Ontmoetingscentra voor mensen met dementie en mantelzorgers Franka Meiland
[email protected]
Brabantse dementiedag 5 november 2015
Quality of Care
Inhoud masterclass • Inventarisatie vragen • Aanleiding • Visie Ontmoetingscentra • Ondersteuningsprogramma
EMGO Institute for Health and Care Research
• Onderzoek en resultaten
Onderzoekslijn Zorg en ondersteuning bij dementie, Prof.dr. R.M. Dröes Afd. Psychiatrie/Alzheimer centrum VUmc
• Verspreiding Ontmoetingscentra • Recente ontwikkelingen
Achtergrond
Zorgbeleid
In 2014
• 260.000 mensen met dementie; 2/3 is vrouw • 12.000 jonger dan 65 (in 2013)
• 70% woont thuis (gemiddeld 7,5 jaar; 40% woont alleen) In 2055 (piek)
• 690.000 mensen met dementie
• Gezondheidszorgbeleid is erop gericht om mensen met dementie zolang mogelijk thuis te laten wonen • Dit is alleen haalbaar als er thuis voldoende en adequate zorg en ondersteuning geboden wordt aan mensen met dementie en hun mantelzorgers
Redenen: vergrijzing + toename van oudste ouderen
(Alzheimer Nederland, 2014)
• Dementie is de duurste ziekte in Nederland; 4 miljard aan zorgkosten • 5% van het totale zorgbudget
(ZonMw, Memorabel, 2013)
Gevolgen dementie in dagelijks leven Problemen met
•
boodschappen doen
•
gebruik maken van openbaar vervoer
• • • • • • • • •
omgaan met geld koken
sociaal contact
zelfvertrouwen en welbevinden problemen oriëntatie communicatie
huishoudelijke activiteiten zelfzorg …..
EMGO Institute - Common Mental Disorders
Gevolgen voor omgeving Landelijk Dementie Programma 14 probleemvelden zoals: • Omgaan met gedragsveranderingen • Gevaarlijke situaties
• Miscommunicatie met hulpverleners • Weerstand tegen opname
1
Aanleiding Ontmoetingscentra • Veel ondersteuning mogelijk, maar in uren altijd beperkt
• Aanbod erg versnipperd, waardoor veel verschillende instanties en zorgverleners
• Kost familie veel tijd, geld, energie en emotie om alles thuis te organiseren • Specifieke ondersteuning/begeleiding voor thuiswonende mensen met dementie nodig
• Ondersteuning mantelzorg noodzakelijk - casemanagement / zorgcoördinatie - emotionele, sociale en praktische steun en respijtzorg
Ontmoetingscentra Persoon met dementie •
dagsociëteit (3dgn/week) (re)creatieve activiteiten belevingsgerichte activiteiten psychomotorische groepstherapie
informatie bijeenkomsten gespreksgroep respijtzorg zorgcoördinatie
Voor beiden
• spreekuur • centrumoverleg • sociale activiteiten • casemanagement
EMGO Institute for Health and Care research
geïntegreerde
informatie
ondersteuning
emotionele steun
samenwerking zorg- en welzijnsorganisaties
uitbreiding sociaal netwerk
laagdrempelige locatie
respijtzorg praktische steun
klein team van professionals + vrijwilligers
casemanagement
Theoretisch model
Mantelzorger • • • •
Visie en model Ontmoetingscentra
Het adaptatie-coping model Begeleiding voor mensen met dementie en hun mantelzorgers bij het omgaan met en aanpassen aan de gevolgen van dementie en de problemen die zij daarbij kunnen ondervinden
VU medisch centrum Amsterdam
Voorbeelden van problemen … Praktische aanpassing aan beperkingen
1 Omgaan met de eigen invaliditeit/beperkingen
2. Ontwikkelen adequate zorgrelatie met personeel Emotionele aanpassing
3. Handhaven van een emotioneel evenwicht 4. Behoud van een positief zelfbeeld
Wijze van omgaan met dementie Individueel bepaald en afhankelijk van
• persoonlijkheid, levensgeschiedenis, omgaan met stress • (ernst van) beperkingen en lichamelijk conditie • sociale en materiële omstandigheden
5. Omgaan met de onzekere toekomst Sociale aanpassing
6. Omgaan met de nieuwe omgeving
7. Ontwikkelen en onderhouden sociale relaties Adaptieve taken bij dementie (Dröes, 1991), ontleend aan algemene adaptieve taken bij chronische ziekten en crises (Moos & Tsu, 1977)
EMGO Institute - Common Mental Disorders
2
Hoe gaat het? Moeite met aanpassing Zorgstrategieën persoon met dementie • (re)activering
• (re)socialisatie
• bevorderen affectief functioneren activiteitenplan
Ondersteuningsstrategieën voor mantelzorger • informatie
• praktische steun
• emotionele steun • vergroten sociaal netwerk ondersteuningsplan
Kenmerken Ontmoetingscentra Anders dan reguliere dagbehandeling in verpleeghuis: • Op elkaar afgestemde brede ondersteuning voor persoon met dementie en verzorger • Op de grens van zorg en welzijn
• Laagdrempelige locatie: buurt- en ouderencentra
Samenwerkingsprotocol Huisartsen
Geheugenpoli
GGZ-afdeling Ouderen Thuiszorg
Steunpunt mantelzorg Case management Stichting welzijn
Wijkpost voor ouderen
Verzorgings- en verpleeghuizen Alzheimercafé’s ….
Ontwikkeling en Onderzoek VUmc • Ontwikkeling 1993-1994 • Effectonderzoek 1994-1996 • Implementatieonderzoek 2000-2003
• Sociale integratie met andere buurtbewoners
• Casemanagement door klein professioneel team
VU medisch centrum
Effectiviteit van ontmoetingscentra Ontmoetingscentra versus reguliere dagbehandeling personen met dementie • minder gedrags- en stemmingsproblemen minder inactiviteit en niet-sociaal gedrag minder depressief gedrag, meer zelfwaardering • tendens tot uitstel van verpleeghuisopname na 7mnd 4% van OC en 30% van dagbehandeling opgenomen mantelzorgers • meer gevoel van competentie • minder belastinggevoel
EMGO Institute - Common Mental Disorders
Amsterdam
Tevredenheid van deelnemers Na 7 maanden deelname: Mensen met dementie (n=104) – zeer tevreden 39% – tevreden 59% – ontevreden 2% Mantelzorgers (n=97) – zeer tevreden 46% – tevreden 52% – ontevreden 2%
Ervaren belasting - veel minder 46% - enigszins minder 42% - geen verschil 12%
67% ervaart veel steun in contacten met andere mantelzorgers
3
Resultaten implementatieonderzoek Inzicht in bevorderende en belemmerende factoren bij implementeren ontmoetingscentra Bevorderend • Laagdrempelig effectief aanbod op grens van zorg en welzijn • Voorbeeldprojecten aanwezig
• Model ontmoetingscentra sluit aan bij locale visie en behoeften • Gemotiveerde trekkers, initiatiefgroep en personeel • Goede samenwerking met andere organisaties • Actieve p.r.-voering
• Voldoende financiële middelen
Helpdesk Ontmoetingscentra VUmc Open op werkdagen 10-17u
Tel. 020-7885622
Landelijke werkgroep Website & Linkedin
Informatie
Nieuwsbrief Begeleiding bij opzetten nieuwe Ontmoetingscentra
Scholing personeel
Verspreiding producten
Website Ontmoetingscentradementie.nl
Cursus personeel OC/LPD-plus MO Vier lesdagen en vijf vervolgbijeenkomsten
Dag 1: - Emotionele beleving van de persoon met dementie - Emotionele belasting van de mantelzorger Dag 2: - Ondersteuningsmogelijkheden - Geïntegreerde ondersteuning volgens Amsterdams model Dag 3: - Specifieke zorg voor mensen met dementie - Emotionele belasting van hulpverleners Dag 4: - Theorie en praktijk Bewegingsactivering Vijf vervolgbijeenkomsten (dagdeel)
Extra: cursus voor Turkse en Marokkaanse ouderen (2 dagdelen) Zie www.vumc.nl/afdelingen/ontmoetingscentradementie/
Ontmoetingscentra in Nederland N=125, 20 i.o Nov 2015
EMGO Institute - Common Mental Disorders
4
Conclusie
Recente ontwikkelingen Reguliere p.g. dagbehandeling maken transitie naar Laagdrempelige Psychogeriatrische Dagbehandeling met mantelzorgondersteuning in de wijk: LPD plus MO
Draaiboek LPD plus MO
Recente ontwikkelingen
Stappenplan
• Ontmoetingscentra worden geïmplementeerd (en geëvalueerd in Europa:
STAP 1. Verpleeghuis wil transitie dagbehandeling STAP 2. Nodigt zorg- en welzijnsinstellingen uit voor initiatiefgroep
MeetingDem project (www.meetingdem.eu)
STAP 3. Tijdplan en werkgroepjes •doelgroep •uitwerking ondersteuningsprogramma •locatie eisen •personeel •financiering •samenwerkingsprotocol •p.r. voeren STAP 4. Uitgewerkt uitvoeringsplan
STAP 5. Tekenen samenwerkingsprotocol
Opening LPD-plus MO
Recente ontwikkelingen • Ontmoetingscentra 3.0
Innovatieve interventies koppelen aan Ontmoetingscentra (ZonMw memorabel project)
Correspondentie
[email protected]
EMGO Institute - Common Mental Disorders
5
