Inhoud verenigingsblad nr. 12

Jaargang 6

Nr. 12

juni 2008

Inhoud verenigingsblad nr. 12 Blz. 03. 04. 05. 06. 10. 11. 13. 14. 15. 22. 25. 27. 28. 30. 31. 35. 37. 43. 44. 47. 48. 51. 52. 54. 55. 61. 62. 63. 64.

2

Inhoud in het Pools Colofon Het bestuur De Bevrijding van Dorst. Tekst: Jos van Alphen Mysterieuze kranslegging; BN/DeStem Verslag van Gen St. Maczek dag, 2 december 2007 Medaille PRO MEMORIA voor onze leden. Nieuwe kruisen voor Poolse strijders ook in Ginneken / Breda Pater Jesualdus Tekst: Jos van Alphen Capelsche Veer – nieuw informatiebord; BN/DeStem Onthulling van een oorlogsmonument in Anna Jacobapolder – 20 maart Uitnodiging herdenking in Emmen – 10 april Uitnodiging herdenking Buinen – 12 april Koninklijke onderscheiding, Tom Peeteers – 28 april Federatie van Pantsermilitaire organisaties in oprichting Zoektocht van Johanna Pliester In Memoriam Dodenherdenking Oosterhout – 4 mei Dodenherdenkingen: Breda Valkenberg. Dodenherdenking in Alphen – 15 mei Poolse Koning Jan 3e Sobieski Poolse folder 1945 Vakantie tips: Normandië Rubriek: Oude foto’s Verhaal: Onze bevrijding, Koewacht 1944 (onbekende schrijver) Medaille PRO MEMORIA voor 2 leden uit België Nieuws van het bestuur. Nieuws van het bestuur in het Pools. Vakantie wensen en dank van het bestuur en de redactie

Spis tresci biuletynu Stowarzyszenia nr 12 Str. 03. 04. 05. 06. 10. 11. 13. 14. 15. 22. 25. 27. 28. 30. 31. 35. 37. 43. 44. 47. 48. 51. 52. 54. 55. 61. 62. 63. 64.

3

Spis tresci w jezyku polskim Colofon Zarzad Wyzwolenie Dorst. Tekst: Jos van Alphen Tajemnicze złożenie wieńców; BN/DeStem Sprawozdanie z Dnia Gen. St. Maczka, 2 grudnia 2007 Medal PRO MEMORIA dla naszych członków Nowe krzyże dla polskich żołnierzy także w Ginneken / Breda Zakonnik Jesualdus Tekst: Jos van Alphen Capelsche Veer – nowa tablica informacyjna; BN/DeStem Odsłonięcie pomnika wojennego w Anna Jacobapolder – 20 marca Zaproszenie na obchody dla uczczenia pamięci w Emmen – 10 kwietnia Zaproszenie na obchody dla uczczenia pamięci w Buinen – 12 kwietnia Thom Peeters otrzymał Królewskie odznaczenie – 25 kwietnia Powstaje Federacja Organizacji Polskich Pancerniaków Poszukiwania Johanny Pliester In Memoriam Obchody dla uczczenia pamięci poległych podczas wojen - Oosterhout Obchody dla uczczenia pamięci poległych podczas wojen-Breda Obchody dla uczczenia pamięci in Alphen – 16 maja Polski Król Jan III Sobieski Polski folder z 1945 roku Wakacyjne propozycje: Normandia Rubryka: Stare fotografie Opowiadanie: Nasze wyzwolenie, Koewacht 1944 (autor nieznany) Medal PRO MEMORIA dla 2 czlonków z Belgii. Nowinki od Zarządu Nowinki od Zarządu (tłumaczenie na język polski) Życzenia wakacyjne i podziekowania od Zarządu oraz od Redakcji

Colofon ,In het spoor van de divisie” is een uitgave van de: Vereniging 1e Poolse Pantserdivisie Nederland. Redactie: Meerkoet 8 | 4822 RG | Breda |
076-5422250 E-mail redactie: [email protected] Website: www.vereniging-1epoolsepantserdivisie-nederland.nl

Redactieleden: Krystyna B. Stopa-Konowrocka en Albert Bugaj “In het spoor van de divisie”wordt toegezonden aan leden van de vereniging. En verschijnt tweemaal per jaar namelijk in mei en in november. Voor extra exemplaren, informatie of kopij kunt u zich wenden tot de redactie, u kunt ook eigen kopij hier inleveren.

Het lidmaatschap kost € 15.- per jaar en dient gestort te worden op bankrekening nummer: 1089.04.962 t.n.v. Vereniging 1e Poolse Pantserdivisie Nederland te Breda, BIC: RABONL2U, IBAN: NL97 RABO 0108904962. Hier kunnen donateurs hun bijdrage ook op storten. Leden kunnen gebruik maken van de diensten van de vereniging, zoals, informatie over de 1e Poolse Pantserdivisie en hulp bij het naspeuren van gegevens aangaande de Divisie. Opzegging van het lidmaatschap moet schriftelijk of per e-mail gebeuren vóór 1 november. De opzegging gaat dan het nieuwe kalenderjaar in. Niets van deze uitgave mag worden overgenomen zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van Vereniging 1e Poolse Pantserdivisie Nederland.

4

Het Bestuur:

Voorzitter: Bolek Kzeszewski Lage Heijning 1 4847 ZJ Breda Nederland Tel: (+31) 076-5714474 E-mail: [email protected]

Secretaris: Frans Olejek Biezenstraat 5 4823 ZJ Breda Nederland Tel: (+31) 076-5415041 E-mail: [email protected]

Penningmeester: Cees Nowak Kapucijenhof 24 4811 XG Breda Nederland Tel: (+31) 076-5874683 E-mail: [email protected]

Bestuurslid: Stas Szamrowicz Regenwulp 47 4822 RJ Breda Nederland Tel: (+31) 076-5413982 E-mail: [email protected]

Bestuurslid: Adrian Stopa Consul Buitenlandse- & Ambassadezaken Nadole ul. Zeglarska 11 84-250 Gniewino Polen Tel: (+48) 058-6767525 E-mail: [email protected] Bij het secretariaat kunt U zich opgeven voor het lidmaatschap Via de website www.vereniging-1epoolsepantserdivisie-nederland.nl Ga dan naar contact, en vervolgens naar lid worden.

5

De Bevrijding van Dorst.

Op de televisie werden beelden uitgezonden van Nederlandse militairen die in Afghanistan een fel vuurgevecht voerden met de Taliban. Het is moeilijk om er een voorstelling van te krijgen maar 63 jaar geleden ratelden midden in Dorst ook de mitrailleurs. Daarom deze korte samenvatting over onze bevrijding. Op vrijdag 27 oktober 1944 leek het er op dat er snel een eind zou komen aan vijf jaar Duitse bezetting. Nadat het front drie weken had stil gelegen hoorde men op die dag uit de richting Gilze enorm veel oorlogslawaai. Er waren ontploffingen te horen en in de verte doken vliegtuigen schietende op hun doel. De bewoners van Dorst wachtten gespannen af wat er ging gebeuren. Zaterdag 28 oktober In de morgenuren kwamen er plotseling vanuit Gilze granaten aan fluiten die met een daverende klap ontploften. Iedereen dook de schuilkelder in. In de loop van de morgen bleven er granaten vallen. Frans Korzilius raakte daardoor zwaar gewond aan zijn been. In de middag werd het wat rustiger. Er werd in Molenschot wel veel geschoten maar verder gebeurde er niet veel. Achteraf blijkt dat de bevrijders met hun tanks in de Gooren vast gereden waren. De Gooren was een onbegaanbaar moerasgebied tussen Molenschot en Dorst. Later is dit gebied ontwaterd en ontgonnen. Aan het eind van de middag, het was bijna donker, kwamen door de Leverstraat en de Bavelstraat de eerste tanks aan denderen. Op het Kapelerf werd gestopt. De bevrijders bleken tot ieders verrassing Polen te zijn. Terwijl ze hun potje kookten begonnen er Duitse granaten te vallen. Daarna vertrokken ze met brullende motoren richting Breda. Dat was heel ongebruikelijk want 's nachts werd nooit geopereerd maar haast was geboden omdat de volgende dag de bevrijding van Breda moest beginnen. De Polen lieten niet meer dan twee sergeanten achter die op 70 Duitse krijgsgevangenen moesten passen.

6

Dorst was bevrijd. De materiële schade was groot. Terugtrekkende Duitsers hadden enkele boerderijen in brand gestoken en de granaten hadden veel schade aangericht. Gelukkig vielen er geen doden. Iedereen hoopte dat het daar bij zou blijven maar het pakte anders uit. Zondagmorgen 29 oktober zaten de mensen nog in de schuilkelder toen lange rijen Duitsers vanuit de Boswachterij door de Spoorstraat en de Baarschotsestraat een tegenaanval inzetten. Ze werden ondersteund door kanonnen op rupsbanden. In de kortste keren hadden ze heel Dorst weer in handen. In de Leverstraat, de Bavelstraat en de Baarschotsestraat ontstonden felle vuurgevechten. Vanuit het Cadettenkamp legde Duitse artillerie een spervuur aan de oostkant van Dorst. Er ontstond een verwarde situatie vooral toen er van verschillende kanten Poolse tanks terug kwamen naar Dorst. Op de Rijksweg aan de oostkant van het dorp werden twee Poolse Sherman tanks uitgeschakeld door een Duits rijdend geschut. Dat geschut werd later door de Polen op de hoek van de Baarschotsestraat en de Broekstraat vernield. Opnieuw braken er branden uit. Pas tegen de avond hadden de Polen de meeste Duitsers weten te verjagen. De volgende dag dus maandag, werden er nog enkele fanatieke achterblijvers opgespoord die ook weer meteen begonnen te schieten. Dorst was voor de tweede keer bevrijd. Gelukkig waren er onder de burgers geen gewonden of doden te betreuren maar de materiële schade was niet te overzien. Verschillende gezinnen waren dakloos en alle huizen die niet afbrandden waren zwaar beschadigd. De tol aan militaire zijde was hoog. Zeven Polen sneuvelden. Vier Polen werden door de Duitsers gewond gevangen genomen. De namen van de gesneuvelde Polen zijn te vinden in de Vredeskapel. Zij liggen begraven in Oosterhout, Ginneken, Antwerpen en Leopoldsburg. De Duitsers leden ook verliezen. Zes van hen sneuvelden. Hun graven zijn te vinden op de Duitse Militaire Begraafplaats te IJsselstein in Limburg. Tekst en 3 foto’s van Jos van Alphen

7

Foto: Rijksweg Een Poolse M10 tankdestroyer schiet vanaf de Rijksweg op de steenfabriek. Zie de afgeschoten hulzen die naast de tank liggen. In de oven van de steenfabriek zaten alleen maar burgers. Toen ze beschoten werden staken die een stok met een wit hemd er aan naar buiten daarna hield het schieten op.

Foto: Stefan Polak en zijn bemanning bij hun Cromwell tank. Toen er zondagmoren alarm geslagen werd kwamen zij naar Dorst om de Duitsers te verjagen.

8

Foto: Dragonders. Van deze groep werden drie Dragonders in Dorst gewond krijgsgevangen genomen. Zij werden door de Duitsers opgenomen in een Duits Hospitaal dat was gevestigd in het R.K. Ziekenhuis te Raamsdonksveer. Een van hen overleed daar en de twee anderen werden gewoon achtergelaten toen de Duitsers het hospitaal ontruimden.

Firmin Verbeke Deinsesteenweg 59 B-9031 Drongen Tel. (+32) 09-2266618 Fax: (+32) 09-2275918 E-mail. [email protected]

9

Mysterieuze kranslegging Door Wim van den Broek

Bron: BN /De Stem

Zaterdag 3 november 2007 - MOERDIJK - Op het wekelijkse overzicht van de activiteiten van burgemeester en wethouders stond voor zaterdag 3 november om 14.00 uur een kranslegging bij het monument op de Grintweg in Moerdijk door wethouder Will Vissers. Moerdijkse herdenkingscomités en de heemkundekring wisten echter van niets. "Er zijn geen oud-strijders en wij herdenken alleen maar op 4 mei", weet heemlid Corry Kortsmit vrij stellig. "Als Moerdijk al apart herdenkt, doen we dat in het tweede weekend van november. Rond de negende." Janus Verhagen uit Made brengt helderheid in de mysterieuze kranslegging. "We gaan in colonne met zeventien oude oorlogswagens morgen door het gebied, waar de 1e Poolse pantserdivisie in 1944 ons land bevrijdde. Dat doen we elke drie jaar en nu voor het eerst ook Moerdijk. We hebben de wethouder gevraagd, en ze komt."

10

Verslag van Generaal Stanislaw Maczek dag, 2 december 2007

Ondanks deze trieste regenachtige dag was de belangstelling redelijk te noemen. Vanuit de Poolse ambassade was Defensie Attaché, commandeur M.Grefkiewicz aanwezig en legde een krans bij het graf van generaal St.Maczek. Eerwaarde pater Bartlomiej Malys zegende het graf en sprak een gebed uit. Onze voorzitter Adrian Stopa legde namens onze vereniging een krans en dankte ten slotte alle aanwezigen voor hun getoonde belangstelling.

Na deze plechtigheid ging men naar “De Toerist” waar traditie getrouw een koffietafel door het bestuur werd aangeboden aan de leden en genodigden. Deze gelegenheid werd aangegrepen om de Pro Memoria onderscheiding uit te reiken aan verscheidene personen. Deze onderscheiding wordt toegekend namens het Poolse Ministerie voor Oud-strijders en Onderdrukten. Daarvoor waren speciaal aanwezig van de Poolse ambassade, de Poolse Defensie Attaché, commandeur Marian Grefkiewicz en de Poolse Consul in Nederland Leszek Rowicki.

11

Deze medaille is uitgegeven door het Poolse Ministerie voor de Oudstrijders en Onderdrukten ter gelegenheid van 60 jaar beëindiging van de 2e wereldoorlog om alle deelnemers van gevechten aan alle fronten te eren. Ook is deze bedoeld voor mensen en organisaties die verdiensten hebben in het in stand houden van de herdenkingen over mensen en hun daden die vochten om het onafhankelijk Polen tijdens de 2e wereld oorlog en daarna.

12

Medaille PRO MEMORIA aan onze leden uit Breda en uit Frankrijk.

Van links naar rechts staan: Daniel Dyrka (F), Poolse Consul Leszek Rowicki, Defensie Attaché commandeur Marian Grefkiewicz, voorzitter Adrian Stopa, Dominic Parchanowicz (F), Albert Bugaj, Bolek Krzeszewski. Van links naar rechts zittend:Frans Olejek, Stas Szamrowicz en Cees Nowak.

(foto: R.Olejek.)

13

Nieuwe kruizen voor Poolse strijders ook in Breda – Ginneken: E-mail bericht:

Mijne heren, In de eerste plaats de allerbeste wensen voor 2008. Conform ons voornemen, zullen wij dit jaar de laatste 42 oude Poolse kruizen (allemaal op de begraafplaats Laurentius) te Ginneken/Breda gaan vervangen. De Firma Timmerman Natuursteen ontvangt hiervoor binnenkort de opdracht. Wij hebben in onze planning week 25/26 (16 juni t/m 29 juni) gereserveerd voor de verwijderingwerkzaamheden en week 34/35 (18 augustus t/m 31 augustus) voor het terugplaatsen van de nieuwe grafkruizen. Wij zullen op de graven tijdelijk naambordjes plaatsen met de voorletter(s) en achternaam van de betrokken militair alsmede zijn geb./overlijdensdatum. E.e.a. is weer ruim voor de herdenking van eind oktober a.s. gereed. Na afloop van deze actie zou het informatiebord van de gemeente Breda m.b.t. de schuilnaamproblematiek kunnen worden verwijderd (actie: gemeente Breda). Met vriendelijke groet,

OORLOGSGRAVENSTICHTING A.C. Bijsmans Hoofd Beheer en Onderhoud

14

Pater Jesualdus Op de dag dat Breda werd bevrijd bleek dat in de Schorsmolenstraat een pater kapucijn te wonen die vlot Pools sprak. Over deze bescheiden Pater Jesualdus wordt in kringen van Poolse oud-strijders altijd met lof gesproken. In het volgende stuk kunt u lezen dat de Kapucijnen al lang in Polen werkten en daarmee is verklaard waarom pater Jesualdus na de bevrijding de bevrijders in het Pools kon begroeten met als gevolg dat tot op heden de Kapucijnen in Breda nog steeds een goede verstandhouding hebben met de Poolse oud-strijders. Om te beginnen de levensloop van Pater Jesualdus samengesteld door zijn neef H. Theeuwes; Na een bezoek gebracht te hebben aan het klooster van de paters Kapucijnen te 's-Hertogenbosch, waar het archief is gevestigd, heb ik getracht mijn opdracht zo goed mogelijk te vervullen. Alle gegevens over de geschiedenis van pater Jesualdus heb ik gehaald uit het archief van de paters Kapucijnen. Een speciaal woord van dank wil ik richten aan pater Ambrosius voor de welwillende medewerking en de gastvrijheid, die ik heb mogen ontvangen bij het bezoek aan het klooster Levensloop Pater Jesualdus van Rijen: Op 11 september 1895 werd uit het huwelijk van Franciscus Willemen en Maria van Dijk geboren Josephus Franciscus Willemen. Op dezelfde dag gedoopt in de parochiekerk te Rijen. Peter: Josephus Petrus Willemen en meter: Maria van Dijk. Op 26 mei 1908 gevormd te Rijen door Mgr. P. Leijten. Na het klein seminarie gevolgd te hebben te Langeweg trad hij op 3 oktober 1914 te Babberich in de Franciscaanse orde van de Minderbroeders Kapucijnen en legde op 4 oktober 1915 zijn H. Professie af. Na drie jaren filosofie studie te Helmond volgde op 4 oktober 1918 zijn plechtige Professie. Van 1918 tot 1922 volgde hij zijn theologische studie te 's-Hertogenbosch en hij ontving daar op 1 april 1922 uit handen van Mgr. A. F. Diepen zijn priesterwijding. Op 4 september 1923 vroeg Pater Provinciaal aan de Hoogsteerwaarde Pater Generaal een obediëntie voor hem aan om te werken in het Commissariaat van Warschau. Reeds op 9 september t.a.v. werd deze reeds verleend. Zo heeft Pater Jesualdus vanaf 1923 tot 1944 zich ten dienste gesteld van onze Poolse confraters.

15

Begonnen op de Serafijnse school te Lomza, waar hij op 20 augustus 1926 benoemd werd tot Gardiaan. Op 8 mei 1928 werd hij benoemd tot Gardiaan en econoom te Nowe Miasto. Op 24 augustus 1933 werd hij Gardiaan te Lublin en op 6 september 1935 eerste assistent van de Commissaris Provinciaal.

Foto: Pater Jesualdus Omdat de werkzaamheden erg zwaar voor hem werden, bood hij zich aan om in Canada onder de Polen te gaan werken. Van dit voorstel kwam echter niets en op 18 augustus 1938 werd hij opnieuw benoemd tot Gardiaan te Lublin en tevens assistent van de Commissaris Provinciaal. Van 25 mei tot 1 juni 1939 is hij op verzoek van de P. Generaal op visitatie geweest in Litouwen. Na zijn vakantie in Nederland in de zomer van 1939 keerde hij weer terug in Lublin. In september 1939 zijn de Duitse Legers

16

Polen binnengevallen. Daar men vreesde voor een inval van de Russen ging Pater Jesualdus met nog 2 andere Paters gedeeltelijk per goederentrein, gedeeltelijk met kar en paard naar Nowe Miasto, waar zij na drie dagen aankwamen. Hier heeft hij op 3 oktober 1939 zijn zilveren kloosterfeest gevierd. Op verzoek van de familie heeft P. Provinciaal in augustus 1940 nog een poging gedaan om hem naar Nederland te laten terugkeren, maar hij is in Polen achtergebleven. Op 23 augustus 1944 is P. Jesualdus via Warschau en Berlijn per trein in Nederland teruggekeerd. Vanuit zijn nieuwe standplaats Breda, heeft hij ten dienste van de Poolse soldaten, die eind oktober 1944 Breda bevrijdden, ontzaglijk veel gedaan en kon het laatste nieuws over hun vaderland in hun eigen taal aan hen vertellen. Op 9 november 1945 werd P. Jesualdus benoemd tot Gardiaan te Tilburg. Reeds in november 1945 heeft zich een hartkwaal geopenbaard en vertoefde hij voor rust enige tijd in het klooster te Udenhout. Bij schrijven van 23 november bood hij zelfs P. Provinciaal om een ander tot Gardiaan te benoemen. Zijn gezondheid verbeterde voorspoedig, zodat hij het kloosterleven weer kon volgen. Op 1 april vierde hij te Tilburg zijn zilveren Priesterjubileum. Op 23 juli 1948 werd hij herbenoemd tot Gardiaan te Tilburg. Op 22 oktober 1949 kreeg hij een zeer ernstige beroerte, waardoor hij aan een zijde geheel verlamt werd. Daar zijn toestand niet verbeterde deed hij in overleg met P. Provinciaal afstand van zijn gardianaat en op 13 december 1949 werd zijn opvolger benoemd. Op 11 mei 1950 wendde P. Provinciaal zich tot P. Generaal met het verzoek aan de H. Stoel een indult te vragen, opdat P. Jesualdus zittend en met één hand nog zou kunnen Mis lezen. Na nog enkele kleine beroertes te hebben gehad, is P. Jesualdus in de morgen van 22 augustus 1950, toen hij zich klaar maakte om de H. Mis te gaan lezen, overleden. Hem is nog het H. Oliesel toegediend. Op 24 augustus 1950 is hij onder grote belangstelling van zowel uit Breda Udenhout en Tilburg begraven. Op zijn graf getuigde een krans van zijn Poolse vrienden uit Breda, hoezeer zij hem waardeerden. P. Jesualdus was een zeer geliefd, goedmoedig confrater en als Gardiaan was hij een verstandig en begrijpend overste. W.g. H. Theeuwes.

17

Foto: Schilderij van Christo Stefanoff Uiterst links Pater Jesualdus tijdens een plechtigheid op het terrein van de K.M.A.. Toelichting Allereerst nog iets over de geschiedenis want, waarom werkte er Nederlandse Kapucijnen in Polen? We vonden de verklaring in een uitgebreid artikel met de titel "Nederlandse kapucijnen in Polen" en daarom hierna een stukje uit dat artikel: De eerste kapucijnen kwamen in 1681 naar Polen. In 1754 vormden zij een zelfstandige provincie met weldra meer dan 350 leden. Bij de verdeling van Polen, op het einde van de achttiende eeuw, werd ook deze provincie verscheurd. Het zuidelijk deel, dat door Oostenrijk geannexeerd werd, vormde de provincie Galicië. De overige kloosters kwamen in Russisch gebied terecht en na de Napoleontische oorlogen werden zij opgedeeld in een Russische of Roetheense provincie voor het gebied dat bij Rusland gevoegd was en een Poolse voor het gedeelte van Polen, dat een zeer geringe zelfstandigheid behield onder Russische hegemonie.

18

In beide delen werd de Russische orthodoxe staatskerk gepropageerd en het rooms-katholicisme aan banden gelegd. Vooral de religieuzen werden zwaar vervolgd en uiteindelijk geheel verboden. Voor zover de kapucijnen niet naar het buitenland waren uitgeweken werden ze, zonder middelen van bestaan, in steeds minder kloosters bijeen gedreven, waar het hun verboden was enig apostolaat naar buiten uit te oefenen Op het generaal kapittel van 1896 zei de generaal in zijn openingstoespraak: "Er zijn twee provincies, die geen enkele hoop op voortbestaan hebben en onherroepelijk ten dode zijn opgeschreven de Russische en de Poolse." In 1914, bij het begin van de eerste wereldoorlog telde de Poolse provincie nog 13 kapucijnen en de Russische slechts 5. Bij het herstel van de politieke en godsdienstige vrijheid in 1918 werden de kapucijnen binnen de nieuwe Poolse staat gehergroepeerd maar in 1920 werkten in Krakau slechts 64 leden en in Warschau nog maar 32. Het bestuur besefte dat zonder hulp van buiten een wederopleving onmogelijk was. Er werd aan de Nederlandse provinciaal gevraagd enkele paters te zenden. Op 28 juli 1921 vertrok pater Bernulphus als eerste naar Polen en velen volgden hem zoals pater Jesualdus, die in 1923 naar Polen ging. Fragment uit de geschiedenis van de Kapucijnen te Breda: Na de tweede wereldoorlog kwam Jesualdus Willemen, die bijna twintig jaar in Polen had gewerkt, naar Breda als zielzorger voor de Polen onder de geallieerde militairen. Ook werd hij dikwijls te hulp geroepen als tolk. Toen hij in november 1945 benoemd werd tot gardiaan in Tilburg, kon hij dit werk nog slechts incidenteel voortzetten. In 1947 kwam de Poolse kapucijn Ephrem Kanabus in het klooster wonen als zielzorger onder zijn landgenoten. Hij had tijdens de oorlog in drie concentratiekampen gezeten, het laatst in Dachau en had er een geknakte gezondheid aan overgehouden. In 1952 moest hij wegens ziekte zijn werk opgeven. Hij ging naar Frankrijk, werd lid van de Parijse kapucijnenprovincie en overleed daar in 1965. Tot 1952 was tevens het Poolse bureau in het kapucijnenklooster ondergebracht. Het was een orgaan van de Poolse katholieke Missie, dat de zielzorg onder de Polen in het buitenland behartigde. De secretaris van dit bureau, had er een dagtaak aan. Allerlei gegevens en bewijsstukken moesten opgevraagd worden in Polen, Engeland, de Verenigde Staten en elders.

19

Ook met de Nederlandse instanties was veel contact. De Nederlandse regering wilde, dat de Polen zich zouden assimileren, maar in die tijd hoopten veel oud-militairen nog op een terugkeer naar een vrij Polen. Dit leidde tot talrijke misverstanden en teleurstellingen. Pater Ephrem was niet alleen aalmoezenier van de Polen in Breda en omstreken, maar strekte zijn apostolaat uit tot in Zeeland en Oost - Brabant. Toen hij zijn werk moest opgeven, kwam een Poolse priester van elders geregeld naar Breda en werd ook het bureau naar elders overgebracht. Maar nog steeds is er in de kapucijnenkerk iedere eerste zondag van de maand, behalve in augustus, een eucharistieviering voor de Polen, evenals met Kerstmis en Pasen en op de laatste zondag van oktober, de bevrijdingsherdenking. Tot slot In de tekst zien we soms pater Jesualdus van Rijen en soms Pater Jesualdus Willemen staan. Aanvankelijk werd de geboorteplaats toegevoegd aan de kloosternaam maar later werd ook wel de eigen achternaam gebruikt. De leiding in een kapucijnenklooster berust bij een gekozen: “Gardiaan”. Een groep kloosters in een land heet "provincie" en deze wordt bestuurd door een gekozen college van een "provinciaal" en vier "definitoren". In de tekst wordt verder gesproken over de "Poolse Katholieke Missie". Het land Polen kent door de eeuwen heen een grote emigratie. In Chicago wonen meer Pools sprekenden dan in Warschau. De Katholieke Kerk in Polen speelt daar al meer dan twee honderd jaar op in door wereldwijd aan Polen in hun eigen landstaal geestelijke bijstand te verlenen. Zelfs het communistische bewind liet dit toe. Soms individueel maar ook in parochieverband. Zo bestaan er bijvoorbeeld in het zuiden van Engeland 48 volledig zelfstandige Pools sprekende parochies met priesters van de Poolse Katholieke Missie als pastores. Naast zijn werk als zielzorger heeft pater Jesualdus ook zijn visie op papier gezet wat er meteen na de oorlog aan organisaties zou moeten komen en wat de noden van de Poolse oud-strijders waren en in de toekomst zouden worden. Helaas zijn de grote verdiensten van pater Jesualdus wat in het vergeetboek geraakt want ik denk dat deze kleine bescheiden priester een groot standbeeld verdient!

20

Overigens hadden niet alleen kapucijnen bindingen met Polen. Tijdens de tweede wereldoorlog waren op het Missiehuis van de Paters S.V D. (Societas Verbi Divini) te Teteringen Poolse priesterstudenten ondergedoken omdat zij in Polen gedwongen werden in Duitse dienst te treden. Dorst, Jos van Alphen Graag, ontvangen wij van u foto van de Poolse kapucijn Ephrem Kanabus. Bij voorbaat hartelijk dank. Redactie.

Onze website is inmiddels 30.129 keer bezocht. En men opende 87.444 pagina’s . Dat zijn 76 bezoeken per dag en 214 pagina’s per dag.

Bilety autobusowe i samolotowe do Polski! Bezpośrednie loty do Warszawy, Krakowa, Gdańska, Katowic, Wrocławia i Bydgoszczy. Bilety autobusowe róznych firm! Porównujemy dla Państwa rozkłady jazdy i ceny! Wakacje w Polsce i w Krajach Nadbaltyckich! n.p. 4-dniowa podróz samolotem do Krakowa już od € 210,- w cenie lot, podatki, 3 noclegi ze śniadaniem w pokoju 2 osob. z łazienka w pensjonacie w centrum. Zamów folder! Wycieczki grupowe dla stowarzyszen, firm i szkol. Robimy bezplatne oferty na zamowienie.

tel.: 034 34 32 303 E-mail: [email protected] www.simonsetours.nl

21

Bron: BN / DeStem Nieuw infobord moet controverse beëindigen Zaterdag 23 februari 2008 - Er komt een nieuw informatiebord bij het Capelsche Veer in Sprang-Capelle. Dat is het resultaat van een onderzoek door drie deskundigen naar mogelijke fouten op het paneel, dat de dramatische gebeurtenissen in de winter van 1944-1945 beschrijft. Door Johan van Grinsven. SPRANG-CAPELLE - Dat er een uitgebreid informatiebord bij het Capelsche Veer staat, vindt commissievoorzitter prof. Dr. Hans Blom zeer lovenswaardig. "Meestal is dit soort borden, die voor het grote publiek zijn bedoeld, veel beknopter. Maar de gebeurtenissen aan het einde van de Tweede Wereldoorlog rechtvaardigen dat uitgebreide herdenkingsbord. Die zijn bijzonder. Op een kleine oppervlakte is hier vijf weken lang zwaar gevochten en zijn duizend jonge mensen dodelijk of ernstig gewond geraakt." Dat over het informatiepaneel veel commotie is ontstaan, betreurt Blom. "Maar wij zien dat vaak. De Tweede Wereldoorlog is nog altijd een zwaarbeladen onderwerp waarover emotioneel en irrationeel wordt gediscussieerd. Het is vooral jammer dat het hier in deze lokale kwestie vooral over details gaat. Een discussie zou over meer wezenlijke zaken moeten gaan." De commissie van wijze mannen werd ingesteld om 'de veenbrand' die in Waalwijk was ontstaan rond het informatiebord te blussen. Dat heeft zij gedaan door met een eigen tekst te komen. Prof. Dr. Herman Amersfoort: "We zijn dicht bij de bestaande tekst uitgekomen. Die was prima, op wat details na. We hebben er wat inconsequente schrijfwijzen uitgehaald en kleine slordigheden. En onze woordkeuze is soms anders." Volgens Amersfoort kan er niet van 'fouten' gesproken worden. "Soms hebben we een andere keuze gemaakt. Bijvoorbeeld voor de spelling Kapelsche Veer in plaats van Capelsche Veer, wat nu op het bord staat. Capelsche Veer is de huidige spelling. Maar in ons vakgebied is het gebruikelijk dat de schrijfwijze wordt gehanteerd die werd gebruikt op het moment dat de historische gebeurtenissen plaatsvonden. Dus: Kapelsche Veer."

22

De onderzoekers maken in hun advies een vergelijking: 'We spreken nu over De Hermitage in Sint Petersburg, maar over het beleg van Leningrad in de Tweede Wereldoorlog, terwijl het om dezelfde plaats gaat'. De drie deskundigen hopen dat zij de 'definitieve' tekst hebben geschreven. "Er zou nu geen discussie meer hoeven plaatsvinden", zegt Amersfoort. Zijn medecommissielid drs. Piet Kamphuis vult aan: "Wij hebben voor ons werk originele bronnen geraadpleegd, zowel aan geallieerde als aan Duitse kant. Wat er aan het einde van de oorlog is gebeurd bij het Capelsche Veer, daarover kun je een boek schrijven en ook nog een dik exemplaar. Maar we hebben het hier over een informatiebord voor het grote publiek." Wethouder Elly Baggerman (GroenLinks af ) stelt nadrukkelijk dat dit dossier met de plaatsing van een nieuw bord wordt gesloten. "Voor ons is het advies van de commissie bindend." De gemeente betaalt het nieuwe bord. De kosten voor het nieuwe informatiepaneel bedragen ongeveer drieduizend euro. Op dat nieuwe bord komt zowel een nieuwe tekst als een ander kaartje. Verder komen er dit keer ook drie samenvattingen in een andere taal op het paneel: een Duitse, Engelse en Poolse versie. De gemeente wil het nieuwe bord plaatsen vóór de dodenherdenking van dit jaar, die in SprangCapelle op 3 mei plaatsvindt. Dr. Menni Roitero uit Waalwijk heeft de afgelopen maanden het felst geageerd tegen het informatiebord. Hij zegt zich als wetenschapper door het werk van de commissie bevestigd te voelen. "Dat de correcte schrijfwijze Kapelsche Veer is, dat heb ik altijd betoogd. Het is prettig om te horen dat vakgenoten die opvatting delen. Maar het ging mij nooit om gelijk hebben of gelijk krijgen. Het ging mij om de inhoud: de tekst op een dergelijk informatiebord behoort gewoon correct te zijn." Voor hem is het dossier nog niet gesloten met het advies van de commissie. Roitero verwacht dat de gemeente daar nog met alle betrokkenen over gaat praten. "De tekst is nog te ingewikkeld. De doelgroep - voornamelijk recreanten - is niet goed in het oog gehouden. Die moet je in een paar regels vertellen wat er is gebeurd bij het veer. Voor degenen die meer geïnteresseerd zijn, kun je dan nog een paar extra alinea's toevoegen, met wat diepgravende informatie."

23

De makers van het huidige bord drs. Jack Didden uit Drunen en Maarten Swarts uit Waalwijk hopen dat met het rapport een einde komt aan alle discussie. De heren zijn verheugd dat de commissie heeft vastgesteld dat het huidige bord voldoet aan het doel waarvoor het geplaatst is. Met het commentaar op de tekst hebben Didden en Swarts geen moeite. "Jammer is dat de commissie niet altijd even consequent is geweest en de voorgestelde tekst is ook niet 100 procent volledig." Volgens beide heren een bewijs voor hoe lastig het is om op een zodanig beperkte ruimte een dergelijke complexe materie te beschrijven. Een wilg op de zuidelijke rivierdijk bij het Capelsche Veer in Sprang-Capelle is een eenzame getuige van de dramatische gevechten die hier in vijf weken in de winter van 1944-1945 hebben plaatsgevonden. Bij de wilg staan een monument en ook het veelbesproken informatiepaneel. Foto: Frank Trommelen/pve

Een wilg op de zuidelijke rivierdijk bij het Capelsche Veer in SprangCapelle is een eenzame getuige van de dramatische gevechten die hier in vijf weken in de winter van 1944-1945 hebben plaatsgevonden. Bij de wilg staan een monument en ook het veelbesproken informatiepaneel.

24

Onthulling van een oorlogsmonument in Anna Jacobapolder Donderdagmiddag, 20 maart 2008, is in Anna Jacobapolder, gemeente Tholen, een oorlogsmonument onthult ter nagedachtenis van slachtoffers van een gehouden raid in de nacht van 22 op 23 januari 1945. In die nacht stak een Duitse gevechtseenheid het Zijpe over en viel de op Sint Philipsland aanwezige eenheid van Poolse, Engelse en Nederlandse (Stoottroepen) militairen aan. Zes militairen van verschillende nationaliteiten en een burger verloren hierbij het leven. Het monument is onthuld op de gemeentelijke begraafplaats in Anna Jacobapolder. Bij de onthulling waren ongeveer 200 genodigden aanwezig en er werden een twintigtal kransen en bloemstukken gelegd bij het monument. Het geheel werd opgeluisterd door de kapel van de Koninklijke Landmacht die gepaste muziek speelde. Ook waren vele gasten uit onder andere Engeland en Polen aanwezig. Uit Polen kwamen o.a. drie vertegenwoordigers van familie wijlen B. Powałka, van de 11e Lubuska Pantser Cavalerie Divisie uit Żagań en onze voorzitter Adrian Stopa. Uit Frankrijk kwam een oomzegger van Poniatowski, graaf Guillaume de Louvencourt.

Kranslegging door S. Szamrowicz en voorzitter A. Stopa (v.r.n.l.)

Familie wijlen B. Powałka naast het monument Tekst en foto’s: K. Stopa Op dit oorlogsmonument werd een plaat aangebracht met namen van slachtoffers o.a. Prins Marie Andrzej Poniatowski, Bronislaw Powalka, Boleslaw Podedworny. Deze drie Poolse militairen waren toen in Oosterhout ingekwartierd. Nu rusten ze in drie landen: Bolesław Podedworny in het Poolse Ereperk van de Algemene Begraafplaats Leijsenakkers, aan de Veerseweg te Oosterhout. Bronisław Powałka in het Poolse Militaire Ereveld in Lommel (België). Marie Andrzej Poniatowski in Mont Notre Dame (Frankrijk), de plaats waar zijn vader burgemeester was.

25

Wijlen: Bolesław Podedworny, Andrzej Poniatowski, Bronisław Powałka

Poolse bemanning uit de 1e Pantser Regiment voor hun tank Sherman. In het midden staat Marie Andrzej Poniatowski. Foto’s uit website: www.polishwargraves.nl

26

Emmen, 11 februari 2008 Aan: Het bestuur van de Vereniging 1e Poolse Pantserdivisie Nederland Geacht Bestuur, Op donderdag 10 april 2008 is het 63 jaar geleden dat Emmen bevrijd werd door Poolse militairen. Ook dit jaar zal wederom op 10 april de bevrijding van Emmen herdacht worden rond het Poolse monument op de brink tussen de Middenstraat en de Noordbargerstraat, Postcode 7812 AZ te Emmen – Noordbarge Coherent aan vorenstaande zouden wij de aanwezigheid van Uw leden ten zeerste op prijs stellen en nodigen wij U daarom uit tot het bijwonen van de herdenkingsplechtigheid op 10 april 2008. Wij hopen U zo rond 18.00 uur te mogen begroeten en de herdenkingsplechtigheid zal aanvangen om 18.45 uur. In 2007 werd door een Pools lid een gedicht voorgelezen en coherent aan vorenstaande willen wij gaarne van u vernemen of er bij de plechtigheid in 2008 een bijdrage in de vorm van een gedicht of toespraakje kunnen verwachten van een van uw leden, zodat wij dat, indien dat plaats vindt, in ons programma van 2008 inpassen. Na afloop van de plechtigheid wordt U in de gelegenheid gesteld om onder het genot van een kopje koffie nog wat bij te praten in de nabij gelegen school AOC-Terra. Met vriendelijke groeten verblijvende, Namens de Wapenbroeders, Afdeling Emmen De secretaris, Jakob Zuur Tammingecamp 26, 7824 GP Emmen, Tel. 0591-628099 of 0591-628748 GSM: 06-17.31.40.99, E-mail: [email protected]

27

28

29

Koninklijke onderscheiding Tom Peeters. Op vrijdag 25 april 2008 werd Tom Peeters (77) Koninklijk onderscheiden als Lid in de Orde van Oranje-Nassau. De onderscheiding werd hem opgespeld door wethouder Adank. Op allerlei manieren brengt Tom al sinds 1944 de bevrijding van Breda door de 1e Poolse Pantserdivisie, onder de publieke aandacht. In 1944 was hij ooggetuige van de bevrijding door de Poolse militairen en zo raakte hij gefascineerd door de rol die deze Poolse bevrijders hebben gespeeld tijdens de bevrijding van Breda. Voor hem zitten er ontelbare uren werk in het levend houden van de herinnering aan de Poolse bevrijders en heeft zich sterk ingezet om de bevrijdingsherinneringen door te laten gaan in zware tijden en de voorbereiding van het 40 jarig jubileum van de bevrijdingsherdenking. Dit alles uit respect en vanuit een bepaalde betrokkenheid. Hij schreef ook ’n aantal boeken zoals: De 1e Poolse Pantserdivisie in Nederland – het Poolse aandeel van 50 jaar Breda met een Poolse stempel. Er werden exposities, die zelfs buiten de stad in trek waren, over de Poolse bevrijding opgezet in 1976. En ook de Poolse Paus, Johannes Paulus, heeft eens zijn betrokkenheid getoond voor zijn initiatief. Tot op de dag van vandaag is hij nog doende om zijn kennis over hetgeen de Poolse bevrijders hebben betekend voor Breda en voor Nederland, uit te dragen. Het versiersel bestaat uit het kruis dat een diameter heeft van 35 millimeter, hangend aan het lint met een breedte van 27 millimeter, dat op borsthoogte op de linkerzijde van de kleding wordt gedragen. Vrouwen dragen het lint opgemaakt in de vorm van een strik. Het draagteken is een lint, opgemaakt in de vorm van een strik. Het draagteken wordt gedragen in plaats van het onder 1 genoemd onderscheidingsteken. Een Koninklijke onderscheiding (informeel: een lintje) is een symbolische erkenning voor persoonlijke, bijzondere verdiensten voor de samenleving. Tekst: Frans Olejek.

30

Federatie van Pantsermilitaire organisaties in oprichting: Vertaling: 11e Lubuska Cavalerie Pantserdivisie genoemd naar Koning Jan 3e Sobieski INTENTIE BRIEF Beste Pantservrienden! Sympathisanten van de tradities van de Cavalerie! Om tegemoet te komen van de verwachtingen van de Pantsermilitairen en de sympathisanten van de huzarentradities van de oorlogstijd en de jaren daarna, en ook alle mensen, die het onderhouden van deze tradities en het bewaren van herinneringen over de commandanten en de gewone soldaten van die jaren belangrijk vinden, ondernam ik actie betreffende de integratie van Onze Pantserfamilie. Naar aanleiding van de afspraken, die wij samen hebben gemaakt tijdens de Divisiedagen dit jaar, wil ik u de hoofdlijnen presenteren betreffende de oprichting van een nieuwe organisatie, die alle Verenigingen en Collegiale Kringen van de 1e Poolse Pantserdivisie en de 1e Drezdenski Pantsercorps, en ook andere organisaties, die de Sympathisanten van de Poolse Pantsertradities gaat verenigen. Met deze, wil ik graag Ons verzamelen in een gezamenlijke FEDERATIE VAN DE POOLSE PANTSERORGANISATIES. Volgens mijn beoordeling, zal deze organisatie bestaan op basis van een vrijwillig lidmaatschap, bezit van rechtelijke vorm, registratie in het Landelijke Gerechtsregister, en tegelijkertijd zal de autonomie op het terrein van werkzaamheden binnen de bestaande structuur bewaren (Verenigingen, Collegiale Kringen, etc.). Volgens mij, zo een Federatie zal geleid worden door een gekozen, tijdens de Algemene Vergadering van de Voorzitters van de Verenigingen en Collegiale Kringen Bestuur met de Commandant van de 11e Lubuska Cavalerie Pantserdivisie als Leider. Ik stel voor, dat Zagan, als Traditiecentrum van de Poolse Pantsertroepen, de zetel is van deze Federatie. En als het belangrijst, de gezamenlijke genomen beslissingen zullen altijd daar tijdens de jaarlijkse Divisiedagen tijdens de Algemene Vergadering genomen worden.

31

Onze Federatie zal open zijn voor iedereen die volledig onze statuten zal accepteren en door eigen dagelijkse werkzaamheden zal bewijzen, dat de waardigheid en eer van een Pantsermilitair voor hen een heel belangrijke waarde heeft. Met deze, de nieuwe Federatie zal het vormen van het Traditiecentrum van de Poolse Pantsertroepen te Zagan voorzetten, en het bewaren van tot nu toe door de Verenigingen en Collegiale Kringen verworven goed garanderen en het gedachtenis over oorlogshelden, die elke dag van ons heen gaan, bewaren. Ik verwacht dat mijn voorstel om FEDERATIE VAN DE POOLSE PANTSERORGANISATIES te vormen met interesse en acceptatie door heel ons milieu ontvangen zal worden. Ik verzoek u om uw mening over het boven genoemde voorstel bekend te maken en uw conclusie hierover in korte tijd aan mij toe te sturen. Want ik plan dat de statuten en de definitieve formule van deze Federatie voorgoed goedgekeurd worden tijdens de eerste Algemene Vergadering van de Voorzitters van de Verenigingen en Collegiale Kringen die tijdens de Dagen van de 34e Cavalerie Pantserbrigade, in april 2008, plaats kan vinden. De maanden daarna zal ik besteden aan het regelen van alle formele – wettelijke zaken betreffende registratie van deze Federatie, zodat deze op de Divisiedag, in september 2008, in het leven kan geroepen worden. Conclusies en waardevolle opmerkingen op dit gebied ontstaan uit uw rijke ervaring, zullen zeker een bijdrage leveren tot het ontstaan van de basis van onze voorspoedig werkende organisatie en het redden van de vergetelheid van daden van de militairen met de zwarte baretten. Tegelijkertijd, wil ik u informeren, dat het definitieve voorstel van statuten van deze Federatie naar alle voorzitters, voor consultatie, tot het eind januari 2008 wordt gestuurd.

Met cavalerie groeten, Pawel Lamla – divisiegeneraal Zagan, 17 december 2007.

32

Federatie van Pantsermilitaire organisaties in oprichting: Originele brief in het Pools

33

34

Op zoek naar informatie over een Poolse militair van de 1e Poolse Pantserdivisie, dhr. Marian Tarnowski.

Deze twee foto’s heeft mevrouw Johanna Pliester gevonden in de nalatenschap van haar moeder M.J.A. Pliester – Melai (geboren in 1919 te Ginneken en Bavel en overleden in 1999 te Alkmaar). Achterop de portretfoto staat in haar moeders handschrift: 19 november 1944 – Marian Tarnowski. Ze herinnert zich dat haar moeder (meisjesnaam Miep Melai) vertelde dat deze Marian Tarnowski kort na de bevrijding wel bij haar thuis kwam. Haar moeder woonde toen in Ginneken, aan de Ginnekenmarkt 8, waar haar vader, Aug. Melai, een fotozaak had. Waarschijnlijk zijn beide foto’s door hem gemaakt. De naam Marian Tarnowski staat niet op de site met namen van de omgekomen Poolse militairen van de Divisie (www.polishwargraves.nl). Voor mevrouw Pliester en voor onze Vereniging zou het interessant zijn om meer te weten te komen over deze foto. Wie was Marian Tarnowski? Was dit zijn echte naam of een schuilnaam? Hoe is zijn verdere leven verlopen?

Verder hopen we dat iemand informatie kan geven over deze groepsfoto. Zijn ook dit Poolse militairen? Is Marian Tarnowski er ook bij? En klopt het vermoeden dat deze foto gemaakt is in de tuin achter de fotozaak van Aug. Melai?

35

O P R O E P: Weet u meer over Marian Tarnowski of over de groepsfoto? Dan zouden wij het zeer op prijs stellen als u een reactie zou willen sturen aan onze redactie. De redactie zal informatie die binnenkomt ook doorsturen naar mw. Johanna Pliester. Bij voorbaat hartelijk dank. E-mail adres redactie: [email protected] Postadres redactie: Meerkoet 8, 4822 RG Breda.

36

IN MEMORIAM 2007 / 2008 En als de klok vanavond voor de laatste keer zal slaan En de slinger na de twaalfde slag komt stil te staan Dan hebben wij weer afscheid genomen van hen, die alles moesten geven Hun slinger zal altijd stille staan, zonder beweging, zonder leven

Fragment uit gedicht: Edward L. Szczerbinski Maria Johanna (Rietje) KACZMAREK - SPRANGERS overleden in de leeftijd van 82 jaar op 16.12.2007 te Breda Weduwe van wijlen Kazek Kaczmarek - militair van de 1e Poolse Pantserdivisie en Ereburger van de stad Breda.

Wanda SIERADZKA - de RUIG Geboren op 29.09.1922 in Lodz (PL), overleden op 01.01.2008 te Haarlem. Koerier van het Hoofdkwartier van de Thuisleger (AK). Journaliste en tolk / vertaalster van o.a. toneelstukken en films. Schrijfster van o.a. TV scenario’s, gedichten en liedteksten bv. „Nie płacz, kiedy odjadę”, „Nie mów nic”, „Doliny w kwiatach”. Lid van de Vereniging 1e Poolse Pantserdivisie Nederland.

37

Gerarda Maria Petronella WIELISZEK – PINXSTEREN overleden in de leeftijd van 80 jaar op 05.02.2008 in Breda Echtgenote van Alfred Wieliszek - militair van de 1e Poolse Pantserdivisie en lid van de Vereniging 1e Poolse Pantserdivisie Nederland.

Catharina Antonia OLEJEK - GROSS overleden in de leeftijd van 88 jaar op 18.02.2008 in Breda Weduwe van wijlen Jozef Olejek - militair van de 1e Poolse Pantserdivisie

38

Zygmunt HAAS Geboren op 02.10.1924 in Torun (PL), overleden op 24.02.2008 in Gdansk Militair van de 1e Poolse Pantserdivisie - Bataljon Jagers van Podhale. Ereburger van de stad Breda. Voorzitter van Kring Gdansk (PL).

Edmund WAGNER Geboren op 31.03.1926 in Aleksandrów (PL). Overleden op 06.04.2008 te ’s Hertogenbosch. Militair van de 1e Poolse Pantserdivisie en Ereburger van de stad Breda. Lid van de Vereniging 1e Poolse Pantserdivisie Nederland.

39

Een gedicht van Martina Wagner-Bijnen, opgedragen aan haar overleden echtgenoot Edmund Wagner.

Plotseling ben je van ons heengegaan. Zonder iets te zeggen Liet jij je binnen leiden In een wereld die wij niet kennen. Kon jij ons niet zeggen Dat jij nu moest gaan? Konden wij nog afscheid nemen Misschien hadden we het beter verstaan. We zitten nu met vragen Die komen telkens dagen. We kunnen geen antwoord vinden! Waar we ons in welbevinden. Ons klankbord is nu heen. We voelen ons alleen Gelaten aan de willekeur Van onze gedachten sleur. Stuurloos zijn we als een zeilboot Dobberend op het meer, Want jij trok aan de zeilen Probeerde steeds de wind te peilen. Heel woelig zijn de baren We zullen stuurloos varen Tot de wind ons is gezind En wij belanden in veilige haven,

Tiny Wagner

40

Stefan ADAMCZYK Geboren in Wola Bystrzycka (Polen) in 1915 Overleden in de leeftijd van 92 jaar op 08.04.2008 te Breda Militair van de 1e Poolse Pantserdivisie en Ereburger van de stad Breda. Lid van de Vereniging 1e Poolse Pantserdivisie Nederland.

Bronislaw DOMBEEK, geboren als DOMBEK Overleden op 02.05.2008 te Renkum. Geboren op 22.02.1920 te Dubelno, Polen. Oud-strijder van de 1e Poolse Pantserdivisie en Ereburger van de stad Breda.

41

Janek KRZEMIŃSKI Na een veel bewogen leven is hij overleden op 13.05.2008 te Breda. Geboren op 08.09.1922 te Krolowlas, Polen Oud-strijder van de 1e Poolse Pantserdivisie en Ereburger van de stad Breda. Lid van de Vereniging 1e Poolse Pantserdivisie Nederland.

Józef KOWALSKI Geboren op 19.03.1912 te Medyka (PL). Overleden op 15.06.2008 te Rotterdam. Militair van de 1e Poolse Pantserdivisie en Ereburger van Breda. Lid van de Vereniging 1e Poolse Pantserdivisie Nederland.

Het Bestuur en de Redactie wensen de nabestaanden veel sterkte toe met het verwerken van het verlies.

42

4 mei Dodenherdenking te Oosterhout Wladek Salewicz die sinds 2 jaar de zaken behartigt voor onze vereniging in Oosterhout, opent deze herdenking. Hij verwelkomt alle aanwezigen en staat even stil bij het overlijden van weer enkele Poolse oudstrijders van de 1e Poolse Pantserdivisie. Burgemeester van de Gemeente Oosterhout, Mvr. Huybrechts verteld over het belang voor het handhaven van deze herdenkingen, tocht zeker in deze woelige tijden en brandhaarden in de wereld. Ze pleite ook voor saamhorigheid en respect voor elkaar.

Tekst en foto’s: B.Bugaj

Kinderen van de openbare school “Rubenshof” lazen een gedicht en legden bloemen. De harmonie vereniging Oosterhout verzorgde de muzikale ondersteuning.

43

4 mei Dodenherdenking in Breda te Valkenberg

Burgemeester P. v. d. Velden opent deze plechtigheid met een toespraak. Het thema dit jaar was: 'Solidariteit, de ruggengraat van vrijheid'. Herdacht werden alle Bredase burgers en militairen die waar ook ter wereld sinds het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog het leven hebben gelaten in oorlogssituaties of vredesmissies. Na zijn toespraak begon de burgemeester de kranslegging. Namens onze vereniging legden onze vicevoorzitter Bolek Krzeszewski met Poolse oud-strijder Jan Nowinski een krans. Over belangstelling was niet te klagen, met grote getale was men gekomen. De stille tocht van de Grote Kerk naar het monument “De Vlucht” kon vanwege de drukte van het Bredase Jazz festival, geen doorgang vinden. Naar de plechtigheid was er wel een concert in de Grote Kerk die voor iedereen gratis toegankelijk was.

44

Vele bloemen werden gelegd door diverse instanties en organisaties.

v.l.n.r: B.Krzeszewski (vicevoorzitter), J.Nowinski (Poolse oud-strijder) en van de Poolse Ambassade de Poolse Consul Leszek Rowicki. Tekst en foto’s: Bert Bugaj

45

46

Dodenherdenking te Alphen. 16 mei jl. werd in Alphen weer stil gestaan bij o.a. de gesneuvelden Poolse strijders van de 1e Poolse Pantserdivisie. Cees Nowak van ons bestuur was aanwezig om een krans te leggen. Het was ook dit jaar weer een druk bezochte plechtigheid. Helaas zijn er geen foto’s beschikbaar van deze herdenking. Daarom hieronder een van vorig jaar gemaakt door Bert Bugaj.

Altijd weer een indrukwekend schouwspel daar in Alphen. Tekst: Bert Bugaj.

47

☼ CAMPING “REDUTA” te STARBIENINO in Polen nodigt u uit voor vakantie in de Nederlandse stacaravans 7 kilometers van de Oost Zee en één kilometer van een schone meer. In straal van 30 km kunt u vele interessante plaatsen bezoeken o.a.: Łeba met stuifduinen, Gniewino met een moderne uitzichttoren, met zwembad en bowlingbanen. Mooie stranden in Kopalino, Biala Góra en Dębki. Wij nodigen hengelaars, wandelaars, fietsers, paardenliefhebbers. U kan hier ook met eigen paard komen. Hier zijn 4-6 persoonsstacaravans met twee slaapkamers, woonkamer, openkeuken met inrichting en toiletten. Prijs: € 40,- per dag / huisje incl. parking en beddengoed. Reservatie: mevr. Gosia Kluk-Borsten, e-mail: [email protected] tel. 0048-512 393 988 en 0048-663 133 043.

Redder van Wenen en de Westerse beschaving. Jan 3e Sobieski (Olesko, 17 augustus 1629 – Wilanów, 17 juni 1696) was koning van Polen-Litouwen van 1674 tot 1696. Hij werd niet door erfopvolging koning, maar gekozen door de plaatselijke adel. Het bekendst is Sobieski door de oorlog tegen het Ottomaanse Rijk. Op 12 september 1683 versloeg een leger van verenigde Poolse, Duitse en Oostenrijkse krachten het Ottomaanse leger onder leiding van grootvizier Kara Mustafa bij Wenen, na een maandenlange belegering waarna Wenen op het punt stond in Ottomaanse handen te vallen. De toenmalige paus Innocentius XI noemde Sobieski om die daad "De redder van Wenen en de Westerse beschaving". Tevens voerde genoemde paus bij deze gelegenheid het feest van de Heilige Naam van Maria in.De astronoom Johannes Hevelius die in dienst was van Sobieski gaf een sterrenbeeld de naam Scutum Sobieski, Schild van Sobieski. Sobieski werd als koning niet opgevolgd door zijn zoon Jacob Lodewijk maar door Frederik August van Saksen. Sobieski huwde op 5 juli 1665 Marie Casimire Louise de la Grange d'Arquien (Nevers, 28 juni 1641 – Blois, 30 januari 1716). Uit dit huwelijk kwamen vier kinderen voort:

48

● Jacob Lodewijk Hendrik, kroonprins van Polen (*1667 – †1737), ∞ (1691) met Hedwig Elisabeth van Palts-Neuburg (*1673 – †1722). ● Theresia Kunigunde Caroline (*1676 – †1730), ∞ (1695) met keurvorst Maximiliaan II Emanuel van Beieren (*1662 – †1726). ● Alexander Benedictus (*1677 – †1714). ● Constantijn Ladislaus (*1680 – †1726), ∞ (1708) met Maria Józefa Wesslówna ( *1685 – †1762).

Koning Jan 3e Sobieski, de Turken noemden hem "De Leeuw van Lehistan" en de laatste grote koning van Polen stierf in Wilanów op 17 juni 1696. Zijn vrouw Maria Kasimira stierf in Frankrijk te Blois in 1716. Haar stoffelijk overschot werd terug naar Polen gebracht en ze rusten tesamen in Wawel Kathedraal te Kraków. Het embleem van de 1e Poolse Pantserdivisie is afgeleid van deze slag in Wenen in 1683. De huzaren droegen dit wapentuig met adelaarsveren op hun rug en in volle galop gaf het door de luchtstroom een angstaanjagend geluid.

49

Mei dit jaar was ik in Wenen waar ik op de Kahlenberg, waar destijds de gevechten plaats vonden, ik onderstaande foto’s maakte. De kerk is een monument voor Koning Jan 3e Sobieski, als erkenning voor de strijd die hij voerde tegen de Turken.

St. Josefskirche als monument voor de Poolse Koning Jan 3e Sobieski Tekst en foto’s: Bert Bugaj

50

Tijdens de bevrijding van ons land 1945 verspreidden de Poolse militairen een folder met de volgende gedenkwaardige tekst waarbij zij hun verbondenheid met Nederland verklaarden: De Poolsche soldaten aan de inwoners van Nederland.

Waarde Vrienden, Weliswaar kennen wij Uw taal niet en kunnen wij niet tesamen spreken, maar gij allen weet, dat wij hier gekomen zijn, vervuld van een groote vriendschap jegens U en een waarlijk diepe bewondering voor Uw heldhaftig verzet. Polen heeft dezelfde tragische jaren van de bezetting gekend als U; onze families zijn evenals de Uwe uit elkaar gerukt, onze steden zijn verwoest, en van Warschau, onze hoofdstad, is na een harde en eenzame strijd tegen de Duitschers niets meer dan een ruïne overgebleven. Zoo kunnen wij elkaar begrijpen door de stem van het hart, want ons lijden en ons hopen zijn gelijk. Wij zijn er trotsch op, dat wij deel hebben kunnen nemen aan de bevrijding van Nederland, en hoewel ons vaderland nog niet bevrijd is, verheugen wij ons met U over de vrijheid welke gij wederom teruggevonden hebt. Gij, van Uw kant, hebt ons dikwijls blijk gegeven van sympathie en begrijpen, wanneer Gij ons hulp en gastvrijheid verleende in de moeilijkste omstandigheden en onder het vuur van den vijand. Daarom zijn wij ervan overtuigd, dat na den oorlog deze broederschap, welke ontstaan is uit ons gemeenschappelijk leed en onze gezamenlijke strijd, nog slechts hechter zal worden, en dat wij tesamen een nieuw Europa zullen opbouwen, waar de kleine volken, naast de grootere, vrij en gelukkig kunnen leven.

51

Vakantietips: NORMANDIË Herdenkingen in Normandië: ZATERDAG, 23 augustus CAEN: 10.45 uur Uitreiking van medaille Pro Memoria en kranslegging bij het Pools monument Organisator: Vereniging 1e Poolse Pantserdivisie van gen. Maczek in Frankrijk. Info: in Frans en Pools bij de voorzitter dhr. J. Hutin. tel. 0033-3-21.59.99.56. CHAMBOIS: 15.30 uur kranslegging MONT-ORMEL: 16.00 uur Heilige Mis 17.00 uur kranslegging 18.00 uur receptie Organisator: Conseil General de l’Orne, 61017 Alencon. Info: Mr. Lambert: Tel.0033-2-33.81.60.00 ZONDAG, 24 augustus LANGANNERIE - Dodenherdenking op het Pools Militaire Ereveld 10.30 uur Heilige Mis en kranslegging 11.30 uur kranslegging bij het herinneringsbord in Potigny en bijeenkomst voor de deelnemers. Organisator: Vereniging 1e Poolse Pantserdivisie van gen. Maczek in Frankrijk. Info: in Frans en Pools bij de voorzitter dhr. J. Hutin. tel. 0033-3-21.59.99.56. WOENSDAG, 30 september ABBEVILLE: kranslegging bij het monument van generaal St. Maczek Organisator: Gemeente Abberville Info: Mevr. Dollé Josiane tel. 0033-3-2225 4343 en dhr. Daniel Dyrka: 0033-3-2228 0231.

52

VRIJDAG, 5 september GODEWAERSVELDE: 18.00 uur kranslegging bij het herinneringsbord van 1e Poolse Pantserdivisie Organisator: Gemeente Godewaersvelde Info: mevr. burgemeester Jacques Defranc: 0033-3-2842 5006 en dhr. Dominik Parchanowicz: 0033-607 020 677 ZONDAG, 7 september IEPER – België - organiseert herdenking in afwisseling met de stad SaintOmer – Frankrijk (2009). 10.00 uur Heilige Mis in kathedrale kerk 11.00 uur kranslegging bij het Poolse herinneringsbord van de 1e Poolse Pantserdivisie en bij andere 12.30 uur bijeenkomst voor de deelnemers. Organisator: Gemeente Ieper Info: Dhr. Burgemeester Dehaene: tel. 0032-57 239 275 en dhr. Dominik Parchanowicz: 0033-607 020 677 DINSDAG, 11 november WITTES 10.00 uur kranslegging bij het Poolse Eremonument 12.00 uur bijeenkomst voor de deelnemers Organisator: Gemeente Wittes Info: dhr. Burgemeester Faucon Hervé: tel. 0033-321 390 670 en dhr. Jean Hutin - Sroka: 0033-321 599 956.

53

Rubriek: Oude foto’s Vul de ontbrekende namen in en stuur deze naar de redactie, zie voor in het blad bij Colofon, bij voorbaat onze dank hiervoor, de redactie.

54

ONZE BEVRIJDING ( door een onbekende schrijver van de Koewacht). Op Maandagmiddag, 4 September 1944 om 2 uur verlieten de Duitsers, die op Villa Mathilda hun verblijf hielden, in onze gemeente. Ze werden weggebracht door voerman Vermeire. 0p het karretje lag de munitie met helmen, bagage, ransels enz. broederlijk bijeen. Later bleek dat het karretje nooit zijn bestemming bereikte, want het werd onderweg door de burgers van Kemzeke en Hulst geheel van zijn last ontdaan weer terug naar huis gestuurd. Achter de kar kwamen 7 Duitsers op de fiets, wel een simpele uittocht voor het grandioze, snelle gemotoriseerde Duitse leger. Nauwelijks waren ze uit het oog verdwenen of de pret begon. Eerst gingen de palen met draadversperring die Holland van België scheiden eruit. Maar..... ..... daar kwam een Duitser terug. In een ogenblik was de straat leeg. Overal kropen ze weg. Maar nauwelijks was de soldaat verdwenen, of het volk kwam van alle kanten te voorschijn en de vrijheid werd voortgezet.

55

De Duitse adelaar werd van het douanehuisje afgerukt, in x stukken gebroken en in de lucht geworpen. Een rood wit blauw vlaggetje werd in de plaats gesteld en even later verscheen aan den anderen kant het Belgische vlaggetje tot grote vreugde van het volk. Het bordje “Halt” dat aan de Douaneboom zat werd er afgehaald, de oranjewimpel er aan gebonden en toen ging de boom de hoogte in. Daar wapperde weer ons schone Oranje. Gejuich, geklap en gezang van: ORANJE BOVEN, ORANJE BOVEN, LEVE DE WILHELMIEN! Een manneke klom boven op het dak zwaaiend met de Nederlandse en de Belgische vlag en zong uit volle borst de “Brabançonne”. Het volk liep met vlaggen die aan het gemeentehuis werden uitgereikt. Een ogenblik verscheen er zelfs de grote vlag, doch de Opper der marechaussee gaf direct bevel die weer in te halen. En niet te vroeg, want daar verscheen opeens een Duitse auto met een mitrailleur er op. Alsof er een bom insloeg, zo gauw was het volk verdwenen. Het manneke op het dak wipte naar de andere kant en liet zich bliksemsnel van het dak afrollen. Iedereen nam de benen. Toen men evenwel bemerkte dat er niets gebeurde kwamen ze van lieverlee terug. Eerst rustig, maar toen de auto verdween begon de leute weer opnieuw. Het laatste restje van de versperring werd weggebroken en Holland en België gingen gezellig de grenzen over om broederlijk en eensgezind een V1 te gaan pakken. Het dorp was in feestelijke stemming.“Hoera de moffen zijn weg”. Foto’s werden genomen om dit heuglijk feit te vereeuwigen.‘s Nachts hebben de Belgen het douanehuisje in brand gestoken. Doch we hadden te vroeg “hoera” geroepen, al gauw hoorden we vertellen dat er 40.000 Duitsers in Zeeuws Vlaanderen ingesloten zaten. Bij Gent vocht nog een SS pantserdivisie die zich niet wilde overgeven. In Absdale en Axel werd zwaar geschut opgesteld er het was dus best mogelijk dat Koewacht nog onder vuur kwam te liggen, zodat er geen steen meer van over zou schieten. De school werd dus voorlopig gesloten omdat het te gevaarlijk was. Woensdagavond, 6 September, kwamen de eerste Duitse troepen over Stekene afzakken. Ze waren te voet, op fietsen, met wagens en karren, kortom een uiteengeslagen en verlopen bende. Donderdag werd de villa weer in beslag genomen, en steeds kwamen er maar meer soldaten die op het Zand, Oude en Nieuwe Molen werden ingekwartierd. Vrijdag, 8 September, werden alle wegen van het dorp met kanonnen afgezet. Niemand mocht naar zijn werk, op alle gezichten las je een angstige

56

spanning. De Duitsers waren zich aan het klaar maken voor de strijd. ‘s Nachts hoorde je aldoor maar het gebulder van het zware geschut en overdag had je het steeds maar heen en weer rijden en gaan van de komende en gaande Duitse troepen. Tot opeens zaterdag s’ avonds heel het dorp met kanonnen werd bezet, dat was even een angstig iets. De mensen zag je met dekens en matrassen slepen om bij elkaar in de kelders te gaan slapen. Het zag er voor ons dorp niet heel best uit. Een stelletje jagers cirkelde almaar rond en schoten in Absdale en op het Zand op munitiewagens en een tank met benzine, waardoor branden ontstonden bij van Haver en Vliegher in Absdale en bij de Schepper op het Zand. Gelukkig duurde het niet lang, na een uur was alles weg, soldaten en kanonnen, ze waren vertrokken naar Stekene. De boeren hadden hun paarden en wagens moeten afstaan en van de burgers werden de fietsen gevorderd, terwijl bij sommigen de wollen dekens werden gevorderd en bij de bakkers het meel werd weggehaald, terwijl ze bovendien nog voor de Duitsers moesten bakken. Woensdagmiddag begon het gevecht te Stekene. Hevig kanongebulder donderde over ons dorp. En dit werd nog erger toen het gevecht zich verplaatste naar Stekene-brug. Dat is op 20 minuten afstand. De granaten kwamen nu tot op Koewacht, doch goddank werd er geen schade aangericht. Niemand werkte er nog, bij clubjes zaten de mensen buiten bij elkaar de toestand te bespreken en de gebeurtenissen af te wachten. ‘s Nachts begon het rijden en rossen weer met auto’s, wagens en karren. Troepen vervoer. Stekene was gevallen en de Duitsers trokken zich terug achter de waterlinie van Axel. Vrijdagmorgen, 15 September, was er praktisch geen enkele Duitser meer te zien, de villa was leeg en de wagens vertrokken. Ook de telefoonlijn was verbroken en zo nu en dan zag je nog een zwijgend groepje zwarte en bestoven, en gewonde soldaten voorbij trekken. Het was een zielig gezicht. Rond 5 uur werd het gerucht verspreidt: de Engelsen komen. Het was of een elektrische schok het volk beroerde, alles was direct op de been .Bij Misseghers verscheen de eerste vlag gevolgd door de Belgische zusterkens, daarna door de Hollandse zusters en al de huizen in de buurt. Heel het dorp vol vlaggen, blijdschap en blijde spanning. De spanning, blijde spanning, was er te lezen op alle gezichten nog een paar minuten en dan . . . ? Ja, ze kwamen in zicht. Wat een teleurstelling, ze zwenkten af naar de richting Moerbeke. De vlaggen verdwenen weer en de straat werd weer rustig.

57

‘s Avonds werd er rondverteld: we moeten vannacht de kelders in, want de Tommy’s komen patrouilleren en er kunnen dan straatgevechten ontstaan. Ze zijn werkelijk met de mitrailleurs door de straten gegaan, doch alles bleef rustig. Zaterdagmorgen, 16 September, om kwart voor acht reed de eerste “geallieerde” auto bij Koewacht over de grens. Onmiddellijk wapperden de vlaggen en was al het volk op de been om onze bevrijders te begroeten, doch het waren geen Engelse soldaten, maar: P O L E N. Op de mouw van hun uniform stond het woordje “Poland”147. Wagens kwamen door Koewacht, lichte pantserwagens, kanonnen, tanks, enz. enz. KOEWACHT WAS BEVRIJD van de MOF. De vlaggen uit en hoog in top aan gevel en aan stag. En hang de wimpel erbij op. Die past bij onze vlag. Komt laat ze waaien fier en vrij. De oranjewimpel, blij erbij. En alle man sla hand in handen schaar je der omheen. Zoals de vlag hoort volk en land. Veelkleurig maar toch een. Was ooit een land hier vrij en blij. Oranje was er altijd bij. De vlaggen uit, de wimpel op ‘t land en op de vloed. Wij houden onze vlag in top. In voor en tegenspoed. Ja, laat ze waaien vrij en blij. Oranje houden wij er bij. Meenden we ‘s morgens al veel gezien te hebben, dit was nog niets in vergelijking met hetgeen rond twaalf uur de grens kwam over rollen. Pantserwagens op 14 wielen, vreselijke dingen om te zien. De soldaten zaten onderin, die bovenop zat had een koptelefoon, op de verschillende wagens stonden antennes. Ze waren allen voorzien van landkaarten en verrekijkers. 58 van zulke grote pantserwagens waren erbij, een aantal lichte pantserwagens, kanonnen, tanks, een Rode Kruis colonne, wagens met autobanden, rubberbootjes, bruggen, hijskraanwagens, wagens met voorraad en allerlei andere benodigdheden. Bij elkaar zeker een 4 à 500 wagens. Ordonnansen reden ertussendoor op motors. De pantserwagens wogen rond de 35000 kg. Ze reden op zware ijzeren kettingen met naar binnen gerichte ijzeren pinnen van wel 1 dm breed en hoog. Je dreunde als ze voorbij reden, de straat ging ervan kapot. Zulke wagens rijden over alles heen, zoals bomen, hekken, kleine en middelmatige sloten, ja zelfs huizen. Later zijn er nog grotere gekomen, ze zijn haast zoo groot als huizen. Het was geweldig om te zien, het was een buitengewoon goed uitgerust leger. Aan de grens hing met grote letters zoals ook aan het gemeentehuis:

58

“WELKOM” Heel het dorp was op de been, juichend en vlaggend werden de bevrijders begroet. Ze groeten terug met de vingers in V vorm, d.i. Victorie, ofwel met de duim omlaag, d.w.z. de Duitsers er onder, ook wuifden ze wel gewoon .Ze maakten den indruk van nette verzorgde jongens. Als de wagens even stilstonden, stonden de mensen er rond. De kinderen moesten handjes geven en kregen chocolade. Er was al direct een grote vriendschap voor de Polen die zich nu in Koewacht gingen opstellen. En het Poolse volkslied weerklonk in ons dorp dat nu wel een grote stad geleek. „Jeszcze Polska nie zginęła, póki my żyjemy. Co nam obca przemoc wzięła szablą odbierzemy. Marsz, marsz Dąbrowski, z ziemi wloskiej do Polski, za twoim przewodem złączym się z narodem.”

Zaterdagmiddag, 16 September, begon de grote aanval op Axel. Het zware geschut stond opgesteld in de Karnemelkpolder, de Oude Molen, Boschdorp en de verdere omgeving, zodat wij daverden van het kanon gebulder. Het zwaarste onweer is nog niets in vergelijking met dit lawaai. Toch waren wij niet bang, want wij zaten achter het geschut en de Duitse kanonnen reikten zover niet, zodat er voor ons geen gevaar was. Die middag werd er een gesneuvelde Pool op het kerkplein gebracht. Mijnheer kapelaan diende hem nog het H. Oliesel toe. s’ Avonds rond 8 uur heeft Mijnheer pastoor hem hier op het Kerkhof begraven. Hij ligt eerste klas. Iemand die zijn leven voor ons gaf verdient dat wel. De volgende morgen was het zondag. Op verschillende plaatsen werd door de aalmoezeniers in de open lucht de H. Mis opgedragen. De Polen zijn Katholiek en fier op hun geloof. Dit konden de mensen zien aan de eerbied die zij daarbij betoonden, zodat een van onze mannen zei:“Als je dat geloof ziet dan is het onze maar surrogaat. ”Deze zondag is een zware dag geweest voor de Polen. De brug van Axel was opgeblazen. De Polen probeerden deze te maken, doch werden door de Duitsers geregeld onder vuur gehouden, daardoor zijn er veel gesneuveld. Men zei van 200.

59

Er kwam ook nog bij, de Duitsers hieven hun handen op tot overgave en als de Polen dan dichterbij kwamen schoten zij ze neer. Dat was vals en tegen alle oorlogsrecht en wetten in. Er waren broers die tegen elkaar in het vuur stonden en het is gebeurd dat een Pool zijn eigen broer krijgsgevangen nam. Maar na een half uur reed hij naast zijn broer in het leger der geallieerden. Drie aanvallen hebben ze op Axel gedaan. Dinsdag 19 September ‘s middags om 2 uur is Axel gevallen. Het is veel beschadigd en er waren 19 doden. Men zegt dat er totaal 500 Polen gesneuveld zijn. Axel is dus wel duur betaald. Hadden ze gebombardeerd er zouden er niet zooveel gevallen zijn maar er zouden meer burgers zijn gedood .Doch de Polen zeiden:“Wij komen om het volk te bevrijden, maar niet om het te vernietigen.”Het liet zich aanzien dat er ook om Hulst fel zou worden gestreden, want de brug bij het E.K. huis was ook opgeblazen. Maar ‘s middags om 3 uur verlieten de Duitsers opeens Hulst en ‘s avonds trokken de Polen er binnen. De toren van de Basiliek is kapot geschoten, dat was de uitkijkpost van de Duitsers, die konden van daaruit zien wat de Polen deden en dat mocht niet. Ook de toren van St. Jansteen is gedeeltelijk kapot. 20 September viel Terneuzen. Die dag kregen we hier de vluchtelingen uit Axel, die mensen hadden van ‘s zaterdagsmiddags half drie tot woensdagmorgen in de kelders gezeten, dicht op elkaar, bijna zonder eten of drinken. Ze waren dan ook heel blij in een rustige en veilige omgeving te zijn. Donderdag, 21 September, verlieten de Polen ons weer langs de grens bij Koewacht. Heel het leger trok nog eens voorbij. Het was de laatste dagen nog vergroot door de Canadezen. Oost Zeeuws Vlaanderen was bevrijd, voor ons was de oorlog beëindigd. Laten wij God danken die ons zo wonderbaar spaarde. Laten wij de Polen herdenken die ons de vrijheid brachten, ten koste van hun eigen leven. Koewacht, September 1944. Donderdag, 4 Oktober l944, werd door de pastoor onzer parochie een plechtige H. Mis opgedragen voor de gevallen Polen onze bevrijders. De kerk was gevuld met gelovigen en andere belangstellenden welke daardoor een hulde wilden brengen aan de gevallen Polen. Na de H. Mis werd door de burgemeester namens de Gemeente Koewacht een prachtige krans gelegd op het graf van de hier begraven Pool. Hiermede wilde de gemeente Koewacht een blijk geven van waardering voor het heldhaftige gedrag van de in onze streek gevallen Poolse soldaten. Koewacht, oktober 1944.

60

Opmerking: Het originele document is door mij aan het archief te Axel geschonken.

Foto: Duitsers in kruisgevangenschap genomen in Koewacht. Beschikbaar gesteld door weduwe Mvr. Barcz uit Breda.

Na onze Algemene Ledenvergadering op zaterdag, 14 juni 2008, werd Medaille PRO MEMORIA uitgereikt aan twee onze leden uit België: Firmin Verbeke (l) uit Drongen-Gent en Albert van Goethem (r) uit Stekene door de Poolse Attaché, commandeur Marian Grefkiewicz. Foto: Jan Cornelissens

61

Algemene ledenvergadering Vereniging 1e Poolse Pantserdivisie Nederland Op zaterdag 14 juni 2008 heeft de algemene ledenvergadering plaatsgevonden van onze vereniging. Hierbij wil ik u informeren over het belangrijkste punt van deze vergadering. Het volledige verslag is ter beschikking, vooraf gaande aan de Algemene ledenvergadering van 2009. Bestuurswissel: De huidige voorzitter Adrian Stopa heeft zijn functie overgedragen aan Bolek Krzeszewski. Adrian Stopa blijft wel werkzaam binnen het bestuur, maar omdat hij zich sinds december 2007 in Polen heeft gevestigd is het voorzitterschap moeilijk te combineren met zijn huidige verblijfplaats. De algemene ledenvergadering heeft zijn goedkeuring gegeven aan deze bestuurswissel. Na de overdracht dankt de nieuwe voorzitter de leden, voor het vertouwen wat ze aan hem willen geven, voor het uitvoeren van zijn nieuwe functie als voorzitter. De nieuwe voorzitter dankt ook Adrian Stopa voor zijn jarenlange inzet als voorzitter van de Ver. 1e Poolse Pantser divisie Nederland en deelt mede dat Adrian Stopa een nieuwe functie binnen het bestuur krijgt n.l. buitenlandse betrekkingen en Ambassade zaken. Zijn titel wordt: Consul v.d. Vereniging 1e Poolse Pantser Divisie Nederland voor het Buitenland en Ambassade zaken. We feliciteren Adrian Stopa met zijn nieuwe functie binnen het bestuur. Het nieuwe bestuur ziet er alsvolgt uit: Voorzitter: Secretaris: Penningmeester: Bestuurslid: Consul buitenlandse- & Ambassadezaken: Met vriendelijke groeten, Bolek Krzeszewski – voorzitter van de Vereniging

62

Bolek Krzeszewski Frans Olejek Kees Nowak Stas Szamrowicz Adrian Stopa

Ogólne Zebranie Czlonków Stowarzyszenia 1-szej Polskiej Dywizji Pancernej Niderlandy. W sobotę, 14 czerwca 2008 roku, odbyło się Ogólne Zebranie Czlonków naszego Stowarzyszenia. Niniejszym chcę Państwa poinformować o najważniejszym punkcie tego zebrania. Pełne sprawozdanie jest dostepne przed rozpoczęciem Ogólnego Zebrania Czlonków Stowarzyszenia w roku 2009. Zmiany w Zarządzie: Dotychczasowy Prezes, Adrian Stopa, przekazał sprawowanie swojej funkcji Bolkowi Krzeszewskiemu, ponieważ od grudnia 2007 roku mieszka w Polsce, pełnienie funkcji Prezesa było trudno łączyć z jego aktualnym miejscem zamieszkania. Adrian Stopa będzie nadal pracował w Zarządzie. Ogólne Zebranie Członków poparło tę zmianę w Zarządzie. Następnie nowy Prezes podziękował członkom za zaufanie jakim go oni obdarzyli powierzając mu pełnienie funkcji Prezesa. Nowy Prezes podziękował także Adrianowi Stopie za jego długoletni wkład pracy jako prezesa Stowarzyszenia 1-szej Polskiej Dywizji Pancernej Niderlandy oraz poinformował, że Adrian Stopa otrzymuje nową funkcję w Zarządzie: sprawy kontaktów zagranicznych oraz z Ambasadami. Jego obecny tytuł to: Konsul Stowarzyszenia 1-szej Polskiej Dywizji Pancernej Niderlandy do Spraw Zagranicznych oraz Kontantów z Ambasadami. Gratulujemy Adrianowi Stopie jego nowej funkcji w Zarządzie. Oto skład nowego Zarządu: Prezes: Sekretarz: Skarbnik: Członek: Konsul d/s Zagranicznych oraz Ambasad: Z przyjacielskimi pozdrowieniami, Bolek Krzeszewski – Prezes Stowarzyszenia

63

Bolek Krzeszewski Frans Olejek Kees Nowak Stas Szamrowicz Adrian Stopa.

Het Bestuur en de Redactie van de Vereniging 1e Poolse Pantserdivisie wenst u een zonnige en prettige vakantie toe!

De redactie en het bestuur danken alle adverteerders voor hun financiële bijdragen en het plaatsen van en advertentie, door welke steun deze uitgave mogelijk is gemaakt. Wij danken ook al onze donateurs en sponsors die onze vereniging met verschillende bedragen hebben gesteund. ‘Onze activiteiten worden mede mogelijk gemaakt door opbrengsten uit de BankGiro Loterij. Uw deelname aan deze loterij wordt daarom van harte aanbevolen.’ Nog even deze oproep, mocht u op een van u vakantietrips iets tegen komen aangaande de 1e Poolse Pantserdivisie, monumenten en gedenktekens of andere zaken van deze aard dan zijn wij zeer ingenomen met een foto of iets dergelijks.

Bij voorbaat onze hartelijke dank hiervoor. Het adres van onze redactie vindt u voor in dit blad op pagina 3 onder Colofon.

64