Inhoud 1 Spelling 10 1 geschiedenis van de friese spelling (stavering) in het kort 10 2 spellingregels 12 Hulpmiddelen 12 Klinkers en medeklinkers 12 Lettergrepen 13 Stemhebbend en stemloos 13 Basisregels 13 D Uitspraak 13 D Gelijkvormigheid 14 D Overeenkomst 14 D Herkomst 14 Medeklinkers 15 D q en x 15 D c, v, z 15 D g of ch? 15 D Andere medeklinkers 17 D Tussenletters 17 D Stomme letters 18 Medeklinkers in schema 19 Klinkers 20 D Eenklanken 20 D Tweeklanken 26 D Drieklanken 29 Overige spellingregels 29 D Veranderlijke woorden 30 D Koppelteken 30 D Trema 30 D Hoofdletters en streepjes, aan elkaar schrijven 31
6
in houd
D Apostrof 31 D Vreemde woorden 32 Veel voorkomende fouten 32 D Fouten met medeklinkers 33 D Fouten met klinkers 33 D Nei en nij 34 D Dei, dy en dy’t, die 34 D Yn, in, it, ien 34 D Der, er, hy 34 D As, as‘t, doe, doe‘t, of, oft, sa, sa‘t, wa, wa‘t, wat 35
2 Uitspraak 36 1 medeklinkers 37 Medeklinkergroepen 38 2 klinkers 38 Korte eenklanken 39 Lange eenklanken 40 Tweeklanken 41 Tweeklanken voor -r 41 Tweeklanken met breking 42 Drieklanken 43
3 Grammatica 44 1 lidwoorden 44 2 zelfstandige naamwoorden 45 Woordgeslacht 46 Meervoud 46 Verkleinwoorden 48 Breking bij meervoud en verkleinwoord 49 3 bijvoeglijke naamwoorden 50 Bijvoeglijke naamwoorden zonder –e 51
i n houd
4
5
6
7 8
9
Stoffelijke bijvoeglijke naamwoorden 51 In raren ien – a strange one 52 Trappen van vergelijking 52 bijwoorden 53 Soorten bijwoorden 54 Bijzonderheden 54 Voornaamwoordelijke bijwoorden 55 Waarin, waaruit, waarmee, enzovoort 55 voegwoorden 55 Nevenschikking 55 D Nevenschikkende voegwoorden 56 Onderschikking 56 D Onderschikkende voegwoorden 57 Verschil tussen bijwoord en voegwoord 57 voorzetsels 58 Een beweging aangeven 59 Vaste voorzetselcombinaties 59 tussenwerpsels 60 telwoorden 60 Bepaalde hoofd- en rangtelwoorden 60 Gebruik 61 D Tijdsaanduidingen 61 D Telwoorden als zelfstandig naamwoord 62 D Zelfstandige naamwoorden als onbepaald telwoord 62 D Met z’n tweeën 62 D Met elkaar 63 Onbepaalde hoofd- en rangtelwoorden 63 voornaamwoorden 64 Aanwijzende voornaamwoorden 65 D Gebruik van sokke en sok 65 Vragende voornaamwoorden 66 Betrekkelijke voornaamwoorden 67 Onbepaalde voornaamwoorden 68 Wederkerig voornaamwoord 69 Persoonlijke, wederkerende en bezittelijke voornaamwoorden 70 Persoonlijk voornaamwoord 71 D It als persoonlijk voornaamwoord 71 D Hy, hij, er, my, hja, se, sy, do 71 D Aanspreken 72
7
8
in houd
Bezittelijk voornaamwoord 73 Wederkerend voornaamwoord 73 10 werkwoorden 74 Tijden en vormen van het werkwoord 75 Hulpwerkwoorden van modaliteit 76 De lijdende vorm 77 Zwakke, sterke en onregelmatige werkwoorden 77 D Enkele opvallende verschillen tussen Nederlands en Fries 78 D Zwakke werkwoorden 78 D Sterke werkwoorden 80 D Drie onregelmatige werkwoorden 80 D Nederlands sterk – Fries zwak 81 D Gaan en staan / gean en stean 81 Infinitief met een -n 82 Verschillen tussen Nederlands en Fries 83 D Andere volgorde 83 D Andere vorm 83 Spelling van het werkwoord 84 D Tegenwoordige tijd 84 D Verleden tijd 84 D Het voltooid deelwoord 85
4 Alledaagse taal 86 1 populair taalgebruik 86 Schrijf- en spreektaal 86 D Van formeel naar onverzorgd 86 D Van formeel tot grof 87 Humor 87 D Uitdrukkingen 87 D Spreekwoorden 88 D Net even anders 88 2 fries begrijpen 89 Opschriften 89 3 je in het fries uitdrukken 90 Hulpstrategieën 90
i n houd
D Als je iets niet goed hebt verstaan en hoe je de Friezen voor je inneemt 90 Typisch Nederlands 91 D Eigenzinnig Fries 91 Typisch Fries 92 D Valse vrienden 92 D Dubbel Fries 93 D Raak niet in de war! 97 Gesprekssoorten 100 D Groeten 100 D Een gesprek beginnen en afsluiten 100 D Uitnodigen, accepteren, weigeren 101 D Verontschuldigen 102 D Bedanken, feliciteren, condoleren 102 D Informatie vragen 103
5 Tekstsoorten 105 1 brieven (algemeen) 105 Briefindeling 105 2 persoonlijke brief 107 Openingszinnen 107 Bedanken 108 Verontschuldigen 108 Uitnodigen, afspreken 108 Feliciteren, condoleren 108 Beterschap wensen 109 3 zakelijke brief 109 Opzet 109 Verwijzen naar inhoud van een vorige brief, e-mail of telefoongesprek 110 Vragen van inlichtingen 110 Bevestigen, reserveren, annuleren 110 Klachten 111 Bedanken 111 Afspraken 112 Afsluiten 112
9
10
in houd
4 e-mail 112 Opzet 112 5 sollicitatiebrief 113 Opzet 113 Voorbeeld 115 6 andere berichten 117
6 Goed om te weten 118 1 de taalkaart van friesland 118 De historische taalkaart 118 De taal- en dialectenkaart van het tegenwoordige Friesland 119 2 kort overzicht van de geschiedenis van taal en literatuur 120 3 friese namen 123 Topografische namen 124 D Waternamen 124 D Landnamen 124 D Plaatsnamen 125 Familienamen 125 Voornamen 126 D Germaanse namen 126 D Bijbelse namen 127 D Meisjesnamen 127 D Moderne namen 128
Opzoeklijst sterke en onregelmatige werkwoorden 129 Register 135
