Inhoud
Voorwoord Voorwoord bij de tweede druk Voorwoord bij de derde druk 1 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.6
2 2.1 2.1.1 2.1.2 2.1.3 2.1.4 2.1.5 2.1.6 2.1.7 2.2 2.2.1 2.2.2 2.3 3 3.1
5 7 8
Artsen Inleiding Geneeskunde, medicijnen, farmacie De studie geneeskunde Huisartsen Specialisten Bedrijfsartsen en jeugdartsen Andere artsen in de sociale geneeskunde en overige soorten artsen
20 20 20 21 21 22 23
Polikliniek interne geneeskunde Inleiding Interne geneeskunde: voorbeelden van aandoeningen Hypertensie Infectieziekten Spijsverteringsorganen Bloed Nieren Hormoonziekten Bewegingsapparaat Interne geneeskunde: aanvullend onderzoek Bloedonderzoek Andere onderzoeksmethoden Interne geneeskunde: behandeling
26 26 26 26 27 27 29 30 30 31 31 31 32 33
Polikliniek cardiologie Inleiding Cardiologie: voorbeelden van aandoeningen
35 35 35
24
11
Inhoud
3.1.1 3.1.2 3.1.3 3.1.4 3.1.5 3.2 3.2.1 3.2.2 3.2.3 3.2.4 3.2.5 3.2.6 3.3
Hypertensie Coronairlijden Hartfalen Hartritmestoornissen Klepgebreken Cardiologie: aanvullend onderzoek Elektrocardiografie Inspannings-ECG X-thorax Echo-/dopplerechocardiografie Myocardscintigrafie Hartkatheterisatie en coronairangiografie Cardiologie: behandeling
35 35 35 36 36 36 36 37 38 38 38 38 39
4
Polikliniek longziekten Inleiding Longen: voorbeelden van aandoeningen Astma bronchiale COPD Bronchuscarcinoom Longembolie Tuberculose (TBC) Pneumothorax Longziekten: aanvullend onderzoek Longfunctieonderzoek Wanneer longfunctieonderzoek? Hoe werkt longfunctieonderzoek? Soorten longfunctieonderzoek Invloed van medicijnen De rol van hyperreactiviteit De rol van allergie De invloed van en de gevolgen voor inspanning Longziekten: voorbeelden van behandeling
41 41 41 41 41 42 42 42 42 43 43 43 44 44 44 45 45 46 46
Polikliniek chirurgie Inleiding Chirurgie: voorbeelden van aandoeningen Chirurgie: aanvullend onderzoek Mammacarcinoom: een voorbeeld van stadie¨ring Chirurgie: voorbeelden van behandelingen
47 47 48 50 50 51
Polikliniek urologie Inleiding
53 53
4.1 4.1.1 4.1.2 4.1.3 4.1.4 4.1.5 4.1.6 4.2 4.3 4.3.1 4.3.2 4.3.3 4.3.4 4.3.5 4.3.6 4.3.7 4.4 5 5.1 5.2 5.3 5.4 6
12
Poliklinieken, jeugdgezondheidszorg en arbodienst
6.1 6.1.1 6.1.2 6.1.3 6.1.4 6.1.5 6.1.6 6.1.7 6.2 6.3 7 7.1 7.2 7.3 7.4 8 8.1 8.1.1 8.1.2 8.1.3 8.1.4 8.1.5 8.1.6 8.1.7 8.1.8 8.2 8.2.1 8.2.2 8.2.3 8.3 9 9.1 9.2 9.3 9.3.1
Urologie: voorbeelden van aandoeningen Urolithiasis: nierstenen Nierinfecties/reflux Benigne prostaathyperplasie (BPH) en prostaatkanker Incontinentie Erectiestoornissen Nier- en blaaskanker Zaadbalkanker Urologie: aanvullend onderzoek Urologie: voorbeelden van behandelingen
53 53 53 54 54 54 55 55 55 56
Polikliniek orthopedie Inleiding Orthopedie: voorbeelden van aandoeningen Orthopedie: aanvullend onderzoek Orthopedie: behandeling Problemen met gips
59 59 59 61 62 64
Polikliniek neurologie Inleiding Neurologie: voorbeelden van aandoeningen CVA Meningitis Epilepsie Polyneuropathie Hernia nuclei pulposi Migraine Hersentumor Multiple sclerose (MS) Neurologie: aanvullend onderzoek Elektro-encefalogram (EEG) Elektromyogram (EMG) Lumbaalpunctie (LP) Neurologie: voorbeelden van behandelingen
65 65 65 65 65 66 66 66 66 67 67 67 67 68 68 69
Polikliniek oogheelkunde Inleiding Oogheelkunde: voorbeelden van aandoeningen Oogheelkunde: aanvullend onderzoek Oogheelkunde: behandeling Oogdruppels en oogzalven
70 70 70 73 77 79
13
Inhoud
10 10.1 10.2 10.3 11 11.1 11.1.1 11.1.2 11.1.3 11.1.4 11.1.5 11.2 11.3 12 12.1 12.1.1 12.1.2 12.1.3 12.1.4 12.1.5 12.1.6 12.1.7 12.2 12.2.1 12.2.2 12.2.3 12.2.4 12.2.5 12.2.6 12.3 12.4
13 13.1
Polikliniek keel-, neus- en oorheelkunde Inleiding KNO: voorbeelden van aandoeningen KNO: aanvullend onderzoek KNO: voorbeelden van behandelingen
81 81 81 84 85
Polikliniek dermatologie Inleiding Dermatologie: voorbeelden van aandoeningen Eczeem Psoriasis Huidkanker Varices SOA Dermatologie: aanvullend onderzoek Dermatologie: voorbeelden van behandelingen
87 87 87 87 87 88 88 88 88 89
Polikliniek verloskunde/gynaecologie Inleiding Verloskunde: voorbeelden van aandoeningen Spontane abortus Extra-uteriene graviditeit (EUG) Hyperemesis gravidarum Zwangerschapshypertensie, pre-eclampsie, HELLP-syndroom, eclampsie Placenta praevia, solutio placentae Pathologie tijdens de baring Pathologie tijdens het kraambed Gynaecologie: voorbeelden van aandoeningen Myoom Cervix- en endometriumcarcinoom Endometriose Stoornissen in de menstruele cyclus Prolaps Verminderde fertiliteit Verloskunde en gynaecologie: aanvullend onderzoek Verloskunde en gynaecologie: voorbeelden van behandelingen
91 91 91 91 92 92
101
Endoscopie Inleiding Wat is endoscopie?
1 03 1 03 1 03
92 93 94 94 94 94 95 95 95 95 95 96
14
Poliklinieken, jeugdgezondheidszorg en arbodienst
13.2 13.2.1 13.2.2 13.2.3
13.2.4 13.2.5 13.3 13.3.1 13.3.2 14 14.1 14.2 14.2.1 14.2.2 14.2.3 14.2.4 14.2.5 14.2.6 14.2.7 14.2.8 14.3 14.3.1 14.3.2 14.3.3 14.3.4 14.3.5 14.4 14.4.1 14.4.2 14.4.3 14.4.4 14.4.5 14.4.6 14.5 14.5.1
Mogelijkheden van endoscopie Vertakkingen van de luchtpijp: bronchoscopie Maag, slokdarm en twaalfvingerige darm: gastroscopie Endeldarm, S-vormige darm en dikke darm: rectoscopie (proctoscopie), sigmoı¨doscopie en coloscopie Buikholte: laparoscopie Andere toepassingen van endoscopie De doktersassistent en endoscopie Voorlichting Endoscopie: niet altijd even prettig!
1 03 1 04
Beeldvormend onderzoek Inleiding Wat is beeldvormend onderzoek? Echografie Echografie van de buik Echografie van het kleine bekken Echografie van de schildklier Echografie van het scrotum Echografie van de borsten Echografie van hart en bloedvaten Overige voorbeelden van echografie Belasting en risico’s van echografie Ro¨ntgenonderzoek Ro¨ntgenonderzoek van de botten Ro¨ntgenonderzoek van de longen in de thorax Ro¨ntgenonderzoek van de borsten Overige voorbeelden van ro¨ntgenonderzoek Belasting en risico’s van een ro¨ntgenonderzoek Ro¨ntgenonderzoek met contrast Ro¨ntgencontrastonderzoek van het colon Ro¨ntgencontrastonderzoek van slokdarm en maag Ro¨ntgencontrastonderzoek van baarmoeder en eileiders Ro¨ntgencontrastonderzoek van nieren en urinewegen Ro¨ntgencontrastonderzoek van de bloedvaten Belasting en risico’s van ro¨ntgencontrastonderzoek Computertomografie (CT) CT van de thorax (borstkas)
1 10 1 10 1 10 1 10 111 111 1 12 1 12 1 12 1 12 1 12 1 13 1 13 1 13 1 14 1 14 1 14 1 17 1 17 1 18 1 18
1 04
1 06 1 06 1 07 1 08 1 08 1 08
1 18 1 19 1 19 1 19 1 19 1 20
15
Inhoud
14.5.2 14.5.3 14.5.4 14.5.5 14.5.6 14.6 14.6.1
CT van de buik CT van de hersenen CT van de rug Belasting en risico’s van CT-onderzoek CT met contrast Magnetic Resonance Imaging (MRI) Belasting en risico’s van MRI
1 20 1 20 121 121 121 121 1 22
15
Scintigrafie Inleiding Scintigrafie Hartscintigrafie Schildklierscintigrafie Botscintigrafie Longscintigrafie Belasting en risico’s van scintigrafie
1 23 1 23 1 23 1 24 1 24 1 24 1 25 1 26
Cel- en weefselonderzoek Inleiding Pathologische anatomie (PA) Weefselonderzoek bij endoscopie Weefselonderzoek bij dermatologie Beenmergpunctie Prostaatbiopten Schildklieronderzoek Lymfeklieronderzoek Gynaecologie en weefselonderzoek Biopsie van de mammae
1 27 1 27 1 27 1 27 1 28 1 28 1 28 1 28 1 29 1 29 1 29
Contactmomenten in de jeugdgezondheidszorg Inleiding Anamnese tijdens het periodiek geneeskundig onderzoek PGO-anamnese op de basisschool PGO-anamnese in het voortgezet onderwijs Basistaken en maatwerk
1 30 1 30
Groei Inleiding Lengtegroei Lengte op de groeicurve Afwijkende lengtegroei in het groeidiagram Hoe lang een kind zal worden
1 34 1 34 1 34 1 35 1 36 1 38
15.1 15.2 15.3 15.4 15.5 15.6 16 16.1 16.2 16.3 16.4 16.5 16.6 16.7 16.8 16.9 17 17.1 17.2 17.3 17.4 18 18.1 18.2 18.3 18.4
1 30 131 1 32 1 32
16
Poliklinieken, jeugdgezondheidszorg en arbodienst
18.5 18.6 18.7 18.8 18.9 18.10 18.11
Een ‘te klein’ kind Een ‘te lang’ kind Het gewicht op de groeicurve Afwijkend gewicht in het groeidiagram Het slanke of magere kind Het dikke kind Geslachtelijke ontwikkeling
1 39 1 39 1 39 1 40 1 40 1 40 1 42
19
De ogen van kinderen Inleiding De ontwikkeling van het gezichtsvermogen Amblyopie Brekingsafwijkingen Kleurenblindheid Anamnese met betrekking tot de ogen De visusbepaling op de leeftijd van 5 jaar Onderzoek van het dieptezien Onderzoek van het kleurenzien
1 46 1 46 1 46 1 47 1 48 1 49 1 49 1 50 1 52 1 52
Het gehoor bij kinderen Inleiding De ontwikkeling van het gehoor Geleidingsdoofheid Perceptiedoofheid Anamnese met betrekking tot het gehoor Audiometrie Het slechthorende kind
1 54 1 54 1 54 1 55 1 56 1 56 1 57 1 58
AD(H)D Inleiding ADHD en ADD Verschijnselen Gevolgen Oorzaken Diagnose Behandeling Prognose De doktersassistent en het kind met ADHD
1 59 1 59 1 59 1 60 1 60 161 1 62 1 62 1 63 1 64
Gehandicapte kinderen Inleiding Verstandelijk gehandicapte kinderen Lichte verstandelijke handicap
1 65 1 65 1 65 1 65
19.1 19.2 19.3 19.4 19.5 19.6 19.7 19.8 20 20.1 20.2 20.3 20.4 20.5 20.6 21 21.1 21.2 21.3 21.4 21.5 21.6 21.7 21.8 22 22.1 22.2
17
Inhoud
22.3 22.4 22.5 22.6 22.7
Ernstige verstandelijke handicap Onderzoek en begeleiding Autisme en autismespectrumstoornis Speciale leerstoornissen Lichamelijk gehandicapte kinderen
1 66 1 66 1 66 1 68 1 68
23
Vaccinaties Inleiding Vaccinaties voor kinderen Vaccinaties op 8- of 9-jarige leeftijd Bijwerkingen van de DTP- en BMR-prik Pijnpreventie en -bestrijding in verband met vaccinaties Vaccineren: mag dat altijd? Over het vaccineren van kinderen in het algemeen
1 70 1 70 1 70 1 72 1 73
Kindermishandeling Inleiding Definitie van kindermishandeling Verschillende vormen en voorbeelden van kindermishandeling Hoe vaak komt kindermishandeling voor? Hoe ontstaat kindermishandeling? Is het te voorkomen? Gevolgen van kindermishandeling Signaleren van kindermishandeling Melding en de gevolgen daarvan
1 76 1 76 1 76
1 78 1 79 1 79 1 80
Hoofdluis Inleiding Hoofdluis Diagnostiek Behandeling
181 181 181 1 83 1 84
Varia uit de jeugdgezondheidszorg Inleiding Ongunstige gewoonten en een mogelijke oplossing Spraakproblemen Slaapstoornissen Motoriek Houding Niet-voelbare testes (zaadballen)
1 86 1 86
23.1 23.2 23.3 23.4 23.5 23.6 24 24.1 24.2 24.3 24.4 24.5 24.6 24.7 25 25.1 25.2 25.3 26 26.1 26.2 26.3 26.4 26.5 26.6
1 74 1 74 1 75
1 77 1 78
1 86 1 87 1 88 1 89 1 90 191
18
Poliklinieken, jeugdgezondheidszorg en arbodienst
26.7 26.8 26.9 26.10 27 27.1 27.1.1 27.1.2 27.1.3 27.2 27.3 27.3.1 27.3.2 27.4 27.5 28 28.1 28.1.1 28.1.2 28.1.3 28.1.4 28.1.5 28.1.6 28.2 28.2.1 28.2.2 28.3 28.3.1 28.3.2 28.3.3 28.3.4 28.3.5 28.4
Phimosis Kinderen met van oorsprong niet-Nederlandse ouders Angstige kinderen Tics Ziekte en arbeidsongeschiktheid Inleiding Ziekmeldingen Kortdurend verzuim Frequent verzuim Langdurend verzuim Medische oorzaken van ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid Ziekte en arbeidsongeschiktheid Ziekte Arbeidsongeschiktheid Chronisch vermoeidheidssyndroom (CVS) Simulatie en misbruik Het medische belang van de arbodienst Inleiding Beroepsziekten en beroepsgebonden aandoeningen Lawaaidoofheid Organisch psychosyndroom (OPS) Klachten in arm, nek en/of schouder Eczeem Rugklachten Psychische klachten Preventie van beroepsgebonden aandoeningen en beroepsziekten Risico-inventarisatie en -evaluatie (RIE) Periodiek arbeidsgezondheidskundige onderzoek (PAGO) De juiste mens op de juiste plek: niemand meer ziek door het werk? Sollicitaties Aanstellingskeuring Psychische geschiktheid Herkeuringen Waarom de aanstellingskeuring dus veranderd is Slotopmerkingen
1 92 1 92 1 93 1 94 1 96 1 96 1 97 1 97 1 97 1 98 1 98 1 99 1 99 200 202 203 204 204 204 205 207 208 209 210 21 1 213 214 214 215 215 216 216 216 216 217
19
Inhoud
Woordenlijst Register
219 268
