INHOUDSOPGAVE. Voorwoord FUTUREMAGAZINE 3

INHOUDSOPGAVE 3

Voorwoord

4

Elf jaar The Future Group

6

Visie op arbeid

10

Maat aan het woord

12

Dinnerspots

14

Interview Prins Bernhard van Oranje

17

Stichting DaDa

18

Interview Klantgericht denken

21

Q&A Lange Frans

22

Interview Ronald Koeman

25

Q&A Jacqueline Govaert

26

TFG vlag on Tour

29

Lido club

30

Maat aan het woord

32

Evenement innovatie

34

Interview Intelligente energiemeters

37

The Future Group Draak

38

Interview IBM

41

The Future Group & friends

42

De eerste zaterdag van september

Bart Timmer Pascal de Koning

Voorwoord Voor u ligt alweer de vierde editie van Future Magazine. Deze editie heeft het thema ‘innovatie’ meegekregen. Innovatie is essentieel voor organisaties die voorbereid willen zijn op de dag van overmorgen. TFG heeft haar geheel eigen kijk op arbeidsmarktinnovatie en wil een belangrijke maatschappelijke, leidende rol spelen in het volwassen maken van de sterk groeiende zpp arbeidsmarkt. The Future Group (TFG) wil uitgroeien tot het toonaangevende ICT- en HRM kennisbedrijf van en voor zzp’ers in Nederland. Anno 2014 is The Future Group naar verwachting 500 ondernemers groot, momenteel is The Future Group reeds de grootste fysieke zzp community van Nederland. Om deze doelstellingen te kunnen bereiken probeert The Future Group op verschillende manieren te innoveren. Denk hierbij aan arbeidsmarktonderzoek, innovatieavonden voor klanten en ondernemers, kennisuitwisseling in maatschapvergaderingen en een social web voor TFG’ers ter vervanging van intranet en het vele e-mailverkeer. Het is inmiddels alweer een jaar geleden dat wij groots ons tienjarig bestaan hebben mogen vieren. Nog steeds kijken wij daar met veel plezier op terug, maar natuurlijk zijn wij gefocust op de toekomst. Onze plannen zijn ambitieus, transparant en voor iedere ondernemer binnen The Future Group begrijpelijk en inzichtelijk. Wij proberen er dan ook gezamenlijk voor te zorgen dat alle plannen op de juiste manier uitgevoerd worden. Wij geloven namelijk dat ons concept en onze manier van werken vernieuwend, krachtig en inspirerend zijn voor zowel de ondernemers bij The Future Group als voor onze klantrelaties. Om de waardering naar onze collega’s, klanten en andere relaties uit te spreken hebben wij op 3 september 2011 opnieuw een mooie avond georganiseerd te Republiek Bloemendaal. Een informeel feest met veel entertainment en een mooi diner, waar op een speciale wijze contacten onderhouden kunnen worden. In dit vierde magazine hebben wij geprobeerd een zo breed mogelijke invulling te geven aan het thema ‘innovatie’. Hierbij komt onder andere Martijn Demurtas van Hewlett Packard aan het woord, maar ook Prins Bernhard van Oranje en Barcelonalegende en nieuwe trainer van Feyenoord: Ronald Koeman. Maar natuurlijk laten wij in dit magazine ook de artiesten van The Future Group & Friends, ons jaarlijkse evenement voor vakspecialisten en relaties, aan het woord. Bij deze willen wij Jacqueline Govaert en Lange Frans dan ook hartelijk danken voor hun medewerking aan Future Magazine en de geweldige avond op 3 september! Wij hopen u opnieuw een magazine aangeboden te hebben dat zowel informatief als entertainend is, waarbij de wereld van innovatie en die van The Future Group op een juiste wijze wordt weergegeven. Veel leesplezier!

Bart Timmer

Pascal de Koning

FUTUREMAGAZINE

3

THE FUTURE

Dat The Future Group al enkele jaren uit de kinderschoenen is getreden is inmiddels bekend. In de loop der jaren zijn er vele evenementen, borrels en andere festiviteiten georganiseerd die een goed beeld geven van de organisatie, de sfeer en de onderlinge samenwerking. Graag nemen wij u mee in elf jaar plezier, overleg en hard werken.

4

FUTUREMAGAZINE

GROUP

FUTUREMAGAZINE

5

ONZE VISIE OP ARBEID Op het moment van schrijven is het onrustig op de financiële markten en is de grote vraag of de zwaarste economische crisis sinds de tweede wereldoorlog nu echt achter ons ligt of dat we een zogenaamde “doubledip” gaan krijgen. Een echte double-dip zal grote gevolgen hebben. In de afgelopen crisis van 2008-2010 is de afzet binnen de zakelijke dienstverlening al met bijna tien procent terug is gelopen, ter wijl ook de tarieven een aardige duik maakten.

Pas sinds halverwege 2010 groeit de markt weer bescheiden en lijken de ergste prijsdalingen achter de rug. Als het economisch herstel van het laatste jaar langzaam doorzet, denken wij dat we fantastisch gepositioneerd zijn om van het herstel te profiteren. In de behoedzame markt van 2011 bloeit The Future Group, is onze bank leeg en worden wij benaderd door nieuwe en bestaande klanten voor interessante en uitdagende projecten. Dit is daarom een mooi moment om eens terug te kijken naar de ontwikkelingen in de afgelopen tien jaar, maar ook om vooruit te kijken en de ontwikkeling van de markt en van onze maatschap te schetsen; waar staat The Future Group in 2020? Daarbij kijken we met een schuin oog naar de korte termijn ontwikkelingen op de ICTmarkt, maar gaat onze aandacht vooral uit naar de lange termijn ontwikkelingen op de arbeidsmarkt. Crisis mag ons veel vertrouwen geven Voordat we terug kijken naar de afgelopen tien jaar, willen we eerst zeggen dat de afgelopen crisis ons veel vertrouwen heeft gegeven. The Future Group heeft het

goed gedaan in een zeer zware periode, zeker als we ons vergelijken met andere ondernemingen. Wij hebben ook wel eens moeten slikken in de vechtmarkt van 2009/2010, maar The Future Group is, over het algemeen, aan het werk gebleven. We hebben ook veel geleerd van de crisis. De goede prestatie komt deels door de grote verscheidenheid aan klanten en de loyaliteit van onze klanten, maar is ook te danken aan de hoogwaardige specialistische vakkennis die The Future Group levert. In de crisis heeft The Future Group klanten geholpen met integraties, ontvlechtingen, fusies en veranderingen in wetgeving. Dit zijn opdrachten die ondanks de crisis door moesten gaan, omdat zij van essentieel belang zijn voor de business van onze klanten. Bij deze complexe opdrachten is onze hoogwaardige kennis en ervaring van grote toegevoegde waarde en zijn wij de juiste partner. Door deze hoge kwaliteit denken wij dat The Future Group niet alleen goed bestand is tegen een eventuele “double dip”, maar ook uitermate goed gepositioneerd is om volop van een oplevende economie te profiteren.

Arjan van den Born

6

FUTUREMAGAZINE

Bron: CBS

Figuur 1: Omzet IT diensten Nederland (2000-2011)

Sterke groei van de afzetmarkt afgewisseld met forse recessies

Zelfstandige kiest voor autonomie en professionaliteit

Als we naar de afgelopen tien jaar kijken, dan zien we een sterk groeiende markt tot het barsten van de dot.com bel in 2001 (figuur 1). Daarop volgde een scherpe recessie waarin de omzet van de sector met acht procent terug liep. Eind 2003 was het pad naar boven echter weer gevonden en de markt groeide tussen 2003 en 2008 met meer dan tien procent per jaar. Sinds medio 2008 is er weer sprake van een teruggang. De omzet van de sector is in die periode met ongeveer vijf procent gekrompen. Pas sinds halverwege 2010 is er sprake van een voorzichtig herstel. Naar verwachting zal de omzet van de sector over dit jaar voorzichtig door blijven groeien met ongeveer twee procent.

De groei van het aantal zelfstandigen is al die jaren opmerkelijk robuust geweest. Zelfs recessies hebben nauwelijks invloed gehad. Alleen in het derde kwartaal van 2009 is het aantal zelfstandigen even afgenomen, maar het kwartaal erop groeide het aantal zelfstandigen al weer. Deze robuuste groei van het aantal zelfstandigen wijst op de grote aantrekkingskracht van het zelfstandigen bestaan. Deze aantrekkelijkheid zit maar voor een zeer beperkt deel in de hogere geldelijke beloning. Uit al het onderzoek (SER advies, 2010) blijkt dat autonomie en professionaliteit de belangrijkste redenen zijn om zelfstandig te worden. De vrijheid om je vak en carrière naar eigen inzicht vorm te geven motiveert mensen. Dit wordt nog eens bevestigd in het recent verschenen boek “Drive” van Daniel Pink (2011). Hieruit blijkt duidelijk dat mensen worden gemotiveerd door autonomie, ontwikkelen van meesterschap en een gezamenlijk ideaal. Deze drie pilaren (autonomie, meesterschap en verbondenheid) vormen ook de basis van The Future Group. Als geen andere maatschap in Nederland proberen wij de werkrelatie van de toekomst vorm te geven door mensen zelf verantwoordelijk te maken voor hun professionele en maatschappelijke ontwikkeling gecombineerd met de juiste ondersteuning waar nodig.

Steeds meer zelfstandige professionals op de arbeidsmarkt In diezelfde periode is het aantal zelfstandige professionals in Nederland bijna verdubbeld van 400.000 naar 750.000 zelfstandige professionals (figuur 2). Deze stormachtige groei van het aantal zelfstandige professionals is opmerkelijk omdat het aantal traditionele zelfstandigen (de detaillist, de horecaondernemer en de boer) in dezelfde periode gekrompen is. De groei is daarom bijna volledig veroorzaakt door de opkomst van de nieuwe zelfstandige professional. Deze is vaak werkzaam is in de zakelijke dienstverlening (incl. IT) of de creatieve sector. Op dit moment zijn er bijna 400.000 mensen die als moderne zelfstandige ondernemer hun brood verdienen in één van deze dienstverlenende sectoren.

Bron: CBS

Figuur 2: Ontwikkeling van het aantal zzp-ers in Nederland 2000-2011

Groei zelfstandigen in alle sectoren en beroepen Deze groei van het aantal zelfstandigen is zichtbaar in bijna alle economische sectoren; van Architectuur tot Zorg. De verschillende subsectoren binnen de zakelijke

dienstverlening hebben in de afgelopen vijf jaar allemaal een sterke stijging van het aantal zelfstandigen laten zien, zoals IT dienstverlening (+ 72%), management advies (+ 68%), informatie diensten (+61%) en design (+60%). In accountancy (40%) en juridische dienstverlening (45%) is het aantal zelfstandigen ook sterk gegroeid, maar minder dan in de eerstgenoemde sectoren (figuur 3). Vele zelfstandigen hebben het lastig op dit moment Het bovenstaande wil niet zeggen dat alles koek en ei is in de wereld van de zelfstandigen. Gemiddeld is het inkomen van zelfstandige professionals 15 tot 20 procent gedaald in de periode 2008-2010. Menig zelfstandige heeft het nog steeds erg moeilijk. Dit komt deels doordat veel grote bedrijven de bezuinigingen afwentelen op hun externe schil en ontzien daarbij de interne krachten grotendeels. Deze wijze van besparing is veelal ‘penny-wise, pound foolish’, maar voor veel bedrijven simpelweg de snelste wijze om tegen lage kosten besparingen te realiseren. Deze bezuinigingen op externen worden deels gerealiseerd door het schrappen van projecten, deels door het vervangen van externen door internen, en tot slotte ook een deel door de tarieven van externen fors te verlagen. In sommige branches zijn tarieven zo laag dat een zelfstandige hiervan nooit pensioen en verzekeringen kan betalen. De crisis is zeker deels afgewenteld op de externen en er is in verschillende beroepsgroepen sprake van grote verborgen werkloosheid. Als de economie gaat aantrekken, zal dat goed nieuws zijn voor de zelfstandigen die nu hun buffervermogen langzaam opeten. Het is hier belangrijk om op te merken dat “de zelfstandige” niet bestaat. Er is een enorme verscheidenheid in beroepen, competenties en persoonlijkheden. Zelfstandige coaches zijn niet te vergelijken met technisch professionals. Interim managers niet met bouwvakkers. En programmeurs niet met verpleegsters. Wel lijkt er in de afgelopen crisis een tweedeling te zijn ontstaan binnen de groep zelfstandigen. Zelfstandigen met specifieke kennis waar bedrijven en consumenten niet zonder kunnen hebben het eigenlijk goed gedaan. Zelfstandigen met ‘nice-to-have’ of generieke competenties hebben het een stuk lastiger. Maar ook grote bedrijven groeiden nauwelijks in de zakelijke dienstverlening Uit het bovenstaande blijkt dat veel zelfstandigen het vrij lastig hebben in de afgelopen crisis, maar ook grote bedrijven in de zakelijke dienstverlening hebben het lastig. Als over een periode van vijf jaren wordt teruggekeken, dan blijkt dat het

FUTUREMAGAZINE

7

Figuur 2: Ontwikkeling van het aantal zzp-ers in Nederland 2000-2011

Bron: CBS

Zes soorten bedrijven in de zakelijke dienstverlening

aantal grote bedrijven (meer dan 50 werknemers) in de zakelijke dienstverlening in de afgelopen vijf jaar nauwelijks is toegenomen. In sommige subsectoren is het aantal grote ondernemingen zelfs gedaald. Het aantal kleine (2 tot 10 werknemers) en middelgrote bedrijven (10-50 werknemers) nam wel toe, beiden met ongeveer 20 procent). Deze cijfers geven aan dat juist veel kleine en middelgrote bureaus het relatief goed doen. Er is blijkbaar sprake van een versplinterende markt waar grote bedrijven het structureel lastig hebben. Succes van The Future Group in een grillige veranderende markt Ondanks de grillige markt is The Future Group in de tien jaar van haar bestaan aanzienlijk gegroeid. Van een droom

van twee ondernemers, naar een droom van 150 maten. The Future Group heeft zich meer dan bewezen. Dit succes is gebaseerd op drie pijlers. Ten eerste het unieke samenwerkingsmodel van professionals (de maatschap). Dit model geeft maten niet alleen een duidelijke eigen verantwoordelijkheid en autonomie over de richting van de onderneming, maar het geeft de maten ook een gezamenlijk referentiekader en een vertrouwensbasis om samen te leren en samen te werken. Ten tweede het hoge kwaliteitsniveau van de maten; professionals die een kei zijn in hun vak. Ten derde de centrale organisatie die de maten ontlast met verkoop, administratie en organisatievraagstukken zodat zij zich kunnen focussen op hun vak en de ontwikkelingen daarbinnen.

Als we naar de markt kijken zien we zes verschillende soorten bedrijven opereren (zie tabel). Allereerst is dat het traditionele bureau met vaste werknemers. Dit klassieke organisatiemodel bestaat al tientallen jaren (bv. CAP Gemini, Logica) en maakt soms gebruik van een partnerstructuur (bv. Deloitte, KPMG). Ten tweede het detacheringbureau (bv. IT staffing). Dit bureau heeft vaak met een sterke verkooporiëntatie. Ten derde de netwerkorganisatie of ‘Community of Practice’ waarin losse zzp-ers samen werken (bv. Archos, SMC-Networks). Mede door de crisis zien we hier op dit moment veel gebeuren omdat zelfstandigen steun zoeken bij elkaar en samen sterker proberen te staan. Een zeer bijzondere vorm van samenwerking zijn de zogenaamde broodfondsen waarbij zelfstandigen beloven elkaar te helpen bij ziekte. Ten vierde de hyperspecialisten; vaak kleine of middelgrote bureaus met een hele sterke focus op een bepaald specialisme (bv. HR strategie). Ten vijfde het kleine bureau dat drijft op het persoonlijke netwerk van de eigenaar. Tot slot zien

Bron: onderzoek Arjan van den Born, Universiteit Utrecht

Zes ideaaltypen ondernemingen in de zakelijke & IT dienstverlening

8

Ideaaltype

Voorbeelden

Sterkten

Zwakten

Traditioneel bureau

CAP Gemini, Deloitte

Merknaam, reputatie, klantrelaties

Te hoge tarieven, aantrekken en behouden van ervaren professionals

Detacheringbureau

IT Staffing

Verkooporiëntatie, lage prijzen, grote database

Aantrekken en behouden van ervaren professionals

Netwerkorganisatie (Communities of Practice)

Archos, SMC-Networks

Binden en boeien van professionals

Verkoopkracht, potentie tot effectief samenwerken, geen kwaliteitscontrole

Hyperspecialist

HR Strategie, Polteq

Focus, met beperkt netwerk en sterke reputatie

Niet schaalbaar buiten eigen specialisme, kwetsbaar, branding

Persoonlijk netwerk

Diverse kleine bureaus en zzp-ers met sterk eigen netwerk

Persoongebonden netwerk

Nauwelijks schaalbaar buiten eigen netwerk

Crowdsourcing en marktplaats

Utest, 99Designs, UWV marktplaats

Lage kosten, grote diversiteit aan professionals/diensten, nieuwe leveringsconcepten

Geen ervaren professionals, geen kwaliteitscontrole, gericht op commodities

FUTUREMAGAZINE

we ook steeds meer marktplaatsen en ‘crowdsourcing’ initiatieven opkomen (bv. UWV marktplaats, 99 Designs, Utest). Elk van deze verschillende ideaaltypen heeft verschillende voor- en nadelen. Organisatiemodel van The Future Group: het beste van drie werelden In werkelijkheid zijn veel ondernemingen een mix zijn van bovenstaande zes soorten bedrijven. The Future Group is wellicht het beste voorbeeld hiervan. Het organisatiemodel van The Future Group combineert de eigenschappen van een community (boeien en binden van ervaren professionals), met eigenschappen van een detacheringbureau (verkoopkracht), en een traditionele onderneming (een sterke merknaam en hechte klantrelaties). Professionele kennis en ervaring worden schaarser Met de komende vergrijzing wordt kennis en ervaring van echte professionals steeds belangrijker. De onderkant van de markt kan uitbesteed worden, maar echte vakmensen worden schaars. Van de bovenstaande zes ideaaltypen hebben traditionele bureaus en detacheringbureaus de meeste moeite met het aantrekken en behouden van deze ervaren professionals. De kans is daarom groot dat zij de slag om de ervaren professional gaan verliezen. ‘Communities of practice’ zijn wel in staat professional aan zich te binden, maar zij missen vaak de organisatiekracht om samen te acquireren, samen te innoveren en samen te werken. Het aantal hyperspecialisten zal naar verwachting toenemen, maar dit zal vooral gebeuren in niches. Ook ondernemingen die drijven op het eigen persoonlijke netwerk zullen altijd blijven bestaan, maar deze groep ondernemingen zal krimpen als de markt transparanter wordt. De ontwikkeling van ‘crowdsourcing’ initiatieven is het moeilijkste te voorspellen. Wel is duidelijk dat deze nieuwe bedieningsconcepten een revolutie kunnen gaan veroorzaken in enkele vakgebieden, zoals de opkomst van confectie de kledingindustrie totaal veranderd heeft.

The Future Group is uitermate goed gepositioneerd om verder te groeien Als we vooruit kijken naar 2020 denken wij dat de formule van The Future Group ideaal gepositioneerd is om te profiteren van de toekomstige schaarste aan professionele kennis. Het model van The Future Group combineert organisatie- en verkoopkracht met het boeien van professionals door meesterschap, autonomie en een gezamenlijk ideaal. Het ligt in de lijn der verwachtingen dat andere bedrijven het model van The Future Group willen kopiëren om die ervaren professional aan zich te binden. Het is echter zeer de vraag of zij hiertoe in staat zijn. Gevestigde belangen maken het niet eenvoudig om deze draai te maken. Netwerkorganisaties zullen juist meer nadruk gaan leggen op verkoop- en organisatiekracht, maar daar waar deze verregaande samenwerking botst met het DNA van de community zullen deze initiatieven ook mislukken. Focus op het continu verbeteren van de zaken die we al goed doen Terwijl ondernemingen zullen gaan proberen om ons organisatiemodel te kopiëren werken wij hard aan het verstevigen van onze voorsprong. Dit doen we langs een aantal lijnen. Het belangrijkste is dat we blijven investeren in de dingen die we al goed doen, maar waarbij wij altijd streven naar verbetering. Hierbij kun je denken aan het continu aantrekken van de juiste professionals, aan ontwikkeling van onze maten, het blijvend verbeteren van de samenwerking tussen centrale organisatie en maten, maar ook de gezamenlijke ontwikkeling van nieuwe en bestaande diensten. Alles is erop gericht om de kwaliteit van onze dienstverlening continu te verhogen door het bieden van unieke professionele kennis en ervaring die klanten daadwerkelijk verder helpt. Weken aan naamsbekendheid en reputatie Daarbij gaan we meer investeren in onze merknaam. Door op een slimme en creatieve wijze de merknaam te ‘laden’ en door strategische projecten aan te trekken, willen we bouwen aan de naamsbekendheid en reputatie van onze maatschap.

Het is de bedoeling dat klanten direct aan The Future Group denken als complexe en risicovolle projecten moeten worden uitgevoerd. Dat The Future Group wordt gezien als een community van zelfstandigen van het allerhoogste niveau. Door samen te werken aan een sterke reputatie kunnen klanten ons beter vinden, wordt onze unieke professionele expertise herkend en erkend, worden we nog meer betrokken bij interessante projecten en zijn klanten ook bereid zijn hogere tarieven te betalen.

The Future Group wil sociaaleconomische positie van de zelfstandige versterken The Future Group is een verzameling van maatschappen. Dat impliceert ook de verantwoordelijkheid voor maatschappelijke ontwikkelingen. The Future Group wil een actieve rol spelen in het maatschappelijke debat rond de sociaaleconomische positie van de zelfstandige en wil deze positie verstevigen. Een van deze belangrijke initiatieven is het keurmerk ‘ZZPerkend’. Met dit keurmerk willen wij het kaf van het koren scheiden en voorkomen dat de zzp-er een ‘Beun de Haas’-imago krijgt. Het is voor ons belangrijk dat de ondernemende en professionele instelling van zelfstandigen door markt en overheid gewaardeerd wordt.

FUTUREMAGAZINE

9

Maat

aan het woord

Menno van den Berg

Conceptueel denken

par vus numero, magnus merito

In de ICT-wereld is het testen van een applicatie vaak essentieel. In sommige gevallen is het zelfs van levensbelang dat een applicatie grondig getest is. Hoe groter de bedrijfsrisico’s zijn, des te belangrijker het is om die applicatie(s) die de bedrijfsprocessen ondersteunen goed gestructureerd te testen. Menno van den Berg, testpecialist bij The Future Group, is momenteel werkzaam op een project bij IVENT, leverancier van noodzakelijke betrouwbare informatievoorziening aan het Ministerie van Defensie. Binnen zijn project test hij een zeer uitgebreid management informatie systeem dat ontwikkeld is en beheerd wordt voor het CLSK (Commando Lucht Strijdkrachten). Hoewel Van den Berg niet veel kwijt mag over de inhoud van het project, kan hij wel de keuze voor testautomatisering toelichten.

10

FUTUREMAGAZINE

foto: ministerie van defensie / De Volkskrant

& testautomatisering

Sinds augustus 2010 is Van den Berg voor de tweede keer in zijn carrière werkzaam voor het Ministerie van Defensie aan dezelfde applicatie. Zes tot acht jaar geleden heeft hij als testautomatiseerder een groot gedeelte van de geautomatiseerde regressietest voor het systeem opgezet. Op dit moment is hij testmanager en test automatiseringsexpert binnen IVENT. Dat hij teruggekeerd is op dit project is niet toevallig. Met zijn eigen visie op testen en testautomatisering en zijn duidelijke vergelijkingen houdt hij zich niet puur bezig met testen, maar als trainer en coach leidt hij ook zijn testteam op binnen IVENT. Daarnaast heeft hij kennis van het te testen systeem en kent hij de geschiedenis van de applicatie. Zijn motto waar het zijn vak betreft heeft hij indertijd gelijk gesteld aan de wapenspreuk van koninklijke luchtmacht: ‘Parvus numero, magnus merito.1’ Waar bestaan jouw huidige werkzaamheden uit? ‘Het Ministerie van Defensie is bezig om het standaard operating system te upgraden naar Windows 7. Hierdoor is een migratie van de bestaande geautomatiseerde regressietest noodzakelijk. De test tool waarin de huidige test is gebouwd is namelijk niet compatible met Windows 7. Aangezien de huidige geautomatiseerde regressietest een doorlooptijd van 40 tot 60 uur kent zou de organisatie nog veel meer tijd en mankracht kwijt zijn met het handmatig uitvoeren van een regressietest voor iedere nieuwe release. Tussen releases in zou een groot team bijna fulltime bezig zijn met testuitvoer. Het team zou in dat geval niet eens aan het testen van de changes op het systeem toe komen.’ Waarom heb je gekozen voor het testvak? Lachend: ‘Ik ben eigenwijs, hecht veel waarde aan kwaliteit en leg ook mijn persoonlijke kwaliteitsmaatstaven hoog. Daarnaast vind ik het van jongs af aan al leuk om dingen op gestructureerde wijze af te breken en opnieuw op te bouwen. Op de middelbare school haalde ik tijdens saaie lessen mijn walkman of rekenmachine regelmatig uit elkaar om deze vervolgens weer in elkaar te zetten voordat het lesuur om was. Later toen ik ging werken ben ik het testvak eigenlijk ingerold. Ik bleek erg goed en creatief te zijn in het “gestructureerd en gemotiveerd pogen producten stuk te maken”. Om dit te kunnen doen moet je veel informatie achterhalen bij verschillende partijen die betrokken zijn bij het ontwikkelproces. Ik vind de communicatie en creativiteit hierin het leukst. Het woord testen als vakaanduiding klinkt niet sexy, maar het is wel noodzakelijk dat er getest wordt. 1

Gering in aantal, groot in daden

Bij incidenten die zich in productieomgevingen voordoen is de perceptie van kwaliteitsonbewuste klanten vaak dat de applicatie niet slecht gebouwd is, maar slecht getest. Vreemd hieraan is echter dat een tester niet mee ontwikkelt aan applicaties en zodoende niet verantwoordelijk gehouden kan worden voor de fouten die ontstaan zijn tijdens de bouw van een applicatie. Dit geeft exact de underdog positie aan waarin testers vaak moeten acteren.’ Sinds wanneer bestaat testautomatisering eigenlijk? Glimlachend: ‘Daar kan ik geen concreet antwoord op geven. Testautomatisering is niet per se iets van deze tijd. Halverwege de jaren’ 90 begon testautomatisering zich pas echt goed te ontwikkelen toen testen eindelijk als vak binnen de IT werd erkend. Voor deze periode deden ontwikkelaars vaak het testen ‘erbij’. Hierbij werden vaak alleen de “goedpaden” getest om te constateren of een programma ook deed wat het moet doen. Onder tijdsdruk gebeurt dit anno 2011 helaas nog steeds heel veel, vooral binnen grote marketing driven organisaties. Als tester denk ik dan: waarom alleen kijken of de applicatie doet wat hij behoort te doen? Het is veel interessanter om de 1001 manieren waarop fouten zich voor kunnen doen onder de loep te nemen.’ Hoe zorg jij ervoor dat de kwaliteit van de eigen producten van het testteam constant blijft op je project? ‘Ik heb een eigen methodiek ontwikkeld die gebaseerd is op wat ik ‘conceptueel denken’ noem. Mijn doel is hierbij om altijd een vaste, soortgelijke structuur te hanteren. Op deze manier kun je het concept op iedere applicatie toepassen, ongeacht de tool die je gebruikt. Mijn methodiek is efficiënt en kosteneffectief. Door een generieke afhandeling van objecten komt het onderhoud te liggen daar waar het thuis hoort: in de interactie met de applicatie en in de testdataset. Tevens zorgt een dergelijk aanpak ervoor dat het onderhoud van de test zo arbeidsextensief mogelijk is. Ik vind persoonlijk dat de testautomatisering nog beter te onderhouden moet zijn dan de applicatie die getest wordt. Voor het monitoren van onze eigen voortgang maken we gebruik van een burndown chart. In onze burndown chart wordt de voortgang grafisch verwerkt. Hierdoor kunnen nieuwe taken beter ingepland worden en zien we direct hoe we presteren t.o.v. de planning. De burndown chart printen we tijdens de releasetests dagelijks uit en hangen deze zichtbaar op. Grappig is dan dat ook de ontwikkelaars denken:

die testers gaan hard! Misschien moeten wij ook ons werktempo verhogen. Dat is positief voor iedereen.’ Naast je project besteed je soms ook tijd aan andere dingen waar je je vakkennis voor gebruikt. Waar moeten we hierbij aan denken? Naast mijn werkzaamheden voor IVENT ben ik een vrij actieve maat binnen onze maatschap. Ik schrijf mee aan offertes, heb zitting in de vaste ballotagecommissie, doe presales gesprekken en denk actief mee over de toekomst van onze maatschap. Daarnaast verzorg ik sinds 2 jaar ieder jaar de performancetest op de website van Alpe d’Huzes. Voor dit goede doel leen ik mijn vakkennis graag kostenloos uit. Door mijn ‘extra werkzaamheden’ stel ik mijzelf in staat om mijn netwerk uit te breiden. Ik word hierdoor ook steeds meer door onbekende mensen benaderd over testautomatisering. Soms afkomstig van de andere kant van de wereld.’ Lachend: ‘Die vuren dan hele vragenlijsten op me af.’ Tijd voor het schrijven van een boek misschien? Lachend: ‘Ja, het begint met: ‘Er was eens..’ en eindigt met: ‘… en ze leefden nog lang en gelukkig.’ Maar het ontbreekt me aan tijd voor het middenstuk. Stof en ideeën genoeg hoor!’ Is er nog veel winst te behalen in de testwereld? ‘Zeker! Denk hierbij aan een aantal terugroepacties van bekende autofabrikanten, welke een direct gevolg zijn van het onvoldoende testen van het eindproduct tijdens de ontwikkelfase. Tevens wil ik graag 2 actuele voorbeelden noemen welke in mijn optiek steeds belangrijker worden: Quality Management en (functionele) testautomatisering. Quality Management is een belangrijk aspect binnen een product lifecycle. Het is vreemd dat Quality Management vaak niet of nauwelijks wordt toegepast in projecten waarin producten ontstaan. Te denken valt hierbij bijvoorbeeld aan een adequaat requirements management, waar ook een ontwikkelteam zijn voordeel mee kan doen. Testen maakt slechts een klein deel uit van Quality Management. Als het project is afgelopen loopt het Quality Management echter door in de beheerfase van het product totdat het product wordt uitgefaseerd. Daarnaast denk ik dat testautomatisering een grote toekomst kent. We worden geacht steeds meer wijzigingen in producten te verwerken in minder tijd. Goede geautomatiseerde tests kunnen hier bijdragen in een snellere time-to-market met een hogere quality-to-market.

FUTUREMAGAZINE

11

Dinnerspots Ook in deze vierde editie van Future Magazine attenderen wij u graag op enkele restaurants. Of het nu zakelijke, romantische of familiediners zijn, Future Magazine laat u kennis maken met enkele bijzondere locaties voor een voortreffelijk diner. Ondernemers van The Future Group bezochten met klantrelaties onderstaande restaurants. Wicked Wines Gelegen aan het prachtige Anna Paulownaplein in Den Haag vindt u Wicked Wines, de ideale locatie voor een heerlijk diner met, u raadt het al, een goed glas wijn. Wicked Wines serveert diverse Wicked wijnen, uit de ‘nieuwe’ en de ‘oude’ wereld voor schappelijke prijzen maar kunt u vanzelfsprekend ook genieten van een breed scala aan andere dranken. De stijl van de keuken is een mooie combinatie van de Aziatische en Europese ingrediënten. Denk hierbij aan op citroengras gestoken wilde zalm met noedels, fantastische sushi of een mooi stuk kalfsoester. Als lunch kunt u genieten van verschillende panini, pasta of wraps. Bij Wicked Wines kunt u terecht voor een lunch, diner of een gezellige borrel. Wicked Wines is dagelijks geopend vanaf 11 uur. Wicked Wines | Winebar / Restaurant Bazarstraat 42 2518 AK Den Haag 070-3458660 [email protected]

Café Loetje Café Loetje is inmiddels een begrip. Niet alleen in Noord-Holland, maar inmiddels in heel Nederland is bekend dat de lekkerste biefstuk hier te verkrijgen is. De eerste vestiging van Loetje werd geopend in 1977 en sinds 2006 is Loetje uitgebreid naar meerdere steden. Gestart in Amsterdam als buurt- en biljartcafé, inmiddels uitgegroeid tot een vier vestigingen tellend café, restaurant en in sommige gevallen zelfs hotel. Een stukje onvervalste Amsterdams mentaliteit gecombineerd met heerlijk eten en natuurlijk een gezellige entourage zorgt ervoor dat Loetje een heerlijke plaats is om te vertoeven. Dit is ook opgemerkt door de pers, waardoor u Loetje meer dan eens voorbij ziet komen in menig televisieprogramma of magazine. Kijk voor de mogelijkheden, locaties, menukaart en openingstijden eens op www.loetje.com.

Kasteel De Hooge Vuursche In Baarn ligt het prachtige Kasteel De Hooge Vuursche. Het Kasteel en het Koetshuis zijn in 2007 grondig gerenoveerd en bij uitstek geschikt voor bruiloften, vergaderingen, trainingen, recepties, diners en feesten. De locatie heeft een chique uitstraling en beschikt over voortreffelijke menu’s voor lunch en diner, verzorgd door een eigen keukenbrigade. Afhankelijk van het aantal gasten wordt uw evenement in het Koetshuis of in het Kasteel geplaatst. Op deze manier is er van 10 tot 450 personen altijd een geschikte ruimte paraat. Wanneer u wilt overnachten op het Landgoed, is dit door het 19-kamers tellend hotel ook geen enkel probleem. Kasteel De Hooge Vuursche Hilversumsestraatweg 14 3744 KC Baarn 035-54 12 541 www.hoogevuursche.nl

12

FUTUREMAGAZINE

Café-Restaurant Het Wapen van Poortugaal

Restaurant Amarone In één van de drukste en gezelligste straten van Rotterdam vindt u Amarone. Dit restaurant kreeg binnen afzienbare periode al een Michelinster. Amarone, natuurlijk vernoemd naar de heerlijke wijn, is een ideale locatie voor een luxe zakelijk diner in hartje Rotterdam. Indrukwekkend is de ‘inloop’ wijn- klimaatkast met meer dan 500 soorten wijn die de gehele achterzijde beslaat. De wijnkaart, bekroond met de Wine Spectator Award of Exellence valt op, niet alleen qua keuze maar ook door de laagdrempelige prijzen die Amarone hanteert voor zijn huiswijnen. Amarone heeft een Fransmediterrane keuken.

In Poortugaal, onder de rook van Rotterdam, ligt Het Wapen van Poortugaal & Albrandswaard. Op het eerste gezicht een dorpscafé, maar niets is minder waar. Wanneer u de eerste stappen in het restaurant hebt gezet, waant u zich meteen in Middeleeuwse sferen. Het restaurant biedt de mogelijkheid om gezellig samen te dineren, maar ook grotere gezelschappen kunnen hier prima terecht. Maar, het unieke aan deze locatie is toch wel het kindvriendelijke aspect. Wanneer u met uw gezin een bezoek brengt, kunnen uw kinderen spelen in een heus Kinderkasteel terwijl u op uw gemak geniet van de heerlijke gerechten op de menukaart. In de weekenden is er een oppas aanwezig, die de kinderen helpt met een metamorfose naar ridder of jonkvrouwe. Sinds enkele maanden is ook ‘High Wine’ geïntroduceerd: een variant op het welbekende high-tea. Genieten van diverse kleine hapjes, een samenstelling van de gerechten op de menukaart, met glazen wijn naar keuze inbegrepen. Het Wapen van Poortugaal is geopend van dinsdag tot en met zondag vanaf 16.00 uur. Het Wapen van Poortugaal & Albrandswaard Dorpsstraat 16 3171 EG Poortugaal 010-447 43 41 www.cafewapenvanpoortugaal.nl

Restaurant Amarone Meent 72a 3011 JN Rotterdam [email protected]

La Cubanita

Avant-Garde van Groeninge In het welbekende Philips-stadion vindt u Avant-Garde van Groeninge, een sfeervol Frans restaurant met Hollandse invloeden. Het met een Michelinster bekroonde restaurant werkt natuurlijk met dagverse producten en de menukaart wisselt maandelijks. Het restaurant biedt bijzonder uitzicht op de grasmat waar tweewekelijks een thuiswedstrijd van PSV wordt gespeeld. Bekende, Franse gerechten worden op een bijzondere manier gepresenteerd. Denkt u bijvoorbeeld eens aan ‘Black Angus’ ossenhaas in as van hooi en champignons of eend uit de kooi en appelcider. Een sensatie, of zoals de brigade het zelf verklaard: ‘Gerechten die alle zintuigen prikkelen, boeien en u niet meer loslaten.’ Avant-Garde van Groeninge is op zaterdag vanaf 18.00 uur, van dinsdag tot en met vrijdag vanaf 12.00 uur geopend voor zowel lunch als diner.

Van Den Bosch tot Haarlem en van Rotterdam tot Apeldoorn: Tapasrestaurant La Cubanita is inmiddels in heel Nederland een begrip. Het ‘onbeperkt’ concept is inmiddels redelijk ingeburgerd in de Nederlandse horeca, zo ook bij La Cubanita. Van maandag tot en met donderdag kan er middels viltjes op tafel een keuze gemaakt worden uit 50 (!) verschillende tapas voor het vaste bedrag van slechts € 17,50. Dat het concept succesvol is, wordt wel bewezen op de maandagavond dat de redactie van Future Magazine gaat voorproeven. De Rotterdamse La Cubanita zit overvol en de dames van de bediening manoeuvreren handig tussen alle tafeltjes door. Leuk detail: op alle muren hebben tevreden gasten een boodschap achtergelaten. La Cubanita serveert van ossenhaaspuntjes tot grote gamba’s en van de beroemde patatas bravas tot carpaccio, voor ieder wat wils. Ook staat de franchiseonderneming bekend om de heerlijke cocktails, maar een flesje Mexicaanse Sol mag natuurlijk ook niet ontbreken op de kaart. www.lacubanita.nl

Avant-Garde van Groeninge Philips Stadion, Frederiklaan 10D, ingang 7 5616 NH Eindhoven 040-2505640 http://www.avant-garde.nl

FUTUREMAGAZINE

13

Prins Bernhard van Oranje

oprichter en mede-eigenaar van Levi9

14

FUTUREMAGAZINE

De nieuwe fase van Met zijn compagnons maakte Prins Bernhard van Oranje het IT-outsourcingsbedrijf Levi9 groot. En nu oud-Logicatopman Paul Schuyt er algemeen directeur is, richt de ondernemende prins zich op de nieuwe fase van zijn bedrijf. ‘Het nearshoringconcept heeft zich in de ITmarkt bewezen. Nu is het tijd voor grotere klanten, en meer eindgebruikers.’

Levi9

Tussen 16 en 22 juli 1994 gebeurde het: Een in stukken uiteengevallen komeet drong de dampkring van Jupiter binnen en veroorzaakte een lange reeks inslagen, die forse kraters op het oppervlak van Jupiter achterlieten. Deze inslag was spectaculair: voor het eerst werd alles vanaf de aarde vastgelegd. De naam van de komeet? Shoemaker Levy 9, vernoemd naar twee van de vier ontdekkers van het hemellichaam, waarvan de grootste stukken een doorsnee van 2 kilometer hadden. Die grootste stukken brachten de grootste planeet in ons zonnestelsel zelfs licht uit koers. Deep impact ‘Een soortgelijke impact proberen wij ook te hebben,’ grinnikt Bernhard van Oranje-Nassau van Vollenhoven. De prins, de tweede van de vier zoons van Prinses Margriet en Prof. mr. Pieter van Vollenhoven, is oprichter en mede-eigenaar van Levi9 – een IT-outsourcingsbedrijf dat hij in 2004 met studiegenoten en compagnons Menno de Jong en Paul Mol oprichtte. Levi9 is niet zomaar een IT-dienstverlener. Met haar eigen programmeurs, beheerders en testers in Oost Europa, verzorgt Levi9 de applicatieontwikkeling, het beheer, het testen en het volledig overnemen van IT-systemen voor haar klanten. Levi9 heeft ruim 275 programmeurs en beheerders in Servië, Roemenië en de Oekraïne in

dienst. Naast deze basisteams in OostEuropa werken in Nederland 20 architecten, accountmanagers, projectmanagers, functioneel-ontwerpers en service-deliverymanagers, aangevuld met verkoopteams die in Nederland en Duitsland hun klanten bedienen. Zelf is Van Oranje aandeelhouder en lid van het management-team. De Jong verzorgt de financiën, Van Oranje doet de marketing. Beide heren bedienen ook een aantal klanten. Eind 2009 trokken de compagnons Logica-directeur Paul Schuyt aan om hun bedrijf te gaan leiden. IT-hotspot Novi Sad Levi9 bestaat inmiddels 6 jaar. Daarvoor verkochten De Jong en Van Oranje hun internetbedrijf Clockwork aan de beursge-

‘ De kwaliteit van Oost-Europese IT’ers is hoog’ noteerde IT-dienstverlener Ordina. In het laatste jaar voor die deal ontdekten de twee Clockwork-ondernemers de potentie van Oost-Europa. Ze besloten voor de IT-behoefte van Clockwork zaken te doen met softwareontwikkelaars in Servië en legden contact met een team programmeurs in Novi Sad. De samenwerking met dat basisteam beviel zo goed dat de beide

FUTUREMAGAZINE

15

ondernemers na hun verkoop aan Ordina hun idee uitwerkten: waarom niet grootschalig outsourcen naar Oost-Europa? En waarom ook niet? India was in die jaren in opkomst als IT-productiemarkt en vooral softwarebedrijven ontdekten de moeilijkheden van het op lange afstand goedkoop inhuren van grote volumes aan programmeurs in wat in de volksmond al gauw sweatshops werden genoemd. Tegelijk was de in vergelijking met de huidige malaise veel kleinere crisis van 2004 en 2005 voorbij – voor de IT-markt brak een lange periode van nieuwe schaarste aan personeel aan. Ook bleek de scholing van de Oost-Europese IT’ers in de woorden van Van Oranje ‘meer dan uitstekend’ en de vraag in West-Europa was er wel. ‘Nearshoring’ En dus begonnen de ondernemers aan hun businessplan. Ze richtten Levi9 op, polsten potentiële klanten of ze geïnteresseerd waren en bemiddelden daarvoor in goed

Hoe komt dat? ‘Het is een veel groter land, dat al in de tijd van de Sovjet-Unie een groot aantal universiteiten huisvestte, waar programmeurs werden opgeleid. In de Oekraïne lag het technisch zwaartepunt van de USSR en dat is nog altijd te merken aan de volwassenheid van de IT-expertise.’ Trekt de vraag naar Oost-Europese programmeurs aan sinds de crisis? ‘Niet direct. Ik denk dat we vooral een verschuiving bij klanten zien. Bij bedrijven merken we dat na de instorting van de algehele vraag naar IT-projecten, de vraag langzaam weer toeneemt. Dat laatste zie je ook bij grote aanbestedingen. Dat de markt een stuk kostenreductie in de IT vraagt, is een structurele ontwikkeling. Als je dan alsnog kwaliteit wil, dan kun je bij ons terecht.’ Waarin verschillen IT’ers uit Oost-Europa met die in Nederland? ‘Naast het overduidelijke prijsverschil, is er nog een bepalend verschil. Nederland

‘ Het voordeel van outsourcing naar Oost-Europa? Je kunt je programmeursteam nog in de ogen kijken’ overleg met Ordina hun vroegere basisteam uit Servië. Alleen het concept had nog een naam nodig. Dat werd ‘nearshoring’ – een term die in de Amerikaanse markt is ontstaan, waar veel IT-werk wordt uitbesteed aan het goedkopere, maar relatief eenvoudig bereikbare Canada. Nearshoring is dan ook vooral een bereikbaarder alternatief voor outsourcing naar India. En het heeft als voordeel, zo stelt Van Oranje, ‘dat je je programmeursteam nog in de ogen kunt kijken.’ Levi9 vliegt geregeld met klanten oostwaarts. Tegelijk krijgen de programmeurs ook bijvoorbeeld managementtrainingen en andere scholing in West-Europa.

is een ontwikkeld detacheringsland: bijna driekwart van de Nederlandse IT’ers is extern, ofwel gedetacheerd ofwel zzp’er. En de zzp’ers zijn over het algemeen gespecialiseerd in een eigen expertise. En wij ervaren zelf dat het resultaat van drie zzp’ers niet hetzelfde is als die van een team van drie werknemers uit Oost-Europa. De modale zzp’er die zijn werk hebben afgeleverd en gaan naar huis en doen hun eigen ding. Maar onze klanten gaat het niet alleen om de flexibiliteit, maar ook om het collectief borgen van de kennis. Daarom is het belangrijk dat er een team staat, met een helder doel; en niet een individu.’

Wij spraken Van Oranje op zijn kantoor in Amsterdam.

Wordt de kwaliteit gehinderd door taalverschillen?

Waarom werkt Levi9 juist in Servië, Roemenië en de Oekraïne? ‘We zijn in Servië begonnen in onze Clockwork-tijd, omdat we in Nederland geen mensen meer konden vinden. We zochten toen ook in Nieuw-Zeeland, Turkije. En hoewel het lang duurde voor we de werkvergunningen op orde kregen, viel ons de professionaliteit van de Servische programmeurs meteen op. Roemenië betraden we kort daarna bewust vanwege de toetreding van dat land tot de Europese Unie. De Oekraïne volgde daarna, dat is al jaren een hele goeie IT-markt.’

16

FUTUREMAGAZINE

‘Integendeel: de programmeurs zijn juist meertalig. Wij ondersteunen meerdere talen, zoals het Engels en het Duits. De kwaliteit van de IT’ers is hoog – ik zeg niet dat er in Nederland geen kwaliteit te vinden is – maar ik ben positief verrast door OostEuropa.’ Had u vroeger al iets met computers en het programmeren? ‘Nee, vroeger zeker niet. Ik gebruikte een computer, dat wel. Maar mijn inspiratie voor dit werk zit vooral in het ondernemen. En dan in het bijzonder met mijn passie voor

techniek: ik vond en vind het wel mooi om de dingen te leren beheersen en te kijken wat je met techniek kunt bereiken. Diezelfde interesse heb ik voor de informatietechnologie. Toen het internet ontstond, was ik daardoor sterk gefascineerd. Daarom zijn wij eigenlijk ook gewoon een technologiebedrijf. En door inmiddels meerdere van dergelijke technische bedrijven te hebben geleid, ben ik heel erg in de techniek gestort. Dat is en blijft waanzinnig leuk werk.’ Uw nieuwe directeur Paul Schuyt komt van IT-consultancygigant Logica. Wat is het idee achter zijn benoeming tot directeur? ‘Zijn benoeming markeert de tweede fase van ons bedrijf. De eerste fase – het opzetten en op gang krijgen van de startup – is afgerond. Het idee is aangeslagen, bedrijven zijn in nearshoring geïnteresseerd. En nu Levi9 bijna 300 werknemers heeft, komt het bedrijf in een nieuwe fase en is het belangrijk om iemand uit de IT-dienstverlening binnen te halen. Menno en ik zijn meer ondernemers, en voor ons is het goed om er een ervaren manager bij te halen, die zowel de IT-markt als het managementvak goed in de vingers heeft. En het is mooi dat iemand van zo’n waanzinnig groot bedrijf zich bij ons wil aansluiten.’ Wat nu? Grotere klanten werven? Meer volume leveren? ‘Ja. We richten ons op grotere afnemers. Op dit moment bestaat de helft van onze klanten uit Independent Software Vendors (ISV’s). De andere helft zijn kleinere en grotere rechtstreekse afnemer van onze diensten. De ISV’s hadden in de vroege jaren van ons bedrijf minder koudwatervrees en waren sneller bereid om Oost-Europa te ontdekken. Dat gold minder voor rechtstreekse eindgebruikers. We verwachten dat de komende jaren de groei van de eindklanten toeneemt.’ En ook groeien over de grens? Wordt Levi9 een mondiale speler? ‘Nee. Vanwege de prijs van de salesactiviteiten ligt onze focus primair op Nederland en onze bestaande buitenlandse klanten. Als we een schaal krijgen waarop we de aandacht over de grens kunnen gaan verdelen, doen we dat. En zelfs dan blijft onze focus binnen Europa liggen, niet daarbuiten.’

Het interview met Bernhard van Oranje kwam tot stand op verzoek van Pascal de Koning (managing partner The Future Group). De Koning en Van Oranje ontmoetten elkaar op een Councel the Coaches bijeenkomst enkele jaren geleden en hebben sindsdien regelmatig zakelijk contact.

Stichting DaDa

Geen woorden maar DaDa Stichting DaDa bestaat inmiddels tien jaar en houdt zich bezig met projecten die het verblijf van een kind in het ziekenhuis aangenamer maken en die niet uit het reguliere (zorg)budget betaald kunnen worden. Future Magazine sprak met André van Duivenbode, initiatiefnemer en oprichter van deze bijzondere stichting. Van Duivenbode: ‘Stichting DaDa is ruim tien jaar geleden opgericht. Toen konden wij niet voorzien dat de stichting zo ‘uit de hand zou lopen.’ Stichting DaDa wil zich primair inzetten voor betere zorg voor kinderen in Nederland. Enkele voorbeelden van reeds gerealiseerde projecten? We hebben er bijvoorbeeld voor gezorgd dat er kindvriendelijke wacht- en prikkamers zijn in het Sint Fransiscus Gasthuis te Rotterdam en hebben meegefinancierd aan de bouw van een speeltuin bij een zorginstelling voor kinderen met een uiteenlopende problematiek zoals syndroom van Down, austisme, epilepsie, ontwikkelingsstoornissen en zware verwaarlozing. Maar ook aanschaf van couveusematerialen, het mede mogelijk maken van een ski-revalidatiekamp, aanschaf van speelgoed voor logeerhuizen en vele andere projecten. Om voor Stichting DaDa naamsbekendheid te genereren zijn er een aantal Bekende Nederlanders die zich belangeloos inzetten als ambassadeur van de stichting. Dit zijn onder andere Quinty Trustfull, Herman den Blijker, Xander de Buisonjé, Raemon Sluiter en Robert Eenhoorn. Stichting DaDa draait puur op de inzet van vrijwilligers.

doorgebracht. Van Duivenbode: ‘Ik heb tijdens de ziekenhuisbezoeken dingen gezien die mij erg hebben aangegrepen. Ik heb me toen voorgenomen daar ooit extra aandacht aan te geven, mij daarvoor in te zetten. Uit maatschappelijke betrokkenheid, maar ook om iets terug te doen voor twee bijzondere kinderartsen die ik toen heb leren kennen.’ Stichting DaDa is dan ook een hommage aan Tim, omdat het verwijst naar zijn eerste woordjes ooit. Ook de andere bestuursleden van Stichting DaDa geven aan zich in te zetten om hun maatschappelijke betrokkenheid te tonen, als ondernemer maar zeker ook als vader. Willem van Meurs: ‘Je beseft pas goed hoe waardevol het is om twee gezonde kinderen te hebben als je van dichtbij meemaakt dat het ook anders kan lopen.’ Dat niet alleen de bestuursleden, vrijwilligers en ambassadeurs er zo over denken, maar onder andere ook zakelijk Nederland, blijkt uit de talloze acties en festiviteiten die worden georganiseerd om DaDa te steunen. Eén van de klappers is het DaDa gala. Na het DaDa diner in Rotterdam in 2010 werd in 2011 het eerste DaDa Gala georganiseerd te Alkmaar. Tijdens dit gala heeft maar liefst € 60.000,00 opgebracht, wat ervoor heeft gezorgd dat nagenoeg alle projecten die in de planning stonden financieel kunnen worden ondersteund.

Ontstaan

The Future Group & DaDa

Stichting DaDa is ontstaan nadat André van Duivenbode zijn zoon Tim, die leed aan het syndroom van Down, verloor in februari 2001. Tim heeft in zijn eerste levensjaar al meer dan 100 dagen in het ziekenhuis

Sinds 2010 wordt door The Future Group de DaDa Run For Value georganiseerd in samenwerking met Peak Value. Run For Value is een initiatief van Peak Value en The Future Group om naast een economi-

sche en sociale functie ook een zichtbare maatschappelijke rol te vervullen. Tijdens de Rotterdam Marathon lopen 50 gesponsorde teams in estafettevorm de Marathon. In 2010 is de opbrengst gedoneerd aan Stichting Stop Kindermisbruik en Stichting DaDa, in 2011 is de gehele opbrengst ten goede gekomen aan Stichting DaDa. The Future Group gelooft sterk in de werkwijze en de projecten van DaDa. André van Duivenbode is daarom ook op 3 september bij The Future Group & Friends aanwezig geweest om alle gasten te informeren over Stichting DaDa en iedereen te informeren over het belang en de noodzaak van de stichting. Doneren The Future Group steunt Stichting DaDa middels The Future Group Foundation. The Future Group gelooft dat de organisatie naast haar economische en sociale functie, ook een zichtbare maatschappelijke rol moet vervullen. Dit wordt sinds juli 2009 concreet ingevuld met de oprichting van The Future Group Foundation. Een van de doelen van deze stichting is ieder kwartaal een evenement te organiseren om fondsen te genereren voor het verbeteren van de toekomst van minder bedeelde kinderen. Ook in 2011 steunt The Future Group Foundation met gepaste trots Stichting DaDa. Wilt u Stichting DaDa ook steunen? Dit is natuurlijk mogelijk! U kunt donateur of ambassadeur worden, een project adopteren, meewerken aan het knuffelplan, facilitaire sponsoring of natuurlijk via een gift. Kijk voor meer informatie op www.stichting-dada.nl

FUTUREMAGAZINE

17

Martijn Demurtas Global Account Director van Hewlett Packard (HP)

18

FUTUREMAGAZINE

Kampioen

KLANTGERICHT denken

De Global Accounts van Hewlett Packard Martijn Demurtas werkt sinds begin dit jaar voor Hewlett Packard (HP), en heeft als Global Account Director een duidelijke visie op innovatie en strategie. Hij neemt ons mee in de innoverende wereld van HP, een wereld die meer dan alleen printers omvat.

Wat betekent ‘innovatie’ voor jou? ‘Als je naar studies kijkt, van universiteiten maar ook van HP zelf, zie je dat er qua innovatie drie punten de agenda’s van de CEO’s bepalen. Ten eerste het reduceren van de complexiteit van de organisatie. Dit is vooral belangrijk voor organisaties die al lang bestaan. Het is belangrijk dat er gekeken wordt naar hoe een proces loopt, maar vooral ook waarom zo’n proces juist op die manier loopt. Ten tweede het vergroten van de flexibiliteit. Een verbetering van de time to market om kansen te grijpen op markten is noodzakelijk om te kunnen blijven innoveren. Ten derde creativiteit. Bij de eerste twee punten is technologie essentieel, maar voor wat betreft creativiteit in de menselijke factor ontzettend belangrijk. Wat doet HP met deze drie punten? Technologie is duidelijk een drijvende kracht achter innovatie. Wij bieden bedrijven ondersteuning over de hele linie. Bedrijven starten in de praktijk met ervoor te zorgen dat de organisatie klaar worden gestoomd voor verandering. Dit doe je door huidige werkzaamheden te optimaliseren.

Vaak zie je dat in plaats van optimalisatie ervoor wordt gekozen om te grijpen naar kostenreductiemiddelen of het realiseren van financiële doelstellingen. Hierin zul je een balans moeten zien te vinden. Je ziet dan duidelijk dat organisaties zich focussen op afbreken van silo’s waar heel veel kennis in zit opgesloten en juist ontzettend waardevol is om beschikbaar te maken voor de rest van de organisatie. Na optimalisatie komt groei.’

Het allerbelangrijkste is om verandering in de basis met de juiste doelstellingen te doen en de besparingen en de innovatie in balans te brengen. Dat heeft een enorme impact op organisaties. Het is opvallend om te zien dat innovatie bij veel bedrijven op de agenda staat, maar niemand precies weet wie de eigenaar is van die agenda. Dan komt die innovatie nooit helemaal tot bloei’

Hoe belangrijk is innovatie voor groei?

‘Kennis inbrengen in een organisatie.Dit kan op meerdere manieren, bijvoorbeeld door het eerder genoemde businessmodel innovatie, maar ook technologische innovaties en kennisinnovatie. Op technologisch gebied kan internet een enorme katalysator genoemd worden om groei te bewerkstelligen. Denk maar eens aan alle mogelijke manieren waarop organisaties met klanten kunnen communiceren en innovatieve diensten kunnen bieden via het internet. Dat is echt enorm. Qua kennisinnovatie zie je dat het vooral draait om een shift in het denken van mensen. Het is opvallend dat er

‘Heel belangrijk. Groeien kan via innovatie op verschillende manieren. Zo is er bijvoorbeeld businessmodel innovatie, waarbij bedrijven ervoor kiezen processen op een andere manier in te gaan richten. Zoals natuurlijk het benutten van de opkomst van het internet als een direct verkoopkanaal, kijk bijvoorbeeld naar Amazon en het schokeffect wat dit heeft gehad op de verkoop van boeken en muziek. En je ziet bedrijven daarnaast kiezen om bijvoorbeeld technologie af te nemen als een dienst, in plaats van het hele datacenter in huis te hebben.

Aan welke vormen van innovatie werkt HP nog meer?

FUTUREMAGAZINE

19

nu studenten worden opgeleid voor banen die nu nog niet eens bestaan. Kennis neemt een enorme vlucht, maar “oude kennis” moet wel goed gemanaged kunnen worden, de basis moet blijven bestaan en doordraaien. In het helpen van organisaties die te maken hebben met deze shift is HP ontzettend sterk. Wanneer een bedrijf besluit om te innoveren van een productgeoriënteerd bedrijf naar een dienstenoriënterend bedrijf grijpt dat behoorlijk in op de cultuur. Het gaat dan ook om het

Op welke manier innoveert HP op het gebied van research & development? ‘Een kroonjuweel binnen HP zijn de HP Labs. HP Labs onderzoekt op een wetenschappelijke manier mogelijke oplossingen voor enkele van de grootste uitdagingen die er zijn. Een goed voorbeeld hiervan? Patiënten beschermen door namaakmedicijnen op te kunnen sporen vind ik persoonlijk een mooi voorbeeld. In Afrika zijn namaakmedicijnen een groot probleem: er is daar een grote zwarte markt

‘ Een kroonjuweel binnen HP zijn de HP Labs’ menselijke aspect, in plaats van simpelweg alleen technologische veranderingen. De creatieve, menselijke factor komt daar bij kijken. Het is niet voor niets dat HP al lang geleden “het nieuwe werken” heeft omarmd. Dat geeft een flexibiliteit op het gebied van plaats, tijd en kennisdeling die nodig is om wereldwijd goed te innoveren.’ Op wat voor manier verwerkt HP dit in hun bedrijfsfilosofie? ‘HP probeert te begrijpen wat de klant wil. Om echt te begrijpen wat een klant wil en waar een klant naartoe wil, is een lange termijnrelatie noodzakelijk. IT krijgt ook een steeds grotere impact op de huidige en toekomstige bedrijfsvoering van bedrijven. HP kan hiervoor naar het gehele spectrum kijken: als Global Account Director heb ik niet één dienst in mijn portfolio. Ik kijk breed naar de klantendoelstellingen, kan alles aanwenden om de klant op de juiste manier van dienst te zijn. Wij noemen dit consultative selling, gedreven uit de gedachte dat je oplossing biedt voor problemen en uitdagingen die de klant heeft. En dus niet vanuit ons eigen portfolio of producten. Dat is hetgeen waar HP heel sterk op inzet. Dit zit ook echt in de genen van HP: niet alleen vertellen hoe het moet, maar ook helpen om succesvol van A naar B te komen’ Wat is je eigen ambitie op dit vlak? ‘Als ik teruggrijp naar mijn eigen ambities, zou ik graag over een aantal jaar gezien worden als kampioen op het gebied van klantgericht denken. Dan ben ik trots.’

20

FUTUREMAGAZINE

voor namaakmedicijnen, geschat op zo’n 75 miljard dollar. Deze medicijnen zijn vaak schadelijk voor de patiënten. HP heeft een scanner ontwikkeld met intelligente software, gekoppeld aan een dienst die de medicijnen kan detecteren en verifieren, zodat vrijwel gelijk uitsluitsel kan worden gegeven of het echte dan wel namaakmedicijnen betreft. Een maatschappelijk probleem wordt zo onder handen genomen. HP is ook erg bezig met corporate citizenship.’ Is de keuze voor innovatie veranderd ten opzichte van enkele jaren geleden? ‘Zeker. Directies kijken op een hoger abstractieniveau naar bedrijfsvoering. Wat kost het ons om kapitaal te werven, wat is de return op dat kapitaal, hoe werpen we barrieres op door klanten zo lang mogelijk aan ons te binden en hoe hou je dat zo lang mogelijk vast. Dit is puur bedrijfseconomisch gezien. Logisch, want hier worden dezelfde bestuurders ook op afgerekend. Maar het ouderwets denken in het vastleggen van patenten en het afschrikken van je concurrenten is verleden tijd. Op deze manier kun je klanten tegenwoordig niet meer aan je binden. Inmiddels is het veel belangrijker geworden wat je met nieuwe producten en diensten doet en met name hoe snel je innovaties in de markt kunt zetten. Daarbij past zeker in de moderne economie een grote mate van ‘openheid’. Hier valt het echte concurrentievoordeel te behalen.’

HP Martijn Demurtas heeft diverse functies bekleed bij onder andere Van Gils Stores en IBM. Sinds enkele maanden is hij werkzaam bij Hewlett-Packard (HP) als Global Account Director. Zijn persoonlijke doel? ‘Ik ben blij als ik over een aantal jaar gezien wordt als kampioen op het gebied van klantgericht denken. The Future Group’s managing partner Pascal de Koning en Demurtas raakten voor het eerst met elkaar in gesprek toen Demurtas nog werkzaam was voor IBM. Demurtas: ‘Een leuke en leerzame ervaring.’

Lange Frans Op The Future Group & Friends heeft ook Lange Frans zijn entertainmentkunsten vertoond. Met zijn indrukwekkende gestalte en zijn raps was hij een zeer welkome gast. Frans, vroeger bekend van zijn hits met Baas B. maar intussen gevierd soloartiest, nam de tijd om enkele vragen te beantwoorden voor Future Magazine. Optreden of platen opnemen? Na een denkpauze: ‘Je snapt natuurlijk dat dit een rotvraag is voor een artiest. Het is echt een tweedeling: het opnemen van een plaat is de creatie. Door het optreden zie je de plaat rijp worden, zie je hoe de nummers aankomen bij het publiek. Maar als ik moet kiezen, dan moet je de geboorte van een plaat niet willen missen.’ Musicerende ondernemer of ondernemende muzikant? ‘Ondernemende muzikant. Dat is volgens mij als muzikant ook de enige manier waarop het kan. Wanneer je musicerende ondernemer als antwoord zou geven, zul je naar mijn mening een ander product moeten kiezen. Dan komt het ondernemen uit het hart. Bij mij is het ondernemen een gevolg van de muziek.’ Alleen of samen? ‘Samen. Ik kan ook niet goed lang alleen zijn. Muziek komt beter tot zijn recht met extra vocalisten of muzikanten. Maar ik kan het ook alleen.’ Uit handen geven of zelf regelen? ‘Teamverband. Iedereen doet waar hij of zij het beste in is, en ik heb goede en fanatieke mensen achter me.’ Denken of doen? ‘Eerst doen, dan denken.’ Lachend: ‘En ik weet dat het eigenlijk andersom zou moeten.’ ArenA of het café om de hoek? ‘Het is alle twee erg leuk. Maar als ik moet kiezen wil ik mezelf toch niet tekort doen en kies ik voor de ArenA.’ Idool zijn of idool hebben? ‘Ik denk dat het allebei kan. Maar wanneer je in de spiegel kijkt en denkt ‘Wat ben ik een idool’ gaat er toch iets niet helemaal goed. Maar iedereen is zijn eigen sterspeler en ik snap dat ik in de ogen van sommige mensen een idool kan zijn.’ Eerst tekst of eerst muziek? ‘Allebei. Soms eerst de tekst, daar moet dan muziek voor worden gemaakt of gevonden. Maar soms is er eerst muziek. Tegelijk werkt ook, als ik met een producer ga zitten met een leeg blad of een leeg computerscherm. Dan vul je dat samen in.’ Maatpak of trainingspak? ‘Maatpak. Ik word 31 en een trainingspak is leuk, maar als je ouder wordt moet je je trainingspak op een gegeven moment ook wel in de kast hangen.’ Lachend: ‘Maar ik heb nu trouwens wel een joggingbroek aan hoor.’ Wat vind jij de beste plaat allertijden? ‘Lastig, maar dan moet ik toch gaan voor Life After Death, het tweede album van The Notorious B.I.G. Die plaat is het meest compleet.’ Wie of wat in je grootste inspiratiebron? ‘Het leven zelf. Alles wat je ervaart en genoeg impact heeft kun je terugvinden.’ Een soort uitlaatklep? ‘Meer een doorlaatklep.’ Hoe kom jij tot rust na een drukke periode? ‘Een boek lezen of op vakantie gaan.’

FUTUREMAGAZINE

21

Ronald Koeman

22

FUTUREMAGAZINE

Future Magazine in gesprek met Ronald Koeman De persoon Ronald Koeman intrigeert, fascineert en is zeer ondernemend. Deze kenmerken, maar natuurlijk ook zijn achtergrond in Barcelona, waren meer dan voldoende reden om Ronald uit te nodigen voor een gesprek. Nadat Pascal de Koning via Jack van Gelder in contact kwam met Ronald, besloot Future Magazine de ontmoeting tussen beide heren op papier vast te leggen.

Ronald Koeman. Een naam die, ondanks zijn nuchtere voorkomen, veel teweeg brengt in binnen-, maar zeker ook in buitenland. Hoe gaat een nuchtere Hollandse man hier mee om? ‘Ik hou er niet zo van om van mezelf te roepen dat ik nuchter ben, maar de mensen om mij heen zien toch dat ik veel herkend wordt en dat er mensen zijn die lichtelijk in paniek raken op het moment dat ze mij zien. Maar ach, er zijn zoveel mensen goed in allerlei verschillende vakgebieden. De voetballerij is nu eenmaal heel groot. Maar ik denk dat échte sterren toch vaak het meest normaal zijn. Juist de groep net daaronder denken dat ze heel wat zijn. Ik denk dan: moet dat nou, doe maar lekker normaal.’ Koeman neemt de tijd en praat honderduit. Hoewel hij spreekt met grote, Spaans overkomende handgebaren, komt hij rustig over. Is de Koeman-gekte in Spanje het heftigst? ‘In Barcelona is de gekte toch het grootst, maar op een andere manier dan in Nederland. In Spanje wachten fans in een restaurant bijvoorbeeld tot je uitgegeten bent, voordat ze om een handtekening komen vragen. ‘HEY KOEMAN!’ roepen op Schiphol is wel echt iets Nederlands. Dan

vind ik de Spaanse benadering prettiger om mee om te gaan. Maar ik vind Nederland een heerlijk land om te zijn.’ Inmiddels heeft de familie Koeman een huis in Portugal, mis je Barcelona? ‘Wanneer we 2 weken in Barcelona waren, hadden we erna behoefte aan vakantie door de vele afspraken die ik daar altijd heb. Barcelona hebben we wel met pijn in ons hart verlaten, maar in Portugal hebben we de rust. Daar is eigenlijk alles aanwezig. Je kunt er golfen, tennissen, het is er veilig.’ Ook de drie kinderen van Ronald en Bartina zijn vaak in Portugal te vinden. ‘Ze komen vaak richting Portugal, ook met vriendjes en vriendinnetjes. Ik vind het heel leuk dat zij nog mee gaan, ze kunnen er ook voor kiezen om op vakantie naar bijvoorbeeld Ibiza te gaan. Dat zou ik ook begrijpen, maar ik vind het fijn dat ze redelijk honkvast zijn.’ Hoewel de familie Koeman veel in Portugal vertoeft, is en blijft Bussum de thuisbasis. ‘Bartina en de kinderen willen ook niet meer naar het buitenland, dat wordt ook steeds moeilijker door bijvoorbeeld de studies.’ Inmiddels is bekend gemaakt dat Koeman zich de nieuwe trainer van Feyenoord mag noemen. Hoewel dit tijdens het interview nog niet bekend was, gaf hij wel duidelijk

aan een carrière als trainer in de buurt van Bussum te ambiëren, red. Hoe kijk je tegen het huidige FC Barcelona aan? ‘Wanneer ik in Barcelona ben, ga ik altijd even langs bij een training. Even Guardiola (Josep Guardiola, huidige coach van Barcelona en voormalig collega van Koeman bij FC Barcelona, red.) gedag zeggen. De jongens komen dan ook naar mij toe, ik was in ‘98/’99 assistent van Van Gaal en trainde toen het 2e elftal. Xavi zat toen bijvoorbeeld in dat team. Ik heb ze allemaal meegemaakt toen ze 12 tot 13 jaar jonger waren. Het zijn de besten van de hele wereld, maar ze zijn zo normaal. Dat is ook de kracht van de club, ze gunnen elkaar alles. Ze weten ook dat Messi de beste is en ze zullen ook alles doen om hem te laten renderen. Dat vind ik heel mooi.’ En Guardiola? ‘Ik ken hem natuurlijk goed. Voor mij is het net iets makkelijker om hem voor een microfoon te krijgen. Hij is heel relaxed en heeft ook oog voor andere dingen, hoewel hij toch erg gefocust is. Daar herken ik mezelf ook wel redelijk in.’ Lachend: ‘Er waren tijden dat ik vaker met hem op een kamer lag dan met mijn eigen vrouw.’

FUTUREMAGAZINE

23

Zou je bij een toekomstige club eenzelfde traject als Barcelona willen volgen? ‘Ja, maar dat is niet altijd te realiseren. Vaak heb je niet de tijd om je met meer bezig te houden dan alleen het eerste elftal, zoals bijvoorbeeld Cruyff en Van Gaal de mensen volgden die opgeleid worden. Er zijn niet veel clubs die dat traject volgen. En momenteel past dit beter bij oudere mensen, zoals bijvoorbeeld Hiddink. Hij kan mensen op die manier laten functioneren. Ik vind mezelf nu nog te jong om alles maar te delegeren.’ Zou je, na je geschiedenis bij FC Barcelona, trainer kunnen worden bij Real Madrid? Lachend: ‘Nee. Ik weet hoe beide clubs over elkaar denken en voor die keuze is mijn status in Barcelona mij echt te veel waard.’ Wat was jouw grootste leermoment als voetballer? ‘Ooit in 1988 had ik de kans om van PSV naar Barcelona te gaan. Ik heb er toen bewust voor gekozen om nog een jaar bij PSV te blijven, ondanks de risicofactoren om geblesseerd te raken of slecht te spelen en de belangstelling te verliezen. Uiteindelijk kwam ik bij Barcelona toen ik 25 was. In tegenstelling tot spelers die tegenwoordig naar het buitenland vertrekken, die zijn vaak rond de 18 of 19 jaar oud. Ik was toe aan die stap, naar het buitenland gaan. Ik was getrouwd en had inmiddels al een dochter. Je weet van tevoren nooit of je de goede beslissing neemt, maar in dit geval was het gelukkig wel zo.’ Wat was jouw grote hoogtepunt als voetballer? ‘Ik denk toch wel het winnen van de Champions League met Barcelona.’ Hoe denk je over spelers die op hun 18e jaar naar een internationale topclub gaan? ‘Ik probeer weleens aan te geven dat het beter is om te ontwikkelen in Nederland…’ ..Is Royston Drenthe (vertrok in 2007 van Feyenoord naar Real Madrid, red.) daar een voorbeeld van? ‘Dat is een lastig geval. Als je de mogelijkheid hebt om naar Real Madrid te gaan, zeg

24

FUTUREMAGAZINE

je dan nee? Castaignos (vertrok in 2011 van Feyenoord naar Internazionale, red.) gaat bij Inter echt niet voetballen. Hij zal waarschijnlijk worden verhuurd, moet zich nog ontwikkelen. Hij had misschien beter bij Feyenoord kunnen blijven. Afellay is in dit geval wel een heel mooi voorbeeld: hij koos er bewust voor om te wachten met een transfer tot een voor hem geschikte club zich meldde. Hoe houd je je voetbalkennis op peil? ‘Ik woon trainingen bij in binnen- en buitenland en ik ben natuurlijk lid van de CBV (de bond van oefenmeesters) die trainingen en cursussen geeft. Voetbal verandert, maar je pakt je momenten om je te blijven ontwikkelen. Ook de leden van een technische staf om je heen zijn volwaardig op hun eigen gebied, dus het op peil houden van je kennis is geen enkel probleem.’ Is de keuze voor een club een rationele of een emotionele keuze? ‘Toen ik klein was had ik in ieder land een favoriete club waar je nieuwsgierig en benieuwd naar bent. Schalke 04 was bijvoorbeeld de Duitse club waar ik als klein jongetje graag naar keek, of Liverpool in Engeland. Maar wanneer je ergens het gesprek aangaat moet je natuurlijk ook goed op de hoogte zijn van de organisatie, met wie krijg je te maken. Ik vind wel dat Engeland bij mij zou passen: het is een strijd, de stadions zijn altijd vol en de sfeer is erg goed.’ Tegenwoordig houd je je ook bezig met Propdate, een verzamelsite van te koop staande villa’s in de Algarve, Portugal. Van waar deze interesse? ‘Wanneer je niet actief bent als voetbaltrainer, dus ga je je richten op andere interesses. Wanneer je als trainer werkzaam bent bevind je je in een soort koker met alleen voetbal. Op het moment krijg ik de kans om andere dingen te volgen die verder reiken dan alleen met voetbal bezig zijn. Toch kriebelt het wel hoor, op het veld staan en trainen blijft toch in je achterhoofd. Maar ik pak niet alles aan. Naar Dubai of Qatar kan altijd nog.´

Wat is het verhaal achter Propdate? ‘Een vriend van mij startte Propdate, en ik ben nu één van de vier partners. Het is nu eenmaal zo dat deuren zich makkelijker openen wanneer men mijn naam laat vallen. Maar over het algemeen ben ik redelijk voorzichtig met soortgelijke voorstellen.’ Je zegt voorzichtig te zijn, hoe zou jij jezelf nog meer omschrijven? Na een ietwat verlegen gelaatsuitdrukking en een stilte volgt een lach: ‘Eigenwijs, dat zeggen mijn kinderen tenminste. Verder maak ik het graag anderen naar de zin. Ik ben ook wel makkelijk, en toch ook wel nuchter.’ Is dit anders ten opzichte van vroeger? ‘Nee, niet echt. Ik ben wel zelfbewuster. Wanneer je succesvol bent ga je dat ook krijgen, maar qua karakter ben ik niet veranderd. Ik geniet wel van het leven: dingen ondernemen, een borrel halen in de kroeg. Lekker eten staat hoog in het vaandel.’ Heb je het bourgondische leven in Spanje leren waarderen? ‘Ja, dat komt zeker door het leven in Spanje.’ Lachend: ‘Ik herinner me nog dat ik met Richard Witschge speelde en dat hij in het begin dacht dat hij overal een schnitzel kon bestellen. Ik was 26 en had nog nooit een glas wijn gedronken, of het eten van vis kunnen waarderen. Nu ben ik geen wijnkenner, maar een goed glas wijn bij het eten vind ik wel belangrijk. Dat ga je leren en het verrijkt absoluut je leven.’

Vlag on Tour

Het internationale avontuur van The Future Group

De rubriek The Future Group Vlag on Tour volgt maten die werkzaam zijn op een internationaal project voor The Future Group. In navolging van SAP consultant John Maas dit maal het verslag van testspecialist Peter van Lint over zijn avontuur in Roemenië.

Na een tour door de heuvels rond Cluj ontmoette Van Lint in een klein dorpje het groepje mensen rond de kar. ‘Een echte Vlag on Tour setting,’ aldus Van Lint.

26

FUTUREMAGAZINE

Van Lint trad in november 2010 toe tot The Future Group en werkte toen reeds aan een project bij ISDC. Van Lint: ‘ISDC is een Nederlandse leverancier van ICT oplossingen en diensten, die al sinds 1999 vanuit Roemenië (Cluj-Napoca) gerealiseerd worden. Een echte pionier op het gebied van nearshoring. Op dit moment heeft ISDC in Roemenië zo’n 150 medewerkers. Ik ben vier jaar bij ISDC in dienst geweest als testmanager en heb mij onder andere ingespannen om de testafdeling in Roemenië op te bouwen. Toen ik in dienst kwam, werd er voornamelijk door ontwikkelaars getest voordat de producten ter acceptatie aan de klanten werden aangeboden. Dit resulteerde regelmatig in grote problemen en ontevreden klanten. Men vond het daarom hoog tijd om de kwaliteit van de producten te verhogen en daarom heeft men mij aangenomen. Ik heb gestructureerd testen volgens TMap ingevoerd en heb diverse nieuwe testers opgeleid. Eind 2008 had het bedrijf 18 testers in dienst, allen ISTQB gecertificeerd. Door de crisis is dit aantal iets teruggelopen, maar de testafdeling bestaat nog altijd uit 14 testers en is op dit moment weer groeiende. In diverse grotere projecten van ISDC heb ik de rol van testmanager gespeeld en heeft de testafdeling testers geleverd om de tests te specificeren en uit te voeren.Daarnaast ben ik begin vorig jaar betrokken geraakt in het interne process improvement project van ISDC. Dit project is gestart omdat men vond dat naast de productkwaliteit ook de kwaliteit van de processen omhoog moest. Dit om efficiënter te werken en meer hergebruik van bestaande

producten en werkwijzen te bereiken. Naast kostenbesparing en meer transparantie hoopt men ook hiermee de kwaliteit van de producten verder te verhogen. Als model voor de verbeterde processen is gekozen voor CMMI for Development v1.3 (zie kader). In dit project heb ik diverse rollen bekleed: als lid van de engineering process group (de beheerders van de processen binnen de firma), als QA-officer (kwaliteitsfunctionaris binnen projecten) en als lid van het SCAMPI appraisal team (het team dat de compliancy ten opzichte van CMMI gaat beoordelen). In de laatste twee weken in Roemenië is het zogenaamde SCAMPI-A appraisal uitgevoerd, de finale test door het team onder leiding van een externe en onafhankelijke appraiser om vast te stellen wat het capability level van de diverse procesgebieden is en op welk maturity level het bedrijf zich bevindt.’ Van Lint’s project bij ISDC is juli 2011 afgerond. De laatste twee weken van dit project heeft Van Lint dan ook doorgebracht in Roemenië voor afsluitende werkzaamheden. Na in totaal zo’n 25 bezoeken aan Cluj-Napoca heeft Van Lint inmiddels een duidelijk beeld van Roemenië: ‘Roemenië heeft sinds de revolutie van eind 1989 een stormachtige ontwikkeling doorgemaakt. Met name de nieuwe generatie na de revolutie is zeer ambitieus en succesvol. Men doet zijn uiterste best om goed opgeleid te worden en goed te presteren in het bedrijfsleven. Dat heeft echter wel tot gevolg dat er grote verschillen zijn ontstaan binnen het land. Ben je jong, woon je in de stad en ben

je gemotiveerd, dan heb je grote kans op opleiding, succes en een welvarend leven. Behoor je echter tot de oudere generatie of woon je op het platteland, dan leef je in relatieve armoede. Met name de ouderen die onder het communisme een zeker pensioenrecht hadden opgebouwd, zagen dat na de revolutie volledig verdampen in een aantal jaren met zware inflatie. In Roemenie hebben zich de laatste 10 jaar veel buitenlandse bedrijven gevestigd die gretig gebruik maken van de gemotiveerde werknemers, het opleidingsniveau en uiteraard ook de lagere lonen. Een Roemeense ontwikkelaar in loondienst heeft een salaris op ongeveer één derde van een Nederlandse collega. Toch is het loonniveau de laatste jaren zo opgelopen dat Roemenië als lage lonen land niet meer kan concurreren met offshore landen in Azië. Met alle kosten van nearshoring inbegrepen, liggen de tarieven op ongeveer de helft van de Nederlandse. Roemenië blijft niettemin aantrekkelijk vanwege het grote aantal mensen met hoge opleidingsniveaus, de talenkennis, de korte reisafstand en het tijdsverschil van slechts één uur. Roemenië is een groot land met veel afwisseling in landschappen. Ik heb lang niet alles gezien, maar er zijn bergen, bossen, heuvellandschappen, vlaktes, een rivierdelta (de Donau), een zeekust (de Zwarte Zee) en diverse mooie oude steden. In die steden zijn met name de oude binnensteden de moeite waard. In de communistische tijd zijn de overige delen van de

FUTUREMAGAZINE

27

CMMI CMMI staat voor Capability Maturity Model Integration en is een procesmodel dat richtlijnen geeft voor alle procesgebieden die binnen software ontwikkeling onderkend worden. Binnen CMMI kunnen diverse zogenaamde ‘maturity levels’ bereikt worsteden helemaal volgeplempt met afzichtelijke betonnen woonkazernes. Vooral het platteland is zeer schilderachtig. Het hoge ‘Borat-gehalte’ wordt vaak aangehaald en daar zit absoluut een kern van waarheid in. Paard en wagen zijn daar nog de algemene vorm van transport, naast stokoude Dacia’s. In Nederland is het woord ‘Roemenen’ tegenwoordig bijna synoniem voor ‘skimmen’ en andere criminaliteit. Van mijn moeder krijg ik elke keer dat ik naar Roemenië ga de waarschuwing goed op mijn portemonnee en mijn credit card te letten. In het land zelf heb ik me echter nog niet éénmaal onveilig of bedreigd gevoeld, ook niet ‘s nachts alleen op straat. Ik loop daar altijd met mijn portemonnee in mijn kontzak, terwijl dat bijvoorbeeld in Barcelona de zekerste manier is om hem kwijt te raken.’

nemen. ‘In Roemenië is de power distance erg groot, wat erop neerkomt dat de baas altijd gelijk heeft. Als ze de Nederlanders zien als opdrachtgever of de partij die het voor het zeggen heeft, dan zullen ze weinig eigen inbreng hebben en zeker nooit tegenspreken. Het is dus van belang de bedrijfscultuur zodanig om te buigen dat ze zichzelf niet als ondergeschikten maar als gelijken zien. Daarnaast ontstaan spanningen als de Nederlandse tak verantwoordelijk is voor de omzet en de winst en de Roemeense tak voor de productiviteit. Bij ISDC is dat sinds een paar jaar veranderd. In Roemenië zijn nu twee afdelingen: Service Delivery, verantwoordelijk voor de winst en Operatie, verantwoordelijk voor de productiviteit. Dat werkt een stuk beter.’

den: level 1 tot en met 5. Niveau 1 is ‘Initial’ ofwel het startniveau wat je gratis krijgt en dus niets voorstelt. Niveau 2 heet ‘Managed’ wat beheerste processen betekent. Het streefniveau voor ISDC is level 3: ‘Defined.’ Dit level geeft weer dat er sprake is van een gedefinieerd proces. Elk van de niveaus 2 tot en met 5 kent bepaalde procesgebieden die volledig moeten zijn geïmplementeerd. Binnen niveau 3 vallen bijvoorbeeld Risk Management, Verification, Validation en Organizational Process Focus hetgeen inhoudt dat er continue aandacht is voor procesverbetering. CMMI wordt vaak gezien als heel veel overhead en bureaucratie, zeker op het moment dat een organisatie ermee begint, maar het is wel degelijk een uitgebalanceerd stelsel van procesgebieden en bijbehorende eisen. Een organisatie moet zwaar investeren om een maturity level te ha-

Verschillen tussen de Nederlandse en Roemeense cultuur zijn er wel degelijk, maar van Lint geeft aan dat er inmiddels oplossingen zijn om de spanningen en onnodige misverstanden tussen de twee culturen weg te

28

FUTUREMAGAZINE

len. Het kost veel tijd (jaren) en menskracht, maar als de organisatie eenmaal richting maturity level 3 gaat, dan begint alles op zijn plaats te vallen.

Lido Club Op de onderste verdieping van het Holland Casino te Amsterdam bevindt zich een van de parels onder de Nederlandse clubs. Nog redelijk onbekend onder het grote publiek, innovatief en intiem: er is slechts plaats voor 300 personen. Wanneer je Lido Club binnenstapt, stap je in de wereld van het casinoclubben.

Lido Club is een innoverend initiatief van Holland Casino’s directeur business development Gerard Prins en zijn team. Buiten de unieke combinatie van casino en club, komen er meerdere innovatieve ideeën tot leven in deze club. In Lido Club kun je als gast kiezen voor gaming of gambling, maar natuurlijk ook een dansje wagen op de dansvloer. Een mooi voorbeeld van innovativiteit zijn de verschillende geuren die verspreid worden in de club. Uit onderzoek blijkt dat deze geuren verbazende reacties opwekken en sfeerverhogend werken. Lido Club verspreid daarom onder andere vanille-, lavendel- of zeegeuren. Een in Nederland uniek concept. De clubmanager heeft een apparaat op zak waarmee de geurinstallatie bedient kan worden. Maar, dit apparaat reguleert niet alleen geuren, maar ook allerlei andere zinnenprikkelende snufjes. De duizenden LED-lampjes en andere visuele zaken als kleuren, figuren of videoclips reageren ook met één druk op de knop. Alles om de gast te blijven verrassen. Spelen Bij aanvang van de avond wordt er door de meeste gasten vooral veel gespeeld. De club beschikt over diverse speeltafels, maar ook over zogenaamde gamepods. Deze gamepods zijn overkapte booths met touchscreen, waarop men bijvoorbeeld gezamenlijk Triviant of een DJ-game kan spelen. Door de geringe omvang van de club - er is slechts ruimte voor 300 gasten - blijft de sfeer intiem en is het geen grootschalige goklocatie. De gasten komen voor het sociale- en het spelelement, het winnen staat veel lager op de agenda. Voor het echte gokken kan men natuurlijk wel een verdieping stijgen en plaatsnemen in het Holland Casino, veel gasten lopen dan ook in en uit. Entree voor Lido Club is, op de entreeprijs van het casino na, gratis. Om de reacties op het vernieuwende concept te peilen en de gasten te informeren over bijvoorbeeld de agenda van de club, is het team van Lido Club erg actief op sociale media als Facebook. Ook wordt er veel aandacht geschonken aan onderzoek. Aangezien Lido Club Amsterdam een pilot is, wordt er goed geluisterd naar op- of aanmerkingen van het publiek.

Na het in kaart brengen van de markt wordt er vervolgens gekeken naar de mogelijkheden om uit te breiden naar andere casino’s. Buiten de talloze activiteiten die iedere avond in Lido Club beoefend kunnen worden, worden er ook thema-avonden georganiseerd. Iedere zondag is het bijvoorbeeld Battle Sunday in de Lido Club. Alle gasten kunnen, uiteraard na inschrijving, meedoen aan het ‘High Speed Bounty’ (HSB) pokertoernooi. Iedere speler heeft een Bounty op zijn hoofd en die moet men van elkaar zien te verdienen. Door middel van elkaar uitdagen en de competitie aangaan maken de gasten kans op een reis naar Las Vegas. De beslissing valt op 11 december 2011 aan de finaletafel. Ook worden er in Lido Club DJ-Contests georganiseerd. Amateur-DJ’s krijgen in Lido Club de kans om hun beste en origineelste beats ten gehore te brengen. Door middel van de snelle werking van Social Media (de D.J.’s kunnen hun mix op het prikbord van Lido Club’s Facebookpagina plaatsen) worden de beste inzendingen uitgekozen. Iedere donderdagavond worden er twee D.J.’s uitgenodigd om een uur te draaien in Lido Club. De publieksfavoriet van de avond krijgt een video op Facebook, waar op gestemd kan worden. De maandwinnaar mag dan vervolgens de laatste zaterdag van de maand zijn/haar kunsten vertonen en het publiek entertainen.

Lidoclub Holland Casino Amsterdam Max Euweplein 62 1017 MB Amsterdam Telefoon: 020-5211 111 Telefax:020-5211 110 Openingstijden Lido Club Donderdag, vrijdag en zaterdag van 20.00 t/m 03.00 uur Zondag van 17.00 t/m 01.00 uur

FUTUREMAGAZINE

29

Maat

aan het woord

Paul de Greef

SAP HR Consultant

bij The Future Group

Paul de Greef mag één van The Future Group’s meest flamboyante verschijningen worden genoemd. Altijd boordevol nieuwe ideeën en met een bijzondere kijk op de arbeidsmarkt. Future Magazine sprak met hem over zijn project bij TSN, zijn reden tot aansluiting bij The Future Group en natuurlijk over de toekomst.

30

FUTUREMAGAZINE

Waar ben je werkzaam? ‘TSN (Thuiszorg Service Nederland), een onderdeel van ASITO. ASITO betekent ‘Alles Schoon In Twente en Omstreken.’ ASITO gebruikt SAP, en TSN moet daar nu ook mee naar toe.’ Wanneer startte dit project en tot wanneer loopt/liep dit project? ‘Dit project zou eerst in januari starten, maar is uitgesteld en uiteindelijk in april begonnen. Dat kwam mij niet slecht uit, want ik kon zo mooi doorwerken voor mijn vorige opdracht: Testcoördinatie bij het project P-direkt.’ Wat is je functie? ‘Ik ben ingehuurd voor het schrijven van de blauwdrukken voor de HR-implementatie. Dat klinkt beperkt, maar is binnen een implementatie het grootste stuk werk. Je moet namelijk het nieuwe pakket volledig vormgeven, tegelijk met de organisatie die ermee zal gaan werken. Die organisatie weet op dat moment weinig tot niets van het gereedschap waarmee ze de toekomst ingaan, en toch moeten zij nu juist de grootste input leveren. Het is dus een informerende, analyserende, sturende, coachende en inhoudelijk bijdragende functie. De bouwers van het systeem moeten vervolgens met jouw product de boel aan het draaien krijgen, dus ook technisch wordt er niveau gevraagd. Wanneer je met de organisatie iets ontwerpt wat niet te maken is, creëer je meer problemen dan oplossingen tenslotte. Het schrijven van een blauwdruk is daarom altijd een mooie klus.’ Hoe zijn de contacten met de organisatie tot stand gekomen? ‘Dat is leuk gegaan, het hoofd ICT van ASITO is in die functie gaan werken, terwijl hij eigenlijk bezig was om toe te treden tot TFG. De aanbieding van ASITO kwam langs, en hij heeft TFG gevraagd om mensen te leveren.’ Sinds wanneer ben je aangesloten bij TFG? ‘September 2009. Ik heb ooit eens gelezen dat het getal 9 voor ‘magisch’ staat, dus 9-2009 lijkt me wel mooi als startdatum achteraf.’ Waarom ben je aangesloten bij TFG? ‘Uiteindelijk is Pascal (de Koning, managing partner, red.) een ‘rasverkoper’ en heeft

hij TFG professioneel aan me weten te verkopen. Gelukkig doet hij dit net zo professioneel aan bedrijven die SAP-consultants zoeken, dus geen klachten daarover! Mijn eigen overwegingen waren en zijn dat ik op mijn eigen manier zaken wil doen om te (over)leven. Wat mijn eigen manier is groeit met me mee op mijn levenspad, maar op het moment van overstappen had ik besloten dat ik geen deel meer wilde uitmaken van de producten die de grote consultancyfirma’s leveren. Ik werkte op dat moment voor zulke bedrijven, en kon er niet langer achter staan. Vervolgens ben ik op het dieptepunt van de financiële crisis toegetreden. Tenslotte: als een ongeluk in

deelte bij, zodat we de sporters gezond, sterk én goeie racers maken, terwijl de onderneming dan breed opereert en minder kwetsbaar is. Ook reizen naar grote raceevenementen zou ik graag organiseren, of zelfs de evenementen zelf. Ik hou wel van het ‘aan de zijlijn lopen’ bij primaire/machoachtige gebeurtenissen, dus in dat soort zaken kan ik helemaal mezelf zijn, en dan heb ik het ultimo wel bereikt.’ Hoe zie jij de toekomst van de zzp’ers? ‘Ik zie de toekomst voor de zzp’er recht evenredig aan het faillissement van de nu bestaande werkgever-werknemer relatie. Tijden veranderen, en sinds de industriële

‘TFG, doe dat maar eens na!’ een klein hoekje zit, dan moet geluk wel in alle andere hoeken zitten. Maar de oneliner die me deed besluiten om niet langer te wachten is: ‘er is altijd wel een reden te vinden waarom je het beter niet nu moet doen, dus heeft het ook geen zin om te wachten.’ Wat zou je graag in de toekomst op zakelijk gebied nog willen doen/bereiken? ‘Ik wil graag een onderneming waar ik mensen faciliteer en begeleid, eigenlijk wat ik nu met bedrijven doe, maar dan gericht op individuele talenten. Concreet wil ik een opleidingsinstituut voor coureurs opzetten. Omdat ik toekomstgericht en duurzaam denk zal dat wel elektrisch racen worden, en omdat ik conceptueel en holistisch denk moet daar ook een horeca- en fitnessge-

revolutie is de werknemer langzaam weer het zelfbewustzijn aan het terugvinden. Men beseft zich steeds beter dat er meer onder de zon is dan een fulltime dienstverband met een beperkt takenpakket. Tegelijkertijd geeft een flexibele arbeidsmarkt zoals de zzp’er die creëert ook voor ondernemingen meer vrijheid. In mijn beleving zal het fenomeen zelfstandige voorlopig alleen maar groeien. Zeker wanneer er meer collectieven als TFG ontstaan, waarmee de zelfstandige op een professionele manier als een echt product wordt neergezet. Uiteraard blijft TFG wel uniek want het is iets wat maar moeilijk te kopiëren valt. TFG is een mooie constellatie van de juiste mensen op het juiste tijdstip en de juiste plaats. Doe dat maar eens na!’

FUTUREMAGAZINE

31

Innoveren op een evenement The Future Group’s Innovation Evening De opzet van The Future Group is vernieuwend te noemen, met circa 150 vakspecialisten die middels maatschapmeetings en andere bijeenkomsten elkaar continu blijven informeren over nieuwe of innoverende ontwikkelingen. Om deze innovaties met elkaar, maar zeker ook met andere relaties te delen is april 2011 de eerste Innovation Evening georganiseerd in het Quriusgebouw te Zaltbommel. En met groot succes: de tweede Innovation Evening staat gepland op 6 oktober 2011 bij Unisys, eveneens een klantrelatie van The Future Group.

32

FUTUREMAGAZINE

Danny van IJzendoorn (directeur ICT diensten The Future Group) en Erik van Gemert (Salesmanager The Future Group) ontwikkelden gezamenlijk het idee voor de Innovation Evening. Van IJzendoorn: ‘Het doel van het TFG Innovation Event is om alle stakeholders, klanten, prospects, maten van The Future Group en IT-experts bij elkaar te brengen, waarbij kennisuitwisseling op het vlak van toekomstige ontwikkelingen en voorbeelden met best practices centraal staan. The Future Group creëert hiermee naast de reguliere sessies en meetings additionele mogelijkheden om de ontwikkeling van de ZZP-er in Nederland verder te versterken.’ The Future Group Innovation Evening is een uniek concept. Alle gasten ontvangen na aanmelding het programma, waarna zij zichzelf voor twee meest aansprekende presentaties inschrijven. Door de combinatie van innovatie, diversiteit, informele setting en onderlinge samenhang ziet The Future Group de TFG Innovation Events uitgroeien tot één van de programma’s waar je als IT-specialist bij aanwezig moet zijn. Een platform, een venster naar de buitenwereld en natuurlijk tussen en na de presentaties op een informele manier te netwerken onder het genot van een hapje en een drankje.

Van IJzendoorn: ‘Tijdens de eerste Innovation Evening zijn er presentaties gegeven door vakspecialisten van The Future Group, maar ook door businesspartners als IBM, Unisys, Oracle, KPMG en Rabobank. Expertise wordt op informele wijze gedeeld door kennis om te zetten in een aansprekende presentatie. De sprekers zetten alles op alles om de gasten te informeren en enthousiasmeren om deze kennis in de praktijk toe te passen. In het programma voor 6 oktober zijn onder andere presentaties op het gebied van software innovatie, cloudcomputing, Oracle ACE aan het woord, mobile software development: waar staan we?, financial payments and innvation en een showcase MS Silverlight/ .net4.0 opgenomen. Deelnemende businesspartners zijn Ebay, KPMG, SIG en Unisys. Tevens zal Arjan van den Born (zie pagina 6 en 7 in dit magazine) een presentatie verzorgen over succesvol ondernemen. Op 6 oktober 2011 zal onder andere Sander van Willigen, professional uit de SAP-maatschap, een presentatie verzorgen. De presentatie heeft als onderwerp ‘De (R)evolutie van SAP BI’. Om alvast een klein tipje van de sluier op te lichten vindt u onderstaand een korte samenvatting van de presentatie.

Op het gebied van Business Intelligence, Analytics en Performance Management is SAP de laatste jaren aan een indrukwekkende opmars bezig. In aanvulling op haar eigen Data Warehouse product, SAP NetWeaver BW, heeft SAP uitgekiende overnames gedaan. Te denken valt aan BusinessObjects, OutlookSoft en Sybase. Hiernaast is ook ingezet op eigen innovaties, o.a. op het gebied van InMemory Computing. Onlangs is SAP HANA gelanceerd en is inmiddels in unrestricted shipment. Het is voor bedrijven een bittere noodzaak om het hoofd koel te houden temidden van alle technologische ontwikkelingen en de snelheid waarmee ze elkaar opvolgen. Een doelgerichte solution architecture tezamen met een realistische roadmap zorgen er enerzijds voor dat er rust ontstaat en anderzijds dat de investeringen zullen bijdragen aan de lange termijn doelen. Deze presentatie is een aanzet tot het scheppen van overzicht en het doen van suggesties voor een gedegen solution architecture. Inschrijven voor de Innovation evening op 6 oktober of meer informatie over volgende Innovation evenings? Neem dan contact op met Erik van Gemert via [email protected].

FUTUREMAGAZINE

33

Marcel Sennema informatiearchitect, gespecialiseerd in slimme meters

34

FUTUREMAGAZINE

Intelligente energiemeters De energiemogelijkheden van de toekomst Eind 2019 moet 80% van de acht miljoen Nederlandse huishoudens voorzien zijn van een zogenaamde slimme energiemeter. Om dit in één keer succesvol te laten verlopen zijn ICT’ers bij verschillende netbeheerders en energiemaatschappijen al jaren druk in de weer om dit project succesvol uit te rollen. Future Magazine maakte kennis met Marcel Sennema, een informatiearchitect met het fenomeen slimme meters als specialisme. Wat zijn de te nemen stappen tot 2019 en wat zijn de gevolgen voor de consument?

Sinds enkele jaren wordt er gewerkt aan een grootschalig plan om alle 8 miljoen huishoudens van Nederland te voorzien van de zogenaamde ‘slimme meters.’ De huidige gas- en elektriciteitsmeters worden, ieder wel bekend, slechts één maal per drie jaar uitgelezen door de monteur. Het grote voordeel van de slimme meters is dat deze van een afstand kunnen worden uitgelezen. Maar dit is zeker niet de enige verbetering ten opzichte van de huidige meters. De slimme meters kunnen, indien gewenst, tot op het kwartier nauwkeurig de verbruikte energie meten. Natuurlijk is dit alleen mogelijk wanneer de consument hier toestemming voor verleend. Sennema vertelt over de voordelen van deze functionaliteiten. Wat zijn dan precies de voordelen voor de consument? ‘De consument krijgt een slimme meter waarop een display kan worden aangesloten. Hierop is af te lezen wat het verbruik is, per door de consument zelf gekozen periode. Dit wordt vooralsnog aangegeven

in kilowattuur (kWh), maar in de toekomst zou dit ook in euro’s kunnen worden uitgedrukt. Zo kun je je eigen verbruik goed bijhouden en uiteindelijk bijvoorbeeld

ren. Natuurlijk bestaat er op dit moment al dag en nacht tarief, maar de nauwkeuriger afstemming, zal veel gunstiger uitpakken voor consument en energiemaatschappij.

‘Inkoop energie in toekomst gegarandeerd anders’ vergelijken met het jaar ervoor. Op dit moment worden de energietarieven eens per halfjaar vastgesteld. Door de tarieven veel flexibeler vast te stellen kunnen de energiemaatschappijen de aan de consument doorberekende kosten nauwkeuriger afstemmen met de daadwerkelijke kosten (die natuurlijk per regio en per tijdstip zullen variëren). Wanneer er bijvoorbeeld bij jouw in de buurt tussen 9 uur en 10 uur weinig energie gebruikt wordt, dan kan op dat moment het tarief voor jouw buurt omlaag. Als de consument als gevolg hiervan bewust gebruik gaat maken van deze lage tarieven, dan gaat er minder energie verlo-

Was er veel vraag naar zulke slimme meters? ‘In Nederland is energie een commodity. Pas wanneer er geen energie beschikbaar is, trekt de consument aan de bel. De energiemaatschappij is niet meer verantwoordelijk voor de kwaliteit van de levering, dit is inmiddels de verantwoordelijkheid van de netbeheerder. Gevolg hiervan is dat vrijwel iedereen de goedkoopste aanbieder van energie verkiest, keuzes voor groene- of atoomenergie daargelaten.’ Sennema ziet dit in de toekomst veranderen. ‘Wanneer alle huishoudens beschikken over een slimme meter, kan er heel

FUTUREMAGAZINE

35

effectief en efficiënt gekeken worden naar het energieverbruik. Immers, wanneer kolen eenmaal verbrand zijn is het niet mogelijk de energie te ‘bewaren’ voor een later tijdstip. Met inzicht in het energieverbruik met stad, dorp, straat of huishouden kan dit een stuk beter gereguleerd worden. Met als logisch gevolg dat energie efficiënter benut wordt en dus goedkoper zal worden. En daar ben ik zelf als consument zijnde

huidige veranderingen binnen de energiemaar ook ICT-branche. De eerste Europese richtlijnen worden al langzaam uitgerold. Nederland ligt goed op schema, loopt zelfs voor. Dit is positief. Standaardisatie gaat in vrijwel alle gevallen ten koste van innovatie, mede omdat alle Europese landen eigen redenen kennen om de slimme meters in te voeren. Zo maakt Italië al geruime tijd gebruik van het slimme meten

king kan dan steeds gemakkelijker worden toegepast. Of het omzetten van restwarmte in energie. De inkoop van energie gaat in de toekomst gegarandeerd veranderen.’

‘ Waarom niet je energie van je buurman kopen?’

dan ook weer tevreden over natuurlijk.’ Wanneer wordt dit project in zijn totaliteit opgeleverd? ‘In 2019 moeten alle huishoudens in Nederland voorzien zijn van een slimme meter. Momenteel wordt er nog aan pilots gewerkt. Vanaf januari 2012 zal een kleinschalige uitrol plaatsvinden, een soort blauwdruk voor de uiteindelijke grootschalige uitrol. De kleinschalige uitrol zal maximaal een miljoen huishoudens voorzien van een slimme meter.’ Waarom niet alle huishoudens in een keer? Sennema schiet in de lach: ‘Daar zijn gewoon niet voldoende monteurs voor!’ Sinds wanneer wordt er in Nederland aan het project gewerkt? ‘Dit project loopt al meerdere jaren, ik ben er zelf vanaf 2006 bij betrokken. Het project is grootschalig en heeft een lange tijdspanne, maar is noodzakelijk gezien de

36

FUTUREMAGAZINE

om fraude tegen te gaan. Inmiddels heeft Italië een ‘slimme meterdekking’ van zo’n 70%. Dit biedt oplossing voor de redenen om het slimme meten in Italië in te voeren, maar voor Nederland zou dit model niet voldoen.’ Daarom trekt Nederland vooralsnog een eigen plan. Dit plan is geënt op de Dutch Smart Meter Requirements, de norm waaraan de slimme meters moeten voldoen. Sennema heeft meegeschreven aan deze vorm, waarvan inmiddels versie 4 is uitgebracht: de meters voor de kleinschalige uitrol.

Marcel Sennema Marcel Sennema (1960) is na een start als assistentaccountant in de ICT-branche gerold. In 2000 maakt hij de keuze als zzp’er aan de slag te gaan. Sinds enkele jaren vliegt Sennema wekelijks naar Zweden voor een project bij (Sony) Ericsson als Chief Technical Architect. Wanneer hij in 2006 de mogelijkheid krijgt om mee te werken aan een project met ‘slimme meters’, besluit hij zich hierin verder

En de toekomst?

te specialiseren. Na werkzaamheden bij Alliander (toen nog

‘Ik denk dat het in de toekomst steeds makkelijker wordt om energie om te schakelen. Wanneer je buurman bijvoorbeeld zonnepanelen heeft, en hij gebruikt die energie op maandag bijvoorbeeld niet, waarom zou je jouw energie dan niet van je buurman kopen? Waarschijnlijk goedkoper en ook nog eens beter, anders gaat deze energie namelijk verloren. De marktwer-

onderdeel van NUON), Enexis en de overkoepelde brancheorganisatie Netbeheer Nederland, is Sennema sinds mei 2011 als informatiearchitect betrokken bij het slimme meterproject van Stedin. In september 2011 geeft Sennema een presentatie aan de Java architecten van The Future Group over schaalbaarheid, functionaliteit en complexiteiten van de werkzaamheden als architect.

TFG Draak Een samenwerking tussen The Future Group en Rabobank Rotterdam

Verstrekkingsvoorwaarden innovatielening - Het project is vernieuwend (nieuw voor de markt / sector) - Het innovatieproject heeft een bedrijfsmatig doel: het bedrijf van de aanvrager verder te laten groeien of een nieuw bedrijf te starten - Voor het project bestaat een gedegen businessplan / projectplan - Er is zicht op marktintroductie / implementatie binnen twee jaar - De financieringsbehoefte bedraagt maximaal € 100.000,00 waarbij de eigen inbreng tenminste 25% is en de vraag naar vreemd vermogen maximaal € 75.000,00 is - De aanvrager is bereid om alle bankzaken voor het project onder te brengen bij Rabobank Rotterdam De eerste TFG Draak wordt eind september georganiseerd. Natuurlijk zal in de volgende magazines bericht worden hoe deze dag is verlopen en u eventueel informeren over eventuele nieuwe start-ups van ondernemers van The Future Group.

Verzekeringen Het goed verzekeren van een zelfstandig ondernemer is een vak apart. The Future Group heeft sinds enige jaren een collectieve afspraken met verzekeraars voor de ondernemers binnen haar gelederen. Er wordt als het ware groot en scherp ingekocht met alle schaalvoordelen van dien voor de ondernemers bij The Future Group. In augustus 2011 is een overeenkomst bereikt met Rabobank Rotterdam als intermediair voor alle verzekeringen. Hiermee kan The Future Group haar ondernemers/maten meer maatwerk en advies bieden onder een collectieve noemer. Ook op het gebied van verzekeringen is Rabobank Rotterdam partner in business voor TFG.

The Future Group is baanbrekend van en voor ondernemers. Om deze stelling kracht bij te zetten moet The Future Group hier natuurlijk ook naar handelen. Dit gebeurt met onder andere een zzp magazine, een feest en een Innovation Evening. In 2011 wordt TFG Draak gelanceerd, een initiatief dat nog meer deuren opent voor de ondernemers van The Future Group. In het elfjarig bestaan van de The Future Group hebben meerdere vakspecialisten te kennen gegeven dat zij graag samen te participeren in een nieuw op te zetten bedrijf. Vaak een idee van de vakspecialist in kwestie waar het gaat om een geweldig stukje techniek maar waarbij visie, marketing en geld ontbreekt. The Future Group voorziet deze ondernemers graag in een oplossing, maar niet door zelf deel te nemen aan deze projecten. De oplossing is gevonden in ‘TFG Draak’, een samenwerking tussen Rabobank Rotterdam en The Future Group. De draak De TFG Draak heeft een Dragon’s Denachtige insteek en biedt de ondernemers de mogelijkheid hun innovatieve plan te presenteren voor een jury van toonaangevende ondernemers en Rabobank Rotterdam. Deze jury zal meerdere keren per jaar zitting hebben en de plannen van de TFG’ers beoordelen op levensvatbaarheid. Wanneer de jury ook het potentiele succes ziet van het plan volgt er een aanbieding. Buiten deze aanbieding voorziet de jury, ongeacht of er financiële toezeggingen gedaan worden, de ondernemer van gedegen advies voor de toekomst. De TFG Draak is een vertrouwd en beschermd platform waar het gaat om inhoud en overtuigingskracht. Door TFG Draak kunnen er toekomstplannen gedeeld worden,

geld opgehaald worden en wordt natuurlijk advies ingewonnen. Hoe gaat deze TFG Draak in zijn werk? The Future Group biedt in samenwerking met Rabobank Rotterdam de innovatielening. Dit is een zachte lening van maximaal € 75.000,00 met twee bijzondere kenmerken: als de innovatielening onverhoopt mislukt kan de lening worden kwijtgescholden en de aanvraag wordt beoordeeld door een commissie van wijzen. Over de innovatielening en de innovatiecommissie kan een film bekeken worden op www.rabobank.nl/rotterdam

FUTUREMAGAZINE

37

Jilko Andringa Directeur Manpower

Patrick van den Bos en Franck Schellekens

respectievelijk AMS Leader Benelux IBM Global Business Services en Global Business Services Large and Complex Deals IBM Global Business Services

38

FUTUREMAGAZINE

De mondiale marktplaats van

IBM

Onder de naam GenO heeft IT-gigant IBM een eigen portal voor cloudsourcing ontwikkeld. Duizenden applicatieontwikkelaars wereldwijd kunnen brokjes programmeer werk op zich nemen, waardoor de gemiddelde doorlooptijd van projecten nu al met eenderde daalt. Het project is getest op de eigen bedrijfssoftware en staat nu open voor de klant. We spraken erover met Nederlandse betrokkenen Franck Schellekens en Patrick van den Bos. Generation Open. Zo heet een van de innovatieprojecten die IT-reus IBM vorig jaar lanceerde. De multinational lanceerde het project vorig jaar en inmiddels heeft het bedrijf de eerste commerciële klanten aan boord die de nieuwe manier van werken willen loslaten op hun IT-behoefte. Wat is Generation Open – of GenO, zoals IBM het graag afkort? Het project is de naam van een wereldwijde marktplaats – een portaal – waarin duizenden applicatieontwikkelaars van IBM kunnen inschrijven op de ontwikkeling van applicaties. Althans, op componenten van applicaties die grofweg vier tot vijf dagen aan programmeertijd vergen. Omdat IBM zijn applicaties in dergelijke componenten onderverdeelt, is het in theorie mogelijk om alle componenten door de inspanningen van de programmeurs in één week tijd af te leveren. Plak de componenten aan elkaar, test het geheel en voilà: een project is afgerond.

van dergelijke projecten in GenO laten uitvoeren. Het project is revolutionair. In een presentatie begin dit jaar verklaarde IBM’s Senior Vice President Marketing en Communications Jon Iwata GenO het model van de toekomst. Voortaan zal IBM werken als een ‘sociaal-synergetische onderneming’,

uitbesteed en door IBM-ontwikkelaars worden uitgebouwd of aangevuld. De teams waar Schellekens en Van den Bos deel van uitmaken vereisen bij elke opdrachtgever opnieuw andersoortige creativiteit en dat proces wordt met GenO een stuk efficiënter. En efficiency is wat de klant wil. Althans – sinds de crisis heeft elke IT-leverancier te maken met de eis van opdrachtgevers om het vooral goedkoper te doen. De klant wil kostenbesparing en in crisistijd is de klant koning. Future Magazine sprak beide heren over het project.

‘GenO: Een wereldwijde marktplaats van applicatieontwikkelaars’

Cultuur van kennisdeling In de volksmond van de IT-wereld heet dit dan ook cloudsourcing: breng je behoefte aan programmeerwerk naar een anonieme ‘wolk’ van applicatieontwikkelaars en de dynamiek van die cloud filtert het kaf wel van het koren. Wie je werk heeft geleverd, doet er niet langer toe – alleen nog dat het goed geleverd is. IBM heeft vorig jaar 160.000

waarbinnen teams wereldwijd samenwerken ‘in een cultuur van het delen van kennis’. Marktplaats En dus ook in een cultuur van het delen van projecten. Dat laatste althans, is waar GenO om draait. In Nederland zijn Patrick van den Bos (Hoofd van de serviceline Application Management Services in de Benelux) en Franck Schellekens (verantwoordelijk voor Application Outsourcing in de Benelux) bij het project betrokken. Binnen Application Management Services (AMS) is de nieuwe manier van werken het diepst geworteld. AMS is de service-line waarbinnen bestaande softwaresystemen van klanten door IBM worden getest, aan IBM worden

Wat heeft de kostenbesparing te maken met dit innovatieve project?

Van den Bos: ‘De outsourcingmarkt is een grotendeels kostenreductiegedreven markt. En de kostenbesparing door uitbesteding heeft een natuurlijk einde. Natuurlijk kan een klant zijn werk outsourcen aan IBM – wij hebben schaalgrootte, wij zijn efficiënter, wij hebben bewezen vaste methodes. Met die traditionele motieven valt op elk project behoorlijk wat besparing te realiseren. Maar ergens houdt het op. Om dat moment voor te zijn, zijn we dus bij IBM op zoek gegaan naar de volgende stap in het optimaliseren van het werk. En daarbij kijken we niet zozeer naar kostenverlagingen, maar naar hoe we onze arbeid nog efficiënter kunnen inzetten, hoe we doorlooptijden van onze projecten korter kunnen maken. Dat is de innovatie

FUTUREMAGAZINE

39

die we bij AMS in gang hebben gezet in het voortbrengingsproces van applicaties. We zorgen dat de projecten op een heel andere manier wordt beheerd.’ Hoe dan precies? Van den Bos: ‘Dat kan door wereldwijde samenwerking, waarbij het niet meer uitmaakt waar je zit op de aardbol. Maar ook door een heel andere aanpak van de projecten zelf. Zo delen we onze projecten in heel kleine componentjes op: al die componentjes worden in een soort portaal uitgezet en in dat portaal – een soort marktplaats – zijn duizenden applicatieontwikkelaars wereldwijd beschikbaar, die alnaargelang hun expertise die componenten kunnen bouwen. En om het uitdagend te houden, zijn elk van die componentjes een dag of vier aan programmeertijd groot. Door op die manier een vraag uit te zetten, wordt het door allerlei verschillende mensen, van verschillende kwaliteit opgeleverd. Elk van die mensen – totnogtoe allemaal IBM’ers – krijgt achteraf een evaluatie. Het best gemaakte component, in termen van kwaliteit, functionaliteit, hergebruik en documentatie, wordt gekozen en gebruikt.’ Cloudsourcing dus? Schellekens: ‘Ja, bij ons heet dat portaal Generation Open, ofwel GenO. Nadat de componenten zijn gebouwd, worden ze alsnog in een soort assemblagefabriek aan elkaar geplakt.’ Van den Bos: ‘Dit hele proces heeft flinke voordelen. Neem bijvoorbeeld de enorme kracht van het aan elkaar plakken van de componenten. Doorgaans is het bouwen van een applicatie een langdurig sequentieel traject. Maar met GenO zijn in één week tijd duizend van die pakketjes gefabriceerd.’

40

FUTUREMAGAZINE

Hoelang is GenO al live? Schellekens: ‘Voor onze eigen softwarebehoefte zijn we hier al een jaar mee bezig. Binnen AMS leveren wij veel voor IBM intern en afgelopen jaar hebben we veelvuldig van GenO gebruik gemaakt. En nu, na een jaar, zijn we bezig de eerste stappen op de commerciële markt te zetten. Er hebben zich al geïnteresseerde partijen gemeld. We merken dat klanten hier oren naar hebben.’ Waar zit het voordeel voor IBM zelf? Van den Bos: ‘De voordelen zijn enorm. Voor de ontwikkelaars in de cloud is het belangrijk niet één zo’n component in de week op te pakken, maar misschien wel een stuk of tien. Dat kan alleen als je de gevraagde componenten zelf ook weer in kleinere bouwblokjes verdeeld, in wat wij assets noemen. Met elke opdracht bouwt een applicatieontwikkelaar ervaring op, in de vorm van zulke kant en klare assets.’ Schellekens: ‘IBM is erg asset-gedreven: componenten die succesvol werken bij andere klanten en in andere projecten, kun je dagelijks toepassen.’ Van den Bos: ‘Ja. De assets zijn zo generiek, dat je ze zo weer kunt hergebruiken in een andere opdracht uit het portaal. Zo krijg je in die cloud een soort natuurlijke organische opbouw van kennis, waarmee de doorlooptijd nog veel meer versneld kan worden. Dat is de kracht van het individu. Daarom is het beter om tien componenten op te pakken. Dat is niet alleen efficiënter, het voorkomt bovendien dubbel werk: waarom het wiel nog eens uitvinden als het al is uitgevonden? Dat is nog altijd een veelgehoorde – en dure – klacht: het leveren van dubbel werk.’ Schellekens: ‘En dan is er nog een voordeel. Om de wereldwijde samenwerking binnen GenO mogelijk te maken, hebben we een eigen toolsuite ontwikkeld. Alles en iedereen kan binnen die toolsuite met elkaar communiceren. Dat levert een buitengewoon transparant proces op. Daarom heet het proces GenO. Generation Open is eigenlijk één grote door software mogelijk gemaakte virtuele community. Door de transparantie zullen we minder fouten maken.’ Van den Bos: ‘En dat is uniek. Traditionele ontwikkeltrajecten hebben hele lange doorlooptijden en zijn niet efficiënt: pas in de testfase aan het eind duiken vaak de grootste fouten op, veel te laat natuurlijk.

Daardoor lopen ontwikkeltrajecten zo vaak uit.’ Hoeveel tijd kan met de aanpak van GenO worden bespaard? Van den Bos: ‘In onze tests van 2010 bemerkten wij een reductie in doorlooptijd tussen de dertig en vijfenveertig procent. Dat percentage kan overigens nog veel verder toenemen. Het vak is nog relatief nieuw en we doen daarmee nu onze ervaring op.’ Schellekens: ‘Het gaat steeds meer om de toegevoegde waarde die ontwikkelaars bieden, dan vanuit welk land ze fysiek werken. Met GenO zal de output leidend worden.’ En de theorie dat je altijd een team nodig hebt. Dat is traditioneel waar grote ITpartijen op draaien. Schellekens: ‘Die teams hoeven niet meer fysiek bij elkaar te zitten. Het zwaartepunt van het werk vindt plaats bij onze collega’s in Azië. En dat je die afstemming kunt hebben, is een samenvoegsel van lokale teams en teams in Azië, ZuidAmerika en zelfs in Oost-Europa. Het is niet meer zo dat alle aspecten van één klant op één lokatie gecentreerd zijn.’

‘Het potentieel is enorm’

Waarom is GenO juist voor de serviceline AMS belangrijk? Schellekens: ‘De vraag is: Waar zit de toegevoegde waarde? Soms is specifieke klantkennis belangrijk – dan kan het handig zijn op locatie aanwezig te zijn. Maar soms is marktcompetentie belangrijker. Dan ga je naar onze competentieteams toe in GenO. In deze context ben je altijd gebonden aan de omgeving die de klant heeft draaien.’ Van den Bos: ‘Je moet GenO nog niet zien als een enorme cloud met honderdduizenden applicatieontwikkelaars die wachten op de opdrachten die binnenstromen. In theorie kan GenO dat wel worden. Het potentieel is enorm. Het is een revolutionaire verandering.’

The Future Group en IBM werken al geruime tijd samen. Van den Bos: ‘The Future Group is een aanstekelijk enthousiaste partij. Een langdurig partnerschap mag liever gisteren dan vandaag aanvangen.’

The Future Group

& Friends

De mening van relaties

The Future Group heeft inmiddels een mooie verzameling partners en zakenrelaties opgebouwd. Maar hoe denken deze organisaties nu over The Future Group, en waarom hebben zij de keuze gemaakt om een zakenrelatie aan te gaan met ons collectief? Deze pagina’s bieden u inzicht.

FUTUREMAGAZINE

41

De eerste zaterdag van september Opnieuw een editie van Future Magazine, met als releasedatum 3 september. De eerste zaterdag van september begint voor veel maten, werknemers en relaties van The Future Group een speciale dag te worden. Met voor velen TFG’s 10th Anniversary nog fris in het geheugen, zijn begin 2011 alweer de eerste voorbereidingen getroffen voor The Future Group & Friends: voor ons hèt feest van het jaar 2011. Na een geweldige samenwerking met Republiek Bloemendaal in 2010, werd al snel besloten deze samenwerking voort te zetten in 2011. Alle creatieve ideeën werden verwerkt tot een heus plan. The Future Group & Friends, een fantastisch vervolg op het voor ons historische feest van 2010. Buiten ‘het feest’, zoals het in Zoetermeer in de volksmond wordt genoemd, is ook de vierde editie van Future Magazine een feit. Opnieuw wil ik graag mijn dank uitspreken naar iedereen die een bijdrage heeft geleverd aan deze editie. Met veel plezier reisden Pascal de Koning en ik bijvoorbeeld af naar Bussum voor een interview met een zeer relaxte maar tegelijkertijd intrigerende Ronald Koeman. Dat het maken van een magazine continu schakelen is werd opnieuw duidelijk toen Koeman enkele weken na het interview zijn carrière bij Feyenoord bleek voort te zetten. De momenten van snel aanpassen en inspringen op veranderingen blijven toch wel de meest stressvolle maar leukste momenten van het maken van een magazine. Dat The Future Group steeds verder professionaliseert blijkt niet alleen uit alle uitingen in bijvoorbeeld dit magazine, maar zeker ook uit de drijvende krachten achter The Future Group: de aangesloten vakspecialisten. Creatieve ideeën, toewijding en de continue drive om iets moois neer te zetten zijn voor hen allen geen speciale verdienste maar een vanzelfsprekendheid. Ik moet dan ook bekennen dat veel ideeën op marketinggebied bij hen vandaan komen. En dit is een goed teken: het blijven immers allen ondernemers met een specifieke kijk op het ondernemerschap en de daarbij behorende sales- en marketingstrategieën. Ik ben dan ook blij dat wij deze ideeën vervolgens mogen ‘slijpen’ en uitwerken tot een succesvolle toevoeging aan de organisatie. Voor iedereen die niet op The Future Group & Friends aanwezig is geweest wil ik nogmaals, dit maal schriftelijk, het glas heffen en proosten op alle TFG’ers en haar relaties!

Laura Tuininga The Future Group Marketing

42

FUTUREMAGAZINE

The Future Group bedankt:

Colofon Future Magazine is een magazine dat zich richt op de zzp-wereld: zzp’ers, (potentiële) klanten, maten en andere relaties. Uitgever The Future Group

Eindredactie Studio Markant, Delft

Druk MediaCenter Rotterdam

Hoofdredactie Laura Tuininga

Concept, realisatie en vormgeving Studio Markant, Delft

Redactie Wilbert Geijtenbeek, Laura Tuininga, Bart Timmer, Pascal de Koning Arjan van den Born

Fotografie Frank Penders Miryam Faken Ed Buying

Adverteren Voor meer informatie over adverteren in Future Magazine kunt u contact opnemen met Laura Tuininga, te bereiken op 079 36 32 905 of via [email protected]

Reacties Heeft u vragen of wenst u meer informatie? U kunt dan contact opnemen via [email protected] Oplage 10.000

The Future Group Rontgenlaan 27 2719 DX Zoetermeer Telefoon: 079 36 32 905 Fax : 079 363 2906 www.the-future-group.com

FUTUREMAGAZINE

43