Inhoud van de presentatie

De overgang van het basis- naar het secundair onderwijs vanuit ontwikkelingspsychologisch perspectief Annelies Somers i.s.m. Prof. Hilde Colpin Prof. Karine Verschueren ~ Centrum voor Schoolpsychologie K.U.Leuven

Inhoud van de presentatie 1. 2.

3.

4.

5.

De ontwikkeling van (jonge) adolescenten De overgang van het lager naar het secundair onderwijs Risicofactoren en protectieve factoren voor aanpassing aan de overgang Vragen en aanbevelingen voor de Vlaamse onderwijspraktijk Tot slot: eigen onderzoek

St.A.M. congres 29/04/2008

1. De ontwikkeling van jonge adolescenten

Situering van het begrip ‘adolescentie’ Specifieke kenmerken

Lichamelijke ontwikkeling Cognitieve ontwikkeling Psychosociale ontwikkeling


Situering van het begrip ‘adolescentie’

‘Adolescere’: in de volwassenheid groeien Algemeen: 10 jaar – 25 jaar Drie periodes


Situering van het begrip ‘adolescentie’

Vroeger: ‘Sturm und Drang’ Nu: sommige adolescenten hebben problemen, niet allemaal Vroege adolescentie: speciale status

Veel veranderingen Discontinuïteit, maar ook continuïteit


Specifieke kenmerken: lichamelijke ontwikkeling

Puberteit: ingrijpende fysieke veranderingen Psychologische en sociale gevolgen


Vroege adolescentie Mid-adolescentie Late adolescentie

Zorgen om uiterlijk Aantasting zelfbeeld Bedreiging zelfconsistentie Relatie met ouders onder druk … St.A.M. congres 29/04/2008

1

Specifieke kenmerken: cognitieve ontwikkeling

Denken van adolescenten verschilt van denken van kinderen Vijf belangrijke kenmerken

Specifieke kenmerken: cognitieve ontwikkeling

Cognitieve ontwikkeling: negatieve gevolgen

Denken over wat mogelijk is Abstract denken Metacognitie Multidimensioneel denken Relativisme


Relativisme conflicten met opvoeders Metacognitie egocentrisme (imaginair publiek) …


Specifieke kenmerken: psychosociale ontwikkeling


(1) Identiteitsvorming Zelfconcept

Zelfwaardering

Abstracter Complexer Meer gedifferentieerd Beter georganiseerd



Identiteitsgevoel (Erik Erikson)

Identiteitscrisis Psychosociaal moratorium Belang van de sociale omgeving


Specifieke kenmerken: psychosociale ontwikkeling (2) Sociale omgeving Veranderingen in roldefinitie Streven naar autonomie t.o.v. ouders


Geleidelijke veranderingen Stabiel, zelfs lichte verbetering doorheen adolescentie Vroege adolescentie: meer schommelingen

Emotionele autonomie Gedragsmatige autonomie Waardeautonomie

Meer nood aan relaties met andere volwassenen St.A.M. congres 29/04/2008

2


Relaties met leeftijdsgenoten

Conformisme Relaties worden intenser Eerste partnerrelaties Eerste seksuele relaties

2. De overgang van het lager naar het secundair onderwijs

Inleiding Aanpassing aan de overgang: internationale onderzoeksresultaten Een eerste Vlaamse studie

Opgepast: rol ouders niet onderschatten! St.A.M. congres 29/04/2008

Aanpassing: internationale onderzoeksresultaten

Inleiding

Ontwikkeling = contextueel School maakt deel uit van omgeving kan rol spelen in ontwikkeling Belang van school extra groot tijdens vroege adolescentie


Tijdens/na de overgang BaO-SO

Veel veranderingen in schoolomgeving Mogelijk aanpassingsproblemen

Meer psychologische problemen Daling van academische prestaties Zelfbeleving op schools vlak verslechtert Motivatie daalt en houding t.o.v. school wordt negatiever Sociale relaties veranderen


Een eerste Vlaamse studie

Licentiaatsverhandeling Mattijs Leenknegt (2003), onder leiding van Prof. Karine Verschueren Twee meetmomenten


Een eerste Vlaamse studie

Resultaten

Zesde leerjaar: 321 leerlingen Eerste middelbaar: 161 leerlingen

Instrumenten

CompetentieBelevingsSchaal voor Kinderen (CBSK) SchoolVragenLijst (SVL) Mismatch-vragenlijst (zie ook verder) St.A.M. congres 29/04/2008

Daling zelfwaardering op vlak van schoolse vaardigheden en fysieke verschijning Schoolse beleving wordt negatiever: vooral op motivationeel vlak en de band met de leerkrachten Resultaten dus vergelijkbaar met internationaal onderzoek

Opmerking: verder onderzoek noodzakelijk! St.A.M. congres 29/04/2008

3

Aanpassing: onderzoeksresultaten

Conclusie: overgang kan gepaard gaan met problemen

Niet voor alle leerlingen Niet altijd negatieve veranderingen Soms ook problemen zonder overgang

3. Risico- en protectieve factoren voor de aanpassing

Wat is er aan de hand?

Moeilijkheden zijn in geen geval universeel Individuele verschillen spelen belangrijke rol bij al dan niet ontstaan van problemen Recente benaderingen: op zoek naar risico- en protectieve factoren voor de aanpassing


3. Risico- en protectieve factoren voor de aanpassing Risico- en protectieve factoren: twee niveaus

1. 2.


3. Risico- en protectieve factoren voor de aanpassing Individu + thuisomgeving

1.

Individu en de thuisomgeving Schoolomgeving


3. Risico- en protectieve factoren voor de aanpassing Schoolomgeving

2.

Houding en vaardigheden leerkracht Structuur en organisatie school Schoolklimaat Praktijken/procedures kenmerkend voor de school Manier waarop leerlingen bepaalde schoolkenmerken ervaren … St.A.M. congres 29/04/2008

Individu: goede coping vaardigheden, hoge competentiebeleving en zelfeffectiviteit, bepaalde sociale en academische capaciteiten (protectief) Individu: zich zorgen maken, hoog zelfbewustzijn, geslacht (risico) Gezin: weinig afstemming op behoeften adolescent, lage sociaal-economische status, weinig steun (risico) … St.A.M. congres 29/04/2008

3. Risico- en protectieve factoren voor aanpassing

Schoolomgeving: developmental mismatch (Eccles et al., 1991)

Person-environment fit SO: discrepantie tussen actuele en gewenste schoolomgeving Mismatch tussen schoolomgeving en ontwikkelingsbehoeften vroege adolescenten St.A.M. congres 29/04/2008

4



Developmental mismatch: verschillende domeinen

Relaties met leerkrachten Inspraak en beslissingsbevoegdheid Relaties met leeftijdsgenoten Cognitieve vaardigheden Recent: motivatie

Vlaamse studie (Leenknegt, 2003): steun voor developmental mismatch hypothese


4. Vragen en aanbevelingen voor de Vlaamse onderwijspraktijk

Vragen



Replicatie van vroeger onderzoek? Veralgemenen van internationaal onderzoek? Plotse verslechtering of algemene dalende trend? Risico- en protectieve factoren?

Meer ‘concrete’ suggesties (Felner et al., 2001)

Kleine, gepersonaliseerde leeromgevingen Fysieke schoolomgeving aanpassen Stimuleren van intensief contact tussen leerlingen en hun klastitularis Contacten tussen leerkrachten en andere teamleden bevorderen St.A.M. congres 29/04/2008

Enkele algemene aanbevelingen

Schoolomgeving afstemmen op behoeften leerlingen Degelijke en continue zorg voor alle leerlingen (bijv. LVS) Bewustwording i.v.m. mogelijke rol als school

Zijn er risico- en/of protectieve factoren aanwezig en hoe kunnen we erop inspelen?

Verder te concretiseren en aan te vullen op basis van onderzoek en praktijk



Discrepantie tussen ervaren en gewenste schoolomgeving Zowel in 6e leerjaar BaO als in 1e leerjaar SO Discrepantie groter na de overgang Reden: reële schoolomgeving als negatiever beoordelen na overgang


5. Tot slot: eigen onderzoek

Doctoraatsproject op langere termijn Voorlopige titel: “De aanpassing van jonge adolescenten aan de overgang van het lager naar het secundair onderwijs” Promotor: Prof. Hilde Colpin Copromotor: Prof. Karine Verschueren St.A.M. congres 29/04/2008

5


Rol van ouders als mogelijke determinant voor aanpassing overgang BaSO

Dalende betrokkenheid Andere verwachtingen (bv. op vlak van autonomie)

Theoretisch kader:

Model Darling & Steinberg (1993): relatie tussen ouderlijke doelen en waarden, opvoedingsgedrag, opvoedingsstijl en ontwikkeling (aanpassing) van de adolescent St.A.M. congres 29/04/2008


Longitudinaal vragenlijstenonderzoek bij leerlingen einde lager onderwijs Eventueel kleinschalig interventieonderzoek 2007-2008: start vragenlijstenonderzoek

Leerlingen 6e leerjaar en 1e jaar SO Twee studenten in kader van masterproef St.A.M. congres 29/04/2008

Bedankt voor uw aandacht !!! [email protected] Tiensestraat 102 – bus 3717 3000 Leuven 016/32.58.46


6

Inhoud van de presentatie

Recommend Documents