Inhoud samenvatting NHG-standaard preventie en vroegdiagnostiek cervixcarcinoom - NHG patiëntenbrieven

Het kantoor van Bevolkingsonderzoek Oost (business unit baarmoederhalskanker) is gevestigd op de 4e etage van het kantoor “de Stadspoort” (tegenover het Centraal Station te Enschede).

Medewerkers: Alice Olde Reuver of Briel, manager Tine Geuverink, management assistent Ineke Rijkenberg, financieel administratief medewerkster Marthilde Ekkelboom, kwaliteitscoördinator Hilko Schipper, automatiseringsmedewerker Manon van der Weide, adviseur preventie Roset Yvette van Gemert, administratief medewerkster

Handleiding uitnodigen bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker 2011

Inhoud Hoofdstuk: 1.

Draaiboek voor het uitnodigen van vrouwen in het kader van het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker waaronder: - stappenplan - uitleg no-matchlijst, betekenis matchresultaatcodes - declareren, uitbetaling van oproepen uitstrijktarief - uitleg matching bestanden - werkgebied Bevolkingsonderzoek Oost - algemene praktische informatie - gebruikte afkortingen/verklaringen - voorbeelden uitnodigingsbrieven

2. - oproepschema - afvinklijst - evaluatie en kwaliteitscontrole 3. Uitslag procedure 4. Handleiding Cervixmodule 5. - vertaling van PAP-classificatie naar KOPAC Codering. - herhalingsadviezen, uitstellen, uitstrijk op indicatie, HPV-virus - BVO met HPV test 6. - samenvatting NHG-standaard preventie en vroegdiagnostiek cervixcarcinoom - NHG patiëntenbrieven 7. Alles over laboratoriumformulieren: - voorbeeld laboratoriumformulier - advies opbergsysteem lab.formulieren - faxbericht voor aanvraag voorbedrukt laboratoriumformulier - gebruik van verschillende laboratoriumformulieren - aandachtspunten bij het invullen van laboratoriumformulieren 8. Steriliseren van het speculum 9. - voorbeeldprotocol cervixuitstrijken praktijkassistentes - voorbeeld voor schriftelijke werkafspraken - uitgebreid stappenplan cervixuitstrijken - indicaties om de huisarts te consulteren 10. - informatiefolder - achtergrondinformatie en veel gestelde vragen - nuttige adressen 11. Begeleiding - projectbeschrijving begeleiding in de praktijk - begeleiding van de assistente in drie stadia 12. Overeenkomst Bevolkingsonderzoek Oost/zelfuitnodigende huisarts Handleiding uitnodigen bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker 2011

Draaiboek Uitnodigen van vrouwen in het kader van het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker in het werkgebied van Bevolkingsonderzoek Oost Inhoud draaiboek

Inleiding

blz. 2

Stappenplan + code matchresultaat

blz. 3 t/m 6

Declareren

blz. 7

Uitleg matching bestanden

blz. 8

Werkgebied Bevolkingsonderzoek Oost

blz. 9

Algemene praktische informatie

blz.10 t/m 11

Gebruikte afkortingen/verklaringen

blz.12

Voorbeelden uitnodigingsbrieven

blz.13 t/m 15

Brief aan niet gematchte vrouwen

blz.16

Voorbeeldbrief uterus extirpatie

blz.17

Handleiding uitnodigen bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker 2011 - pagina 1

Inleiding Algemeen. Bevolkingsonderzoek Oost (Business Unit Baarmoederhalskanker) Enschede is verantwoordelijk voor de opzet, uitvoering en procesmatige kwaliteit van het bevolkingsonderzoek naar baarmoederhalskanker in de regio Twente en de regio IJssel/Vecht. De uitnodigingen worden door een groot deel van de huisartsen zelf verzorgd. Koppeling gegevensbestanden (de matching): Volgens de landelijke richtlijnen mogen alleen vrouwen uitgenodigd worden, die in het GBA-bestand (Gemeentelijke Basis Administratie) voorkomen. Daarbij moet worden voorkomen dat vrouwen een dubbele uitnodiging of geen uitnodiging krijgen. Daarom is een match noodzakelijk van de gegevens van de vrouwen, die door de huisarts zijn geselecteerd voor het bevolkingsonderzoek (inclusief de vrouwen, die om bepaalde redenen niet uitgenodigd hoeven te worden) met het GBA-bestand. Om deze match zo goed en betrouwbaar mogelijk te laten verlopen dienen de huisartsen de gegevens m.b.v. de cervix-module van het Huisartsen Informatie Systeem (HIS) te selecteren. De lay-out mag (indien dit al mogelijk is) niet gewijzigd worden. Na matchen van de gegevens door Bevolkingsonderzoek Oost is de huisarts verantwoordelijk voor de vrouwen die door de huisarts uitgenodigd mogen worden. Wettelijke bepalingen. Op de organisatie en uitvoering van het bevolkingsonderzoek zijn enkele wetten van toepassing, te weten de Wet op het Bevolkingsonderzoek (WBO), de Wet Persoonsregistratie (WPR) en de Wet Geneeskundige Behandelingsovereenkomst (WGBO). De WPR en de WGBO stellen eisen ten aanzien van: • het informeren van de cliënt/patiënt over hetgeen haar te wachten staat bij deelname; • de voor- en nadelen van deelname; • welke gegevens noodzakelijk zijn voor deelname; De huisarts is in het kader van de WGBO zelf verantwoordelijk voor het informeren van de deelnemende vrouw over: • de wijze waarop het uitstrijkje wordt gemaakt; • wanneer en hoe ze de uitslag krijgt; • eventueel noodzakelijk verder onderzoek en behandeling. Praktijkorganisatie. De aangegeven “deadline” voor het aanleveren van gegevens vormt het uitgangspunt voor de organisatie in de huisartsenpraktijk. Daarna kunt u volgens het oproepschema en de afvinklijst (hoofdstuk 2) de uitnodigingen versturen. Het draaiboek biedt de zelfuitnodigende huisartsenpraktijk een leidraad m.b.t. het bevolkingsonderzoek en is afgestemd met de samenwerkende partijen binnen het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker. Voor de uitvoering van het draaiboek in de huisartsenpraktijk kunnen de huisarts en de praktijkassistente ondersteuning en advies krijgen van de adviseur preventie. Voor de daadwerkelijke uitvoering blijft de huisarts vanzelfsprekend eindverantwoordelijk.


Stappenplan Jaarlijks (in oktober) uit te voeren stappen: 1

Selecteren van alle vrouwen uit het oproepschema voor het jaar volgend op het huidige jaar in de cervix-module. Het bestand van de geboortejaren dient aangeleverd te worden voor de datum, die de adviseur preventie jaarlijks doorgeeft.

2

Aanleveren bestanden met gegevens t.b.v. de vergelijking (matching) met de gegevens uit het GBA (gemeentelijke basis administratie). Dit bestand, dat u volgens de te downloaden handleiding aanmaakt, bevat de gegevens van alle vrouwen die u bij stap 1 geselecteerd hebt. Het geselecteerde bestand kunt u uploaden via http://hofs.bevolkingsonderzoekoost.nl Voor vragen kunt u contact opnemen met de adviseur preventie via tel: 053-4800520 (08.30 –14.00 uur) of per mail [email protected]

3

Na matching sturen wij u een lijst met namen van gematchte en niet-gematchte vrouwen + voorbedrukte laboratoriumformulieren en voorbedrukte afmeldformulieren

4 Lijst niet-gematchte vrouwen controleren. Eventueel per fax ontbrekende formulieren opvragen fax: 053-4347551 Uitleg matchresultaat bij niet gematchte cliënten en/of fouten: Code matchresultaat

Wat te doen / te controleren

35 Cliënt staat op nooit meer uitnodigen

Volgens de GBA is de patiënt verhuisd uit onze regio

51 Reeds door andere instelling/ arts uitgenodigd

Stond ook in bestand van andere huisarts. Dit bestand is eerder gematcht.

2 Cliënt niet in GBA gegevens gevonden

Niet gevonden in GBA

3 Niet gevonden na visuele controle

Niet gevonden in GBA

Geg. controleren (evt. cliënt bellen of brief sturen, zie voorbeeld op bijlage pag. 16) Zonodig per fax alsnog lab. formulier aanvragen Bent u er zeker van dat deze cliënt nog steeds als patiënt in uw praktijk staat ingeschreven? Vraag dan per fax een laboratorium formulier aan. Anders patiënt uit uw bestand verwijderen. Geg. controleren (evt. cliënt bellen of brief sturen, zie voorbeeld op bijlage pag. 16) Zonodig per fax alsnog lab. formulier aanvragen Geg. controleren (evt. cliënt bellen of brief sturen, zie voorbeeld op bijlage pag. 16) Zonodig per fax alsnog lab. formulier aanvragen


De volgende stappen pas gaan uitvoeren zodra de lijsten en de laboratoriumformulieren van Bevolkingsonderzoek Oost zijn ontvangen. U nodigt 7x per jaar uit volgens het oproepschema. 1

Selecteren van vrouwen. Voor het selecteren van de vrouwen uit een bepaald geboortejaar (=jaarcohort) in de cervixmodule: zie bijlage handleiding cervixmodule (hoofdstuk 4).

2

Controleren van de lijst. De lijst van geselecteerde vrouwen wordt gecontroleerd op de volgende punten:

• •

•

Heeft er een uterusextirpatie plaatsgevonden en is de baarmoedermond daarbij verwijderd? (een vrouw aan wie een ruiter UE is toegekend wordt door de cervixmodule uitgesloten). Is de vrouw zwanger (tot 6 maanden na zwangerschap worden bij een uitstrijk cellen gevonden die moeilijk te onderscheiden zijn van maligne cellen. Indien een zwangerschap met een ICPC-code / contraindicatie is gecodeerd stelt de cervixmodule de oproep uit. Borstvoeding is geen contra indicatie meer volgens de NVVP-richtlijn 2006) Is er recent (= < 1 jaar geleden) een uitstrijkje gemaakt in het kader van het Bevolkingsonderzoek Baarmoederhalskanker. (de cervixmodule sluit degenen met juist ingevoerde uitslag < 1 jaar oud uit)

3

Wijzigingen in de lijst aanpassen. Bij de meeste HIS-systemen moet na wijzigen opnieuw geselecteerd worden (zie handleiding).

4

Maken of aanpassen van de uitnodigingsbrief in de computer (zie bijlage voorbeeldbrief pagina 13 van dit hoofdstuk)

5

Uitdraaien van de uitnodigingen volgens oproepschema in hoofdstuk 2.

6

Versturen van de uitnodigingsset: Deze dient als volgt te worden samengesteld: 1e uitnodiging: • Uitnodigingsbrief • Informatiefolder • Voorbedrukt niet-deelname formulier

2e uitnodiging: • Herinneringsuitnodiging • Informatiefolder • Niet-deelname formulier of niet-voorbedrukt niet-deelname formulier (svp zelf naam, geboortedatum en uitnodigingsnummer invullen)

Vrouwen met UE: • brief voor vrouwen met UE • Informatiefolder • Voorbedrukt niet-deelname formulier Vrouwen die zich willen afmelden dienen het niet-deelname formulier in te leveren of te sturen aan de praktijk. Dit staat op het formulier vermeld.


De uitnodigingsbrief: zie vanaf pagina 13 van dit draaiboek de voorbeelden van diverse uitnodigingsbrieven. Op de website www.bevolkingsonderzoekoost.nl staan de buitenlandstalige uitnodigingsbrieven. De informatiefolder: de nederlandstalige informatiefolders zijn gratis en kunt u bijbestellen via Bevolkingsonderzoek Oost telefonisch 053-4800520 of via e-mail [email protected] De voorbedrukte niet-deelnameformulieren zijn toegestuurd, evenals de brief voor vrouwen met UE. 7 Registreren in het HIS van alle uitnodigingen die zijn verzonden. (Dit gebeurt bij de meeste automatiseringssystemen automatisch). 8

A. Registreren van vrouwen die eenmalig niet in aanmerking wensen te komen voor het bevolkings onderzoek in de cervixmodule. De betreffende vrouw dient het afmeldformulier in te vullen. B. Registreren van vrouwen, die te kennen hebben gegeven nooit meer in aanmerking te willen komen voor het bevolkingsonderzoek. Ook deze vrouwen dienen hiertoe het afmeldformulier in te vullen en te ondertekenen. Na registreren van afmeldingen in uw HIS kunt u deze verzamelen en bijvoorbeeld eens per kwartaal (kosteloos) opsturen naar: Bevolkingsonderzoek Oost, Antwoordnummer 2165, 7500 WB te Enschede Het verwerken van niet-deelname formulieren: Bij tijdelijke afmelding (bv wegens zwangerschap, uitstel wegens operatie, uitstrijkje < 12 maanden geleden, etc) neemt u de volgende stappen: • Registreren in HIS • Afmeldformulier naar Bevolkingsonderzoek Oost • Laboratoriumformulier in de praktijk bewaren i.v.m. later te verrichten uitstrijk • 6 maand na bevalling / op aangegeven datum opnieuw uitnodigen. Bij Definitieve afmelding (bv wegens UE) neemt u de volgende stappen: • Registreren in HIS • Afmeldformulier samen met voorbedrukt laboratoriumformulier opsturen naar Bevolkingsonderzoek Oost. In de nieuwe (landelijke) folder staat dat het ingevulde niet-deelname formulier door de vrouw rechtstreeks naar de screeningsorganisatie moet worden gestuurd. Dit lijkt ons niet gewenst omdat juist de huisarts / assistente in de eerste plaats moeten weten dat een vrouw zich afmeldt zodat niet ten onrechte een herinnering wordt verstuurd en/of tijdig bij een uitgesteld uitstrijkje een nieuwe oproep verstuurd kan worden. Op het afmeldformulier staat al vermeld dat het formulier naar de praktijk moet: we adviseren hierover ook iets in de uitnodigingsbrieven op te nemen. Zie voorbeeldbrieven vanaf pagina 13.

9

Informeren van vrouwen die contact opnemen n.a.v. de uitnodiging en het maken van een afspraak met de betreffende vrouw.

10

Maken van het uitstrijkje, door de huisarts of de praktijkassistente conform NHG richtlijn. Registreren van de verrichting in de cervixmodule.


11

Informeren over uitslag, de huisarts of de praktijkassistente informeert de vrouw over de te ontvangen uitslagbrief binnen 4 weken na het gemaakte uitstrijkje.

Bij een afwijkende uitslag neemt de huisarts contact op met de vrouw voordat zij de brief heeft ontvangen. Tijdens het consult dienen de contact gegevens te worden gecontroleerd/geregistreerd.

12

Versturen van de uitstrijk. Voor het bevolkingsonderzoek BMHK dient u uitsluitend het speciaal hiervoor bedoelde, voorbedrukte laboratoriumformulier te gebruiken.

Het uitstrijkje stuurt u tezamen met het laboratoriumformulier binnen 5 werkdagen naar het laboratorium. Bij het laboratorium kunt u (gratis) verzendmaterialen aanvragen.

Voor uitstrijkjes in het kader van het bevolkingsonderzoek kunt u uitsluitend gebruik maken van de voorbedrukte labformulieren met uitnodigingsnummer en barcode van Bevolkingsonderzoek Oost. Indien het juiste formulier ontbreekt kunt u dit bij Bevolkingsonderzoek Oost per fax of per e-mail opvragen.

13

Registreren van de uitslag van het uitstrijkje in de computer (volgens KOPAC-codering). Bij juiste registratie wordt de follow-up automatisch bijgehouden en is deze uit te draaien. Deze gegevens kunnen evt. ook bijgehouden worden in een apart schrift of kaartenbak. Hierin kan ook einde zwangerschap genoteerd worden. Het kan voorkomen dat het laboratorium een ander herhaaladvies geeft dan uw HIS. Het herhaaladvies van het laboratorium moet in dergelijke gevallen aangehouden worden.

14

Uitdraaien van vrouwen die niet gereageerd hebben op de uitnodiging (= de zgn. non-respondenten). Tijdstip van rappelleren is ± 6-8 weken na de eerste uitnodiging (zie oproepschema).

15

Eenmalig herinneren. Volgens de richtlijnen van het RIVM is de uitnodigende instantie (in dit geval de huisarts) verplicht éénmaal een herinneringsuitnodiging te sturen aan de niet opgekomen vrouwen. Het versturen van de herinneringsset: - Herinneringsbrief (zie voorbeeld op pagina 14) - Voorlichtingsfolder - Laboratoriumformulier/Afmeldformulier. (s.v.p. zelf naam en geboortedatum invullen)

16

17

Herhalen op basis van de uitslag Indien u van het laboratorium Pathologie het advies krijgt het uitstrijkje te herhalen (wanneer de uitslag afwijkend is, of als het gaat om een PAP 0) dient u dit advies op te volgen. Indien het uitstrijkje onbeoordeelbaar is volgt automatisch de aanmaak van een nieuw voorgeprint laboratoriumformulier dat toegestuurd wordt door Bevolkingsonderzoek Oost aan de vrouw (zij dient dit mee te nemen naar het spreekuur). Bij onduidelijkheden verzoeken wij u om contact op te nemen met het Laboratorium Pathologie te Apeldoorn: 055-5818910 te Deventer: 0570-535085 te Enschede: 053-8526300 te Hoogeveen: 0528-286631 te Zwolle: 038-4243110 Aanleveren van gegevens voor evaluatie. In het kader van de kwaliteitseisen zal Bevolkingsonderzoek Oost jaarlijks verzoeken gegevens aan te leveren ten behoeve van de evaluatie. Hiervoor is het noodzakelijk de afvinklijst bij te houden.


Declaratie

•

Het voorbedrukte laboratoriumformulier geldt als automatische declaratie voor het gemaakte uitstrijkje. U berekent dus geen verrichting aan de zorgverzekeraar. De huisarts hoeft niet zelf te declareren, maar ontvangt per kwartaal van Bevolkingsonderzoek Oost een vergoeding voor gemaakte uitstrijkjes op basis van het aantal geregistreerde uitslagen. Alleen uitstrijkjes in het kader van het bevolkingsonderzoek worden op deze wijze vergoed (inclusief éénmalige herhaling bij PAP 0).

•

Het oproeptarief wordt 1 x per jaar (± juni) betaald op basis van het aantal door Bevolkingsonderzoek Oost verzonden laboratoriumformulieren voor het lopende oproepjaar

•

Uitstrijkjes op medische indicatie (ook herhaaluitstrijkjes na BVO bij PAP 2 of hoger) vallen onder medische indicatie: hiervoor gebruikt u het aanvraagformulier van het laboratorium. In dit geval berekent u de verrichting aan de zorgverzekeraar.


Matching

De matching tussen de gegevens uit het huisartsenbestand en de GBA (Gemeentelijke Basis Administratie) bestand vindt plaats via een geautomatiseerd systeem. Deze programmatuur probeert een match tot stand te brengen op basis van meerdere combinaties van persoonsgegevens. Essentieel voor het kunnen matchen is het correct en volledig invullen van de gegevens van de vrouw; met name meisjesnaam, geboortedatum, postcode en huisnummer zijn onmisbaar. De match lukt op deze wijze bij het merendeel van de vrouwen; de paar procent niet te matchen vrouwen kunnen ingedeeld worden in de volgende categorieën: • vrouwen, waarvan de gegevens niet volledig zijn aangeleverd • vrouwen, die niet in het GBA zijn opgenomen • vrouwen, die bij de gemeente staan ingeschreven op een postadres en bij de huisarts op een bezoekadres • vrouwen, waarvan de geboortedatum en/of postcode bij de gemeente of bij de huisarts verkeerd zijn ingevoerd • vrouwen, die wonen in een gemeente die buiten het werkgebied van Bevolkingsonderzoek Oost valt U ontvangt twee lijsten van Bevolkingsonderzoek Oost: 1. Een lijst met vrouwen gematcht zijn en dus uitgenodigd kunnen worden. 2. Een lijst met vrouwen die niet gematcht zijn en dus niet uitgenodigd moeten worden. Niet gematchte vrouwen (lijst sub 2): De huisarts controleert de lijst en stuurt eventueel aan de vrouwen die niet gematcht zijn de brief ‘niet gematchte vrouwen’(zie bijlage op blz. 16). Als bij controle blijkt dat er in de gegevens van de vrouw geen fouten te vinden zijn, vraagt hij per fax een voorbedrukt laboratoriumformulier aan bij Bevolkingsonderzoek Oost. In “grensgebieden” kan het zijn dat de betreffende vrouw bij een andere regio hoort. In dat geval dient u voor deze vrouw het laboratoriumformulier van die regio te gebruiken. Betaling geschiedt dan ook door die regio. Vrouwen die in Duitsland wonen komen niet in aanmerking voor het Nederlandse bevolkingsonderzoek.


Werkgebied Bevolkingsonderzoek Oost BU Enschede Twente

IJssel / Vecht

Stedendriehoek

Almelo Borne Dinkelland Enschede Haaksbergen Hellendoorn Hengelo Hof van Twente,

Dalfsen Hardenberg Hattem Heerde Kampen Olst-Wije Ommen Raalte Staphorst Steenwijkerland Zwartewaterland Zwolle

Aalten Apeldoorn Berkelland Bronckhorst Brummen Hof van Twente Deventer Epe Lochem Oost-Gelre Rijssen-Holten

met uitzondering van Markelo

Losser Oldenzaal Holten / Rijssen, Tubbergen Twenterand Wierden

Toelichting: Werkgebied BU Enschede: Werkgebied BU Arnhem:

met uitzondering van Rijssen

Voorst Winterswijk Zutphen

met uitzondering van Holten

( Markelo)

groen wit


Algemene praktische informatie

Nieuwe patiënten in de huisartsenpraktijk. Deze kunt u oproepen volgens het oproepschema aan het eind van het jaar. U kunt hiervoor voorbedrukte formulieren aanvragen bij Bevolkingsonderzoek Oost m.b.v. faxformulier of per e-mail. Wat te doen bij patiënten die uit de praktijk vertrekken. Een nadeel van één maal per jaar matchen is dat vrouwen die uit uw praktijk vertrekken “tussen wal en schip” kunnen raken. Het betreft met name vrouwen die vertrekken voordat ze zijn opgeroepen. Deze vrouwen zijn dan wel gematcht en worden dus niet centraal uitgenodigd, maar worden ook niet door u uitgenodigd. U kunt het voorbedrukte laboratoriumformulier van de vrouwen die vertrekken en nog niet uitgenodigd zijn doorsturen aan de nieuwe huisarts of terugsturen aan Bevolkingsonderzoek Oost. Bij Bevolkingsonderzoek Oost zal worden bekeken of de gegevens die u hebt doorgegeven nog voorkomen in het centrale bestand. Als dit het geval is, wordt het “vlaggetje zelf uitnodigende huisarts” verwijderd en zullen deze vrouwen van Bevolkingsonderzoek Oost een uitnodiging ontvangen. Hopelijk kunnen we hiermee zoveel mogelijk voorkomen dat vrouwen daadwerkelijk "tussen wal en schip” raken, al is het systeem niet waterdicht. Als vrouwen de medische gegevens bij u komen halen, dan verzoeken wij u vriendelijk aan de vrouwen te melden dat zij dit jaar in aanmerking komen voor het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker en het voorbedrukte laboratoriumformulier aan hun dossier toe te voegen. Als zij dit jaar geen uitnodiging ontvangen, kunnen ze hiervoor aan het eind van het jaar contact opnemen met de nieuwe huisarts. Uitstrijkjes op medische indicatie. In principe zijn alle uitstrijkjes “tussendoor”, d.w.z. zonder dat men een uitnodiging heeft voor het bevolkingsonderzoek alleen mogelijk indien er sprake is van een medische indicatie. Volgens de NHG-standaard uitstrijkjes zijn de indicaties: • contactbloedingen • onverklaard tussentijds bloedverlies op wisselend tijdstip in de cyclus Ook de herhalingsuitstrijkjes naar aanleiding van een vorige uitslag met Pap 2 of hoger vallen onder de uitstrijkjes op medische indicatie. Gebruik hiervoor het laboratorium formulier voor medische indicatie, welke u ontvangt van het laboratorium in de uitstrijkset. Het verdient aanbeveling dat deze uitstrijkjes worden afgenomen door de huisarts. Voor uitstrijkjes op medische indicatie dient u de verrichting te declareren bij de zorgverzekeraar. Uitstrijkmethode. Er zijn situaties denkbaar waarbij het maken van de uitstrijk moeilijker is. In onderstaand overzicht worden deze genoemd. Tevens wordt aangegeven hoe het beste gehandeld kan worden in deze situatie. De bijzonderheden dienen op het laboratoriumformulier aangegeven te worden omdat ze van belang kunnen zijn bij de beoordeling.

• • • •

Kleine bloeding: standaardprocedure volgen Snel bloedende baarmoedermond: alarmerend. Toch gewoon uitstrijken en afwachten Slijmprop vόόr de baarmoedermond: slijm eerst verwijderen met wattenstok of gaasje. Vervolgens standaardprocedure volgen en uitslag afwachten Veel afscheiding: afscheiding eerst verwijderen met wattenstok. Vervolgens standaardprocedure en uitslag afwachten


Voorkomen uitslag ECC-: endocervixcellen ontbreken Conform het contract met Bevolkingsonderzoek Oost mag het percentage uitstrijken, waarbij de uitslag ECC(endocervixcellen ontbreken) wordt gegeven, maximaal 10% zijn. Bij een hoger percentage is de kwaliteit van de gemaakte uitstrijkjes onvoldoende en hiermee het risico afwijkingen te missen te groot. Het is van groot belang om het uitstrijkje pas te maken als de baarmoedermond goed zichtbaar is. Maak je een uitstrijkje waarbij de baarmoedermond niet goed in beeld is gekregen, dan is het risico dat er geen endocervixepitheelcellen worden afgestreken. Het is belangrijk op het laboratoriumformulier aan te geven bij aspect cervix: “niet gezien” indien het niet goed lukt de cervix a vue te krijgen of men hier niet zeker van is. Als dan bij de beoordeling in het laboratorium blijkt dat er geen endocervixepitheelcellen in het preparaat aanwezig zijn wordt m.i.v. 2007 de uitslag :PAP 0 afgegeven, en moet het uitstrijkje opnieuw worden gemaakt. Zo wordt het risico op het missen van afwijkingen beperkt. Dit is natuurlijk wel belastend voor de vrouw, en ook voor de praktijk. Het kost immers extra tijd. Daarom is het goed om werkafspraken te maken tussen praktijkassistente en huisarts over het uitstrijkspreekuur. Wanneer door de assistente de baarmoedermond niet goed in beeld gebracht kan worden, is het prettig om op dat moment een beroep te kunnen doen op de huisarts. Ook voor de vrouw in kwestie, zij hoeft niet opnieuw de gang naar de praktijk te maken voor het uitstrijkje. De huisarts dient wel aanwezig te zijn tijdens het uitstrijk spreekuur van de praktijkassistente.


Gebruikte afkortingen / verklaringen BMHK Baarmoederhalskanker BUbmhk

Business Unit baarmoederhalskanker

BVO Bevolkingsonderzoek Cohort

Een groep vrouwen uit een bepaald geboortejaar

ECC- Ontbreken endocervicalecellen GBA Gemeentelijke Basis Administratie HIS

Huisartsen Informatie Systeem

KOPAC-B Kompositie Ontsteking Plaveiselepitheel Andere afwijkingen Cilindrisch epitheel – Beoordeelbaarheid NVVP

Nederlandse Vereniging voor Pathologie

RIVM

Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieuhygiene

ROSET Regionaal Ondersteunings Structuur Eerstelijn Twente UE Uterus Extirpatie


Voorbeeldbrief 1e uitnodiging Bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker

Geachte mevrouw, Wij nodigen u uit om mee te doen aan het bevolkingsonderzoek naar baarmoederhalskanker. Waarom is er bevolkingsonderzoek? Baarmoederhalskanker komt het meest voor bij vrouwen tussen de 30 en 60 jaar. Daarom ontvangt u elke 5 jaar een uitnodiging voor een bevolkingsonderzoek. Met dit onderzoek kan baarmoederhalskanker of een voorstadium vroeg ontdekt worden. Het onderzoek is gratis. U beslist zelf of u mee wilt doen met het onderzoek. Hoe gaat het onderzoek? Uw huisarts of de assistente maakt een uitstrijkje. Hij of zij haalt met een borsteltje cellen uit de baarmoederhals. In onze praktijk worden de uitstrijkjes door de huisarts/assistente* gemaakt. Hoe kunt u mee doen? • Bel de praktijk om een afspraak te maken voor het uitstrijkje. Zeg erbij dat het om het bevolkingsonderzoek naar baarmoederhalskanker gaat. • Maak een afspraak voor een dag waarop u niet ongesteld bent.* of • Wij nodigen u hierbij uit om op …………………. om …………….uur een uitstrijkje te laten maken. • Mocht u dan ongesteld zijn dan kunt u de afspraak verzetten.* Wanneer hoeft u niet mee te doen? Als u een operatie aan uw baarmoeder heeft gehad hoeft u misschien niet te komen. Vraag aan uw huisarts of het uitstrijkje nodig is. Als u zwanger bent. Vul de uitgerekende bevallingsdatum in op het antwoordformulier. Dan krijgt u 6 maanden daarna een nieuwe uitnodiging. Als u in de afgelopen 12 maanden al een uitstrijkje hebt laten maken. Wilt u niet meedoen, of hoeft u niet mee te doen? Vul dan het antwoordformulier in. Deze kunt u inleveren of opsturen naar de praktijk. Wij kunnen dan uw afmelding verwerken zodat u geen herinnering meer krijgt. Wilt u meer informatie? In de folder vindt u meer informatie. Het is belangrijk dat u de folder goed leest. U kunt ook kijken op www.bevolkingsonderzoekoost.nl. Heeft u vragen over uw gezondheid? Bel dan uw huisarts. Voor andere vragen kunt u Bevolkingsonderzoek Oost bellen: 053–4800520 (ma. t/m do. tussen 9.00 en 12.00 uur) of via e-mail: [email protected] Met vriendelijke groet,

Naam huisarts en assistente * kiezen wat in de praktijk van toepassing is.


Voorbeeldbrief herinneringsuitnodiging Herinneringsuitnodiging bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker Geachte mevrouw, Wij nodigen u (nogmaals) uit om mee te doen aan het bevolkingsonderzoek naar baarmoederhalskanker. Waarom is er bevolkingsonderzoek? Baarmoederhalskanker komt het meest voor bij vrouwen tussen de 30 en 60 jaar. Daarom ontvangt u elke 5 jaar een uitnodiging voor een bevolkingsonderzoek. Met dit onderzoek kan baarmoederhalskanker of een voorstadium vroeg ontdekt worden. Het onderzoek is gratis. U beslist zelf of u mee wilt doen met het onderzoek. Hoe gaat het onderzoek? Uw huisarts of de assistente maakt een uitstrijkje. Hij of zij haalt met een borsteltje cellen uit de baarmoederhals. Bij ons in de praktijk worden de uitstrijkjes door de huisarts/assistente* gemaakt. Hoe kunt u mee doen? - Bel uw huisarts om een afspraak te maken voor het uitstrijkje. Zeg erbij dat het om het bevolkingsonderzoek naar baarmoederhalskanker gaat. Maak een afspraak voor een dag waarop u niet ongesteld bent. Wanneer hoeft u niet mee te doen? Als u een operatie aan uw baarmoeder heeft gehad hoeft u misschien niet te komen. Vraag aan uw huisarts of het uitstrijkje nodig is. Als u zwanger bent. Vul de uitgerekende bevallingsdatum in op de antwoordkaart. Dan krijgt u 6 maanden daarna een nieuwe uitnodiging. Als u in de afgelopen 12 maanden al een uitstrijkje hebt laten maken. Wilt u niet meedoen, of hoeft u niet mee te doen? Vul dan het antwoordformulier in. Deze kunt u inleveren of opsturen naar de praktijk. Wij kunnen dan uw afmelding verwerken zodat u geen herinnering meer krijgt. Wilt u meer informatie? In de folder vindt u meer informatie. Het is belangrijk dat u de folder goed leest. U kunt ook kijken op www. bevolkingsonderzoekoost.nl. Heeft u vragen over uw gezondheid? Bel dan uw huisarts. Voor andere vragen kunt u Bevolkingsonderzoek Oost bellen: 053-4800520 (ma. t/m do. tussen 9.00 en 12.00 uur) of via e-mail: bmhkenschede@ bevolkingsonderzoekoost.nl Met vriendelijke groet, Naam huisarts en assistente

* kiezen wat in de praktijk van toepassing is.


Voorbeeldbrief herhalingsuitnodiging Herhaaloproep bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker Geachte mevrouw, Enige tijd geleden heeft u te kennen gegeven dat u niet kon deelnemen aan het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker in verband met uw zwangerschap. Daarom ontvangt u nogmaals een uitnodiging voor deelname aan het bevolkingsonderzoek. Waarom is er bevolkingsonderzoek? Baarmoederhalskanker komt het meest voor bij vrouwen tussen de 30 en 60 jaar. Daarom ontvangt u elke 5 jaar een uitnodiging voor een bevolkingsonderzoek. Met dit onderzoek kan baarmoederhalskanker of een voorstadium vroeg ontdekt worden. Het onderzoek is gratis. U beslist zelf of u mee wilt doen met het onderzoek. Hoe gaat het onderzoek? Uw huisarts of de assistente maakt een uitstrijkje. Hij of zij haalt met een borsteltje cellen uit de baarmoederhals. Hoe kunt u mee doen? • of

•

Bel de praktijk om een afspraak te maken voor het uitstrijkje. Zeg erbij dat het om het bevolkingsonderzoek naar baarmoederhalskanker gaat. Maak een afspraak voor een dag waarop u niet ongesteld bent.*

• •

Wij nodigen u hierbij uit om op …………………. om …………….uur een uitstrijkje te laten maken. Mocht u dan ongesteld zijn dan kunt u de afspraak verzetten.*

Wanneer hoeft u niet mee te doen? Als u een operatie aan uw baarmoeder heeft gehad hoeft u misschien niet te komen. Vraag aan uw huisarts of het uitstrijkje nodig is. Als u in de afgelopen 12 maanden al een uitstrijkje hebt laten maken. Wilt u niet meedoen, of hoeft u niet mee te doen? Vul dan het antwoordformulier in. Deze kunt u inleveren of opsturen naar de praktijk. Wij kunnen dan uw afmelding verwerken zodat u geen herinnering meer krijgt. Wilt u meer informatie? In de folder vindt u meer informatie. Het is belangrijk dat u de folder goed leest. U kunt ook kijken op. Heeft u vragen over uw gezondheid? Bel dan uw huisarts. Voor andere vragen kunt u Bevolkingsonderzoek Oost bellen: 053-4800520 (ma. t/m do. tussen 9.00 en 12.00 uur) of via e-mail: [email protected] Met vriendelijke groet, Naam huisarts en assistente * kiezen wat in de praktijk van toepassing is.


Voorbeeldbrief niet gematchte vrouwen Geachte mevrouw, Van de coördinator van het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker hebben wij vernomen dat wij u niet kunnen uitnodigen voor dit onderzoek. De reden hiervoor is dat de gegevens die wij van u hebben niet overeenstemmen met de gegevens die de gemeente van u heeft. De uitnodigingen voor dit onderzoek worden gebaseerd op de gegevens van de gemeente. Graag willen wij u verzoeken om bijgevoegde gegevens te controleren op onjuistheden. Gegevens niet correct? Graag de correcte gegevens aan ons doorgeven. Gegevens correct? Advies: neem contact op met de gemeente om na te gaan of u wel correct bij de gemeente staat ingeschreven. Graag aan ons doorgeven of de gegevens gewijzigd zijn of niet. Wij zullen vervolgens contact opnemen met de coördinator van het bevolkingsonderzoek om na te gaan of wij u alsnog mogen uitnodigen. Als u inmiddels een uitnodiging van Bevolkingsonderzoek Oost hebt ontvangen, dan vernemen wij dat graag van u. Wij hoeven u dan uiteraard geen uitnodiging toe te sturen. Mocht u nog vragen hebben over het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker, dan kunt u hierover contact met ons opnemen.

Met vriendelijke groet,

Naam huisarts


Voorbeeldbrief vrouwen met uterus extirpatie Geachte Mevrouw, Eens in de vijf jaar ontvangen vrouwen tussen de 30 en 60 jaar een uitnodiging voor het bevolkingsonderzoek naar baarmoederhalskanker. Op basis van uw leeftijd komt u dit jaar in aanmerking voor deelname aan dit onderzoek. Uit uw medische gegevens blijkt dat bij u de baarmoeder is verwijderd en dat u daarom niet meer in aanmerking hoeft te komen voor een uitnodiging voor dit onderzoek. Nu is het zo dat in sommige gevallen niet de gehele baarmoeder is verwijderd en dat daardoor de baarmoederhals nog wel aanwezig is. Dit is niet altijd bekend bij de huisarts. Indien bij u de baarmoederhals niet is verwijderd komt u alsnog in aanmerking voor het bevolkingsonderzoek naar baarmoederhalskanker. We verzoeken u dit dan zo spoedig mogelijk aan ons te melden, zodat we u kunnen uitnodigen voor het onderzoek. U dient voor het onderzoek het witte formulier (bijlage) mee te nemen naar de praktijk. Indien bij u de baarmoederhals wel is verwijderd, dan kunt u zich voor dit bevolkingsonderzoek afmelden door het witte formulier (bijlage) ondertekend terug te sturen naar of in te leveren bij de praktijk, zodat we u afmelding in onze administratie kunnen verwerken. Wij sturen het formulier vervolgens door naar Bevolkingsonderzoek Oost waar uw afmelding wordt geregistreerd, zodat u nooit meer een uitnodiging voor dit onderzoek ontvangt. Uw gegevens worden opgenomen in de registratie bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker. Uiteraard worden al uw gegevens strikt vertrouwelijk behandeld en alleen gebruikt in het kader van dit bevolkingsonderzoek. Wij vertrouwen op uw medewerking. Met vriendelijke groet, Uw huisarts en assistente


Oproepschema 2011

Bevolkingsonderzoek Oost 2011 Oproepen en uitstrijken

Geboorte jaar:

Herinnerings oproep cohort Contrôle alle

december 2010 t/m week 3 2011

december 2010 t/m 21 januari 2011

1961 50-jarigen

Week 4 t/m 10

24 januari t/m 11 maart

1981 30-jarigen

Week 11 t/m 18

14 maart t/m 6 mei

1966 45-jarigen

1961

Week 19 t/m 25

9 mei t/m 24 juni

1976 35-jarigen

1981

Week 26 t/m 33

27 juni t/m 19 augustus

1951 60-jarigen

1966

Week 34 t/m 40

22 augustus t/m 7 oktober

1971 40-jarigen

1976

Week 41 t/m 47

10 oktober t/m 25 november

1956 55-jarigen

1951

Week 48 t/m 52

28 november t/m 31 december

Nieuw ingeschreven* + 1e cohort 2012

1971 en 1956

cohorten 2010

Voor informatie: tel. 053-4800520, bereikbaar op ma. t/m do. van 08.30 tot 14.00 uur, vrijdag van 08.30 tot 12.30 uur. Voor het aanvragen van een laboratoriumformulier: fax 053-4347551of per email via: [email protected]


Afvinklijst uitnodigingen en herinneringen 2011

Werkzaamheden in weeknr. 2011

Datum

Uitnodigingen aangemaakt en verstuurd cohort

Herinneringen aangemaakt en verstuurd

Aantal/datum/ cohort paraaf

week 50 t/m week 3 2011

dec. 2010 t/m 21 januari 2010

1961

week 4 t/m 10

24 januari t/m 11 maart

1981

cohorten 2010

week 11 t/m 18

14 maart t/m 6 mei

1966

1961

week 19 t/m 25

9 mei t/m 24 juni

1976

1981

week 26 t/m 33

27 juni t/m 19 aug.

1951

1966

week 34 t/m 40

22 aug t/m 7 okt.

1971

1976

week 41 t/m 47

10 okt. t/m 25 nov.

1956

1951

Nieuw

1971 en 1956

Week 48 t/m52

28 nov. t/m 31 dec.

Aantal/datum/ paraaf

Contrôle alle

ingeschrevenen

In verband met de door de overheid opgestelde kwaliteitseisen dient u dit ingevulde formulier na afloop van het oproepjaar op te sturen naar Bevolkingsonderzoek Oost voor 1 april 2012. Naam Huisarts ……………………………………………

Praktijkstempel:

Adres

….………………………………………..

Stempel z.o.z z.o.z. Handleiding uitnodigen bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker 2011 - pagina 19

Afvinklijst uitnodigingen en herinneringen 2011

Werkzaamheden uitnodigen

Uitnodigingen aangemaakt en verstuurd Geboorte maand

Aantal/datum / paraaf

Herinneringen aangemaakt en verstuurd Geboorte maand

December 2010

januari

Januari 2011

februari

Contrôle alle vrouwen 2010

Februari 2011

maart

januari

Maart 2011

april

februari

April 2011

mei

maart

Mei 2011

juni

april

Juni 2011

juli

mei

Juli 2011

augustus

juni

Augustus 2011

september

juli

September 2011

oktober

augustus

Oktober 2011

november

November 2011

december

December 2011

januari 2012

september oktober november/ december

Aantal/datum/paraaf

Evaluatie en kwaliteitsbewaking Opkomstregistratie In het automatiseringssysteem van Bevolkingsonderzoek Oost is vanaf 2010 een evaluatiemodule opgenomen. Met behulp hiervan is het mogelijk huisartsen spiegelinformatie te verstrekken over de in het systeem geregistreerde gegevens. Het gaat hierbij om de opkomstresultaten en de aantallen ontvangen afmeldformulieren. In januari wordt spiegelinformatie verstrekt over de periode januari t/m december van het afgelopen jaar. Indien de resultaten achterblijven ten opzichte van het gemiddelde neemt de adviseur preventie contact op. Voor de zogenaamde definitieve opkomst tellen alle onderzoeken t/m maart nog mee. Hierover ontvangt u in april bericht. Kwaliteit onderzoek De kwaliteit van de gemaakte uitstrijkjes wordt gemeten aan de hand van het percentage uitstrijkjes met de uitslag pap 0 en het percentage uitstrijkjes met de uitslag ECC-(endocervixcellen ontbreken) Als streefwaarde voor het percentage ECC- wordt <10% gehanteerd. Over de kwaliteit van de gemaakte uitstrijkjes ontvangt de praktijk jaarlijks bericht van het laboratorium. Indien uit de registratie blijkt dat de kwaliteit van de gemaakte uitstrijkjes niet aan bovengenoemde kwaliteitseis voldoet wordt geadviseerd hier extra aandacht aan te besteden, bijvoorbeeld door deel te nemen aan nascholingen op dit gebied. Ook biedt Bevolkingsonderzoek Oost de mogelijkheid voor “begeleiding op maat” aan, waarbij de adviseur preventie naar de praktijk komt om het uitstrijkspreekuur te begeleiden en de assistente te instrueren. Kwaliteit uitnodigingsproces In verband met de kwaliteitseisen die door de overheid worden gesteld dient Bevolkingsonderzoek Oost ook het uitnodigingsproces in de huisartsenpraktijk te monitoren. In verband hiermee dient de praktijk de checklist (hoofdstuk 2) zorgvuldig bij te houden en voor 1 april van het jaar volgend op het oproepjaar in te sturen naar Bevolkingsonderzoek Oost, samen met een voorbeeld van de uitnodigingsset.


De uitslagprocedure De screeningsorganisaties voor het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker hebben de opdracht van het RIVM om vanaf 1 januari 2010 uitslagbrieven te verzenden aan alle vrouwen die deelnemen aan het bevolkingsonderzoek. Bij de opstelling van de brieven zijn alle relevante partijen, waaronder het NHG, nauw betrokken geweest. Er is gekozen voor vier uitslagbrieven: A. B. C. D.

Er is geen afwijking gevonden, u wordt over 5 jaar weer uitgenodigd. Het uitstrijkje was niet te beoordelen, u moet een afspraak maken bij de huisarts. In de brief zit een nieuw laboratoriumformulier dat de vrouw moet meenemen. Er zijn lichte afwijkingen gevonden. U moet voor vervolgonderzoek naar de huisarts. Er zijn afwijkingen gevonden. U moet voor vervolgonderzoek naar de gynaecoloog.

Daarnaast is er nog een tweetal brieven voor uitzonderingssituaties: E. F.

Het laboratorium geeft een ander advies dan bovenstaand. Het onderzoek was niet in het kader van het bevolkingsonderzoek, maar er is wel een bvo-laboratoriumformulier gebruikt.

In beide gevallen wordt in de brief aangegeven dat de vrouw voor de uitslag contact moet opnemen met de huisarts. Op www.bevolkingsonderzoeknaarbaarmoederhalskanker.nl kunt u de bovenvermelde uitslagbrieven nalezen. Verzending van uitslagbrieven door de screeningsorganisaties is een aanvulling op en geen vervanging van de huidige berichtgeving over de uitslag. De huisarts blijft volgens de NHG-richtlijn gehouden om vrouwen over afwijkingen actief te informeren. Het gaat dan om uitslagen waarbij vervolgonderzoek bij de huisarts of bij de gynaecoloog nodig is (brieven C en D). Na het maken van het uitstrijkje dient de vrouw te worden geïnformeerd over de wijze waarop zij de uitslag ontvangt. Hierbij dienen ook de contactgegevens van de vrouw te worden gecontroleerd / geregistreerd. Alle huisartsen blijven op dezelfde wijze uitslagen ontvangen van het pathologie laboratorium. De huisarts ontvangt de uitslag minimaal vijf werkdagen voordat de vrouw met een uitslagbrief geïnformeerd wordt door de screeningsorganisatie. Zo heeft de huisarts voldoende tijd om contact op te nemen met de vrouw. Bevolkingsonderzoek Oost verstuurt uitsluitend op maandag, dinsdag en woensdag uitslagbrieven om te voorkomen dat vrouwen een uitslag ontvangen juist voor of in het weekend.


Bijlage 3 KOPAC-B en E codes en KOPAC-PAP tabel

Vertaling PAP-classificatie naar KOPAC-codering

Bijlage 3. KOPAC-B-codering K

O

P

A

C

Kompositie

Ontstekingsverschijnselen

Plaveiselepitheel

Andere afwijkingen endometrium

Cilinderepitheel endocervix

0

Onvoldoende

n.v.t.

n.v.t.

n.v.t.

n.v.t.

1

Geen endocervicale cellen

virusinfectie

geen afwijkingen

geen andere afwijkingen

geen afwijkingen

2

squameus metaplastische (sm) cellen

trichomonas vaginalis

abnormale plaveiselcellen

epitheelatrofie

geen endocervicaal epitheel

3

endometrium (em)

bacteriële infectie

atypische sq. metaplasie

atypische reparatiereactie

enkele atypische endocervicale cellen

4

ec + sm cellen

candida albicans

geringe dysplasie

geringe atypie endometrium

geringe atypie endocervicaal epitheel

5

ec + em cellen

Gardnerella vaginalis

matige dysplasie

matige atypie endometrium

matige atypie endocervicaal epitheel

6

sm + em cellen

geen tekenen van ontsteking

ernstige dysplasie

ernstige atypie endometrium

ernstige atypie endocervicaal epitheel

7

ec + sm + em cellen

actinomyces

carcinoma in situ

adenocarcinoom endometrium

adenocarcinoma in situ

8

uitsl. plaveiselcellen

chlamydia

metastase maligne tumor

n.v.t.

9

n.v.t.

niet-specifieke ontsteking

n.v.t.

adenocarcinoom van de endocervix

plaveiselcel carcinoom

B classificatie Beoordeelbaarheid 1

goed beoordeelbaar

2

voldoende beoordeelbaar, maar beperkt door: (probleem typering)

3

niet beoordeelbaar door: (probleem typering)

Probleem typering a = veel bloed b = veel leukocyten c = (te) weinig epitheelcellen d = slechte fixatie

e f g h j

= mechanische beschadiging = cytolyse = (te) dikke uitstrijk = (te) weinig plaveiselepitheel cellen bij veel endocervicale cilinder cellen = geen cylindercellen


35

Het herhalingsadvies op basis van de KOPAC-B-classificatie

Na zes weken indien niet beoordeelbaar (B3) Na zes weken indien bij het maken van het uitstrijkje de cervix niet is gezien en er geen endocervixepitheel is gevonden in het preparaat. (PAP 0) De betreffende vrouw krijgt van Bevolkingsonderzoek Oost een nieuw laboratoriumformulier toegestuurd bij de uitslagsbrief Na zes maanden bij geringe afwijkingen (P2-4, A1, C3-5) Na vijf jaar indien geen afwijingen (B1, P1, A1-2, C1-2) Direct verwijzen bij (matige) ernstige afwijkingen (P5-9, A4-8, C6-9)

Men dient minstens zes weken te wachten met het maken van een nieuw uitstrijkje, omdat het uitstrijken zelf een lichte irritatie van het epitheel kan veroorzaken die tot foutieve interpretaties kan leiden indien het uitstrijkje binnen 6 weken wordt herhaald. Bij het ontbreken van klachten heeft het vinden van (aanwijzingen voor) micro-organismen in een cervixuitstrijkje geen therapeutische consequenties. Het is van belang in de huisartsenpraktijk speciale aanacht te besteden aan het opvolgen van de herhalingsadviezen. Uitstellen Het is van belang na te gaan of een uitstrijkje dient te worden uitgesteld. Redenen zijn: • Zwangerschap of de eerste zes maanden na een bevalling; • Menstrueel bloedverlies of een onttrekkingsbloeding. Uitstrijkjes op medische indicatie De doelmatigheid van het bevolkingsonderzoek kan worden vergroot door het aantal uitstrijkjes zonder medische indicatie buiten het bevolkingsonderzoek terug te dringen. Redenen voor een uitstrijkje op medische indicatie zijn: • Contactbloedingen, dat wil zeggen bloedverlies na een coïtus of een makkelijk bloedende cervix bij lichamelijk onderzoek. • Tussentijds bloedverlies op een wisselend tijdstip in de cyclus, dat niet wordt verklaard door het gebruik van orale anticonceptie, een vaginale of cervicale infectie of door een laesie van de vulva of vagina. Andere vaginale klachten en onderbuikpijn zijn in de regel geen indicatie voor een uitstrijkje. HPV-virus Bepaalde typen van het Humaan Papilloma Virus (HPV) worden frequent aangetroffen bij intra-epithaliale afwijkingen van de cervix. Onderscheiden worden hoogrisico HPV-typen (16 en 18) en laagrisico HPV-typen (o.a. 6,11,42,43,44). De typen 6 en 11 zijn geassocieerd met condylomata acuminata. Condylomata acuminata lijken geen verhoogde kans op baarmoederhalskanker te geven. Het is nog niet duidelijk of het opsporen van patiënten met bepaalde typen HPV virus een meerwaarde heeft voor de preventie van baarmoederhalskanker. De aanwezigheid of afwezigheid van HPV heeft wel prognostische betekenis voor het vervolgbeleid bij afwijkende uitstrijkjes: bij een afwijken uitstrijkje zonder aantoonbare HPV infectie is de kan op ernstige ontaarding tot een maligniteit klein. Vooralsnog heeft de opsporing van HPV geen praktische betekenis voor de uitvoering van het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker.


33

Bijlage 2. Triage via vervolg of hrHPV

BIJLAGE 2: advies schema triage

BVO met HPV test


Samenvattingskaart NHG standaard (voor de volledige versie zie:http://nhg.artsennet.nl) Preventie en vroegdiagnostiek van cervixcarcinoom M06(april’09) ACHTERGRONDEN • Jaarlijks krijgen 600 tot 700 vrouwen cervixcarcinoom en 200 tot 250 vrouwen overlijden hieraan. • Vrouwen van 30 tot 60 jaar worden eenmaal per vijf jaar opgeroepen in het kader van het bevolkingsonderzoek. • Aan alle gevallen van cervixcarcinoom ligt een infectie met het humaan papillomavirus (HPV) ten grondslag. • HPV-vaccins zijn werkzaam tegen HPV-16 en -18 die samen ongeveer 70% van de gevallen van cervixcarcinoom veroorzaken. RICHTLIJNEN DIAGNOSTIEK Oproep bevolkingsonderzoek De huisarts gaat na of er redenen zijn om van screening af te zien: • • • •

Er is een uterusextirpatie verricht (er van uitgaande dat daarbij de cervix is verwijderd). De vrouw is nog onder gynaecologische controle wegens cervixpathologie (geef de uitnodigingskaart mee naar de gynaecoloog). Er is een behandeling geweest wegens cervixcarcinoom of een voorstadium daarvan minder dan zes maanden tevoren. Er is minder dan een jaar geleden een uitstrijk op indicatie gemaakt.

Daarnaast wordt nagegaan of er een reden is om de uitstrijk uit te stellen:

• •

De vrouw is zwanger of minder dan zes maanden geleden bevallen. Er is menstrueel bloedverlies of een onttrekkingsbloeding.

Het geven van borstvoeding is geen reden om het laten maken van de uitstrijk uit te stellen. UITSTRIJK OP INDICATIE Redenen om een uitstrijk te maken buiten het bevolkingsonderzoek om: • • • •

contactbloedingen; tussentijds bloedverlies op een wisselend tijdstip in de cyclus, dat niet kan worden verklaard door het gebruik van anticonceptie, een vaginale of cervicale infectie of door laesies van de vulva of vagina; postmenopauzaal bloedverlies; afwijkingen van de cervix bij lichamelijk onderzoek


EVALUATIE • • • • •

De cytologische classificatie van de cervixuitstrijken vindt plaats op basis van de KOPAC- codering. Het vervolgbeleid is afhankelijk van de KOPAC-code en de overeenkomstige Pap-klasse. Na een Pap 2 of Pap 3a1 volgt na zes maanden een herhalingsuitstrijk met HPV- diagnostiek. Bij gebruik van dunnelaagcytologie vraagt de huisarts het laboratorium een HPV- test uit te voeren op de cellen in de suspensie. Bij ontbreken van endocervicale cellen in de uitstrijk is herhaling alleen nodig als de portio (mogelijk) niet à vue is geweest. Bij een afwijkende uitslag, zoals Pap 3a of hoger, is het de verantwoordelijkheid van de huisarts de vrouw over de uitslag te informeren. De huisarts informeert de vrouw eveneens bij uitslagen Pap 0 of 2, omdat Pap 0 geen informatie oplevert en in geval van Pap 2 na zes maanden HPV-diagnostiek is geïndiceerd.

BELEID Voorlichting De huisarts legt uit dat ook bij reguliere deelname aan het bevolkingsonderzoek de vrouw contact op moet nemen bij tussentijds optredende contactbloedingen of bloedverlies tussen de menstruaties. Voorlichting over HPV-vaccinatie • Vaccinatie buiten het Rijksvaccinatieprogramma om wordt niet aanbevolen. • Vaccinatie tegen HPV betekent niet dat deelname aan het bevolkingsonderzoek niet meer nodig is omdat de dekkingsgraad van het vaccin ongeveer 70% bedraagt. Controles en verwijzing • •

De huisarts volgt het herhalings- en vervolgadvies zoals dat wordt afgegeven door het pathologisch laboratorium. Na een uitstrijk op indicatie neemt de huisarts bij matig ernstige afwijkingen zoals Pap 3a of hoger contact op met de vrouw. Bij een normale Pap-uitslag houdt de huisarts rekening met de eventuele afwijkende uitslag in de voorgeschiedenis bij de beslissing al dan niet naar de gynaecoloog te verwijzen.


NHG Patiëntenbrief Een uitstrijkje en wat nu? Versiedatum: maart 2009 Deze patiëntenbrief is bedoeld als ondersteuning van het consult door de huisarts. De huisarts geeft de brief mee aan patiënten met de betreffende ziekte of aandoening. De tekst gaat ervan uit dat de patiënt al door de huisarts is gezien en dat de informatie uit de brief is besproken. De adviezen in de brief gelden alleen voor mensen bij wie de diagnose is gesteld. De informatie dient niet als vervanging van een consult door de huisarts. Bedenk bij het lezen dat uw gezondheidssituatie anders kan zijn dan in de teksten wordt beschreven. Waarom een uitstrijkje? Een uitstrijkje wordt gemaakt om het ontstaan van baarmoederhalskanker vroegtijdig op te sporen. Baarmoederhalskanker wordt door virussen veroorzaakt, met name door twee typen van het humaan papilloma virus (HPV16 en HPV18). HPV kan door seksueel contact worden overgedragen. Meestal zorgt uw lichaam ervoor dat het virus binnen een jaar wordt opgeruimd. Lukt dat niet, dan kunnen er in de loop van tien tot vijftien jaar afwijkende cellen in de baarmoederhals ontstaan. Meestal geneest de baarmoederhals vanzelf. Soms ontstaat er baarmoederhalskanker. Wat gebeurt er met het uitstrijkje? Het uitstrijkje wordt naar het laboratorium gestuurd. Daar worden de baarmoederhalscellen onder een microscoop bekeken. De uitslag van het onderzoek wordt naar de praktijk gestuurd. De uitslag Baarmoederhalscellen normaal Meestal is het uitstrijkje in orde en zijn de baarmoederhalscellen normaal. Het uitstrijkje hoeft dan pas na vijf jaar te worden herhaald. Uitstrijkje niet goed te beoordelen Als het uitstrijkje niet goed is te beoordelen (er zijn dan bijvoorbeeld geen baarmoederhalscellen te zien), dan moet het na zes weken worden herhaald. Geringe afwijkingen Soms worden in het uitstrijkje baarmoederhalscellen met kleine afwijkingen gezien. Deze afwijkingen verdwijnen meestal binnen een paar maanden vanzelf. Om dat te controleren moet het uitstrijkje na zes maanden worden herhaald. Dan wordt ook onderzocht of u besmet bent met HPV. Als HPV wordt gevonden en de baarmoederhalscellen nog steeds kleine afwijkingen hebben, dan gaat u voor verder onderzoek naar de gynaecoloog. Matig ernstige afwijkingen Als in het uitstrijkje cellen te zien zijn met wat meer afwijkingen, dan wordt u voor verder onderzoek naar de gynaecoloog verwezen. Dit is omdat er een kleine kans bestaat dat zich later baarmoederhalskanker ontwikkelt. De gynaecoloog bekijkt of de afwijking vanzelf kan herstellen of dat u moet worden behandeld. Een eenvoudige ingreep aan de baarmoederhals kan het ontstaan van baarmoederhalskanker tegengaan. Ernstige afwijkingen Bij sterk afwijkende cellen kan er sprake zijn van baarmoederhalskanker. Verder onderzoek en behandeling door de gynaecoloog zijn dan zeker nodig.


Hoe gaat het verder? Vier weken nadat het uitstrijkje is gemaakt, kunt u de praktijk bellen voor de uitslag. De uitslag bepaalt wanneer u het volgende uitstrijkje moet laten maken. Een uitstrijkje wordt vaak beschreven met Pap-codes. Als bij uw uitslag een Pap-code wordt genoemd, kunt u aan de hand van onderstaand schema controleren wat daarmee wordt bedoeld. Uitslag Pap Pap Pap 3a Pap 4 Pap

0 1 2 en 3b en

uitstrijkje niet goed te beoordelen; herhalen na 6 weken. uitstrijkje in orde; normale baarmoedercellen; herhalen na 5 jaar. geringe afwijkingen; het uitstrijkje wordt na 6 maanden herhaald en op HPV onderzocht. matig ernstige afwijkingen: naar de gynaecoloog.

5

ernstige afwijkingen: kan kanker zijn; naar de gynaecoloog.

Soms is het nodig het uitstrijkje eerder te herhalen. Bijvoorbeeld: •

bij abnormale vaginale afscheiding of

•

als er onverwacht vaginaal bloedverlies optreedt (zoals na het vrijen, tussen twee menstruaties of na de overgang).

Wacht dan niet op het bevolkingsonderzoek, maar maak een afspraak voor het spreekuur.

Meer informatie Meer informatie over HPV, het uitstrijkje en baarmoederhalskanker vindt u op http://www.bevolkingsonderzoeknaarbaarmoederhalskanker.nl Heeft u nog vragen? Als u na het lezen van deze brief nog vragen heeft, dan kunt u daar bij een volgend contact op terugkomen.


NHG-Patiëntenbrief HPV en baarmoederhalskanker Versiedatum: maart 2009 Deze patiëntenbrief is bedoeld als ondersteuning van het consult door de huisarts. De huisarts geeft de brief mee aan patiënten met de betreffende ziekte of aandoening. De tekst gaat ervan uit dat de patiënt al door de huisarts is gezien en dat de informatie uit de brief is besproken. De adviezen in de brief gelden alleen voor mensen bij wie de diagnose is gesteld. De informatie dient niet als vervanging van een consult door de huisarts. Bedenk bij het lezen dat uw gezondheidssituatie anders kan zijn dan in de teksten wordt beschreven. Wat is HPV? Bijna iedereen komt in zijn of haar leven in aanraking met HPV. Deze Humaan PapillomaVirussen (HPV) leven op of in de huid en slijmvliezen. Er zijn meer dan honderd verschillende soorten HPV. De meeste geven geen klachten. Sommige kunnen wratten, andere kunnen na jaren kanker veroorzaken. Deze brief gaat over de HP-Virussen die baarmoederhalskanker kunnen veroorzaken. Wat zijn de verschijnselen? Een infectie met HPV verloopt vaak ongemerkt. Het afweersysteem van uw lichaam pakt het virus aan en ruimt het op. Vaak is HPV binnen een jaar uit uw lichaam verdwenen. Soms blijft het virus veel langer in uw lichaam zonder dat u daar iets van merkt. Sommige soorten HPV kunnen op den duur baarmoederhalskanker veroorzaken. Het zijn de virussen HPV16 en HPV18 die 70% van de gevallen van baarmoederhalskanker veroorzaken. De rest wordt door andere soorten HPV veroorzaakt. Baarmoederhalskanker komt gelukkig maar weinig voor. In Nederland krijgt ongeveer één op de 160 vrouwen gedurende hun leven baarmoederhalskanker. Heel zelden veroorzaakt HPV ook andere vormen van kanker zoals: anus-, penis-, vagina- en keelkanker. Hoe ontstaat een HPV-infectie? De virussen die baarmoederhalskanker kunnen veroorzaken zijn erg besmettelijk. Iemand die seksueel actief is komt altijd wel met het virus in aanraking. HPV wordt overgedragen door contact tussen de slijmvliezen van de penis, vagina of anus. Het virus kan ook op de onderbuik en billen zitten en tijdens het vrijen via de huid, vingers of mond worden overgedragen. Adviezen Vrijen met een condoom verkleint de kans op besmetting met HPV, maar beschermt zeker niet volledig tegen HPV. Het virus zit ook op de huid rondom de geslachtsorganen. Vaccinatie Vaccinatie kan het aantal vrouwen dat baarmoederhalskanker krijgt nog kleiner maken. Meisjes van twaalf krijgen in Nederland een uitnodiging om zich te laten inenten (vaccineren) tegen HPV. Ze krijgen drie prikken: de eerste prik, een maand later een tweede prik, en 5 maanden na de tweede prik een derde prik. Na de drie prikken zijn de meisjes beschermd tegen infectie met HPV16 en 18. Als een meisje of jonge vrouw al seksuele contacten heeft gehad, dan is de kans dat zij al met HPV in aanraking is gekomen redelijk groot. Heeft zij één seksueel contact gehad, dan is de kans dat vaccinatie ook dan nog helpt redelijk groot. Bij meer seksuele contacten wordt het onzeker of vaccinatie nog wel zin heeft. Jongens worden niet ingeënt, omdat onduidelijk is of daardoor de kans op baarmoederhalskanker bij vrouwen vermindert. Als zij HPV hebben kunnen ze het virus overdragen.


Omdat de vaccinatie niet tegen alle soorten HPV beschermt, is het voor elke vrouw belangrijk om vanaf haar dertigste aan het bevolkingsonderzoek naar baarmoederhalskanker mee te doen. Bevolkingsonderzoek naar baarmoederhalskanker Bij het bevolkingsonderzoek wordt eens in de vijf jaar een uitstrijkje gemaakt van de baarmoedermond. Als er bij het uitstrijkje kleine afwijkingen worden gezien, moet het uitstrijkje na zes maanden worden herhaald. Dan wordt het uitstrijkje getest op HPV. Door het bevolkingsonderzoek kan baarmoederhalskanker vroegtijdig worden opgespoord. U krijgt vanaf uw dertigste verjaardag iedere vijf jaar een uitnodiging. De laatste is als u zestig bent. Zodra u de oproep (via de post) heeft ontvangen kunt u de praktijk bellen voor een afspraak. Medicijnen Er zijn geen medicijnen tegen de virussen die baarmoederhalskanker veroorzaken. Hoe gaat het verder? Natuurlijk blijft het van belang dat vrouwen bij klachten onderzoek laten doen. Oók als ze gevaccineerd zijn of kort geleden een uitstrijkje hebben laten maken. Klachten zijn bijvoorbeeld: - abnormale vaginale afscheiding of - onverwacht vaginaal bloedverlies (zoals na het vrijen, tussen twee menstruaties of na de overgang). Maak bij dit soort klachten een afspraak voor het spreekuur. We maken dan (opnieuw) een uitstrijkje en kijken of verder onderzoek nodig is. Door de HPV-vaccinatie en het bevolkingsonderzoek maken we de kans op baarmoederhalskanker heel klein. Wordt baarmoederhalskanker in een vroeg stadium ontdekt, dan is het vaak nog goed te behandelen. Meer informatie Kijk voor meer informatie over de HPV-infectie en vaccinatie op www.prikenbescherm.nl. Op www.bevolkingsonderzoeknaarbaarmoederhalskanker.nl vindt u informatie over HPV, het uitstrijkje en baarmoederhalskanker.


L A B O R A T O R IU M FO R M U L IER B EVO L K IN G SO N D ER Z O EK B A A R M O ED ER H A L SK A N K ER

Bevolkingsonderzoek Oost Baarmoederhalskanker Piet Heinstraat 19 7511 JE Enschede t 053 48 00 520

ld

f 053 43 47 551 www.bevolkingsonderzoekoost.nl [email protected]

Geachte mevrouw,

e

Hierbij ontvangt u de uitnodiging om deel te nemen aan het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker. Verdere informatie over het onderzoek vindt u in de bijgesloten brief en folder.

e

Denkt u eraan dit laboratoriumformulier mee te nemen naar uw huisarts!

Bij niet-deelname achterzijde invullen (z.o.z.)

BSN

1. Datum uitstrijk

dag

maand

rb

G e g e ve ns hie ro nd e r in te vulle n d o o r d e (huis)arts

6. Datum laatste menstruatie

jaar

2. Aanleiding uitstrijk 1 BVO 2 BVO-herhaling wegens onbeoordeelbaarheid

vo

4. Methode uitstrijk (vult het laboratorium in)

5. Klachten 0 geen 1 abnormaal bloedverlies (toelichting)

2 contactbloedingen 9 anders

dag

maand

jaar

7. Menstruatiepatroon 0 geen 1 regelmatig 2 onregelmatig 3 menopauze 4 postmenopauze (> 1 jaar geen menstruatie) 9 anders

o

3. Uitstrijk door 1 huisarts 2 gynaecoloog 3 doktersassistente 9 anders

Lab-CIS nr

x onbekend

8. Anticonceptie 0 geen 1 hormonaal 2 IUD 9 anders

12. Aspect Cervix 1 normaal 2 niet gezien 3 abnormaal/verdachte portio

13. Lactatie 3 lactatie (duur in weken) 4 postlactatie (indien minder dan 2 maanden) n niet van toepassing AGB code (noodzakelijk voor betaling) Aanvragend arts

x onbekend 9. Gebruik hormonen (anders dan anticonceptie) 0 geen 1 wel x onbekend 10. Opmerkingen (zoals eerdere ingrepen en HPV-vaccinatie) 0 geen 1 wel, namelijk

ruimte voor stempel arts

Naam eigen huisarts (indien niet uitstrijkend arts) Datum ontvangst formulier in laboratorium dag

11. Wordt niet gebruikt Handleiding uitnodigen bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker 2011 - pagina 31

maand

jaar

antwoordkaart

INVULLEN BIJ NIET-DEELNAME BEVOLKINGSONDERZOEK BAARMOEDERHALSKANKER Wilt u dit deel invullen als u geen uitstrijkje laat maken. U kunt dit formulier (gratis) terugsturen naar antwoordnummer 2165 7500 WB Enschede. Uw gegevens zijn beschermd door een privacy reglement. Ik laat nu geen uitstrijkje maken, omdat (a.u.b. aankruisen wat van toepassing is) ik minder dan twaalf maanden geleden een uitstrijkje heb laten maken ik zwanger ben, met als vermoedelijke bevallingsdatum (ongeveer 6 maanden na de bevalling krijgt u een nieuwe uitnodiging) ik net bevallen ben, bevallingsdatum (ongeveer 6 maanden na de bevalling krijgt u een nieuwe uitnodiging) ik een andere reden heb, namelijk

Ik wil nooit meer uitgenodigd worden, omdat (u ontvangt geen uitnodiging meer) mijn baarmoeder, inclusief baarmoederhals is verwijderd (raadpleeg bij twijfel uw huisarts) ik een andere reden heb, namelijk

Datum

Handtekening

Alleen een formulier met uw handtekening wordt in behandeling genomen Hieronder niets invullen a.u.b. dit is de achterkant van het laboratoriumformulier voor de (huis)arts.

9-2010 9-2007


INVULLEN BIJ NIET-DEELNAME BEVOLKINGSONDERZOEK BAARMOEDERHALSKANKER

Naam/voorletters: Geboortedatum:

Uitnodigingsnummer:

D

L

Ik laat nu geen uitstrijkje maken, omdat (a.u.b. aankruisen wat van toepassing is) ik minder dan twaalf maanden geleden een uitstrijkje heb laten maken

E

antwoordkaart

Wilt u dit deel invullen als u geen uitstrijkje laat maken. U kunt dit formulier terugsturen of inleveren bij uw huisarts. Deze zorgt ervoor dat uw afmelding wordt doorgestuurd naar Bevolkingsonderzoek Oost. Uw gegevens zijn beschermd door een privacy reglement.

E

ik zwanger ben, met als vermoedelijke bevallingsdatum (ongeveer 6 maanden na de bevalling krijgt u een nieuwe uitnodiging)

ik een andere reden heb, namelijk

R

Ik wil nooit meer uitgenodigd worden, omdat (u ontvangt geen uitnodiging meer)

O

B

ik net bevallen ben, bevallingsdatum (ongeveer 6 maanden na de bevalling krijgt u een nieuwe uitnodiging)

mijn baarmoeder, inclusief baarmoederhals is verwijderd (raadpleeg bij twijfel uw huisarts)

ik een andere reden heb, namelijk

V

Datum

O

Handtekening

Alleen een formulier met uw handtekening kan in behandeling worden genomen.


Advies opbergsysteem laboratoriumformulieren Inhoud opbergsysteem (klapper) 1. Alle lab.formulieren voor het huidige oproepjaar + afmeldformulieren 2. Zwangeren van het voorgaande jaar die nog in aanmerking komen voor een uitstrijkje 6 maand na de bevalling. Om deze groep niet uit het oog te verliezen adviseren wij u de naam van de vrouw vast in de agenda te zetten in de maand waarin ze moet worden uitgenodigd, dus 6 maanden na de bevalling. 3. Laboratoriumformulieren van vrouwen die niet hebben gereageerd op de uitnodiging en herinnering Wat te doen met de “overgebleven” laboratoriumformulieren van voorgaande oproepjaren? UE: Afmeldformulier dient door betreffende vrouw te worden ingevuld en ondertekend: vervolgens insturen aan Bevolkingsonderzoek Oost. (Ten behoeve hiervan is ook een speciale brief beschikbaar, die naar de vrouwen met UE kan worden verstuurd) Zwangeren:

6 mnd na bevalling oproepen

Miskraam/abortus:

6 mnd. na miskraam/abortus provocatus oproepen

Weigeraars:

Afmeldformulier (achterzijde lab. formulier) dient door betreffende vrouw te worden ingevuld en ondertekend: vervolgens registreren in computer en formulier insturen aan Bevolkingsonderzoek Oost.

Non respondenten*:

Afmeldformulier laten invullen door vrouw en deze opsturen naar Bevolkingsonderzoek Oost

Uit praktijk vertrokken:

het lab.formulier toevoegen aan medisch dossier voor de nieuwe huisarts (verwijder naam huisarts+AGB-code) en aan de nieuwe huisarts doorgeven dat mevrouw nog in aanmerking komt voor bevolkingsonderzoek. U kunt ook het laboratoriumformulier terugzenden naar Bevolkingsonderzoek Oost dan probeert deze de vrouw alsnog rechtstreeks uit te nodigen op haar nieuwe adres.

Afmeldformulieren:

Ingevulde en ondertekende afmeldformulieren kunnen eventueel vergezeld van het betreffende laboratoriumformulier worden verzameld en eenmaal per maand worden verzonden naar Bevolkingsonderzoek Oost, Antwoordnummer 2165, 7500 WB ENSCHEDE

*Non respondent= niet reageren op uitnodiging. We adviseren bij non-respondenten in de computer een memo of attentieregel te plaatsen ‘niet geweest bvo 2011’ zodat de vrouw hier bij een volgend contact op kan worden geattendeerd.


  

      







     Aanvraag voorbedrukte laboratoriumformulieren, in het kader van het  bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker, voor de volgende cliënten:   





































































      


Het gebruik van laboratoriumformulieren / afmeldformulieren Voor Bevolkingsonderzoek: Gebruik uitsluitend de voorbedrukte laboratoriumformulieren mét Uitnodigingsnummer en Barcode! Indien een HIDHA, een HAIO of een andere functionaris het uitstrijkje maakt, is het van belang dat op het lab-formulier de AGB-code van de praktijk wordt ingevuld. Ook waarnemers moeten de code van de praktijkhoudende huisarts invullen. Uitnodigingnummer + Barcode zijn belangrijk bij: de uitbetaling van het uitstrijktarief aan de huisarts en de automatische verwerking van de uitslag bij het laboratorium en de screeningsorganisatie. Uitbetaling van het oproeptarief vindt plaats op basis van het aantal aan u toegezonden voorbedrukte laboratoriumformulieren. Afmeldformulieren: Deze dienen te worden meegestuurd met de eerste uitnodiging. Zie samenstelling uitnodigingssets in het draaiboek (hoofdstuk 1). Herhaaluitstrijkjes na een afwijkende uitslag in het kader van bevolkingsonderzoek (Pap 2 of hoger): ALTIJD MEDISCHE INDICATIE! Dus formulier medische indicatie van het lab invullen. Alleen bij de uitslag Pap 0 (=onbeoordeelbaar): kan het uitstrijkje 1 x op basis van het bevolkingsonderzoek worden herhaald: hiervoor ontvangt u van ons van tevoren automatisch een voorbedrukt formulier met uitnodigingsnummer. Afmeldprocedure Indien vrouwen niet willen deelnemen aan het bevolkingsonderzoek naar Baarmoederhalskanker dienen zij zich officieel af te melden middels het afmeldformulier. Deze worden op naam meegestuurd met de laboratoriumformulieren. Ook als vrouwen eenmalig niet willen deelnemen, moeten zij zich afmelden. Het ondertekende formulier wordt in de praktijk afgegeven zodat de afmelding kan worden verwerkt in de administratie. Ingevulde en ondertekende afmeldformulieren kunnen, evt. vergezeld van het betreffende laboratoriumformulier, worden verzameld en eenmaal per maand worden verzonden naar Bevolkingsonderzoek Oost, antwoordnummer 2165, 7500 WB ENSCHEDE. Vrouwen wonende in bijv. Duitsland komen niet in aanmerking voor het Bevolkingsonderzoek, voorwaarde is nl. dat de vrouw bij een Nederlandse gemeente staat ingeschreven. Voor deze vrouwen ontvangt u daarom ook geen voorbedrukte blauwe formulieren. Een betreffende vrouw die toch graag eens in de vijf jaar een uitstrijkje wil laten maken: - heeft dus geen recht op gratis uitstrijk in het kader van het BVO - moet in principe consult + lab. kosten zelf betalen. (er wordt in dit geval nl. géén uitstrijktarief betaald aan de h.a. door Bevolkingsonderzoek Oost). Gebruik een wit medisch indicatieformulier, vul bij rubriek “aanleiding uitstrijk” in: controle-uitstrijk, geen recht op BVO, patiënt woonachtig in Buitenland - de kosten kán zij proberen te declareren bij haar verzekering, de kosten worden door de ene zieketekostenverzekeraar wél vergoed en door een andere weer niet. Bij uitslag PAP 0: Een PAP 0 krijg je als er geen endocervicale cellen zijn aangetroffen in het uitstrijkje en er bij het invullen van het laboratoriumformulier ‘cervix niet gezien’ is ingevuld. De vrouw ontvangt vanzelf eenmalig een nieuw laboratoriumformulier van Bevolkingsonderzoek Oost. Zij dient dit mee te nemen bij de afspraak voor het uitstrijkje. Dit uitstrijkje dient 6 weken na het 1e uitstrijkje afgenomen te worden.


Aanvullende informatie herhaaladviezen: (volg in elk geval altijd het advies op van het laboratorium!) Bij uitslag PAP 2: Na 6 maanden herhalen op medische indicatie, gebruik medische indicatie lab. formulier. Op dit formulier wordt de mogelijkheid aangeboden het uitstrijkje te screenen op HPV. Dit wordt geadviseerd. Wel is het belangrijk dat u dit met de betreffende vrouw bespreekt. Zij moet hier toestemming voor geven. Indien uitslag van dit uitstrijkje normaal is (PAP 1) wordt er nog eenmaal een herhalingsuitstrijkje gemaakt na 12 maanden (ook op medische indicatie). Indien uitslag wederom normaal is, valt de vrouw vervolgens weer in het BVO-circuit. Indien de uitslag wederom PAP 2 is en de HPV screening is positief, dient de vrouw worden doorverwezen naar de gynaecoloog. Voor PAP 3a geringe dysplasie geldt hetzelfde herhaaladvies als voor PAP 2. In beide gevallen volgen dus na de eerste afwijkende diagnose twee medische-indicatie uitstrijkjes. PAP 3a matige dysplasie van plaveiselepitheel of gering atypisch endometrium wordt doorverwezen naar de gynaecoloog. Hij houdt dan na uitgebreider onderzoek en eventueel therapie dezelfde controle-intervallen aan als de huisarts bij PAP 2 en 3a (geringe). Bij de uitslag ECC- (PAP 1, doch géén endocervicale cellen gevonden): - bij cervix à vue tijdens het uitstrijken: herhaaladvies 5 jr. bij cervix niet (of onzeker) à vue tijdens het uitstrijken: de uitslag wordt dan automatisch een PAP 0. De betreffende vrouw krijgt van Bevolkingsonderzoek Oost een nieuw laboratoriumformulier met uitnodigingsnummer opgestuurd. Het uitstrijkje dient herhaald te worden na 6 weken. Voor een correcte administratieve afhandeling dient u hiervoor altijd het voorbedrukte laboratoriumformulier te gebruiken!


Aandachtspunten bij het invullen van het laboratoriumformulier •

Gebruik voor een uitstrijkje in het kader van het Bevolkingsonderzoek ALTIJD een voorbedrukt laboratoriumformulier waarop o.a. uitnodigingsnummer en streepjescode vermeld staan. Wanneer dit formulier niet op de praktijk aanwezig is, vraag het formulier per fax, per e-mail of eventueel per telefoon aan bij Bevolkingsonderzoek Oost, dan heeft u binnen enkele dagen het juiste formulier in huis!

•

Controleer samen met de vrouw de eigen naam, (+evt. naam echtgenoot) en geboortedatum.

•

Controleer of de AGB-code + naam huisarts ingevuld zijn. Indien een HIDHA, HAIO, een waarnemer of een andere functionaris het uitstrijkje maakt: de AGB-code van de praktijkhoudende huisarts invullen.

•

Rubriek 4, Methode: wordt door laboratorium ingevuld.

•

Rubriek 5, Klachten onder abnormaal bloedverlies wordt verstaan: alle bloedingen buiten de menstruatie om, bijvoorbeeld contactbloeding, tussentijdse bloeding, bloeding (post) menopauze; (na gedurende 1 jaar geen menstruatie gehad te hebben). Heftige menstruaties worden in deze rubriek niet als klacht genoteerd.

•

Rubriek 6, Datum laatste menstruatie: hiermee wordt de eerste dag van de laatste menstruatie bedoeld en is een belangrijk gegeven voor het lab. Om bij de beoordeling van het preparaat rekening te houden met de fase in de cyclus. (Tip: het is handig bij de bepaling van deze datum een kalendertje bij de hand te hebben).

•

Rubriek 9, Gebruik hormonen: (anders dan anticonceptie) hiermee wordt bedoeld: het gebruik van medicatie tegen overgangsklachten zoals bijvoorbeeld Premelle, Activelle, Klinogest, Synapausevaginaalcreme of een medicatie na borstkankerbehandeling bijv. Tamoxifen. ( Hier worden dus niet bedoeld hormonen bij schildklierafwijkingen)

•

Rubriek 10, Opmerkingen: vermeld hier alle maligniteiten uit het verleden en/of eventuele chemobehandelingen

•

Rubriek 12, Aspect cervix: is een belangrijke rubriek. U dient deze zorgvuldig in te vullen. Wanneer tijdens de uitstrijk de portio niet is gezien of hierover onzekerheid bestaat “niet gezien” aankruisen. Bij ECC- (endocervicale cellen ontbreken) geeft dat de uitslag pap 0. Het uitstrijkje kan dan eenmaal worden herhaald in het kader van het bevolkingsonderzoek na 6 weken. U krijgt daarvoor een nieuw voorbedrukt laboratoriumformulier opgestuurd door Bevolkingsonderzoek Oost. Bij ECC- geen afwijkingen gevonden en aspect cervix normaal wordt de uitslag pap 1. In de meeste gevallen moet hier dus “1 normaal” worden aangekruist. “3 abnormaal/verdachte portio” komt zeer zelden voor.

•

Rubriek 13, Lactatie: borstvoeding is geen contra-indicatie meer. Indien de vrouw borstvoeding geeft of hiermee minder dan 2 maanden geleden is gestopt moet dit hier worden ingevuld. (Anders ‘niet van toepassing’ aankruisen)

•

Plaats een praktijkstempel rechts onderaan het formulier.


Steriliseren van het speculum Na het maken van een uitstrijkje dient men: - -

het speculum gedurende minimaal 10 min. Laten weken in een bak/emmertje met desinfectans (bijv. water met een Stafilex-tablet = chlooroplossing 0,1%) vervolgens het speculum huishoudelijk schoonmaken en steriliseren.

Het instrumentarium dat met bloed in aanraking kan komen (dus ook het speculum) dient na reiniging gesteriliseerd te worden. Sterilisatie van instrumentarium in de huisartsenpraktijk geschiedt in veel gevallen nog met een “hete lucht sterilisator” maar dit is niet toereikend. Wij willen alle huisartsen die hun sterilisator gaan of moeten vervangen adviseren een autoclaaf aan te schaffen. De voorkeur gaat hierbij uit naar een eenvoudige sterilisator, voorzien van een CE-markering, met een voorziening om instrumenten aan het eind van het proces te kunnen drogen. Voor algemene richtlijnen voor het steriliseren van instrumentarium verwijzen wij u naar de website van de werkgroep infectie preventie: www.wip.nl

Tip: In een van de bezochte praktijken kwam de adviseur preventie een erg handig speculum met LED verlichting tegen (zie afbeelding). De voordelen zijn naast de hygiëne (wegwerpsysteem) vooral het uitstekende gerichte licht bij het onderzoek.


Cervixuitstrijken door praktijkassistentes / voorbeeld protocol Benodigdheden: • • • • • • • •

Afgesloten behandelruimte (ongestoord door telefoon) Behandelbank Speculum Verzendpotje met medium, voorzien van naam en geb.datum Afnamemateriaal (cervixbrush) Potlood Handschoenen Inlegkruisje

Methode: • Laboratoriumformulier klaarleggen +naam, geb.datum op verzendpotje vermelden • Vrouw ontvangen • Formulier samen met de vrouw invullen, tevens voorbedrukte gegevens controleren • Uitleg geven en vrouw kleedruimte wijzen • Vrouw laten uitkleden (onderlichaam bloot) • Materialen binnen handbereik klaarleggen: speculum, cervixbrush, medium • Handen wassen, handschoenen aan • Speculum voorverwarmen (onder lauwwarm water) • Speculum inbrengen, zorg dat je de baarmoedermond goed in zicht krijgt • Afstrijk van de portio maken met de cervixbrush. Als dit niet lukt of bij afwijkende bevindingen, de arts raadplegen. Bij veel slijm aan de baarmoedermond, dit met een gaasje m.b.v. een korentang eerst verwijderen, hierna uitstrijkje maken. • Top van de cervixbrush afschuiven en in potje met medium doen, goed afsluiten • Speculum verwijderen • Inlegkruisje aanbieden • Vrouw kan zich weer aankleden • Laboratoriumformulier controleren op volledigheid, aspect cervix nu invullen (bij bijzonderheden of twijfel -> aantekening in EMD/med. Journaal maken). • Materialen opruimen en schoonmaken, verzending naar het lab. regelen. • Registreren in de cervixmodule van de computer dat het uitstrijkje is gemaakt. Standaarden:

Procedure moet binnen 15 minuten klaar zijn. Niet meer dan 10% PAP 0 of ECC- uitslagen


Voorbeeld voor schriftelijke werkafspraken Onderstaand schema is slechts een voorbeeld voor schriftelijke werkafspraken rond een apart uitstrijk spreekuur, waarin deze taak naar de praktijkassistente gedelegeerd is. U kunt de afspraken aanpassen naar uw eigen situatie. Voorbeeld! Onderwerp: uitstrijk spreekuur van de assistente 1. 2.

Het aparte uitstrijk spreekuur wordt in principe gepland op dag(en): ……….. tijd: ……… De patiënt is tijdens het maken van de afspraak in kennis gesteld dat de assistente het uitstrijkje verricht. 3. Afgesproken is dat tijdens dit spreekuur de mogelijkheid bestaat om de arts te raadplegen ( zie bijlage “ indicaties om de huisarts te consulteren”) 4. Tijdens dit spreekuur heeft de assistente de beschikking over een spreek- onderzoekskamer. 5. Tijdens dit spreekuur wordt de assistente niet gestoord door telefoon of balie. 6. De assistente heeft de taak om voldoende uitstrijkmateriaal in voorraad te houden. 7. De assistent draagt zorg voor verzending naar het laboratorium. 8. De assistente draag zorg voor een correcte verslaglegging in de cervixmodule van het HIS 9. Afgesproken is dat de huisarts en de assistente in de begintijd het uitstrijkspreekuur evalueren. 10. De huisarts en assistente plannen een evaluatiegesprekje na bijv. een half jaar aan de hand van de uitslagen ( i.v.m. niet meer dan 10% PAP 0 of ECC- uitslagen) 11. De assistent draagt zorg voor het schoonmaken en steriliseren van het instrumentarium. 12. Afgesproken is dat de assistente de (bij )scholingsavonden bezoekt die o.a. door ROSET georganiseerd worden.


Cervixuitstrijken door praktijkassistentes: uitgebreid stappenplan Voor het onderzoek: De afspraak: • •

• • • • •

Maak een afspraak met de vrouw op een moment buiten haar menstruatieperiode. Geef aan dat er geen uitstrijk in het kader van het bevolkingsonderzoek hoeft te worden gemaakt indien de vrouw een uterus extirpatie heeft ondergaan waarbij de cervix is verwijderd of als er korter dan 1 jaar geleden een uitstrijkje voor pathologisch onderzoek is gemaakt. (de vrouw dient zich dan wel officieel af te melden). Geef aan dat bij zwangerschap het maken van een uitstrijk wordt uitgesteld tot zes maanden na de bevalling. ( na een doorgemaakte miskraam, geldt dezelfde termijn als na een bevalling). Geef aan dat de vrouw, als ze dat wil, iemand mag meenemen. Leg uit dat een lege blaas het onderzoek vergemakkelijkt. Vraag of de vrouw gynaecologische klachten heeft, evt. eerst huisarts raadplegen. Maak duidelijk wie het uitstrijkje gaat verrichten, de assistente of de huisarts.

Materialen: Zorg dat alles voor het onderzoek klaar ligt: • Speculum, evt. virgo-speculum, glijmiddel • Cervixbrush • Verzendpotje met mediumvloeistof, voorzien van naam+geb. datum vrouw • Onderzoeksbank met afdekpapier • Goede verlichting • Krukje om tijdens het uitstrijkje op te zitten • Handschoenen • Eventueel handspiegel voor het geval de vrouw wil meekijken • Korentang en gaasjes voor verwijderen van teveel slijm rond portio • Inlegkruisje of maandverband Voorlichting: • • • • • • • • •

De vrouw binnenroepen en uitnodigen om eerst even plaats te nemen aan het bureau. Eventueel uitleggen waarom praktijkassistentes de uitstrijkjes maken. Alleen in relevante situaties vragen naar gevoelens patient t.o.v het uitstrijkje bijv. vragen “ziet u er tegenop?”, ingaan op eventuele voorgeschiedenis. Belemmeringen of angsten proberen boven water te krijgen en te bespreken. Uitleg geven en rust creëren. Als de vrouw voor het eerst komt voor een uitstrijkje, dan duidelijk uitleggen hoe het onderzoek verloopt. Laat de materialen en instrumenten die u gebruikt aan de vrouw zien en geef er kort en duidelijk uitleg bij. Vul samen met de vrouw het laboratoriumformulier in en zet meteen de naam en geb.datum van de vrouw op het etiket van het verzendpotje! Neem, in verband met privacygevoelige aspecten zorgvuldigheid in acht: kies een rustig vertrek, zorg dat u beiden kunt zitten. De vrouw is bij dit gesprek nog aangekleed. Vraag of ze al eerder een gynaecologisch onderzoek heeft gehad. Vraag of de vrouw de informatiefolder over dit bevolkingsonderzoek gelezen heeft. Geef zonodig algemene informatie over het onderzoek. Geef duidelijk aan welke kleding de vrouw uit moet doen (onderlichaam bloot)


Algemeen: • • • •

Stel u niet normatief op ten aanzien van de levensstijl, seksuele voorkeur en het uiterlijk van de vrouw. Wijs de vrouw de kleedruimte Indien er geen speciale afgesloten ruimte is, geef haar dan toch privacy bij het uitkleden. Ondertussen kun je voorbereidingen treffen voor het maken van het uitstrijkje.

Het onderzoek: • • • • • • • • •

Trek de handschoenen aan Zet het verzendpotje met medium klaar en draai alvast de afsluitdop eraf. Laat de vrouw op de bank plaatsnemen (billen zo ver mogelijk naar het uiteinde van de tafel) Verwarm het speculum onder de (lauwwarme) kraan, laat de vrouw evt. het speculum voelen aan de binnenzijde van het bovenbeen. Vraag of de vrouw de handen onder haar billen wil leggen (het bekken kantelt dan en zodoende is de baarmoedermond makkelijker te vinden). Spreid eerst de buitenste, dan de binnenste schaamlippen, vraag de vrouw of ze even mee wil persen. Breng het speculum diagonaal naar beneden toe naar binnen (de schuine hoek voorkomt aanraking en/ of irritatie van de plasuitgang) Vraag de vrouw te stoppen met persen en draai het speculum in horizontale stand terwijl u het diep naar beneden inbrengt. De baarmoedermond is zo beter te vinden. Open het speculum, zoek de portio op en zorg dat je deze goed te zien krijgt. (belangrijk!) Evt. speculum vastzetten. Indien nodig, bijv. bij veel slijm, de cervix schoon deppen (korentang en gaasje).

De uitstrijk maken: • •

De cervixbrush 2 maal stevig ronddraaien met het puntje van de brush in de baarmoedermond om endocervicale cellen te verzamelen. Top van de cervixbrush afschuiven en in het potje met medium doen, goed afsluiten.

Het speculum verwijderen: • • • • • • • • •

Maak het speculum los Het speculum in geopende stand een stukje naar voren halen totdat de baarmoedermond niet meer op het onderste blad van het speculum rust. U draait het speculum naar de uitgangspositie en sluit intussen de speculumbladen (niet helemaal sluiten, het slijmvlies van de vaginawanden kan ertussen komen). Let erop dat er geen haartjes tussen het scharnierwerk zitten als u het speculum verwijderd. Bied de vrouw een inlegkruisje of maandverbandje aan. Laat de vrouw zich eerst aankleden voor de nabespreking. Informeer of de vrouw nog vragen heeft over het onderzoek. Informeer de vrouw over de wijze waarop zij de uitslag ontvangt. Check de contactgegevens van de vrouw

Eventuele bijzonderheden vermelden bij opmerkingen of in het medisch journaal! In computersysteem de datum vastleggen waarop het uitstrijkje gemaakt is. (zie hiervoor de handleiding Cervixmodule van het huisartseninformatiesysteem).


Tips: • • • • • •

Praat tijdens het onderzoek niet over koetjes en kalfjes om de vrouw af te leiden maar vertel wel steeds wat u doet. Zorg dat tijdens het onderzoek niemand onverwachts binnen kan komen (een idee is: een bordje op de deur met de tekst: verboden toegang). Zorg tenminste voor een gordijn of scherm voor de onderzoeksbank. Gebruik geen uitdrukkingen die een waardeoordeel inhouden ( bijv. “dat ziet er mooi uit”). Gebruik geen vaktaal. Vermijd aanraking van de clitoris en plasuitgang. Houd zoveel mogelijk oogcontact.


Cervixuitstrijken door praktijkassistentes: indicatie om de huisarts te consulteren Voor het onderzoek: Telefonisch bij het maken van de afspraak naar eventuele klachten vragen. Bij duidelijke klachten op het spreekuur van de arts inplannen (evt. samen doen). 1. Als deze klachten in het voorgesprek voor het uitstrijkje naar boven komen, dan de arts raadplegen/ mee laten kijken. 2. Contactbloedingen: d.w.z. bloedverlies na coïtus of een makkelijk bloedende cervix bij lichamelijk onderzoek. 3. Tussentijds bloedverlies op een wisselend tijdstip in de cyclus, dat niet verklaard kan worden door het gebruik van orale anticonceptie, een vaginale of cervicale infectie of door een laesie van de vulva of de vagina. 4. Bloedingen optredend nadat de menopauze langer dan een jaar geleden is ingetreden. 5. In alle gevallen gaat het dus om bloedverlies buiten de normale periode van de menstruatie om. Soms is het maar een beetje bloedverlies en kan het zich alleen als bruinige afscheiding presenteren. 6. Andere vaginale klachten (zoals fluor) of onderbuikspijn zijn in de regel geen indicatie voor een uitstrijkje. Tijdens het onderzoek: Praktische problemen: 1. De cervix is moeilijk in beeld te brengen. 2. Je hebt de cervix in beeld maar het lukt niet een uitstrijkje af te nemen. Afwijkende bevindingen: 1. Afwijkingen aan de cervix, bijv. zwelling, onregelmatig oppervlak, poliep, andere “verdachte” afwijkingen: altijd eerst de arts mee laten kijken om te beoordelen of de uitstrijk wel/niet gemaakt kan worden. 2. Afwijkingen elders die je wilt bespreken (denk aan bijv. een verzakking). 3. Overmatige fluor waar de vrouw ook klachten van heeft of die je niet vertrouwt (denk aan SOA). Na het onderzoek: Over de patiënt: Je hebt dingen bemerkt waar je de arts over wilt raadplegen, denk bijv. aan extreem angstige patiënt/ of opvallende afwijkingen die je gezien hebt, of iets wat de patiënt je verteld heeft en wat je wilt bespreken met de arts. Over jezelf: Je hebt dingen bij jezelf bemerkt die je met de arts wilt bespreken. Bespreek dit altijd, het helpt je om het steeds beter te doen. (bijv. je twijfelt aan jezelf of je het wel goed hebt gedaan of gezien. Je had moeite met een bepaalde patiënt. Je vindt bepaalde handelingen nog moeilijk etc.…)


Achtergrondinformatie Samenvatting NHG praktijkwijzer. Volledige versie te downloaden op http://nhg.artsennet.nl/. Waarom cervixscreening? Sinds 1989 wordt het Bevolkingsonderzoek Baarmoederhalskanker uitgevoerd. Door het maken van uitstrijkjes is het mogelijk om veranderingen aan de baarmoederhals en voorstadia van baarmoederhalskanker te ontdekken die nog geen klachten geven. Wanneer in een vroeg stadium afwijkingen worden geconstateerd, is vaak een minder ingrijpende behandeling mogelijk dan wanneer de aandoening pas in een laat stadium wordt ontdekt. Ongemak, pijn en invaliderende behandelingen kunnen zo grotendeels worden voorkomen. In Nederland worden jaarlijks ongeveer 650.000 uitstrijkjes gemaakt. Per jaar worden circa 600 nieuwe gevallen van baarmoederhalskanker vastgesteld, waarvan de helft bij vrouwen die onvoldoende of nooit gescreend zijn. De opkomst bij het bevolkingsonderzoek is lager onder vrouwen uit Marokko, Turkije, Suriname, de Nederlandse Antillen en Aruba, vrouwen onder de veertig jaa, in stedelijke gebieden en met een lage sociaal-economische status. Als voorstadia van cervixcarcinoom komen dysplastische afwijkingen voor, de zogenoemde cervicale intraepithelialeneoplasie (CIN-laesies). CIN1-, CIN2- en CIN3 laesies representeren respectievelijk geringe, matige en ernstige dysplasie. Deze voorloperlaesies zijn niet noodzakelijkerwijs opeenvolgend. CIN3 laesies kunnen ook zeer snel ontstaan. Baarmoederhalskanker is een relatief zeldzame ziekte, waaraan in Nederland per jaar ongeveer 250 vrouwen overlijden. Meestal betreft het vrouwen tussen de 30 en 60 jaar. Sinds de invoering van het bevolkingsonderzoek is het aantal vrouwen dat baarmoederhalskanker krijgt, bijna gehalveerd. Opzet De cervixscreening gebeurt iedere vijf jaar bij vrouwen van 30 tot 60 jaar. Vanaf het moment van besmetting door HPV tot het optreden van baarmoederhalskanker ligt 10 tot 15 jaar. Daarom is een uitstrijkje eens in de vijf jaar in het algemeen voldoende om een afwijking op tijd op te sporen, terwijl de kans op het missen van baarmoederhalskanker niet toeneemt. Berekend is dat screening met een interval van vijf jaar de kans op overlijden aan baarmoederhalskanker vermindert met 90 procent. Uitstrijkjes op verzoek van de patiënte zonder medische indicatie (‘opportunistische uitstrijkjes’) zijn niet geïndiceerd en worden ontraden. Deze uitstrijkjes, buiten het bevolkingsonderzoek om, komen niet meer voor vergoeding in aanmerking. De landelijke organisatie en uitvoering van het bevolkingsonderzoek vindt plaats vanuit het RIVM, die dit regionaal delegeert aan de screeningsorganisatie die een samenwerkingscontract heeft met huisartsen, patholoog-anatomen (PA-laboratoria) en gynaecologen. De screeningsorganisatie is verantwoordelijk voor de wijze van uitnodigen, het regionale oproepschema, de afstemming van voorlichting en het patiëntgebonden berichtenverkeer. Uitvoering Sinds 2006 is het Centrum voor Bevolkingsonderzoek van het RIVM programmahouder van onder andere het bevolkingsonderzoek BMHK. Men verwacht van de huisarts dat meedoen aan een bevolkingsonderzoek eisen stelt aan de kwaliteit en de uniformiteit. De huisarts wil graag goede kwaliteit leveren, maar niet omkomen in regelgeving. Daar ligt een spanningsveld vooral als het om procedures gaat.


Een van de aandachtspunten van de kwaliteit is de informatie aan de patiënte vooraf. De uitnodiging voor een uitstrijkje dient te bestaan uit de standaard uitnodigingsbrief, de meest actuele folder en het niet-deelname formulier. In de actuele uitnodigingsfolder van het RIVM wordt de hele gang van zaken bij het onderzoek beschreven; dit is verplicht volgens de Wet op het Bevolkingsonderzoek. In de uitnodigingsfolder staat informatie waarmee de vrouw een keuze kan maken om deel te nemen. Het door het NHG ontwikkelde informatiemateriaal wordt daarom extra beoordeeld door de programmacommissie van het RIVM. Conform de gang van zaken van bij het bevolkingsonderzoek borstkanker wordt vanaf 1 januari 2010 een brief met de uitslag van het onderzoek naar de vrouw verstuurd door de screeningsorganisatie. De website van het bevolkingsonderzoek (www.rivm.nl/bevolkingsonderzoeknaarbaarmoederhalskanker) geeft zowel voor publiek als professional veel achtergrond informatie over het maken van uitstrijkjes (middels een animatie), de rol van HPV, het vaccinatieprogramma, de screeningsorganisatie waar men onder valt en eventuele uitnodigingsfolders in andere talen. De uitstrijkjes worden verricht in de huisartsenpraktijk. Er zijn enkele varianten in het uitnodigingssysteem. In sommige regio’s nodigt de uitvoerende screeningsorganisatie de betreffende vrouwen uit. In andere regio’s doen de huisartsen het zelf of is er een combinatie van beide afgesproken. Uit onderzoek blijkt dat uitnodigen door de huisarts enkele belangrijke voordelen heeft: - de mogelijkheid vrouwen te selecteren bij wie om medische redenen geen uitstrijkje nodig is; - een hogere opkomst dan oproepen via de screeningsorganisatie (opkomstpercentage 69 procent versus 60 procent). - de huisarts heeft vooral meerwaarde bij groepen die een laag opkomstpercentage hebben zoals allochtone vrouwen of vrouwen met een lage SES. De hoge automatiseringsgraad onder huisartsen maakt het mogelijk om met behulp van de speciale cervixmodule de vrouwen uit te nodigen voor een uitstrijkje of een herinneringsoproep te sturen naar de vrouwen die niet op de eerste uitnodiging hebben gereageerd.


Achtergrondinformatie bij vragen voor praktijkassistenten

1. Is deelname aan het bevolkingsonderzoek verplicht? Nee, maar het wordt wel aangeraden om mee te doen. Door elke vijf jaar een uitstrijkje te laten maken, kan baarmoederhalskanker al worden ontdekt voordat er klachten optreden. Bij een dergelijke vroege ontdekking van baarmoederhalskanker is genezing in bijna alle gevallen mogelijk. Deelname aan het onderzoek is daarom in het belang van de patiënte. 2. Ik heb geen uitnodiging gehad voor het maken van een uitstrijkje en mijn buurvrouw wel. Hoe komt dat? De uitnodigingen worden verstuurd aan vrouwen die dat jaar 30, 35, 40, 45, 50, 55 en 60 jaar oud worden. Niet alle vrouwen tussen de 30 en 60 jaar krijgen dus tegelijk een uitnodiging. Bovendien krijgen sommige vrouwen geen uitnodiging omdat de uitnodigende instantie weet dat zij geen indicatie hebben voor een uitstrijkje. 3. Mijn baarmoeder is verwijderd. Kan ik de uitnodiging weggooien? In het verleden werd de baarmoeder nog wel eens verwijderd terwijl de baarmoederhals achterbleef: een ‘supravaginale’ baarmoederverwijdering. Deze ingreep vond altijd via de buik plaats. Bij vrouwen die deze ingreep hebben ondergaan, moet toch een uitstrijkje worden gemaakt. Tegenwoordig is een dergelijke operatie in onbruik geraakt en wordt de baarmoeder helemaal verwijderd, meestal via de schede. Een uitstrijkje is dan niet meer nodig. De vrouw dient zich middels het invullen en ondertekenen van een afmeldingsformulier officieel af te melden voor het bevolkingsonderzoek. 4. Ik ben in verwachting. Moet ik nu toch het uitstrijkje laten maken? De NHG-Standaard Cervixuitstrijken ontraadt het maken van een uitstrijkje tijdens de zwangerschap en in de eerste zes maanden daarna, omdat beoordeling dan minder goed mogelijk is. 5.

Ik ben twee weken geleden gestopt met het geven van borstvoeding. Kan het uitstrijkje nu worden gemaakt? Ja, het uitstrijkje kan worden gemaakt, mits het een half jaar na de partus is. 6.

Mijn gynaecoloog maakt elk jaar een uitstrijkje. De uitslag is tot nu toe altijd goed geweest. Kan het uitstrijkje ook door de gynaecoloog worden gemaakt? De afspraak is dat uitstrijkjes in het kader van het bevolkingsonderzoek in de huisartspraktijk worden gemaakt. Het maken van een uitstrijkje door de gynaecoloog gebeurt bij voorkeur uitsluitend als een vrouw bij een gynaecoloog onder controle is vanwege cervixpathologie. Het jaarlijks laten maken van een uitstrijkje zonder speciale reden wordt afgeraden. 7. Vandaag is de menstruatie begonnen. Kan ik nu toch het uitstrijkje laten maken? Een uitstrijkje is niet goed te beoordelen wanneer er veel bloedbijmenging is. Het maken van het uitstrijkje kan dus beter worden uitgesteld tot na de menstruatie. 8.

Ik heb last van onregelmatig bloedverlies. Moet ik nu opnieuw een uitstrijkje laten maken, ondanks het feit dat het uitstrijkje een jaar geleden helemaal goed was? Tussentijds bloedverlies op een wisselend tijdstip in de cyclus, dat niet verklaard kan worden door het gebruik van orale anticonceptie, een infectie of een beschadiging van de schede of de baarmoedermond, vormt een aanleiding om met de huisarts te overleggen om opnieuw een uitstrijkje te maken.


9. Ik vind vijf jaar tussen twee uitstrijkjes wel erg lang. Is het dan toch veilig? Er is berekend dat screening met een interval van vijf jaar van alle vrouwen tussen de 30 en 60 jaar de kans om te overlijden aan baarmoederhalskanker vermindert met 90 procent. Omdat de veranderingen in de baarmoederhals meestal langzaam verlopen, is een uitstrijkje eens in de vijf jaar voldoende om een afwijking op tijd op te sporen zonder dat de kans op het missen van baarmoederhalskanker toeneemt. Bij vrouwen met een normale uitslag van het uitstrijkje kort voor hun zestigste jaar blijkt zelden alsnog (een voorstadium van) baarmoederhalskanker op te treden. 10. Krijg ik vanzelf weer een herhalingsoproep of moet ik er zelf aan denken? Een belangrijke vraag die een duidelijk antwoord verdient. Wanneer de uitslag ‘gewoon goed’ is, krijgt men vanzelf na vijf jaar weer een oproep. Bij afwijkende uitslagen is dit anders. Hier hangt het antwoord af van de regeling hieromtrent bij het regionale laboratorium en van de afspraken tussen huisarts en patiënt in de huisartspraktijk zelf. Ga dit dus na in uw eigen praktijk. De huisarts is verantwoordelijk voor de follow-up. Als bij het laboratorium binnen een bepaalde termijn geen follow-up bekend is na een afwijkende uitslag stuurt het laboratorium een reminder aan de betreffende huisarts. 11. Hoe krijg ik de uitslag? Vanaf 2010 zal de vrouw bij een normale uitslag een uitslagbrief krijgen via de screeningsorganisatie. Als het uitstrijkje niet goed gelukt is, is het advies om dit na 6 weken te herhalen; als er afwijkingen worden gevonden is het vervolgbeleid afhankelijk van de gevonden afwijkingen en de uitslag van de HPV-test. De huisarts zal in deze gevallen contact met de patiënte opnemen voor een afspraak op het spreekuur. Laat de patiënt in ieder geval na drie tot vier weken terugbellen voor de uitslag van het uitstrijkje. Mochten er uitslagen zoek raken, dan is de vraag van de patiënte reden om de uitslag op te zoeken.


Adressen en telefoonnummers Bevolkingsonderzoek Oost Telefoon: Baarmoederhalskanker Fax: Piet Heinstraat 19 Email: 7511 JE ENSCHEDE Website:

053 - 480 05 20 053 - 462 42 78 [email protected]

www.bevolkingsonderzoekoost.nl

ROS'en

ROSET Telefoon: Deldenerstraat 61 Fax: 7551 AC HENGELO Email: ProGez Telefoon: Wipstrikkerallee 95 Fax: 8023 DW ZWOLLE Caransscoop Telefoon: Lage Bergweg 10 Fax: 7361 GT BEEKBERGEN Email:

074 - 249 85 85 074 - 249 85 89 [email protected] 038 - 455 70 80 038 - 455 70 89 055 - 505 86 21 of 055 - 505 86 15 055 505 26 84 [email protected]

Laboratoria: Stichting laboratorium Pathologie Telefoon: Oost Nederland Fax: Postbus 377 Email: 7500 AJ ENSCHEDE Website: Bethesda Ziekenhuis Telefoon: Medische Microbiologie Fax: Dr. G.H. Amshoffweg 1 7909 AA HOOGEVEEN Isala Klinieken Telefoon: Laboratorium voor pathologie Fax: Stilobadstraat 3 8021 AB ZWOLLE Gelre Ziekenhuizen Telefoon: Laboratoria voor Klinische Pathologie Fax: Postbus 9014 7300 DS APELDOORN Stichting Deventer Ziekenhuizen Telefoon: Laboratorium voor Klinische Pathologie Fax: Postbus 5001 7400 GD DEVENTER RIVM Telefoon: Postbus 1 Fax: 3720 BA BILTHOVEN

053 - 431 32 05 053 - 434 94 40 [email protected] www.labpon.nl 0528 - 286 631 0528 - 286 299 038 - 424 31 10 038 - 424 35 76 055 - 581 89 10 055 - 581 89 17 0570 - 53 50 85 0570 - 67 63 98

030 - 274 91 11 030 - 274 29 71


Projectbeschrijving

Project begeleiden van assistentes in de praktijk bij het maken van uitstrijkjes. 1. Inleiding Een belangrijke voorwaarde voor de kwaliteit van het cervixonderzoek ligt aan de bron: het maken van het uitstrijkje. Immers, zelfs met de beste apparatuur en de beste analisten kan geen adequate beoordeling plaatsvinden als het uitstrijkje niet de juiste cellen bevat. Jaarlijks ontvangen de huisartsen per brief van de laboratoria informatie over de kwaliteit van de door hen aangeboden uitstrijkjes. Op de scholingsavonden is steeds veel aandacht besteed aan de kwaliteit van de uitstrijkjes. Dit heeft in Twente tot sterke verbetering geleid: in 2008 blijkt het gemiddelde percentage ecc- gedaald van 13% in 2005 naar 9,5% in 2008. En in 2009, na inzet van de nieuwe combibrush medio 2008 is het gemiddelde percentage gedaald naar 8%. Naast genoemde scholingsavonden biedt Bevolkingsonderzoek Oost het project “Begeleiden van assistentes in de praktijk bij het maken van uitstrijkjes” aan. Jaarlijks kan aan 15 praktijken deze ondersteuning worden aangeboden binnen de beschikbare uren. Ook is het mogelijk om “ondersteuning op maat” te bieden in praktijken waar bij de gemaakte uitstrijkjes het percentage “ niet beoordeelbaar/ecc- (endocervixepitheel ontbreekt)” boven de 10 % ligt. 2. Doelstelling Twee subdoelen uit de landelijke doelstelling zijn: • Het verhogen van het aantal praktijkassistentes dat uitstrijkjes verricht • Het verhogen van de kwaliteit van de gemaakte uitstrijkjes Om deze doelen te bereiken worden jaarlijks scholingsavonden georganiseerd voor praktijkassistentes betreffende uitstrijkjes maken en afwijkende portio’s. Na zo’n scholingsavond zijn de assistentes (nog) niet in staat zelfstandig een uitstrijkspreekuur uit te voeren, dit vraagt nog veel begeleiding en dus tijd van de huisarts in de praktijk. Knelpunt hierbij is dat de benodigde tijd hiervoor in de praktijk vaak ontbreekt. Zonder begeleiding kan de assistente niet zelfstandig gaan uitstrijken, te weinig begeleiding leidt vaak tot slechte kwaliteit van de uitstrijkjes. Door de begeleiding van de assistentes over te laten aan de adviseur preventie kost het proces van delegeren van het uitstrijkspreekuur de huisarts weinig tijd. Bovenstaande leidt tot de volgende doelstellingen: • Efficiency proces delegeren uitstrijkspreekuur: tijdsbesparing voor de huisarts! • Goede organisatie uitstrijkspreekuur • Goede kwaliteit uitstrijkjes (>90% goed beoordeelbaar) • In vrijwel alle praktijken in regio Oost kan het uitstrijkje door een vrouw (praktijkassistente, praktijkondersteuner of vrouwelijke huisarts) worden gedaan. 3. Werkplan Deelnemende assistentes dienen eerst de jaarlijks georganiseerde scholingsavond over “uitstrijkjes maken” te volgen. Vervolgens kan een aanmeldingsformulier worden ingevuld. In de deelnemende praktijken wordt de assistente 3 x gedurende 2 uur begeleid bij het maken van uitstrijkjes. De verrichtingen en de vorderingen van de assistente tijdens deze begeleide uitstrijkspreekuren worden bijgehouden in een werkboek. De adviseur zal naast de technische uitvoering van het uitstrijkje ook aandacht besteden aan de voorlichting en bejegening van de patiënt. Na het derde begeleide spreekuur wordt met de huisarts, mede aan de hand van het werkboek, ter afronding van het project besproken hoe de spreekuren zijn verlopen. De huisarts blijft verantwoordelijk voor de gedelegeerde werkzaamheden. Handleiding uitnodigen bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker 2011 - pagina 51

Voor de organisatie van het uitstrijkspreekuur door de assistente wordt gebruik gemaakt van geactualiseerde stappenplannen en voorbeeldprotocollen. Verder bevat het werkboek voor de praktijk uitgebreide achtergrondinformatie. Monitoring van de kwaliteit van de uitstrijkjes zal plaatsvinden in overleg met de laboratoria. Deelnemende assistentes ontvangen na beëindiging van de begeleiding een certificaat.


Begeleiding van de assistente in 3 stadia (3 praktijkbezoeken) DOEL: • Na het derde uitstrijkspreekuur onder begeleiding van de adviseur preventie worden alle uitstrijkjes in het kader van het bevolkingsonderzoek door de assistente gedaan. Het aantal betrouwbare uitslagen zal minimaal 90% bedragen. CRITERIA: • De assistente krijgt een volledige training in theorie en praktijk voor het afnemen van betrouwbare uitstrijkjes. • Patiënten worden op de hoogte gebracht dat de uitstrijkjes in het kader van het Bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker voortaan gemaakt zullen worden door de assistente, tenzij er een indicatie is dat de arts dit doet. • Logistieke voorwaarden worden geschapen voor het goed af kunnen nemen van de uitstrijkjes door de assistentes. • Controle en follow-up van de training, na de begeleiding van de adviseur preventie wordt gewaarborgd door de huisarts. BEGELEIDING: • Drie praktijkbezoeken, gedurende twee uur per bezoek. • Tijdens deze praktijkbezoeken en uitstrijkspreekuren is het wenselijk dat de huisarts oproepbaar is. • Het evaluatiegesprek tijdens het 3e praktijkbezoek wordt gehouden met de adviseur preventie, de assistente en de huisarts. STADIUM I (1E PRAKTIJKBEZOEK) (Voorgesprek 30 min; spreekuur 60 min; evaluatie 30 min) De assistente heeft deelgenomen aan de ROSET cursus Cervixscreening. Het opgaveformulier voor deelname aan het project uitstrijkjes maken voor assistentes onder begeleiding van een adviseur preventie is ingezonden met instemming van de huisarts De adviseur preventie neemt met de assistente het werkboek en de “checklist-praktijkbezoek I” door. Zij bespreekt de bejegening van de patiënt en de technische handeling voor uitstrijken. Ook wordt gekeken of alle benodigdheden klaar liggen. De procedure van het uitstrijken wordt besproken aan de hand van de checklist. Zijn de eventuele knelpunten voor het zelfstandig uitvoeren van het uitstrijkspreekuur voldoende besproken en naar tevredenheid opgelost? Denk aan spreekuur plannen, verslaglegging in computer. Bespreek met de huisarts of vaginaal toucher door de assistente gedaan mag worden indien je de cervix niet kan vinden. Eventueel instructie? Vervolgens heeft de assistente 5 patiënten gepland voor een uitstrijkje. Zij heeft tijdens het maken van de afspraak toestemming aan de patiënt gevraagd of het uitstrijkje onder begeleiding van een adviseur preventie gemaakt mag worden vanwege de opleiding die de assistente op dit gebied volgt. De eerste patiënt wordt volledig, van begin tot eind geholpen door de adviseur preventie. De assistente kijkt dus slechts toe. Tussentijds overleg welke stappen bij de volgende patiënten de assistente nu zelf gaat overnemen. Hierna volgt de evaluatie tussen de assistente en de adviseur preventie over dit 1 e praktijkbezoek. Eventuele afspraken hieruit volgend:


Een datum is / wordt vastgesteld voor het 2e praktijkbezoek (totaal 2 uur): Tijdstip voorgesprek: (15min.) aanvang spreekuur(1,5 uur) evaluatiegesprek: (15 min) ……………………… ……………………. ………………… STADIUM II (2E PRAKTIJKBEZOEK) (voorgesprek 15 min; spreekuur 1,5 uur; evaluatie 15 min) Er wordt besproken of er nog vragen van de assistente zijn naar aanleiding van het eerste praktijkbezoek. (assistente en consulente). Hierna zijn er 6 à 7 patiënten gepland: voor de eerste 2 patiënten wordt 15 minuten gereserveerd, voor de volgende 4 à 5 patiënten 10 minuten plannen. Zij zijn bij het maken van de afspraak in kennis gesteld van het leerproces van de assistente en hebben toestemming gegeven voor aanwezigheid van begeleiding hiervan. In dit tweede spreekuur verricht de assistente zelf alle handelingen. De adviseur preventie geeft zonodig advies en kijkt bij elke patiënt mee of de cervix goed in beeld is gebracht. Tot slot: evaluatie van ervaringen tot nu toe (assistente en adviseur preventie). Vóór het 3e praktijkbezoek zullen de werkafspraken tussen de huisarts en de assistente op papier gezet zijn. (zie voorbeeld hiervoor in de werkmap) Datum 3e praktijkbezoek: (totaal 2 uur) Tijdstip voorgesprek (10 min) : Spreekuur (90 min)

:

Evaluatiegesprek met assistente (15 min) : STADIUM III (3E PRAKTIJKBEZOEK) (voorgesprek 10 min; spreekuur 110 min; evaluatiegesprek 10 min;) In het eerste gedeelte (10 min) van dit laatste bezoek kunnen vragen aan de orde komen n.a.v. het 2e praktijkbezoek. Er zijn tijdens dit 3e praktijkbezoek 8 à 9 patiënten gepland, voor elk 10 minuten gereserveerd. ( 1 x 10 minuten pauze tussentijds inplannen) De assistente doet bij dit 3e spreekuur alle handelingen zelfstandig onder supervisie van de adviseur preventie. Na dit spreekuur volgt een evaluatiegesprek waarbij de huisarts, de assistente en de adviseur preventie aanwezig zullen zijn.


Aan de orde zullen komen: • • • • • •

Vragen/opmerkingen van de huisarts Vragen/opmerkingen van de assistente Bevindingen van de adviseur preventie m.b.t. de vaardigheden van de assistente Eventuele knelpunten: van persoonlijke, technische of praktische aard Werkafspraken tussen huisarts en assistente Conclusie


Inhoud samenvatting NHG-standaard preventie en vroegdiagnostiek cervixcarcinoom - NHG patiëntenbrieven

Recommend Documents