Inhoud lezing • Aanleiding
Ontmoetingscentra voor mensen met dementie en hun verzorgers
• Visie en theoretisch model • Ondersteuningsprogramma • Samenwerking met zorg en welzijn in de wijk • Onderzoek en resultaten
Research Programme >
Common Mental Disorders
Afd. Verpleeghuisgeneeskunde/ Psychiatrie Alzheimercentrum VUmc
Prof.dr. Rose-Marie Dröes Mw. Joke Bos
[email protected]
Zorgbeleid • Gezondheidszorgbeleid is erop gericht om mensen met dementie zolang mogelijk thuis te laten wonen • Dit is alleen haalbaar als er thuis voldoende en adequate zorg en ondersteuning geboden wordt aan thuiswonende mensen met dementie en hun mantelzorgers
FILM • Stappenplan bij opzetten van ontmoetingscentra • Helpdesk ontmoetingscentra
Gevolgen dementie in dagelijks leven Problemen met • boodschappen doen • omgaan met geld • gebruik maken van openbaar vervoer • koken • sociaal contact •
zelfvertrouwen en welbevinden
• problemen oriëntatie • communicatie • huishoudelijke activiteiten • zelfzorg • …..
Gevolgen voor omgeving Landelijk Dementie Programma 14 probleemvelden
Aanleiding Ontmoetingscentra • veel ondersteuning mogelijk, maar in uren altijd beperkt • aanbod erg versnipperd, waardoor veel verschillende instanties en zorgverleners
zoals:
• kost familie veel tijd, geld, energie en emotie om alles thuis te organiseren
• Omgaan met gedragsveranderingen
• specifieke ondersteuning/begeleiding voor thuiswonende mensen met dementie nodig
• Gevaarlijke situaties • Miscommunicatie met hulpverleners • Weerstand tegen opname
• ondersteuning mantelzorg noodzakelijk - casemanagement / zorgcoördinatie - emotionele, sociale en praktische steun en respijtzorg • gecombineerde ondersteuning blijkt effectiever
EMGO Institute - Common Mental Disorders
1
Visie en model Ontmoetingscentra geïntegreerde ondersteuning
Ontmoetingscentra
informatie emotionele steun
samenwerking zorg- en welzijnsorganisaties
Persoon met dementie
Mantelzorger
• dagsociëteit (3dgn/week) (re)creatieve activiteiten belevingsgerichte activiteiten psychomotorische groepstherapie
• • • •
uitbreiding sociaal netwerk
laagdrempelige locatie
informatie bijeenkomsten gespreksgroep respijtzorg zorgcoördinatie
Voor beiden • spreekuur • centrumoverleg • sociale activiteiten"
respijtzorg praktische steun
klein team van professionals
casemanagement
EMGO Institute for Health and Care research
Theoretisch model
VU medisch centrum Amsterdam
Voorbeelden van problemen … Praktische aanpassing aan beperkingen
Het adaptatie-coping model
1 Omgaan met de eigen invaliditeit/beperkingen 2. Ontwikkelen adequate zorgrelatie met personeel
Gedrags- en stemmingsproblemen kunnen ontstaan doordat mensen moeite hebben met het omgaan met, en aanpassen aan, de gevolgen van dementie
Emotionele aanpassing 3. Handhaven van een emotioneel evenwicht 4. Behoud van een positief zelfbeeld 5. Omgaan met de onzekere toekomst
Sociale aanpassing 6. Omgaan met de nieuwe omgeving 7. Ontwikkelen en onderhouden sociale relaties Adaptieve taken bij dementie (Dröes, 1991), ontleend aan algemene adaptieve taken bij chronische ziekten en crises (Moos & Tsu, 1977)
Wijze van omgaan met dementie
Individueel bepaald en afhankelijk van • persoonlijkheid, levensgeschiedenis, omgaan met stress • (ernst van) beperkingen en lichamelijk conditie • sociale en materiële omstandigheden
2
Manieren van omgaan met… Ontkennen Minimaliseren of normaliseren van problemen Benadrukken van competentie Betrokken willen blijven Vermijden van sociale contacten Afhankelijk opstellen van anderen Anderen de schuld geven Façade ophouden Confabuleren Humor gebruiken Intellectueel en emotioneel uitputtend!
EMGO Institute - Common Mental Disorders
2
Ontregelingen in stemming en gedrag
Hoe gaat het? Moeite met aanpassing – Wat gaat goed?
achterdocht
angst
onrust depressie apathie agitatie wanen
combinatie biologische, psychologische en sociale factoren inadequate of ineffectieve coping
Zorgstrategieën persoon met dementie
Ondersteuningsstrategieën voor mantelzorger
• (re)activering
• informatie
• (re)socialisatie
• praktische steun
• bevorderen affectief functioneren
• emotionele steun • vergroten sociaal netwerk
activiteitenplan
ondersteuningsplan
Kenmerken Ontmoetingscentra
Samenwerkingsprotocol Huisartsen
Anders dan reguliere dagbehandeling in verpleeghuis:
Geheugenpoli GGZ-afdeling Ouderen
• Op elkaar afgestemde brede ondersteuning voor persoon met dementie en verzorger
Thuiszorg
• Op de grens van zorg en welzijn
Steunpunt mantelzorg
• Samenwerkingsprotocol met zorg en welzijn
Stichting welzijn
• Laagdrempelige locatie: buurt- en ouderencentra
Wijkpost voor ouderen, ouderenadviseurs
• Sociale integratie met andere buurtbewoners
Verzorgings- en verpleeghuizen
• Casemanagement door klein professioneel team
Alzheimercafé’s
• Ontmoetingscentra-opzet bevordert tijdig vragen om, en accepteren, van hulp
….
Effectiviteit van ontmoetingscentra Ontmoetingscentra versus reguliere dagbehandeling personen met dementie! • minder gedrags- en stemmingsproblemen" minder inactiviteit en niet-sociaal gedrag" minder depressief gedrag, meer zelfwaardering
(1994-1996, 2000-2003)
• tendens tot uitstel van verpleeghuisopname "na 7mnd 4% van OC en 30% van "dagbehandeling opgenomen" mantelzorgers! • meer gevoel van competentie" • minder belastinggevoel" • minder psychosomatische klachten bij eenzame mz
EMGO Institute - Common Mental Disorders
Tevredenheid van deelnemers Na 7 maanden deelname: Mensen met dementie (n=104) – zeer tevreden 39% – tevreden 59% – ontevreden 2% Mantelzorgers (n=97) – zeer tevreden 46% – tevreden 52% – ontevreden 2%
Ervaren belasting - veel minder 46% - enigszins minder 42% - geen verschil 12%
67% ervaart veel steun in contacten met andere mantelzorgers
3
Het opzetten van een ontmoetingscentrum Draaiboek voor het opzetten van ontmoetingscentra • voorbereiding • invoering • continuering
Stappenplan voorbereiding (9-12 mnd) STAP 1. Instelling heeft idee en neemt initiatief
• sociale kaart • behoeftepeiling • samenwerking
vastleggen • financieel gezond plan • afspraken met zorgkantoor en gemeente • personeel • locatie kiezen • p.r. Initiatiefgroep en werkgroepjes instellen
Doelgroep
Mensen met dementie met een mantelzorger Toelatingscriteria • Diagnose • licht tot matig ernstige dementie • CIZ-indicatie Uitsluitingscriteria • ernstige gedragsproblemen • rolstoel?
EMGO Institute - Common Mental Disorders
STAP 2. Nodigt zorg/welzijnsinstellingen uit voor initiatiefgroep STAP 3. Tijdplan en werkgroepjes • doelgroep • uitwerking ondersteuningsprogramma • locatie eisen • personeel • financiering • samenwerkingsprotocol • p.r. voeren
STAP 4. Uitgewerkt uitvoeringsplan STAP 5. Tekenen samenwerkingsprotocol
Opening OC
Uitwerking ondersteuningsprogramma
Welke Samenwerkingspartners (wie doet wat?) • dagsociëteit • gespreksgroepen • informatieve bijeenkomsten • maandelijks centrumoverleg Afspraken over casemanagement Plaats binnen de ketenzorg
samenwerkingsprotocol
4
Locatie-eisen
Personeel
• benodigde ruimte • sociale integratie • inrichting/materialen • veiligheid
Opleiding? Bijscholing? Aanstelling? Waar? Taakverdeling?
Activiteiten Begeleider 12 uur
(bij 3 dagen per week) Programmacoördinator 24-28 uur
Verzorgende 12uur
Vrijwilligers 18-24 uur
Financiering
Deelname obv AWBZ-indicatie
• Ondersteunende begeleiding
• toelatingscriteria • indicatiestelling CIZ • werving deelnemers • programma-aanbod • contact met andere
• Activerende begeleiding (incl. systeembegeleiding) • Persoonlijke verzorging
organisaties
Overgang naar
• case management
de WMO
Prestatieveld Mantelzorgondersteuning Initiatiefgroep wordt begeleidingscie
Bevordering landelijke implementatie • Website (www.ontmoetingscentradementie.nl)
• structurele financiering • bestendiging samenwerking • ontslag en overdracht • doorstroming • p.r. beleid
• Helpdesk • Landelijke werkgroep en nieuwsbrief • Cursus voor personeel nieuwe Ontmoetingscentra VU medisch centrum – afd Psychiatrie/afd Verpleeghuisgeneeskunde Amsterdam center on Aging (VUmc/VU)
begeleidingscommissie
Verspreiding ondersteund vanuit Alzheimer Nederland, Zorgverzekeraars, sommige Provincies EMGO+
EMGO Institute - Common Mental Disorders
VU medisch centrum
Amsterdam
5
Website
www.ontmoetingscentradementie.nl
Helpdesk Ontmoetingscentra VUmc Tel. 020-7885622 Open op werkdagen 10-17u
Landelijke werkgroep
Landelijke website
Informatie
Nieuwsbrief Begeleiding bij opzetten nieuwe Ontmoetingscentra
Cursus personeel Ontmoetingscentra Vier lesdagen en vijf vervolgbijeenkomsten Dag 1: - Emotionele beleving van de persoon met dementie - Emotionele belasting van de mantelzorger Dag 2: - Ondersteuningsmogelijkheden - Geïntegreerde ondersteuning volgens Amsterdams model Dag 3: - Specifieke zorg voor mensen met dementie - Emotionele belasting van hulpverleners Dag 4: - Theorie en praktijk Bewegingsactivering
Scholing personeel
Verspreiding producten
Ontmoetingscentra in Nederland N=75, 25 i.o Nov 2011
ARUBA (1) PARAMARIBO (1) Italië55
Vijf vervolgbijeenkomsten (dagdeel)
Aantal deelnemers
Ontmoetingscentra in Nederland in 2020
Correspondentie
[email protected]
EMGO Institute - Common Mental Disorders
6
