groeien
8 Je eerste ongesteldheid kun je verwachten a) ongeveer 2 à 2,5 jaar na het begin van het groeien van je borsten b) als je een poos lang stikchagrijnig bent c) als je een beetje schaamhaar hebt
11 Puistjes in de puberteit ontstaan door a) meer talgproductie b) vet eten c) stress 12 Puistjes kun je het beste weg krijgen door a) er van alles op te smeren b) je gezicht goed schoon te houden c) ze uit te drukken 13 Meisjes giechelen veel in de puberteit omdat a) ze zich daardoor lekker voelen b) ze veel gevoel voor humor hebben c) ze zich niet zo goed kunnen beheersen 14 Pubers verslapen zich vaak omdat a) hun wekkers het vaak niet doen b) ze hun oren niet goed schoonmaken en daardoor slecht horen c) hun hersenen in verbouwing zijn
9 Je merkt dat je borsten beginnen te groeien als a) je een bh moet kopen b) je tepels een beetje pijnlijk en opgezwollen zijn c) ze een beetje jeuken 10 Als je ene borst kleiner is dan de andere moet je a) een speciale bh kopen b) veel spinazie eten c) je geen zorgen maken
15 Stemmingswisselingen in de puberteit worden veroorzaakt door a) te veel snoepen b) verliefdheid/een gebroken hart c) hormonen die door je lijf razen 16 Als je 14 bent en nog geen puberteitsverschijnselen hebt a) ga je waarschijnlijk nooit puberen b) hoef je je geen zorgen te maken c) moet je naar de dokter
13
En zo zit het echt! De antwoorden
1 B Je voeten maken het eerst een
groeispurt, waardoor ze een tijd lang maatje zeilboot lijken in verhouding tot de rest van je lijf! Maak je geen zorgen, aan het eind van je puberteit past alles weer keurig bij elkaar.
2 A De puberteit begint bij meisjes twee jaar eerder! Daarom zien meisjes er op hun 13e of 14e meestal een stuk ouder uit dan jongens van die leeftijd. Tegen het 16e jaar is het verschil bijgetrokken.
3 B Tussen je 11e en je 13e groei je meestal het hardst. In je hele puberteit kom je gemiddeld zo’n 22 kg aan en word je 30 cm langer! Maak je dus geen zorgen als je nieuwe broek na twee weken al weer te strak zit! Het is niet dat je dikker wordt van te veel eten, het is gewoon de puberteit.
4 B Een aantal maanden voor je eerste ongesteldheid kan je vagina wat meer afscheiding produceren dan je gewend bent. Dat is heel normaal. Als je al ongesteld bent is een beetje afscheiding ook heel normaal. Het varieert gedurende je cyclus. Alleen als het vies ruikt, jeukt of een andere kleur heeft dan wittig kun je het beste even langs de dokter gaan.
5 C Water en zeep en ook middeltjes die je bij de drogist kunt kopen zijn niet goed voor je vagina. Warm water is voldoende. Maak ook de plooitjes tussen je schaamlippen schoon. Gewoon met je vingers en
14
water. Soms zit daar wat wit spul. Dat is talg (huidvet) en heel normaal, maar als je het niet regelmatig weghaalt kan dat gaan ruiken.
6 C Was je onder je armen met water en zeep, ’s ochtends en ’s avonds. Je okselhaar wegscheren scheelt ook. Als je deo gebruikt, koop dan natuurlijke. Dat werkt net zo goed, is beter voor je lijf en ruikt een stuk minder sterk.
7 C De eerste haartjes komen meestal tevoorschijn als je borsten beginnen te groeien. Eerst zijn het nog een paar zachte haartjes en langzamerhand wordt het meer. Na ongeveer twee jaar is het zoals het de rest van je leven zal zijn.
8 A Ongeveer 2 tot 2,5 jaar nadat je borsten zijn gaan groeien komt je eerste ongesteldheid. Dat is tussen je 10e en je 16e. De gemiddelde leeftijd is 12, 13 jaar.
9 B en C! De groei van je borsten begint met een klein hard schijfje onder je tepels. Dat kan gevoelig zijn en/of pijn doen met stoten. Langzamerhand wordt dat schijfje groter en gaat het gebied rond je tepels ook groeien. Soms staat de groei even stil en verandert er maandenlang niets, en soms gaat het opeens heel snel. Als je tepels jeuken is dat heel normaal.
10 C Bijna niemand heeft twee gelijke borsten (ook volwassenen niet). Als ze beginnen met groeien kan het zijn dat eerst de ene groter wordt en dan pas de andere. No span! Het komt helemaal goed!
11 A Puistjes ontstaan doordat je lichaam onder invloed van hormonen meer talg aanmaakt. Talg is een vettig stofje dat zorgt voor een beschermend laagje op je huid. In de puberteit neemt de productie ervan (tijdelijk) toe. Soms raken talgkliertjes (waardoor de talg naar buiten komt) verstopt en dat wordt dan een puistje of een mee-eter.
12 B Je kunt je gezicht het beste gewoon goed schoonhouden. Elke ochtend en avond wassen met warm water, eventueel met een natuurlijke facewash. Chemische middeltjes kunnen je huid irriteren en het zelfs erger maken. Druk de puistjes alleen uit als je er totaal voor paal mee loopt. Doe dat altijd met schone handen en een schoon gezicht. Nooit krabben, daar kun je lelijke littekens van krijgen.
13 A en C!
Beide antwoorden zijn goed. Als je lacht of giechelt maken je hersenen bepaalde stoffen aan waardoor je je lekker voelt (endorfines). Daarnaast is bij pubers een bepaald gebied in de hersenen nog niet helemaal uitontwikkeld, waardoor je je emoties nog niet zo goed kunt beheersen (ermee ophouden kan dus een probleem zijn). Wist je dat lachen heel gezond is? Het stimuleert je hart en de bloedcirculatie en vermindert de hoeveelheid stresshormonen!
14 C
Pubers verslapen zich regelmatig, omdat hun bioritme tijdelijk anders is. Ook dat komt doordat je hersenen nog in ontwikkeling zijn. Pubers worden later slaperig en omdat ze wel veel slaap nodig hebben slapen ze graag uit en/ of horen ze de wekker niet. Beste smoes ever!
15 C Door hormonen en ook omdat je hersenen verbouwd worden.
16 B De puberteit begint ergens tussen je 9e en je 15e. Er is een aantal dingen van invloed: je lichaamsgewicht (magere sprietjes beginnen meestal later) en je huidskleur. Donkere meisjes ontwikkelen zich vaak wat eerder dan blanke. En ten slotte is het voor een gedeelte erfelijk. Was je moeder vroeg, dan heb je een grote kans om ook vroeg te beginnen.
Hoe is jouw kennis van de puberteit?
de uitslag! Tussen de 0 en de 5 vragen goed: Je weet nog maar een beetje van de puberteit. In dit boek kun je er van alles over lezen. Kijk ook eens in de bibliotheek en op internet. Tussen de 5 en de 10 vragen goed: Je weet je er al aardig wat van af. Maar er is nog veel meer te ontdekken in Puberland! Lees en praat erover! Tussen de 10 en de 15 vragen goed: Je weet al veel over de puberteit. Maar zelfs voor jou geldt, als je iets niet weet, of ergens mee zit, praat er met iemand over! Tussen de 14 en de 17 vragen goed: Je kunt vast veel survivaltips aan je vriendinnen geven. Toch is dit boek ook voor jou heel handig, leuk en leerzaam!
15
mezelf Gek eigenlijk, hè, dat je ruzie kunt hebben met jezelf. Ruzie met je broertje, je ouders, je bff, hoe vervelend ook, dat is allemaal nog wel te begrijpen, maar met jezelf? Heb jij dat ook, net zoals ik dat had (en soms nog heb), dat je stemmen in je hoofd hebt die commentaar op van alles en nog wat geven? Heel vermoeiend, want het is nooit goed. Je kunt jezelf aardig gek maken als je niet met anderen praat over wat je dwarszit. Dus ben je chagrijnig, sikkeneurig, ongelukkig en onzeker en ontevreden? Krop het niet op, maar doe zoals Esther en ik en msn het eruit! En als er geen vriendin online is: een potje msn’en met jezelf kan ook opluchten! Rozelita zegt: Hé Ezzeldebezzel, gezellie! Ez zegt: Moet eigenlijk leren. Proefwerk geschiedenis morgen. Geeeen zin. Rozelita zegt: Ik ben net klaar. Hoe was je dag? Ez zegt: In een woord: bleeeeeeh! Een echte Hoe overleef ik mezelf-dag. Jouwe? Rozelita zegt: Best oké. Niks speciaals. Vertel. Ez zegt:+HWLVJHZRRQ]R·QGDJGDWQLNVOXNWHQ alles verkeerd gaat, dat iedereen stom en lelijk is, en ikzelf nog het meest en dat ik pieker over van alles en nog wat. Dat ik mezelf een moddervet monster vind en dat ik bang ben dat ik nooit een vriendje krijg omdat ik lelijk en oninteressant ben. Verder heb ik ruzie met mijn moeder, ben ik chagrijnig en heb ik buikpijn. En ik ontdekte net dat ik een grote en een kleine borst heb. Rozelita zegt: Ooo, als dat alles is R. Ez zegt: Nee, dat is niet alles. Ik heb ook een dikke pukkel op mijn kin. Rozelita zegt: Dat is het? Ez zegt: En ik heb het brein van een veldmuis. Ik krijg dat stomme proefwerk er niet ingestampt.
16
Rozelita zegt:$UPH(]GHӿH] Ez zegt: En ik heb een ontzettende vreetbui. Je wilt niet weten wat ik al achter mijn kiezen heb. Rozelita zegt: Wilt u survivaltips van dokter Rosieladielo? Ez zegt: Graag. Rozelita zegt: Klinkt als een typisch gevalletje van BO. Ez zegt: Pardon? Rozelita zegt: Bijna Ongesteld. Dan ziet de wereld er soms even anders uit. Ez zegt:(FKW")ILQP·QDJHQGDNLMNHQ
Ez zegt: Je hebt gelijk. Moet het morgen of overmorgen worden. Rozelita zegt: Dus: het gaat over. Noooooooooo span! Ez zegt: Is dat een survivaltip? Rozelita zegt: Nou, je weet nu wat er aan de hand is, dan kun je daar toch rekening mee houden? Ez zegt: Ja, maar ik heb nog steeds survivaltips nodig om mezelf te overleven. Ik ben bang dat ik rare dingen ga doen. Rozelita zegt: Haha, zoals? Ez zegt: Nou... naar beneden sneaken en de andere helft van de chocoladetaart die mijn vader vanmiddag gebakken heeft mee naar boven smokkelen, en die met mijn beide handen achter elkaar in mijn mond proppen... Rozelita zegt: Mmmm!
Ez zegt: Ik kan niet huilen op commando. Rozelita zegt: Denk dan aan iets heel zieligs, dat helpt. Ez zegt: Aan mezelf dus. Rozelita zegt: Vind je jezelf zielig? Ez zegt: Ja, eigenlijk wel. Niemand houdt van mij. Rozelita zegt: Volgens mij is Lola dol op je. Ez zegt:-DӾMQ/RODLVHHQYDUNHQ=HKRXGW alleen maar van me omdat ik haar altijd lekkere hapjes breng. Rozelita zegt: Vergis je niet, varkens zijn heel slim hoor! En ik hou van je. Ez zegt:+RHNXQMHQRXYDQ]R·QOHOLMNH chagrijnige, schele jampot houden? Rozelita zegt: Ja, dat is voor mij ook een groot raadsel. Ez zegt: Echt? Rozelita zegt: Nee, joh! Waar is je humor gebleven? Grapje! Ez zegt: Dat is het, ik ben mijn humor kwijt. Ik ben HHQKXPRUOR]HGXӽHGZHLO Rozelita zegt: Survivaltip 2: voor als je in de
knoop zit met jezelf: neem afstand! Probeer om jezelf te lachen. Zie de humor van de situatie in. Zonder humor ben je verloren!
Ez zegt: Verder heb ik zin om al mijn stomme kleren kapot te knippen en zo hard op mijn bed te springen dat ik er met veel gekraak dwars doorheen ga. En ik heb zin om een potje te huilen. Rozelita zegt: Nou, dan komt hier
survivaltip 1: Als je moet huilen, hou het niet in! Huil, snik, snotter, snuf en brul erop los! Daarna zul je je erg opgelucht voelen.
Ez zegt: Nou, dat vind ik maar een stomme survivaltip. Je kunt toch niet op commando de humor ergens van inzien? Net zomin als je op commando kunt huilen. Rozelita zegt: Ja, zorrie hoor, jij bent de survivaltip-expert, dat weet ik ook wel. Ez zegt:=REHGRHOLNKHWRRNZHHUQLHW=LHMHKHE ik ook al ruzie met jou. Ik ga maar bij Lola in de schuur uithuilen. Rozelita zegt: Neem de taart mee. Ez zegt: R Rozelita zegt: Survivaltip 3: Bedenk wat er
allemaal goed is. Ez zegt: Kijk die vind ik beter: positief denken. Rozelita zegt: R Rozelita zegt: Ik zal je helpen. Noem drie dingen van jezelf waar je tevreden mee bent. Van je uiterlijk.
17
