Inhoud verenigingsblad nr. 10

Jaargang 5

Nr. 10

mei 2007

Inhoud verenigingsblad nr. 10 Blz. 03. Colofon 04. Het bestuur 05. Maczkow – bron: Gilles Lampers 12. Koninklijke onderscheidingen voor Poolse militairen. 14. Familie van wijlen vlieger Franciszek Rembecki 15. 2e deel artikel van 17.08.2006 uit de Eendrachtbode (bron Jos v Alphen) 20. Kruizen in Alphen gerenoveerd. 22. Nieuwe kruisen voor Poolse strijders ook in Breda 23. Hoofdbestuur Bond van Kringen 1e Pantserdivisie gestopt. 24. Vaandel van de 1e Poolse Pantserdivisie Kring Benelux blijft in België. 26. Verslag van Maczekdag. 28. Capelsche Veer – nieuw herinneringsbord . 32. 60 jaar getrouwd. 35. Werkstuk “Blekitna kompania” . Nieuwe Boeken 37. In Memoriam 2007 40. Medaille PRO MEMORIA voor de 100e Padvindersgroep uit Poznan 41. Andrew Maczek werd 70 jaar oud 42. Verjaardag van Generaal S. Maczek gevierd in Poznan 43. Poolse premier in Breda. 44. Herdenking Emmen. 46. Herdenking Buinen. 51. Gouden Baar van de 1e Poolse Pantserdivisie. 54. Herdenkingen: Breda Ettensebaan, Breda Valkenberg. 55. Herdenking Oosterhout. 60. Herdenking in Alphen. 61. Nieuwe rubriek: Oude foto’s. 62. Vakantie tips. 63. Nieuwe rubriek: Oude documenten.

Deze uitgave bevat maar liefst 12 pagina’s extra, dus veel te lezen in de vakantie, gaarne ook u reacties op de verhalen en artikelen.

2

Colofon ,,In het spoor van de divisie”is een uitgave van de: Vereniging 1e Poolse Pantserdivisie Nederland. Meerkoet 8 | 4822 RG | Breda | Α 076-5422250 E-mail redactie: [email protected] Website: www.vereniging-1epoolsepantserdivisie-nederland.nl Redactieleden: Krystyna Stopa-Konowrocka en Albert Bugaj ,,In het spoor van de divisie”wordt toegezonden aan leden van de vereniging. en verschijnt tweemaal per jaar namelijk in mei en in november.. Voor extra exemplaren, informatie of kopij kunt u zich wenden tot de redactie, u kunt ook eigen kopij hier inleveren.

Het lidmaatschap kost € 15.- per jaar en dient gestort te worden op bankrekening nummer: 1089.04.962 t.n.v. Vereniging 1e Poolse Pantserdivisie Nederland te Breda, BIC: RABONL2U, IBAN: NL97 RABO 0108904962. Hier kunnen donateurs hun bijdrage ook op storten. Leden kunnen gebruik over de 1e Poolse Pantserdivisie en hulp bij het naspeuren van gegevens aangaande de Divisie. Opzegging van het lidmaatschap moet schriftelijk of per e-mail gebeuren vóór 1 november. De opzegging gaat dan het nieuwe kalenderjaar in. maken van de diensten van de vereniging, zoals, informatie ©2006 Vereniging 1e Poolse Pantserdivisie Nederland Niets van deze uitgave mag worden overgenomen zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van Vereniging 1e Poolse Pantserdivisie Nederland. ‘Onze activiteiten worden mede mogelijk gemaakt door opbrengsten uit de BankGiro Loterij. Uw deelname aan deze loterij wordt daarom van harte aanbevolen.’

3

Het Bestuur: Voorzitter: Adrian Stopa Omegaplein 31 4811 BJ Breda Tel./ fax: 076-5202024 E-mail : [email protected] 1e Secretaris: Frans Olejek Biezenstraat 5 4823 ZJ Breda Tel: 076-5415041 E-mail: [email protected] Vice-voorzitter, 2e Secretaris: Bolek Krzeszewski Lage Heijning 1 4847 SL Teteringen Tel: 076-5714474 E-mail : [email protected] Penningmeester: Cees Nowak Kapucijnenhof 24 4811 XG Breda Tel: 076-5874683 E-mail: [email protected] Bestuurslid: Stas Szamrowicz Regenwulp 47 4822 RJ Breda Tel: 076-5413982 E-mail: [email protected]

Bij het secretariaat kunt U zich opgeven voor het lidmaatschap Via de website www.vereniging-1epoolsepantserdivisie-nederland.nl Ga dan naar contact, en vervolgens naar lid worden.

4

MACZKÓW, Poolse enclave in Duitsland van de 1ste Poolse Pantserdivisie na de oorlog Door Gilles Lapers/ Vertaling Hendrik Trappeniers In de loop van de maand april bevrijdt de voorhoede van de Poolse 1ste Pantserdivisie tijdens haar opmars talrijke gevangenenkampen, waaronder het kamp van Oberlangen. In dit kamp zitten vrouwelijke gevangenen van de Armia Krajowa (vrij vertaald Thuis Leger, het Poolse verzet) die deelnamen aan de opstand van Warschau in augustus 1944. Zij zijn verrast om bevrijd te worden door gevechtseenheden van hun landgenoten in ballingschap. Verscheidene van deze vrouwen zijn ziek. Daarvan worden er 27 naar het Binnenschippers Hospitaal in Den Haag gezonden voor verdere verzorging. Anderen profiteren van de gelegenheid om dienst te nemen in het Poolse bezettingsleger. Deze vrouwen zullen een niet te verwaarloosbare rol spelen tijdens de komende tijd. Generaal Tadeusz BÓR-KOMOROWSKI wilde in Warschau pas capituleren als de Duitsers zijn opstandelingen als militairen zouden behandelden omdat ze ingelijfd waren in het Poolse leger en dientengevolge een legernummer hadden. De Duitsers beschouwden hen als partizanen en die werden volgens de Duitse regels altijd gefusilleerd. Nadat de vrouwen uit Oberlangen waren bevrijd werden ze ondergebracht in een zelfstandige PWSK (Polska Wojskowa Służba Kobiet). Een vrouwenbataljon, met een eigen vrouwelijke commandant, dat administratieve- en ondersteunende diensten verleende aan het Poolse bezettingsleger in Noord-Duitsland. Ze dienden dus niet in de 1e Poolse Pantserdivisie. De Poolse soldaten noemden hen liefdevol PESTKI, vrij vertaald pittige meisjes. Minder dan een maand later eindigt de oorlog en de geallieerden delen Duitsland op in 4 zones. De Poolse Divisie is op dan gekazerneerd te Meppen, in de Britse sector onder bevel van het 30ste Korps. Uiteraard worden alle kampgevangenen bevrijd. In technische termen worden zij DP’s (Displaced Persons/ vluchtelingen) genoemd. Meteen na de verovering van Noord-Duitsland ontstond het probleem van huisvesting voor de Poolse militairen en later ook van de DP’s. Al op 14.4.1945 maakte het Engelse MGD 107 (Military Government Detachment)

5

aan de bewoners van Haren, in het Duitse Emsland, bekend dat ze de plaats moesten verlaten en dat op 19.4.1945 om 24.00 uur iedereen weg moest zijn.

Poolse vrouwen in Kamp Oberlangen – Foto: verzameling G. Lapers Men hernoemt de stad “Maczków”, herdoopt ze tussendoor nog tot Lwów, maar geeft ze enkele dagen later dan definitief de naam Maczków, ontleend aan de naam van generaal Maczek. Omdat maczek te vertalen is als klaproos werd ook gesproken van Klaprozenstad of Poppies-town. De ontruiming was dus een besluit van de Engelse militaire autoriteiten. Op andere plaatsen in Noord-Duitsland is het zelfde gebeurd. Het is dus niet juist de Polen de schuld te geven van deze evacuatie al hebben zij wel een rol gespeeld bij de uitvoering. Het ging dus uitsluitend om huisvesting van Poolse militairen. Later meldden zich grote groepen Poolse burgers en militairen. Bijvoorbeeld zij die door de Duitsers waren gearresteerd en in concentratiekampen hadden gezeten zoals de kunstschilders professor Christo Stefanoff en zijn vrouw Irena en verder dwangarbeiders die verplicht in de Duitse oorlogsindustrie hadden gewerkt. De Poolse militairen kwamen uit krijgsgevangenkampen en werden meestal weer als militair in het Bezettingsleger opgenomen.

6

Door deze toeloop van behoeftige mensen van verscheidene nationaliteiten zijn de geallieerde militairen al snel overbelast. Gelukkig hebben de Amerikanen, in samenwerking met 48 andere landen, hierop geanticipeerd en een organisatie gecreëerd die hierop kan inspelen: de UNRRA (United Nations for Relief and Rehablilitation Association).

Unrra Mouw Title – Foto: verzameling G. Lapers Verschillende teams, samengesteld uit 7 personen, worden verspreid over alle zones en zetten een onmiddellijk operationele ontvangststructuur op. Het Internationale Rode Kruis levert hierbij eveneens een waardevolle hulp. Deze organisatie raakte in conflict met de Polen omdat het Russische delegatielid eiste dat de Polen naar hun vaderland zouden terug keren. Omdat na de Conferentie van Yalta duidelijk werd dat Polen onder communistische invloed kwam weigerden een groot gedeelte van de demobiliserende militairen naar huis te gaan. Sterker nog zij verklaarden Maczków als hun nieuwe vaderland en ze weigerden te vertrekken. Pas na langdurige onderhandelingen werden acceptabele voorwaarden gevonden. Alle Poolse militairen konden naar Engeland vertrekken om daarna een bestemming in de vrije wereld te kiezen. Het UNRRA-team, dat zich installeert in Maczków, wordt geleid door Paul Rousseau, Belgisch advocaat en oud-krijgsgevangene. Eind 1944 heeft hij in Frankrijk een opleiding gekregen van de Engelsen. Onder zijn bevel heeft hij 1 sociaal assistente, 1 assistent-teamleider, 1 secretaris, 1 dokter, 1 verpleegster en 1 chauffeur. Een hele stad begint te functioneren, met behulp van talrijke vrijwilligers onder de ex-krijgsgevangenen die men naargelang hun beroep en kennis plaatst op de dringendste posten: dokters, verplegers, onderhoudspersoneel, enz.

7

Prioriteit wordt gegeven aan de medische gezondheidsverzorging, logies en kledij. De Poolse Pestki zijn waardevolle hulpkrachten en vervullen talrijke functies voor de DP’s. Hier moet opgemerkt worden dat de meerderheid van de nieuwe inwoners van Maczków Polen zijn. De soldaten van de Divisie rusten ook niet op hun lauweren en helpen naar best vermogen het personeel, en de mensen zonder bestaansmiddelen. De militairen zijn bovendien verplicht om hulp te verlenen indien de burgemeester dit vraagt. Wanneer er verschillende personen samenwerken, gebeurt snel het onvermijdelijke en ontstaan er (zowel bij burgers als militairen) al snel romances. Een massahuwelijk vindt bijgevolg plaats op 29 november 1945 in de basiliek van Maczków. De trouwakten liggen nog steeds opgeslagen in het archief van de R.K. Kerk in Haren.

Massa huwelijk in de kerk van Haren - Foto: verzameling G. Lapers

8

In 1946 is het moreel van de ex-gevangenen verbeterd door voldoende en vitaminerijk voedsel, door het deelnemen aan het gemeenschapsleven en het geleidelijk terugkeren naar een normaal leven. Het lyceum heeft zijn poorten heropend en talrijke kinderen, wezen zowel als kinderen waarvan er nog familieleden in leven zijn, kunnen lessen volgen en sport beoefenen. Een Poolse scouts afdeling ziet het licht. Tevens worden er professionele vormingen georganiseerd voor volwassenen, met het doel hen op te leiden tot metselaar, schrijnwerker, landbouwer, chauffeur, enz.

Embleem van de Poolse autorijschool in Maczków - Foto: verzameling G. Lapers Voor de opleiding tot chauffeur richten de directeur van de Poolse Automobielclub, Mr. Barclay de Tolly, zijn dochter en de directeur Paul Rousseau een autorijschool op om het gebrek aan chauffeurs van alle types van voertuigen te verhelpen. Met de hulp van gevonden autowrakken en het renoveren van enkele lokalen ontstaat er een school die theoretische en praktische mechanicalessen verzorgt, evenals rijlessen. Dit alles wordt geplaatst onder de vleugels van het Britse leger, dat bijzonder strenge examens laat afleggen; toch halen 700 man hun rijbewijs. Dat jaar worden ook de eerste reizen georganiseerd door de UNRRA naar Polen, de VS en de Commonwealth-landen. Het UNRRA krijgt de

9

overwinnaars uiteindelijk zo ver dat de DP’s naar deze landen kunnen emigreren. Op die manier kunnen de inwoners van landen van het Oostblok emigreren naar Frankrijk, Nederland en ook naar België, indien zij niet wensen terug te keren naar hun land van oorsprong, dat onder een communistisch regime komt te staan. In België kunnen 25 soldaten van de Poolse Divisie door lottrekking, studies aanvangen bij de ULB. Zij wonen daar in een bouwvallige woning op de Brugmanlaan te Elsene. Verschillende DP’s reizen toch naar de communistische zone vermits hun familie daar achtergebleven was. Na een transit in het kamp van Lübeck nemen ze de boot naar Gdynia. Dit was ook het geval voor de grootvader van mijn echtgenote. Nog vele jaren werd hij door de politieke politie in het oog gehouden nadat hij naar zijn geboortedorp teruggekeerd was.

Het vertrek uit Maczków naar de vrije wereld – Foto: verzameling G. Lapers In 1947 werd de Poolse Divisie gedemobiliseerd en Maczków, waarvan de bevolking al sterk was teruggelopen, ontvolkte nog meer. Er verbleven nog enkel ouderen, zieken en weeskinderen. Het UNRRA deed nogmaals een

10

oproep aan de landen die al DP’s hadden opgevangen om nog een bijkomende inspanning te doen. Het jaar 1948 betekent het einde voor deze tijdelijke stad en de originele bevolking komt terug naar hun oorspronkelijke stad Haren. De DP’s die achterblijven, zullen goed geïntegreerd worden in de oorspronkelijke bevolking. De Klaprozenstad bestond 3 jaar, waarbij de structuur opnieuw een reden om te leven gaf aan 60.000 personen van verschillende nationaliteiten. De zeven personen van de UNRRA voor deze zone hebben een immense humanitaire taak verricht. Ik wel hen hiervoor danken en feliciteren. Voor mijn vriend P.Rousseau Directeur van het UNRRA Team 162 van Maczków

Foto: Gilles Lapers .

11

Koninklijke onderscheidingen voor Poolse militairen. De laatste jaren is er veel geschreven en gesproken over het verlenen van Nederlandse onderscheidingen aan de Poolse generaal Sosabowski en zijn parachutisten. Hoewel het er aanvankelijk naar uit zag dat het niet meer zou gebeuren werden, na 62 jaar wachten, tijdens een indrukwekkende plechtigheid op het Haagse Binnenhof toch nog twee onderscheidingen door Koningin Beatrix uitgereikt. Meer onderscheidingen Hoewel daarmee een eind kwam aan een omstreden hoofdstuk blijven er toch nog veel vragen over. Tijdens de discussies over de decoraties voor de Poolse parachutisten werd nooit gesproken over eerder uitgereikte Nederlandse onderscheidingen aan manschappen van andere eenheden van het Poolse bevrijdingsleger. De Poolse Marine is voor zover ik weet niet in actie geweest in de Nederlandse wateren maar vliegers van de Poolse Luchtmacht (Polish Air Force) en de mannen van de 1e Poolse Pantserdivisie onder commando van generaal Stanisław Maczek ontvingen Nederlandse onderscheidingen.

Poolse vliegers ingedeeld bij de Royal Air Force (RAF); Uit de gegevens van Kanselarij der Nederlandse Orden blijkt dat op de voordracht van Nederlandse Ministers van Oorlog en van Buitenlandse Zaken d.d. 11 Oktober 1946 hebben besloten om aan vijf Poolse vliegers het Vliegerkruis toe te kennen, namelijk: Chelmecki M.S. – (Squadron Leader) Besluit 311046-24 Duryasz Marian – (Wing Commandeur) Besluit 311046-24 Jarkowski Bolesław (Squadron Leader) Besluit 311046-24 Pniak Karol (Squadron Leader) Besluit 311046-24 Sawicz Tadeusz – (Wing Commandeur) Besluit 311046-24 En om twee Poolse vliegers tot Commandeur in de Orde van OranjeNassau te benoemen, namelijk: Gabszewicz Aleksander (Group Captain), Szul Ludwik (Group Captain). Er werd ook besloten dat de versierselen der Orde zullen met de zwaarden gedragen worden.

12

Op de voordracht van Nederlandse Ministers van Oorlog en van Buitenlandse Zaken d.d. 15 juli 1947 hebben besloten om nog aan twee Poolse vliegers het Vliegerkruis toe te kennen, namelijk: Bienkowski Z.W. (Squadron Leader) Besluit 280747-29 Kaczmarek B.J. (Squadron Leader) Besluit 280747-29

Koninklijke onderscheidingen voor de 1e Poolse Pantserdivisie; Generaal Maczek en zijn mannen waren daadwerkelijk de bevrijders van delen van Nederland. Uit de gegevens van Kanselarij der Nederlandse Orden blijkt dat op de voordracht van Nederlandse Ministers van Oorlog en van Buitenlandse Zaken d.d. 10 December 1945 hebben besloten om: A. 1. te benoemen tot Groot-Officier in de Orde van Oranje-Nassau: Maczek Stanisław - luitenant-generaal (gen. dyw.) Rudnicki Klemens - generaal-majoor (gen. bryg.) 2. te benoemen tot Officier in Orde van Oranje-Nassau: Marowski Jan - majoor (mjr dypl.), Stankiewicz Ludwik - Luitenant-kolonel (ppłk) 3. te benoemen tot Ridder in Orde van Oranje-Nassau: Podoski Jan - kapitein (kpt. dypl.). 4. Deze versierselen der Orde zullen met de zwaarden gedragen worden. B. toe te kennen de Bonzen Leeuw aan: Grudziński Antoni - de colonel (płk dypl.) Majewski Tadeusz - de colonel (płk dypl.) Noel Bronislaw - de colonel (płk dypl.) Skibinski Franciszek - de colonel (płk dypl.) Complak Karol - de luitenant-kolonel (ppłk) Nowaczynski Aleksander - de luitenant-kolonel (ppłk) Ejsymont Otto - de major (mjr) Neklaws Wiktor - de major (mjr) Rakowski Wladyslaw - de major (mjr) Konski Jan - de luitenant (por.) Wereszczynski Miroslaw - de sergeant (sierz.) Adamik Gerard - de lance-corporal (st.strz.)

13

C. toe te kennen het Bronzen Kruis aan: Kowalewski Kazimierz - de korporaal (kpr.) Pyszynski Wlodzimierz - de korporaal (kpr.) Srama Karol - de sergeant (plut.) Wesołowski Józef - de lance-corporal (st strz.) D. toe te kennen het Kruis van Verdiensten aan: Maszkowski Bernard - de korporaal (kpr.) Dorst, april 2007

Jos van Alphen

Bronnen van informatie over de toegekende onderscheidingen: - Kanselarij der Nederlandse Orden http://www.lintjes.nl/contact/index.html - KSIĘGA LOTNIKÓW POLSKICH 1939-1946, Warszawa 1989, ISBN 83-11-07329-5, Compiled by: Olgierd CUMFT and Hubert Kazimierz KUJAWA - Het Vliegerkruis, H.G. Meyer en R. Vis - OD POWODY DO CZOŁGA, St. MACZEK, ISBN 0-901149-24-1,Orbis Books London.

*** Familie van wijlen vlieger Franciszek Rembecki vond en bezocht voor het eerst zijn graf op het Pools Militaire Ereveld in Breda.

Foto: Mevrouw Sokolowska met haar dochter Beata – kleindochter en achterkleindochter van zijn zus Antonina Olczak Rembecka uit Polen. 14

Hier volgt het volledige verslag van aangekondigd artikel van uitgave 9 blz 25 uit de Eendrachtsbode. Franse graaf legt bij Hof Rumoirt bloemen voor gesneuvelde oom. De Louvencourt is zichtbaar onder de indruk. Hij maakt een kruisteken,terwijl op enige afstand voorzitter Bram Wisse en Jan Kempeneers van de heemkundekring Philippuslandt met twee Brabantse gasten toe kijken. Ze nemen hun hoofddeksels af terwijl de regen gestaag valt. De 40-jarige graaf is enkele dagen in ons land op uitnodiging van Jos van Alphen uit Dorst. De Brabander houdt zich al zijn hele leven bezig met de gesneuvelde Poolse bevrijders. Hij heeft er zelfs een website over gemaakt (www.polishwargraves.nl) en kreeg in december voor zijn werk de medaille Pro Memoria uit handen van de Poolse ambassadeur. Als twaalfjarige in Den Hout – bij Oosterhout – maakte ik mee dat de kapper onze schuilkelder in kwam met achter hem twee soldaten met zwartgemaakte gezichten. ’’We zijn bevrijd, dit zijn onze Poolse bevrijders’’, zei hij. Tot Goede Vrijdag bleven de Polen in Oosterhout ingekwartierd. Van Alphen zocht later van alles uit over de in ons land gesneuvelde Poolse militairen. Van één van hen, prins Poniatowski, wist hij niet te achterhalen waar en onder welke omstandigheden deze om het leven kwam. Tot hij vijf jaar geleden Geert Heersche uit Oosterhout ontmoette.,,Poniatowski was bij ons thuis ingekwartierd’’, vertelt deze. Heersche herinnert zich hoe verbaasd Van Alphen was toen hij hem dit vertelde. En híj wist van de gebeurtenissen op Sint-Philipsland. ,,De Polen die terugkwamen na de raid, vertelden over Duitsers in witte pakken en met wit geschilderde geweren.’’ Engelse militaire verslagen maken gewag van Langeweg – en dan ook nog verhaspeld – maar niemand kwam op het idee dat dit een straatnaam is (Langeweg is een dorp in de buurt van Moerdijk). Van Alphen kon nu het verhaal van Poniatowski optekenen uit tal van bronnen. Hij publiceerde het in december 2004 in het ledenblad van Philippuslandt, na contact met Jan Kempeneers. Voor de Brabander betekent het bezoek aan Anna Jacobapolder de afsluiting van een jaren lange zoek tocht, zegt hij.

15

Watertoren De gebeurtenissen in de nacht van 22 op 23 januari 1945 vormden de aanleiding voor het bezoek. Aan de noordkant van het bevrijde SintPhilipsland hielden troepen Schouwen-Duiveland in de gaten dat nog bezetgebied was. Nederlandse stoottroepen – de 10e compagnie van het commando Brabant, een batterij van het Britse 62e antitankregiment, een eskadron van het Poolse 10e regiment dragonders alsmede twee pelotons van het eerste Poolse pantser regiment voerden deze taak uit. De watertoren aan het einde van de Langeweg werd gebruikt als observatie post. Regelmatig waren er over en weer beschietingen. Het was hartje winter en het Zeeuwse eiland lag bedekt onder een witte sneeuw deken. Bij de Stelberg landden plotseling overgevaren Duitsers. Bij de beschietingen kwamen één stoot troeper, twee Britse en drie Poolse militairen en een burger om het leven. Er raakten elf militairen gewonden zes werden er krijgsgevangen gemaakt. Bovendien slaagden de Duitsers erin om de watertoren op te blazen. Tweede luitenant Poniatowski werd staande in de koepel van zijn tank getroffen. De uit een Pools adellijk geslacht stammende Fransman was in 1940, na de Duitse inval, in een roeiboot het Kanaal overgestoken naar Engeland. Daar sloot hij zich aan bij de Poolse strijd krachten. Zijn vader was officier in de staf van de Amerikaanse generaal Eisenhower en werkte onder kolonel Paillole voor de Franse contraspionage. De Louvencourt schreef overigens een boek over deze grootvader. Kippenvel Heersche was vorig jaar met zijn vrouw in Mont-Notre-Dame (in het Franse departement Aisne), waar Poniatowski begraven ligt. Hij sprak er met een mevrouw van de plaatselijke heemkundekring, die het verhaal van de gesneuvelde prins niet kende. ,,Ze kreeg kippenvel toen ze hoorde dat hij was omgekomen bij een Duitse aanval met als doel de watertoren te vernielen. Want in de Eerste Wereld oorlog is in dat plaatsje de kerktoren om dezelfde reden opgeblazen. Een merkwaardige parallel’’, aldus Heersche voor wie de dag in Anna Jacobapolder emotioneel is. Hij bracht een boekje over de familie Poniatowski mee uit Frankrijk en daarin stond het adres van de graaf de Louvencourt, zoon van de zuster van de gesneuvelde prins. Op die manier kon Van Alphen contact leggen. De graaf is toneeldocent, schrijver en uitvinder, en woont in een kustplaats in de Franse Vendée. De

16

Franse graaf Guillaume de Louvencourt-Poniatowski legde maandagmiddag bloemen bij de boerderij Hof Rumoirt in Anna Jacobapolder. Op die plek sneuvelde in januari 1945 zijn oom Marie-André prins Poniatowski, de commandant van twee Poolse tankpelotons, bij een Duitse actie om de watertoren op te blazen. De graaf werkt momenteel met zijn toneelgroep aan een stuk over zijn oom, met de bedoeling het in 2008 in Polen op te voeren. Hij was de eerste van de familie die Sint-Philipsland bezocht. De Louvencourt filmt alles wat hij ziet. Op het Hof Rumoirt – tegenwoordig het melkveebedrijf van Vermeulen– laat de Fransman zich de plaats wijzen waar de Poolse tanks hebben gestaan. Bram Wisse, van wiens familie de boerderij is geweest,geeft uitleg. Hooguit één tot twee jaar geleden lagen het weitje en de drinkput van destijds er nog, nu is het allemaal beton. Bij het wagenhuis ernaast legt De Louvencourt bloemen en staat een moment in gedachten aan de oom die hij nooit heeft gekend. Bij de dampalen met daarop de naam van de boerderij wijst Jan Kempeneers in de richting van het Zijpe, de kant waarvandaan de Duitsers in die januarinacht in 1945 zijn gekomen. Er wordt ook nog gekeken aan de zeedijk, bij de Stelberg. Het stormt compleet als de graaf op Bruinisse aan de overkant wordt gewezen. In Anna Jacobapolder zelf stopt het gezelschap bij de voormalige school tegenover de Noordweg, waar destijds de Nederlandse stoottroepen onder gebracht waren.

Franse graaf Guillaume de Louvencourt-Poniatowski legt bloemen bij de boerderij Hof Rumoirt in Anna Jacobapolder

17

Onmogelijke opdracht Het bezoek begint in Het Veerhuis in Anna Jacobapolder. Dan zijn ook kolonel buiten dienst J.N. Lodders uit Harderwijk en C. van Caam uit Nispen erbij. Ze zijn oud-stoottroepers en beiden verdiepen zich in de geschiedenis van het regiment. Ze hopen iets meer te vernemen over wat er zich destijds in Anna Jacobapolder heeft afgespeeld. Kempeneers heeft een kaart van het eiland meegebracht, en luchtfoto’s van de geïnundeerde polder en van de Duitse commando bunker. Van Alphen zegt eerst iets in het Frans, maar schakelt dan over naar het Nederlands. Heersche vertaalt voor de graaf, die overigens ook Engels spreekt. De troepen die 61 jaar geleden op SintPhilipsland lagen, hadden in de ogen van Van Alphen een ’onmogelijke opdracht’ .Ze waren niet opgeleid en onvoldoende uitgerust voor hun taak. De pantserdivisie moest een gebied bestrijken dat zich uitstrekte van Anna Jacobapolder tot Lithoijen voorbij Den Bosch. Maar eigenlijk was er infanterienodig. Polen, Engelsen noch Nederlanders waren bekend met de zee en daarom in feite ’onbekwaam’ voor hun werk. Hoe en waar iemand sneuvelde, werd door de geallieerden vrijwel nooit opgetekend,is de ervaring van Van Alphen. De familie van Poniatowski wist er ook niets van. ,,Zelfs diens tankchauffeur wist niet dat er destijds Engelsen bij de operatie betrokken waren. Hij noemde me een leugenaar’’,vertelt de Brabander. In Oosterhout ligt één van de in Anna Jacobapolder gesneuvelde Polen begraven,maar het balletje ging voor Van Alphen pas écht rollen toen hij met Kempeneers in contact kwam, zegt hij. ,,Een raadsel tot nu toe blijft het lot van de Polen die toen krijgsgevangen zijn gemaakt.’’ In de voorgaande dagen heeft hij de graaf bijgepraat en samen met hem in Breda het Generaal Maczek museum en de Poolse erebegraafplaatsen bezocht. Merksplas Lodders is rond 1980 zelf commandant geweest van de stoottroepen.,,Het verhaal van wat er in januari1945 op Sint-Philipsland is gebeurd,werd binnen de stoottroepen steeds mooier en groter. Maar niemand kon vertellen wat er precies is gebeurd en daarom ging ik zelf op zoek’’, verklaart hij zijn aanwezigheid. Hij bevestigt de woorden van Van Alphen dat de stoottroepen destijds niet opgeleid waren en geen uitrusting hadden.,,Van hier tot aan Maastricht was hun rol om aan de frontlijn de gaten te dichten die de Engelsen lieten vallen.’’De oud-militair heeft begrepen dat er vanaf SintPhilipsland voortdurend richting Schouwen werd gevuurd.

18

,,De enige reden van dat zinloze schieten kan geweest zijn dat men de Duitse troepen hier in Nederland wilde vasthouden. Ze kregen er volgens mij een sik van en besloten de watertoren op te blazen.’’ Die operatie moet volgens Lodders heel goed zijn voorbereid, aangezien er voldoende springstof is gebruikt om deze rechtstandig te laten instorten, zo dat er tevoren verkend moet zijn.’’ Bij de operatie kwam stoot troeper Piet Avontuur uit Breda om het leven. Poniatowski is eerst in Merksplas, net over de Belgische grens, begraven. ,,Daar leden de Polen eerder zware verliezen, zodat een deel van de begraafplaats voor hun gevallenen werd bestemd. Tot ver in 1945 hebben ze er begraven’’, weet Van Alphen. Later is een begraafplaats aangelegd bij Lommel, in de Kempen, en daar is een andere in de Polder gesneuvelde Pool begraven. De derde is door zijn maten mee terug naar Oosterhout genomen en ligt daar nog altijd begraven. In Merksplas verschenen naderhand enkele militairen die het graf van prins Poniatowski openden en de kist op een vrachtwagen laadden. Ze is naar Frankrijk gebracht en herbegraven in het stadje waar de vader van de gesneuvelde militair burgemeester was. Graaf de Louvencourt-Poniatowski hoort alles met belangstelling aan. Hij is onder de indruk. Buiten regent het voortdurend. Daarom rijdt het gezelschap eerst naar het jeugdgebouw bij de hervormde kerk in Sint-Philipsland, waar een maaltijd gereedstaat. ’s Middags wordt een kijkje genomen in Anna Jacobapolder. De plek van de voormalige school is het eindpunt van het bezoek, de Brabanders rijden met hun Franse gast huiswaarts. Bron: Eendrachtbode nr.40 van 17-08-2006 met dank aan Jos van Alphen

Hof Rumoirt foto bron: www.sint-philipsland/slachtoffers/wo11

19

Nieuwe kruisen voor Poolse strijders Door Tineke Louwerse Vrijdag 8 december 2006 - ALPHEN – Op het erehofje voor oorlogsslachtoffers in Alphen zijn Nico van Dijk en Frans Schuling aan het werk. Ze vervangen zes stenen op oorlogsgraven van gesneuvelde Poolse militairen.

Zes Poolse graven krijgen dezer dagen een nieuwe steen. FOTO PVE

Als dit werk gedaan is, zijn de laatste rustplaatsen van alle achttien bij Alphen omgekomen Poolse bevrijders van een nieuwe steen voorzien. De andere stenen die uitgevoerd zijn in de vorm van een kruis, zijn de afgelopen jaren vernieuwd. Van Dijk en Schuling werken voor de technische dienst van de Stichting Nederlandse Oorlogsgraven. Ze zijn dagelijks op pad om ergens in Nederland onderhoud te plegen aan oorlogsgraven. De stichting beheert in Nederland 6.773 Nederlandse en 7.944 geallieerde oorlogsgraven. „De Poolse graven zijn van Polen maar wij onderhouden ze wel. De kruisen maken we aan de hand van een vanuit Polen verkregen mal“, zegt Van Dijk. De oude kruisen waren volgens hem door weer en wind aangetast. Daardoor was ook de opgebrachte belettering - van hetzelfde materiaal als de geslepen sierbetonnen steen - verweerd.

20

De namen, data en wapentekens op de nieuwe kruisen zijn nu in bronzen letters en tekens uitgevoerd die de tand des tijds beter kunnen doorstaan. Het erehofje bevindt zich op een deel van het oude parochiekerkhof in Alphen. Voor de graven van de Poolse strijders liggen nog zes graven van Nederlandse oorlogsslachtoffers die afkomstig waren uit Alphen. Deze graven zijn wel eigendom van de stichting. Erop staan stenen van kalkzandsteen met een ronde top. De namen en data zijn er in gegraveerd. Daardoor hoefden van deze stenen er nog maar twee vervangen te worden. Opmerkelijk is dat tussen de oorlogsgraven zich ook het graf van de Alphense pastoor W. Binck bevindt. Omdat hij pas in 1971 is gestorven, is hij geen oorlogsslachtoffer. Binck ligt daar op zijn uitdrukkelijke wens. En de oud-strijders in Alphen vinden die laatste rustplaats terecht omdat Binck in de oorlog diverse verzetsdaden heeft verricht.

Links het oude kruis en rechts het nieuwe kruis na de renovatie. Foto: K. Stopa

21

Nieuwe kruisen voor Poolse strijders ook in Breda Oorlogsgravenstichting heeft ons bericht dat in de week 26 (25 juni t/m/ 29 juni) 2007 hun medewerkers van technische dienst zullen de 38 oude Poolse kruizen op het Pools Militaire Ereveld aan de Ettensebaan te Breda verwijderen en naar Timmerman Natuursteen brengen. Er zullen op de graven tijdelijk naambordjes geplaatst worden met de voorletter(s) en achternaam van de betrokken militair als mede zijn geboorte - / overlijdensdatum. De nieuwe kruizen met bronzen belettering worden afgehaald en teruggeplaatst vanaf week 34 (20 augustus). Naar verwachting zal ook week 35 nog nodig zijn om alle kruizen weer terug te plaatsen. Na afloop van deze actie zou het informatiebord met betrekking tot de schuilnaamproblematiek verwijderd worden. Dus is het project echter ruim voor de herdenking van 29 oktober a.s. gered. Adrian Stopa

22

Hoofd Bestuur van de Bond van Kringen van de 1e Poolse Pantserdivisie is gestopt Nadat de oorlogsactiviteiten van de Divisie en daarna de diverse activiteiten tijdens de bezetting van Duitsland zoals oefeningen, wachtdiensten, zorg en hulp aan de uitgedreven mensen, beëindigd waren, werd de Divisie gedemobiliseerd. Er was een tijd gekomen van zeer belangrijke privé beslissingen - terugkeren naar Polen of in het Westen blijven. Maar ondanks alles, wilden deze soldaten trouw aan hun vaandels, divisietradities en collega's blijven ook als ze zich over de hele wereld verspreiden. Daarom werd in augustus 1948 is "de Bond van de voormalige soldaten van de 1e Poolse Pantserdivisie" in het leven geroepen. Generaal Stanisław Władysław Maczek werd de eerste voorzitter, generaal Klemens Rudnicki en kolonel Antoni Grudziński werden de vice-voorzitters. In 1951 werd een nieuwe naam aangenomen; "De Bond van Kringen van de 1e Poolse Pantserdivisie". Het bestuur onder leiding van generaal Maczek werkte zonder veranderingen tot 1970. Na de tragische dood van generaal Grudziński, werd luitenant kolonel Jerzy Wasilewski de nieuwe voorzitter. In 1984 werd Witold Deimel gekozen als de nieuwe voorzitter die daarvoor de secretaris-generaal was. Nadat op 23 juni 2006 de secretaris generaal Henryk Weber overleden was en de vice-voorzitter Mieczyslaw Wartalski wegens zijn slechte gezondheid afgetreden was, en omdat er geen nieuwe kandidaten voor deze functies waren, werd tijdens de vergadering op 9 december 2006 besloten dat het Hoofd Bestuur ophoudt met het bestaan en de Kringen kregen zelfstandigheid. De gekozen liquidatiecomité (kapitein Zbigniew Mieczkowski, Barbara Gabriel - voormalige penningmeester, Teresa Suchcitz - p.o. secretaris) zorgt nu voor de afhandeling van de opheffingszaken en de overdracht van deze taak aan de 11e Lubuska Divisie Pantsercavalerie uit Żagań in Polen. Ul.Traugutta 1 68-100 Zagan Polen

K. Stopa

23

Vaandel van de 1e Poolse Pantserdivisie Kring Benelux blijft in België Op 3 april 2005 tijdens de algemene ledenvergadering van Kring Benelux verbonden met de Bond van Kringen van de 1e Poolse Pantserdivisie met zetel in Engeland werd een nieuwe bestuur gekozen. Op dezelfde vergadering werd besloten om met de Belgische Vereniging van Poolse Oud-strijders met zetel in Antwerpen te fuseren. Zo is er een nieuwe organisatie ontstaan onder de naam: Verbond van Poolse Oud-strijders en Veteranen van de 1e Pantserdivisie van Generaal Maczek in België (Związek Polskich Kombatantów i Weteranów 1. Dywizji Pancernej gen. Maczka w Belgii) met zetel in Antwerpen en met de jonge voorzitter Waclaw Styranka (e-mail: [email protected]). Na overleg heeft het bestuur van de Vereniging 1e Poolse Pantserdivisie Nederland besloten dat het Vaandel van de 1e Poolse Pantserdivisie die vanaf het begin in het beheer van Kring Benelux was, in België mag blijven. Op 9 december 2006 werd ook het vaandel van de 1e Poolse Pantserdivisie Kring Benelux naar deze nieuwe organisatie overgedragen. Wij publiceren beneden 2 foto’s van het 1e Pantserdivisie vaandel. .

Tekst: K. Stopa foto’s: Jan Cornelissens

24

Vertaling: Vereniging 1e Poolse Pantserdivisie Nederland Stowarzyszenie 1-szej Polskiej Dywizji Pancernej Niderlandy Verbond van Poolse Oud-strijders & Veteranen van de 1e Pantserdivisie van Generaal Maczek in België vzw T.a.v. dhr. Stefan JEZIERSKI Korenbloemstraat 21 2240 Zandhoven BELGIE Breda, 24.11.2006 Betreft: vaandel van de 1e Pantserdivisie van het niet meer bestaande Kring Benelux Geachte heer Jezierski, Naar aanleiding van Uw brief van d.d. 16.11.2006, wil ik U informeren dat ons bestuur tijdens de vergadering die gisteren plaatsvond heeft besloten dat dit Vaandel in België mag blijven in beheer van Uw Verbond van Poolse Oud-strijders en Veteranen van de 1e Pantserdivisie van Generaal Maczek in België. Maar willen wij toch vermelden, dat onze wens is dit vaandel te overhandigen aan het museum dat binnenkort geopend wordt bij de 11e Lubuska Pantsert Cavaleriedivisie genoemd naar Koning Jan 3e Sobieski, ul. Traugutta 1 te 68-100 Żagań, indien dit vaandel niet meer gebruikt zal worden. Wij hopen, dat dit Vaandel bij Jullie een erebescherming en een goede zorg krijgt, en dat het nog vele jaren gebruikt zal worden tijdens verschillende plechtigheden door de Polen in België. En dat dit vaandel een reden zal zijn tot trots en fierheid voor de volgende generaties, die steeds de kennis over de bijdrage van de 1e Pantserdivisie in de bevrijding van Europa zullen verspreiden. Met de meeste hoogachting aan U en alle Veteranen, en in het bijzonder van de 1e Poolse Pantserdivisie in België en het Bestuur en alle andere leden van Uw Verbond. Getekend: Adrian Stopa – voorzitter

25

Maczek herdacht Op zondag 17 december werd de 12e sterfdag van generaal Stanislaw Maczek herdacht in de Petrus en Paulus kerk op het Graaf Hendrik III plein te Breda. Deze kerk was een tijdelijke uitwijking in verband met reparatie werkzaamheden aan de Kerk Minderbroeders Capucijnen in de Schorsmolenstraat, die al ziens de jaren vijftig een onderkomen was voor de Polen in Breda. Deze herdenking van de sterfdag van generaal Stanislaw Maczek werd door ongeveer 60 mensen bezocht, de kerkdienst werd voorgegaan door de nieuwe Poolse Pastoor Bartłomiej Małys. Daarna volgde op het Poolse Militaire Ereveld gelegen aan de Ettensebaan te Breda een kranslegging, hier waren wat meer mensen op af gekomen mede ook door Poolse werkenden hier in de omgeving. De herdenking werd afgesloten met een koffietafel voor leden en genodigden in Café-restaurant "De Toerist", te Breda, die werd aangeboden door de Vereniging 1e Poolse Pantserdivisie Nederland. In een gemoedelijke sfeer werd in twee talen bijgepraat.

Op de foto hiernaast staat generaal Stanislaw Maczek bij een herdenking in 1960 zowat op de plek waar hij nu begraven ligt.

Deze foto komt uit het persoonlijke archief van de weduwe van de Poolse oud-strijder S.Barcz.

26

Nieuwe Poolse priester Bartlomiej Malys werkt sinds december in Breda in plaats van priester Krzysztof Obiedzinski die nu in Poolse parochie te Amsterdam werkt.

De onlangs overleden Poolse oud-strijder Michal Salewicz legt bloemen bij het graf van generaal Stanislaw Maczek.

Onze voorzitter Adrian Stopa plaatst om verzoek van ons lid dhr. Sean Szmalc uit Schotland een "Remembrance Day Cross with Poppies" bij het graf van Stanislaw Maczek.

Na afloop van de ceremonie was er een koffietafel voor de genodigden in ,,De Toerist,, te Breda daar werd weer wat bijgepraat.

Foto’s:J.Maanders en K.Stopa -Konowrocka

27

Informatiebord onthuld bij monument Capelsche Veer. Het comité 4 en 5 mei organiseerde op woensdag 31 januari, in samenwerking met de gemeente Waalwijk een bijeenkomst waarbij de adoptieovereenkomst van het monument bij Capelsche Veer door de basisschool De Bron uit Sprang-Capelle ondertekend zal worden. Aansluitend wordt een informatiebord bij het monument onthuld. Dit informatiebord is een initiatief van de Maatschappij tot nut van 't Algemeen,departement Langstraat en het Comité 4 en 5 mei Waalwijk. De bijeenkomst werd gehouden in Cultureelcentrum Zidewinde te SprangCapelle. Afgevaardigden van de Brigade Piron (België), Vereniging 1e Poolse Pantserdivisie Nederland, Lincoln en Welland Regiment (Engeland), de Royale Marine Commando's en de kinderen van de verschillende adoptiescholen in Waalwijk waren hier ook voor uitgenodigd. Burgemeester drs. J. de Geus en mevr. A.de Wit, die de voorzitter (L.J.M.M van Boxel) van het 4 en 5 mei Comité Waalwijk verving, hielden een korte toespraak zo ook de directeur van de basisschool Dr. Bron dhr. Schouten, waarna de ondertekening van de adoptieovereenkomst tussen de gemeente Waalwijk en de basisschool De Bron plaats vond Binnen de gemeente Waalwijk hebben verschillende scholen een monument geadopteerd. Basisschool de Bron verbindt zich met deze overeenkomst aan het monument bij het Capelsche Veer. Via het informatiebord wil het comité voorbijgangers meer inzicht geven over wat er tussen december 1944 en eind januari 1945 heeft plaats gevonden. Ongeveer 1200 jonge mensen vonden bij het Capelsche Veer hun eind, toen de Duitsers en Engelse en Poolse troepen elkaar bevochten. Er sneuvelden 500 geallieerden en 700 Duitsers.

28

Grote belangstelling

Bloemen door de school kinderen

Omroep Brabant en M.Salewicz

Het contract wordt getekend

Onze vereniging was ook aanwezig

Krzeminski,Salewicz en Reichart

Op de volgende pagina de volledige tekst van het Infobord.

29

Strijd om Capelsche Veer De wilg (X op de kaart) naast dit bord maakte ooit deel uit van een groep bomen rond een kantonniers woning (B) bij het Capelsche Veer. Hier woede in de winter van 1944-45 gedurende vijf weken een bloedige strijd tussen de Geallieerden en de Duitsers. Na de bevrijdlijn van de westelijke Langstraat, begin november 1944, kwam de geallieerde opmars bij de Bergse Maas tot stilstand. Het gebied benoorden de rivier bleef in Duitse handen. Op patrouilles na bleef het rustig langs het front. Half december veranderde dat. Als ondersteuningsoperatie van het Ardennenoffensief liet het Duitse opperbevel een aanval uitwerken richting Breda (Fall Braun). In het kader van de voorbereidingen groef op 24 december 1944 een compagnie Duitsers zich in bij de boerderij (A) en de kantonnier woning (B). Het bruggenhoofdje trok de aandacht van de 1e Poolse Pantserdivisie. Een patrouille in de nacht van 28 op 29 december 1944 moest onverrichter zake terugkeren. Luitenant. kolonel Szydlowski (9e bataljon) besloot tot een aanval vanuit twee kanten (1). De eerste Poolse aanval, op 31 december 1944, werd in bloed gesmoord. Er waren 38 gewonden en 11 doden, Fall Braun was intussen afgeblazen, maar het bruggenhoofdje bleef, bemand door de troepen van de 6e Fallschirmjägers-division. De tweede Poolse aanval (2), op 6 en 7 januari 1945, opnieuw door het 9e Bataljon, viel hetzelfde lot ten deel als de eerste. Deze keer waren er 34 gesneuvelden en 90 gewonden. De beurt was nu aan het 47e bataljon Royal Marines onder luitenant-kolonel Douglas. Amper een week na de Polen, op 13 januari 1945, vielen de Marnes aan (3). Ook zij werden teruggeworpen. Er waren 49 doden en gewonden te betreuren. Uiteindelijk werd het karwei overgedragen aan de 4e Canadese Armoured Division van generaal-majoor Chris Vokes. De Canadese operatie, codenaam Elephant, ging op 26 januari 1945 van start (4). Ondanks een verwoestende inleidende beschieting en de inzet van tanks, kostte het de Canadezen nog vijf dagen om het Duitse verzet te breken (5). Opnieuw was de tol hoog: 65 doden en 154 gewonden. Hiermee kwam een einde aan een van de meest kostbaren zinloze operaties van de Tweede Wereldoorlog. In totaal vielen er aan beide zijden ongeveer duizend doden en gewonden te betreuren, een trieste eindbalans. Tekst: Jack Didden Kaart: Maarten Swarts

30

Mythes Capelsche Veer doorbroken Op onze website: www.vereniging-1epoolsepantserdivisie-nederland.nl is vanaf 1 april 2007 een historisch verslag te lezen van de Waalwijkse historicus Menni Roittero over deze slag. · Historicus drs. Menni Roittero op de plaats die een belangrijke rol speelde in zijn boek dat hij schreef na een studie van twee jaar over de strijd om het Capelsche Veer 1944-1945. ,,Hier stuurden generaals van beide partijen mensen de dood in, onder barre omstandigheden.’’

Foto BNdeStem/Johan v.Gurp

31

60 jaar getrouwd:

Mevrouw Franciska Willigers en dhr. Jan Nowinski - 2006 Trouwdatum: 5 februari 1946.

Mevrouw Greet van Pinksteren en Alfred Wieliszek - 2007 Trouwdatum: 3 juni 1947 60 jaar getrouwd Jan en Ria Krzeminski Op 9 november 1947 trad Jan Krzeminski in het huwelijk met het meisje dat hij ontmoete op de tramsingel na een verkennende wandeling door Breda. Hij was terug gekeerd uit Moerdijk en werd ondergebracht bij Elektron. Uit het huwelijk werden 2 zoons en een dochter geboren. De kinderen genoten allen een universitaire opleiding. Ze hebben 9 kleinkinderen en genieten daar elke dag weer van.

32

De mooiste Kerst heb ik in gevangenschap meegemaakt. Dat klinkt misschien gek maar we hadden elkaar nodig. We waren oprecht naasten van elkaar en we deelden brood. Dat heeft een grote invloed op mijn ziel gehad. Ik was 18 jaar en raakte in Duitse gevangenschap. We moesten brandhout halen voor de SS-kazerne. Telkens vijf kilometer lopen met een boomstam en wie het opgaf werd zonder pardon neergeknald. Untermenschen waren we. Na een zware mishandeling was ik vast besloten om te ontsnappen. Mijn oom had een bewaker omgekocht en gezorgd voor andere kleren en wat eten. Ik rende tussen de versterkingen door mijn vrijheid tegemoet. Nou ja, vrijheid, ik kon elk moment worden opgepakt. Ik ben een goedmoedig mens maar toen was ik de grootste schoft. Ik moest overleven. Ik leefde van wat ik vond op de akkers en stal van de boeren. Ik vertrouwde niemand en zorgde dat ik me altijd op tijd uit de voeten maakte. Ik baande me een weg door Duitsland en Frankrijk, maar in Spanje werd ik gepakt. Ik zat weer vast in een interneringskamp van Franco.Ik had veel ambities, maar ik heb geen kansen gekregen. Toch ben ik tevreden met wat ik gedaan heb. Mijn vrouw en ik hebben de kinderen naar de universiteit

33

weten te sturen. Ik ben trots op ze en op hun kinderen, mijn kleinkinderen. De saamhorigheid in de familie is groot.

Met die wandeling op een mooie dag in Breda heeft Jan zijn toekomst bepaald, hij deed ontzettend veel vrijwilligerswerk voor de Poolse gemeenschap in Breda maar ook op zijn werk De Etna diende hij diversen collega’s van advies. En zo bescheiden dat hij was trad Jan nooit op de voorgrond. Tot op de dag van vandaag is hij nog als vrijwilliger actief voor het Maczek museum alwaar hij met de openingsdagen de bezoekers verteld over die vervlogen tijd bij de eerste Poolse pantserdivisie. Foto’s uit privé archief J.Krzeminski Ons bestuur en de redactie feliciteren alle jubilerende paren van harte geluk en wensen nog vele jaren samen in goede gezondheid.

34

Nieuwe publicatie: “Blekitna kompania” – “De Blauwe compagnie” Hoffnungsthal 1942 – 1943 Werkstuk in het Pools van Geschiedenisstudent en lid van Kring Gdansk, Dariusz Szymczyk over de geschiedenis van Poolse militairen – onderofficiers die in het begin van de 2e wereld oorlog in Polen (sept. 1939) in de Duitse krijgsgevangenschap terecht zijn gekomen en in het bijzonder over een zo genoemde groep die buitengewoon actief was in het organiseren van brave ontsnappingsacties. Daarna enkele van hen hebben zich bij de 1e Poolse Pantserdivisie gemeld en hiermee verder gevochten. Lot van de jonge onderofficiers was anders dan die van de andere Poolse militairen in de Duitse krijgsgevangenschap en is tot nu toe weinig over gepubliceerd. Uitgegeven door: Centralne Muzeum Jencow Wojennych w Lambinowicach – Opolu. ISSN 0137-5199. Te koop bij redactie in Polen: 45-017 Opole, ul. Minorytów 3, tel./fax 077-453 78 72. http://www.cmjw.pl, mail: [email protected] Nieuwe boeken: “Wesele na bagnach” van Piotr Szejna. ISBN: 83-917160-8-2. Roman “Bruiloft in de moerassen” is geschreven in het Pools. Britse occupatiezone in Duitsland; Emsland en Friesland – 1946. Poolse pantser eendheden genieten van vrijheid, des te vreugdevoller, omdat gezamenlijk met de uit krijgsgevangenenkamp bevrijde meisjes die aan de Opstand van Warschau deel namen. Tijdens jeugdfeesten, auto rally’s, spannend excursies en avonturenjachten – zijn de eerste paren ontstaan, de eerste liefdes geboren en werden de eerste huwelijken gesloten. Of de eerste luitenant Barski weet wat hem zal overkomen nadat hij met de jonge Ninka zal trouwen? … U kunt dit boek bestellen (schriftelijk, telefonisch, via fax of e-mail) rechtstreeks bij de uitgever: SKONMARK sp.z o. o., ulica Zielona 7, 87-720 Ciechocinek, Polen, e-mail: [email protected], tel./fax 0048-542836406, www.skonmark.pl. (KRS 0000201721 NIP – 725-001-36-74) Betaling 2 weken na ontvangst van het boek ten hoogte van 28 PZL ongerekend volgens koers van de dag van bestelling op de bankrekening die u op de toegestuurde factuur krijgt.

35

“Marsz Czarnych Diablów. Odyseja Dywizji Pancernej Generala Maczka.” van Evan McGilvray. ISBN: 83-7301-893-X. Prijs: 45 PLZ. Origineel titel: “The Black Devil’s March. A Doomed Odyssey. The 1st Polish Armoured Division 1939-45.” Werd vertaald naar het Pools door Jaroslaw Kotarski. “Mars van de Zwarte Duivels. Odyssee van de Pantserdivisie van generaal Maczek.” Is een zeer goede monografie van een van bekendste Poolse eenheden die deel namen in de gevechten tijdens de 2e wereld oorlog. Auteur beschrijft afkomst van deze formatie, haar formuleringsproces in het buitenland, verstrikking in de politik en de roemrijke gevechtsroute door het bezette Europa – vanaf Normandië, door België, Nederland tot met de Duitse stad Wilhelmshaven. De 1e Divisie – trots van de Polen die aan de zijde van geallieerden vochten, politieke waarde op zich en hoop op het herwinnen van waardigheid en soevereiniteit – behaalde de bittere zege. Op het oog van de militairen van Stanislaw Maczek - slachtoffers van de grote politiek, het Polen welk zal onafhankelijk worden, opnieuw werd bezet. Uitgever: Dom Wydawniczy REBID Sp z o.o., ul. Zmigrodzka 41/49, 60-171 Poznan, Polen, e-mail: [email protected], www.rebis.com.pl, tel. 0048-61-867-47-08, 0048-61-867-81-40, fax 0048-61-867-37-74.

36

IN MEMORIAM 2007

Michal SALEWICZ Geboren op 05.08.1921 in Polen, overleden op 02.03.2007 in Oosterhout. Militair van de 1e Poolse Pantserdivisie en 24e Regiment Ulanen. Ereburger van de stad Breda. Maatschappelijk verzorger van de Poolse oorlogsgraven in Oosterhout. Erelid van de Vereniging 1e Poolse Pantserdivisie Nederland.

Bogdan JANOWSKI Geboren op 25.10.1924 in Polen, overleden op 6 maart 2006 in Polen Militair van de 1e Poolse Pantserdivisie en 1e Pantsert Regiment Ereburger van de stad Breda. Vriend van de 100e Padvindersgroep genoemd naar generaal Maczek uit Poznan.

37

Edmund WILBRANDT Geboren op 24.11.1916 in Polen, overleden op 14.03. 2007 in Eindhoven Militair van de 1e Poolse Pantserdivisie en ereburger van de stad Breda. Na de naturalisatie werd hij beroepsmilitair bij de Koninklijke Luchtmacht. Jozef LYSAKOWSKI Geboren in 1915, overleden op 01.04.2007 te Warschau Militair van de 1e Poolse Pantserdivisie en Bataljon Jagers van Podhale. Ereburger van de stad Breda. Eryk Bruno MARKOWSKI Geboren op 13.05.1923 in Polen, overleden op 25.04. 2007 in Prinsenbeek Militair van de 1e Poolse Pantserdivisie en Verbindingsbataljon. Ereburger van de stad Breda Erelid van de Vereniging 1e Poolse Pantserdivisie Nederland. Net PIJBIJSZ – JANSSEN Overleden op 30 april 2007 in de leeftijd van 85 jaar te Prinsenbeek, weduwe van Stefan Pijbijsz Militair van de 1e Poolse Pantserdivisie en ereburger van de stad Breda.

Bronislaw GNEBA Geboren op 28.03.1923 in Polen, overleden op 17.04.2007 in St. Niklaas Militair van de 1e Poolse Pantserdivisie en 1e Pantsert Regiment. Ereburger van de stad Breda. Langdurig penningmeester van Kring BENELUX van Bond van Kringen van de 1e Poolse Pantserdivisie met zetel in Engeland tot fusie met de Belgische Vereniging van Poolse Oud-strijders in 2005.

Het Bestuur en de Redactie wensen de nabestaanden veel sterkte toe met het verwerken van het verlies.

38

ZO WAS MIJN VADER. Het was gezellig, waren een van zijn laatste woorden die hij tegen mij zei, vorige week woensdag op de 87e verjaardag van mijn moeder. Blokje kaas, half hard gekookt ei en een stukje worst en wat later een worstenbroodje. Dat was zijn vast recept. Kom jongens, opdrinken, dan kan ik nog een wodka inschenken. Zo was mijn vader, een gezellige vader Ikke niet weet, ikke niet begrijp, zei hij altijd als hij het niet over een bepaald onderwerp wilde hebben of ergens niet over wilde praten. Zo was mijn vader, een zwijgzame vader. Zaterdags was er altijd een plagerig gevecht met zijn achterkleinzoon Luuk, over wie er in opa’s stoel mocht zitten. En Luuk won natuurlijk altijd. Of als een van zijn zussen in de verkeringstijd te lang buiten afscheid nam, liep hij snel naar boven, deed het raam open en gooide water naar beneden en riep: opschieten, het gaat regenen. Zo was mijn vader, een plagerige vader. Vorige week donderdag was hij maar wat trots met de verlenging van zijn rijbewijs. Trots was hij toen zijn landgenoot tot Paus werd gekozen. Trots was hij op zijn zelf gemaakte caravan, op zijn tuintje en op zijn zelf ingemaakte peren. Trots was hij ook op mijn moeder, op de kinderen, kleinkinderen en achterkleinkinderen. Maar vooral trots was hij op zichzelf omdat hij op deze leeftijd nog zoveel kon. Zo was mijn vader, een trotse vader. Eigenwijs was hij ook. Zo klom hij iedere keer in zijn perenboom, dan weer stond hij op een ladder de dakgoot schoon te maken of het trappengat te schilderen. En als je dan zei dat het gevaarlijk was, zei hij, hoezo, ik kan het nog gemakkelijk. Zo was mijn vader, een eigenwijze vader. Soms was hij ook eenzaam. Vooral als er iets te doen was. Dan miste hij zijn eigen familie in Polen erg. Ondanks zijn gezin en de vele vrienden was hij soms toch eenzaam. Zo was mijn vader, een eenzame vader. Hij was ook erg emotioneel. Vooral bij herdenkingen van zijn Poolse kameraden en bij belangrijke gebeurtenissen in de familie. Zo was mijn vader, een emotionele vader. Maar vooral was hij een goede man voor mijn moeder met wie hij bijna 61 jaar lief en leed heeft gedeeld. En een zorgzame vader voor zijn kinderen. Zo was mijn vader, een zorgzame vader. Wladek Salewicz

39

Medaille PRO MEMORIA werd toegekend door het Poolse Ministerie van Veteranen en Onderdrukten aan de 100e Padvindersgroep genoemd naar generaal Stanislaw Maczek in Poznan (PL) en opgespeld op hun vaandel op 25.02.2007. Deze 100e Padvindersgroep bestaat vanaf 1980 en onderneemt diverse activiteiten om het aandeel van de Poolse Strijdkrachten in de Westen tijdens de 2e wereld oorlog onder de Poolse kinderen en jeugd te promoten. Over activiteiten van deze groep wist zelfs Generaal Stanislaw Maczek! In het bijzonder heeft deze groep contacten met veteranen van de 1e Poolse Pantserdivisie die verenigd zijn in de Bond van Kringen van de 1e Poolse Pantserdivisie o.a. met Kring Warschau, Torun en Gdansk. Ook is die in kontact met de 11e Lubuska Pantser Cavaleriedivisie te Zagan (PL). Deze groep reisde al langs de gevechtsroute van de 1e Poolse Pantserdivisie. En nam deel aan de herdenkingen georganiseerd ter gelegenheid van de 60 jarig bevrijding van Breda in 2004. Voor haar inzet werd deze Padvindersgroep met het Gouden Baar van de 1e Poolse Pantserdivisie onderscheiden die op hun vaandel werd opgespeld in 1999.

Het Bestuur en de Redactie feliciteren U van harte! 40

Op 28.02.2007 werd Andrew Maczek 70 jaar oud!

Andrew Maczek (zoon van gen. S. Maczek) met de burgermeester Peter van der Velden. Breda 2004, Foto: Jef Maanders

We have great pleasure in conveying to you on behalf of our headquarters, editorial staff and members our warmest congratulations on the occasion of your 70th birthday! Divisie herinneringstekens: Emmen

Emmen: Generaal Maczekplantsoen.

41

Foto: K.Stopa.

Verjaardag van Generaal Maczek (geb. op 31.03.1892) gevierd in Poznan door de 100e Padvindersgroep genoemd naar generaal Stanislaw Maczek

42

Premier van Polen brengt bezoek aan ereveld en museum in Breda Woensdag 14 maart 2007 - BREDA - Jaroslaw Kaczynski, de premier van Polen, brengt morgen een bezoek aan Breda. Hij legt rond 15.30 uur een krans op het Poolse ereveld aan de Ettensebaan. De premier, tweelingbroer van de Poolse president Lech Kaczynski, komt 's morgens aan in Nederland en wordt ontvangen door minister-president Balkenende. Later op de dag komt hij naar Breda waar burgemeester Peter van der Velden hem opvangt op het stadskantoor aan de Claudius Prinsenlaan. Daarna gaat het gezelschap naar de Ettensebaan voor een korte ceremonie op het ereveld, waarna Kaczynski doorrijdt naar de Trip van Zoudtlandkazerne. Daar brengt hij een bezoek aan het Generaal Maczekmuseum en ontmoet hij een aantal oud-strijders. Kaczynski is sinds 14 juli 2006 premier van Polen. De gebroeders Kaczynski werden al bekend in Polen in 1962, toen ze samen te zien waren in de kinderfilm O dwóch takich, co ukradli ksiezyc. (Die twee die de maan gestolen hebben). door Nico Schapendonk

43

Emmen staat stil bij de bevrijding Dagblad van het Noorden, DRENTE, woensdag, 11 april 07 NOORDBARGE Bij het oorlogsmonument op de hoek van de Noordbarger-straat en de Middenweg in Noordbarge is gisteravond herdacht da de 1e Poolse pantserdivisie 62 jaar gelden Emmen bevrijdde. Dat gebeurde in aanwezigheid van de Emmer burgemeester Cees Bijl en met medewerking van de marching showband van muziekvereniging Laus Deo. De jaarlijkse herdenking van de bevrijding wordt sinds 2006 in Noordbarge gehouden. Voorheen stond er een monument nabij de spoorwegovergang aan de Boslaan. Het werd destijds opgericht op initiatief van de inmiddels overleden horecaman Rudy Grimme, eigenaar van het toenmalige hotel Bos en Zon. Toen Grimme in 1995 zijn zaak verkocht, werd besloten om het monument naar het rustieke Noordbarge te verplaatsen. Daarmee behoorde het voorbijrazende auto- en trainverkeer tijdens de herdenking tot het verleden. Maar er was nog een argument om voor een monument in Noordbarge te kiezen. Juist daar werd op 10 april 1945 slag geleverd door de Polen. Majoor Wasilewski stoomde op die dag met zijn eenheid richting Emmen op. Hij stuitte bij het Oranjekanaal in Noordbarge op fel verzet van de Duitser. Pas na een uur van hevige gevechten gaven de Duitsers zich over. Op dat moment waren al zeventien boerderijen, huizen en schuren in vlammen opgegaan.

Ons Bestuur en de Redactie dank de Bond van Wapenbroeders, Afdeling Emmen, voor zeer goede organisatie van deze herdenking.

44

Foto: Jan Anninga

45

Bevrijding van Buinen werd bij het oorlogsmonument herdacht. 12 april 1945 werd het dorp door Poolse militairen bevrijd van de Duitse bezetters. Onder de militairen viel een dode tijdens de strijd met de Duitsers. Voor de soldaat, de toen 25-jarige Stanislaw Bieliniec (foto links), is kort na de bevrijding door de dorpsbewoners een monument opgericht bij het viaduct in Buinen.

Volgens Jan van Gerner van het bevrijdingscomité is de jonge militair gestorven toen een granaat ontplofte op zijn tankvoertuig. Op verzoek van de familie is later op het monument ook de naam van Stanislaw Kowalczyk (foto rechts)vermeld. Hij stierf op 30jarige leeftijd bij gevechten in Borger.

Ons Bestuur en de Redactie dank het Bevrijdingscomité Borger

voor zeer goede organisatie van deze herdenking. 46

BUINEN: gedicht “VREDE”voorgelezen door Mirjan Blok (10) Op tv zie je het steeds vaker, overal is er oorlog. Niemand heeft meer iemand lief, En niemand weet wat houden van betekent. Waarom moet er overal oorlog zijn, Waarom is er overal geweld. Heb elkaar lief, dat is veel leuker. Dan is er meer gezelligheid in je leven, En dan is er toch veel meer te beleven? Al die oorlog is niet nodig, Je doet iedereen zoveel pijn. Onschuldige mensen raken hun familie kwijt, En zijn jarenlang ongelukkig. De wereld is groot, Maar de liefde is klein. Geef elkaar eens een hand, En schud die met elkaar. Dat is heel anders dan geweld, Het voelt fijn en prettig aan. Doe dit niet één keer, maar altijd. Je zult zien, je krijgt nooit spijt. Met vriendschap leef je gelukkig, En dat moet je ook houden zo. Vriendschap maakt je gelukkig. En dat gevoel moet je koesteren. Je moet elkaar lief hebben, En samen lol maken. Dat is allemaal beter Dan dat zinloze geweld. Stille tochten alleen helpen niet, Dit moet je samen oplossen. Samen ben je sterker dan alleen, Dus doe er samen wat aan. Laat de oorlog achterwege En zorg er samen voor dat er vrede op aarde komt. Angelique de Roos, uitg. Stichting Openbare Bibliotheek Zoetemeer, 2005.

47

12 april 1945

(ingezonden door J.v. Gerner,Buinen) Harde strijd om Borger en Buinen

De spanning is voelbaar voor de inwoners van Borger en Buinen, het is donderdagmorgen met prachtig voorjaarsweer. Weinig mensen zullen deze dag bewust ervaren, daarvoor stat er te veel op het spel. Dat waren de oorlogsindrukken van een Duitse soldaat die s’avonds laat op een gestolen fiets Wildervank binnenvluchtte uit de richting Buinen. -Niemand weet precies wat er gaat gebeuren, toch kan een kind reeds aanvoelen, vandaag valt de beslissing. Zal deze dag de lang verwachte bevrijding brengen? De hele nacht en vroege morgen zijn Duitse soldaten reeds bezig met het in aller haast inrichten van een nieuwe verdedigingslijn. Alle bruggen zijn van springladingen voorzien. Midden in Borger wordt een kanon opgesteld, andere Duitsers nemen alvast hun,,stand plaatsen,, in op de bodem van de ontelbare schuttersputjes. Fietsen weg Ook in Buinen wemelt het van Duitsers die bezig zijn zich in te graven en zware machine geweren in positie te brengen. De bewoners die overtuigd zijn van een massale vlucht van de Duitse troepen nemen alle mogelijke voorzorgen. In het grootste geheim worden heel veel fietsen opgeborgen in de nok van de korenmolen. De Duitsers merken niet dat de voor hen zo belangrijke vluchtmiddelen bijna allemaal verdwijnen. Niet ver van beide plaatsen, op ongeveer 15 km afstand, komt op deze morgen majoor Wasilewski’s regiment in beweging.

48

Het is 10.00 uur als met donderend geweld de logge pantsergroep Weerdinge verlaat op zoek naar een nieuw adres. Zes kilometer verderop rolt de kolonne het gehucht Klijndijk binnen. Tijdens de tocht worden de laatste orders van majoor Wasilewski naar de eskadron commandanten verzonden. Het 2e eskadron van ritmeester Salwa (ereburger van Veendam 1985) dat laat in de avond van de vorige dag in Weerdinge aankwam en het peloton stoottroepen krijgen een vrije dag. Het 3e eskadron van ritmeester Rozwadowski krijgt standplaats Odoorn en moet de omgeving daar nog wat zuiveren. Voor ritmeester Klodzinski’s eerste eskadron is geen vrije dag weggelegd. De vorige dag bereikte het Exloo, vandaag moet hun opmars worden doorgezet. Een motor ordonnans brengt de detailles van de opdracht naar de eskadron commandant. Om 12 uur moet een actie beginnen met als einddoel de plaatsen Westdorp, Borger, Buinen en zo mogelijk een overgang over het kanaal Buinen-Schoonoord. Overmacht Het is klokslag 12 uur als een eindeloze rij van tanks, carriers en half trucks in beweging komt. Ruim vierhonderd soldaten uit het eerste tankeskadron en het 10e Bataljon Dragonders reizen af naar de hun opgegeven aanvalsdoelen. De gehele actie is gesplitst in drie groepen, de linker gaat vanuit Odoorn langs de Schoapstreek door de boswachterij naar Eesergroen. Bij café Dilling buigt de groep af langs een kanaal en komt terecht op de kanaaldijk van het kanaal Buinen-Schoonoord. Drie Cromwelltanks vormen de spits van de lange colonne. Door het opgewaaide stof en de hoge kanaaldijk verraadt ze reeds spoedig haar positie aan de vijand. De achtergebleven weerstandgroep van de vijand in Westdorp is dan ook geheel gealarmeerd, maar bij het zien van de grote overmacht die in de verte steeds nader komt, zakt hun actie moed in de schoenen. Verwarde bevelen klinken en dan, als iedereen zich overhaast achter het kanaal heeft teruggetrokken, vliegt met donderend geweld de brug in de lucht. Het is ongeveer half een als de bewoners in hun schuilplaatsen zich verschrikt afvragen, hoe zal dit alles aflopen. Korte tijd blijft het doodstil in het verlaten dorp, maar dan komt het aanzwellend geluid als van vliegtuigen, dat overgaat in donderend geraas als de rupsvoertuigen het dorp binnenrijden. Te laat evenwel, omdat voor de verdere opmars alle bruggen vernield zijn. Voor het kleine dorpje is het echter een grootse gebeurtenis om na vijf jaar weer Vrij te zijn.

49

In de lucht Ongeveer op de zelfde tijd is een anders compagnie Dragonders ook weer voorafgegaan door 3 Cromwelltanks, het 3e peloton verrast door vijandelijk vuur tussen Ees en Borger. Zwaar mitrailleurvuur breekt van beide zijden los, en in het zuidelijk gedeelte van Borger komen veel Poolse granaten terecht. Het gelukt de Polen de vijand te verdrijven en in een snelle race begint de achtervolging tot vlak bij de brug over het kanaal BuinenSchoonoord vóór Borger. De laatste vluchtende Duitsers zijn nog maar net over de brug gerend, als deze met een harde knal achter hen in de lucht vliegt. Het is half een in de middag. Met vurende wapens naderen de Dragonders in hun carriers het kanaal. Van de andere zijde komt een ondoordringbaar tegenvuur van de vijand, die de Dragonders naar achteren terugslaat.

Cromwelltank wordt weer in gereedheid gebracht voor het gevecht.

In de volgende uitgave van In,, het spoor van de divisie,, deel twee van dit oorlogsrelaas in het noorden van Nederland.

50

GOUDEN BAAR van de 1e POOLSE PANTSERDIVISIE toegekend en overgedragen aan 7 leden van de Vereniging 1e Poolse Pantserdivisie Nederland Op zondag, 22 april 2007 in café “ De Toerist” Teteringsedijk 145 Breda werd de Gouden Divisiebaar aan 7 Bredanaars, door de voormalige voorzitter van de Bond van Kringen van de 1e Poolse Pantserdivisie Witold Deimel, uitgereikt. Collegium van de Gouden Divisiebaar heeft deze eer aan alle 7 personen uit Breda toegekend, omdat deze bijzondere verdiensten hebben in het verspreiden van roem van de 1e Poolse Pantserdivisie, het onderhouden van de tradities en collegiale banden. Onderscheidenen: Bogdanowicz Franjo - historicus amateur geïnteresseerd in het bijzonder in de geschiedenis van de 1e Poolse Pantserdivisie, jarenlange medewerker van Generaal Maczek Museum in Breda, zoon van divisiemilitair. Bugaj Albert – ontwerper en webmaster van de verenigingswebsite: www.vereniging-1epoolsepantserdivisie-nederland.nl en redactielid van verenigingsbulletin "In het spoor van de Divisie", zoon van divisiemilitair, Krzeszewski Bolek - vice-voorzitter, zoon van divisiemilitair, Nowak Cees - penningmeester, zoon van divisiemilitair, Olejek Frans - secretaris, zoon van divisiemilitair, Szamrowicz Stas - bestuurslid, zoon van divisiemilitair, Van Gils Jos - voormalige en eerste voorzitter van Stichting Jaarlijkse Herdenking Bevrijding Breda die stimuleert en coördineert activiteiten georganiseerd vooral door diverse Poolse organisaties uit Breda rond jaarlijkse herdenking bevrijding van Breda. Op deze dag werd Witold Deimel tot Erelid van onze Vereniging genoemd.

51

Bogdanowicz Franjo

Bugaj Albert

Krzeszewski Bolek

Nowak Kees

Olejek Frans

Szamrowicz Stas

Hartelijk gefeliciteerd!

52

53

Dodenherdenking – 4 mei Poolse Militaire Ereveld aan de Ettesebaan te Breda

Krans namens onze vereniging.

Krans namens de Poolse Ambassade.

Krans namens de Polen en Poolse oud-strijders uit Australië Foto’s: Jef Maanders

54

4 mei - Poolse Militaire Ereveld, Veerseweg te Oosterhout

Het Bestuur en de Redactie dank de Harmonievereniging “Oosterhout”voor de aanwezigheid en actieve deelneming. “De Oosterhoutse bevrijding” Ik weet niet hoe het is om zondervrijheid te leven. Ik heb daar niet zelf voor gezorgd. Nee, dat hebben de Polen gedaan, De Polen die naar een vreemd land gingen Om daar, in de naam van de vrijheid, Te strijden tegen de Duitsers. Oosterhout 4 november 1944, de dag die we in Oosterhout nooit zullen vergeten. Oosterhout 4 november 1944, De dag waarop heel Oosterhout bevrijd werd En die we herdenken, hier en nu. We zijn hier om te denken aan, Wat de Polen voor ons hebben gedaan. Dit gedicht werd voorgelezen door een kind van de Openbare Basisschool Rubenshof, die dit kerkhof geadopteerd heeft.

Het Bestuur en de Redactie dank ook de directie en kinderen voor de aanwezigheid en actieve deelneming. 55

Binnen gekomen post: Beste heer Stopa, Afgelopen zes jaar ben ik bij de herdenkingen van 4 mei geweest. Ik vind dat u alles iedere keer erg goed en waardig geregeld hebt. Als ik in de gelegenheid ben zal ik er volgend jaar er weer bij aanwezig zijn. Ik hoop dat u het op prijs stelt dat ik wat foto`s heb gemaakt om nog eens rustig te kunnen bekijken. deze zend ik u bij deze. Als u de foto`s in origineel formaat wil hebben (900kb)foto laat het me dan even weten, dan zorg ik daarvoor. Bedankt voor u inzet. Antoon v Kaathoven Rubenshof 7 (tel.nr. bekend bij de redactie)

56

4 mei - Poolse Militaire Ereveld, Veerseweg te Oosterhout

Foto’s: Jef Maanders. 4 mei – Dodenherdenking in het park Valkenberg

Onze bestuursleden: Stas Szamrowicz en Bolek Krzeszewski Foto’s: K. Stopa

57

BN/DeStem:

Breda herdenkt de gevallenen Zaterdag 5 mei 2007 - BREDA - Burgemeester Peter van der Velden van Breda stond gisteren tijdens de dodenherdenking in het Valkenberg even stil bij de dood van korporaal Strik in Afghanistan.

foto Ron Magielse / het fotoburo

'Het laatste voorbeeld van iemand die omgekomen is in de strijd om vrijheid.' De herdenking, die werd ingeleid door Betty Adank van de stichting 4 mei Dodenherdenking Breda, werd bijgewoond door zo'n vierhonderd mensen.

58

59

Herdenking in Alphen – 11 mei

Kerkdienst

Militaire erewacht

Bloemen namens onze vereniging.

foto: Bert Bugaj K.Stopa-Konowrocka M.Locker Het Gilde 60

Stille tocht

Het monument

Het vaandel van de vereniging van de Poolse oud-strijders uit Utrecht.

Nieuwe rubriek: Oude foto’s

Foto uit archief van Jan van Gurp 09-10-1983 De foto stelt voor de herdenking van het ’’Vloeiweide drama’’ van 4 oktober 1944 te Rijsbergen. Het verzetsdrama kostte hier 16 Nederlanders het leven waaronder de verzet leider Paul Windhausen, waarna een straat in Breda vernoemd is. Daar staat de Duitse tank (Poolse) die geschonken is door de divisie van generaal S.Maczek aan de bewoners van de stad Breda.

Heeft u nog leuke oude foto’s met een verhaal, stuur ze naar de redactie en we plaatsen het in de volgende uitgave van dit blad.

Bij voorbaat onze dank, De Redactie. 61

VAKANTIE TIPS: Herdenkingen in Normandië: MONT-ORMEL: 25 augustus (altijd op zaterdag rond 16 augustus) 9.30 uur Uitreiking van medaille Pro Memoria daarna bezoek aan het vernieuwde museum. 15.30 uur Kranslegging te Chambois 16.00 uur Heilige Mis te Mont-Ormel Organisator: Conseil General de l’orne-Hotel du Ditartement-BP 528, 61017 Alencon Cedex. Tel.0033-2-33.81.60.00 fax 0033-2-33.32.07.66. LANGANNERIE - 26 augustus (altijd op zondag rond 16 augustus) Dodenherdenking op het Pools Militaire Ereveld 10.30 uur Heilige Mis en kranslegging daarna kranslegging bij de herinneringsbord in Potigny en bijeenkomst voor de deelnemers. Organisator: Vereniging 1e Poolse Pantserdivisie van gen. Maczek in Frankrijk. Info: in Frans en Pools bij de voorzitter dhr. J. Hutin. tel. 0033-3-21.59.99.56. ABBEVILLE: altijd op 3 september – bevrijdingsherdenking? Organisator: Stad Abberville tel. 0033-3-22.25.43.43. SAINT OMER: 2 september (anders altijd op 1e zondag na 3 september) 10.00 uur Heilige Mis in kathedrale kerk daarna bevrijdingsherdenking en bijeenkomst voor de deelnemers. Organisator: Stad Saint Omer.

De Dag van het Poolse Leger op 15 augustus 2007 wordt door ons bestuur op het Pools Militair Ereveld aan de Veerseweg in Oosterhout om 19.00 uur en om 20.00 uur op het Pools Militair Ereveld aan de Ettensebaan in Breda bloemen gelegd en ’n kaarsje gebrand bij elk graf. U bent van harte welkom om aan de herdenkingen deel te nemen Bestuur Vereniging 1e Poolse Pantserdivisie Nederland. Meer info: onze secretaris Frans Olejek.

62

Oude documenten: nr. 02. In de volgende uitgave komt nr.03

63

Het Bestuur en de Redactie van de Vereniging 1e Poolse Pantserdivisie wenst u een zonnige en prettige vakantie toe!

De redactie en het bestuur danken alle adverteerders voor hun financiële bijdragen en het plaatsen van en advertentie, door welke steun deze uitgave mogelijk is gemaakt. Wij danken ook al onze donateurs en sponsors die onze vereniging met verschillende bedragen hebben gesteund. Nog even deze oproep, mocht u op een van u vakantie trips iets tegen komen aangaande de 1e Poolse Pantserdivisie, monumenten en gedenktekens of andere zaken van deze aard dan zijn wij zeer ingenomen met een foto of iets dergelijks.

Bij voorbaat onze hartelijke dank hiervoor het adres van onze redactie vind u voor in dit blad op pagina 3 onder Colofon.

64