Inhoud INHOUDSOPGAVE. I gids na overlijden I 7

Inhoud INHOUDSOPGAVE Voorwoord................................................................................................................................. Johan Dexters

15

Voorwoord................................................................................................................................. Frans Leenders

17

Inleiding.....................................................................................................................................

19

Checklist.................................................................................................................................... 1. Vóór de uitvaart.................................................................................................. 2. Vlak na de uitvaart.............................................................................................. 3. Binnen bepaalde tijd...........................................................................................

21 21 21 22

HOOFDSTUK 1.  Rond het overlijden........................................................................... 1. Overlijden............................................................................................................. 2. Samenwerking met de begrafenisondernemer.............................................. 3. Aangifte van een overlijden............................................................................... 4. Aangifte................................................................................................................ 5. Overlijdensakte...................................................................................................

25 25 25 25 25 26

HOOFDSTUK 2.  Begraven of cremeren....................................................................... 1. Begraving of teraardebestelling........................................................................ 2. Aanvraag tot begraven....................................................................................... 3. Grafconcessies..................................................................................................... 4. Crematie............................................................................................................... 5. Aanvraag tot crematie........................................................................................ 6. De as van het stoffelijk overschot.................................................................... 7. Meegeven van een gedeelte van de as............................................................. 8. Concessies............................................................................................................ 9. Wilsbeschikking................................................................................................... Aanvraag overhandiging asurne.................................................................................. Aanvraag voor afgifte van een gedeelte van de as...................................................

29 29 29 29 30 30 31 31 32 32 34 35

HOOFDSTUK 3.  Overlijden in het buitenland............................................................ 1. Overlijden in het buitenland............................................................................. 2. Aangifte................................................................................................................ 3. Hulp bij een overlijden van een familielid in het buitenland........................ 4. Een  buitenlandse  overlijdensakte  overschrijven  in  België........................... 5. Een buitenlandse overlijdensakte in België laten erkennen..........................

37 37 37 37 37 38

HOOFDSTUK 4.  Administratieve zaken....................................................................... A. Verwittigen van de werkgever..................................................................................... 1. Het overlijden van één der partijen.................................................................. 2. Arbeidssituatie..................................................................................................... B. Schoolgaande kinderen................................................................................................ C. Financiële instellingen.................................................................................................. 1. Bankrekeningen deels vrijgeven........................................................................ 2. Vrijgave van rekeningen of tegoeden in depot............................................... 3. Notificatieprocedure voor openstaande overheidsschulden bij overlijden. 4. Attest van Erfopvolging...................................................................................... 5. Akte van Erfopvolging......................................................................................... 6. Verklaring van Erfrecht.......................................................................................

41 41 41 41 43 44 44 45 45 48 48 49



II gids gids na na overlijden overlijden II 7

Inhoud 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13.

Deblokkering van kluizen................................................................................... Tussentijdse financiële transacties................................................................... Aanvraagprocedure “Attest van Erfopvolging”............................................... Het bevoegde registratiekantoor...................................................................... De bank en het Attest of de Akte van Erfopvolging....................................... Eventuele weigering tot afleveren erfrechtverklaring................................... Attest of Akte van Erfopvolging en deblokkering van de banktegoeden....

49 50 50 51 52 52 52

HOOFDSTUK 5.  Pensioenen.......................................................................................... A. Overlevingspensioenen................................................................................................ B. Wijzigingen werknemerspensioenen vanaf 1 januari 2015..................................... C. De overgangsuitkering.................................................................................................. 1. Doel van de hervorming..................................................................................... 2. Toekenning........................................................................................................... 3. Berekening............................................................................................................ 4. Duur...................................................................................................................... 5. Aanvraag............................................................................................................... 6. Voorbeelden......................................................................................................... 7. De uit de echt gescheiden echtgenoot............................................................ 8. De wezen.............................................................................................................. D. Het overlevingspensioen werknemers....................................................................... 1. Afwijkingen van de huwelijksvoorwaarde....................................................... 2. Afwijking van de leeftijdsvoorwaarde.............................................................. E. Overlevingspensioen zelfstandigen............................................................................ 1. Leeftijd.................................................................................................................. 2. Duur van het huwelijk........................................................................................ 3. Aanvraag............................................................................................................... 4. Behoud van uw overlevingspensioen als u niet meer aan de voorwaarden voldoet.................................................................................................................. 5. Bedrag van het overlevingspensioen................................................................ 6. De overleden echtgenoot was niet gepensioneerd........................................ 7. De loopbaanbreuk............................................................................................... 8. Beperking van het overlevingspensioen........................................................... 9. Wanneer overlevingspensioen of overgangsuitkering aanvragen?.............. F. Pensioendienst voor de Overheidssector – PDOS................................................... I. Overgangsuitkering............................................................................................. 1. Wie heeft recht op een overgangsuitkering?........................................... 2. Welke stappen ondernemen om recht te hebben op een overgangsuitkering?....................................................................................................... 3. Looptijd van de overgangsuitkering.......................................................... 4. Berekening van de overgangsuitkering...................................................... 5. Wanneer wordt een overlevingspensioen uitbetaald?........................... 6. Wie zijn de rechthebbenden?..................................................................... 7. Wat bij meerdere rechthebbenden?......................................................... II. Overlevingspensioen.......................................................................................... 1. Wanneer wordt het overlevingspensioen uitbetaald?............................ 2. Voorwaarden om een overlevingspensioen te verkrijgen...................... 3. De rechthebbenden..................................................................................... 4. De uit de echt gescheiden echtgenoot.....................................................

55 55 56 57 57 58 59 59 60 61 62 63 64 64 65 66 66 66 67

8 I gids na overlijden I

67 68 68 68 69 69 70 70 70 71 71 72 73 73 73 74 74 74 74 75

Inhoud

5. Recht op een wezenpensioen..................................................................... 6. Niet ontvangen bedragen........................................................................... G. Voorschotten op het pensioen.................................................................................... H. Aanverwante regelingen.............................................................................................. 1. Inkomensgarantie voor ouderen....................................................................... 2. Pensioen en rente van oorlogsinvaliden en oud-strijders............................. 3. Extralegaal pensioen...........................................................................................

75 76 77 78 78 78 78

HOOFDSTUK 6.  Huwelijksvermogensrecht................................................................ 1. Het stelsel van scheiding van goederen met gemeenschap van aanwinsten........................................................................................................................ 2. Wat behoort tot ieders vermogen?.................................................................. 3. Het gemeenschappelijk vermogen van de huwelijkspartners...................... 4. Het stelsel van scheiding van goederen........................................................... 5. Het stelsel van algehele gemeenschap van goederen................................... 6. Schematische voorstelling.................................................................................

81

HOOFDSTUK 7.  Erven en erfopvolging........................................................................ De erfbelasting.............................................................................................................. 1. Om te erven moet men aan vier voorwaarden voldoen............................... 2. Wie zijn de erfgenamen?................................................................................... 3. De rechten van de langstlevende echtgenoot of wettelijk samenwonende partner............................................................................................................. 4. Ordes..................................................................................................................... 5. Kloving van de nalatenschap............................................................................. 6. Graden.................................................................................................................. 7. Plaatsvervulling................................................................................................... A. Vrijstelling van erfbelasting op de gezinswoning voor de langstlevende partner................................................................................................................................... 1. De langstlevende partner................................................................................... 2. Samenwonende erfopvolgers in rechte lijn..................................................... 3. Andere samenwonende erfgenamen............................................................... 4. Financiële besparing........................................................................................... B. Ongehuwd samenwonen............................................................................................. 1. Wettelijke samenwoners................................................................................... 2. Feitelijke samenwoners...................................................................................... 3. Een beperkt erfrecht........................................................................................... C. Reservataire erfgenamen............................................................................................. 1. Kan ik mijn goederen nalaten aan wie ik zelf wil?.......................................... 2. Reservataire erfgenamen................................................................................... 3. De reserve van de langstlevende echtgenoot................................................. 4. De reserve – het beschikbaar deel als er kinderen zijn.................................. 5. Buiten erfdeel schenken..................................................................................... 6. Inkorting van een schenking.............................................................................. D. Centraal Register van Testamenten (C.R.T.).............................................................. 1. Inschrijving in het Centraal Register van Testamenten................................. 2. Formaliteiten na het overlijden......................................................................... 3. De inhoudelijke beschikkingen..........................................................................



81 81 81 82 82 82 85 85 87 88 88 89 89 90 90 92 92 92 93 93 94 94 94 94 95 95 95 95 96 96 97 98 98 98 99

II gids gids na na overlijden overlijden II 9

Inhoud E. Slapende rekeningen.................................................................................................... 1. Wat zijn slapende tegoeden?............................................................................ 2. Moet u wakker liggen van uw slapende rekeningen?.................................... 3. Wat zijn de voordelen van de “Registers Slapende Tegoeden”?................... 4. Nuttige links en contacten................................................................................

100 100 100 100 101

HOOFDSTUK 8.  Aangifte van nalatenschap............................................................... 1. Wanneer moet de aangifte van nalatenschap worden ingediend?............. 2. Wie is verplicht de aangifte van nalatenschap in te dienen?........................ 3. Als erfgenaam zelf de aangifte van nalatenschap opstellen?....................... 4. Opstellen van de aangifte van nalatenschap.................................................. 5. Gegevens  en  goederen  die  moeten  worden  aangegeven........................... 6. Het aan te geven actief...................................................................................... 7. Het passief (schulden, begrafeniskosten,…)................................................... 8. Waardebepaling van de goederen uit de nalatenschap................................. 9. Plaats van aangifte van nalatenschap..............................................................

103 103 104 104 104 105 106 107 108 109

HOOFDSTUK 9.  Berekening erfbelasting/successie...................................................

113

Procedure na de indiening van de aangifte van nalatenschap........................................... A. Vlaams Gewest.............................................................................................................. I. Erfbelasting.......................................................................................................... 1. Hoe wordt de erfbelasting voortaan geïnd in Vlaanderen?................... 2. Welke successie- en registratierechten zijn overgenomen door het Vlaams Gewest?........................................................................................... 3. Gaat het om een niet-rijksinwoner?......................................................... 4. Waardering van de activa............................................................................ 5. Waardering van de passiva (schulden)...................................................... 6. Waar moet men een aangifte van nalatenschap indienen?.................. 7. Waar kan ik terecht voor meer informatie?............................................. II. Tarieven en berekening erfbelasting/successierechten................................. 1. Erfbelasting tussen gehuwden in het Vlaams Gewest............................ 2. Samenwonen in het Vlaams Gewest........................................................ 3. Berekening van de erfbelasting in rechte lijn........................................... 4. Het begrip stiefkind en stiefouder in het Vlaams Gewest..................... 5. Een zorgkind in het Vlaams Gewest.......................................................... 6. Een adoptiekind in het Vlaams Gewest.................................................... 7. Berekening erfbelasting tussen broers of zussen..................................... 8. Berekening erfbelasting ten opzichte van andere personen.................. 9. Berekening erfbelasting ten opzichte van een gehandicapt persoon... B. Brussels Hoofdstedelijk Gewest................................................................................. I. Verschillende scenario’s zijn mogelijk.............................................................. 1. Beide echtenoten zijn eigenaar van de gezinswoning............................ 2. De overleden echtgenoot was de enige eigenaar van de gezinswoning................................................................................................................. 3. De overlevende echtgenoot is de enige eigenaar van de gezinswoning 4. De echtgenoten zijn geen eigenaar van het gebouw.............................. II. Het tarief van de successierechten in Brussel vanaf 2014............................ III. Vrijstellingsregeling vanaf 1 januari 2014........................................................ IV. Wie kan van deze vrijstelling genieten?........................................................... V. Wat wordt er bedoeld met gezinswoning?.....................................................

113 115 115 115

10 I gids na overlijden I

115 115 116 116 116 116 117 117 118 119 120 120 120 123 124 126 127 127 127 127 127 128 128 129 129 130

Inhoud

C.









D.

E.

F. G. H. I.

J.

K.

1. Berekening successierechten tussen gehuwden in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest................................................................................ 2. Samenwonenden in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest..................... 3. Berekening van de successierechten in rechte lijn.................................. 4. Begrip stiefkind en stiefouder in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest 5. Begrip adoptiekind in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest................... 6. Berekening van de successierechten in rechte lijn.................................. 7. Berekening successierecht tussen broers of zussen................................ 8. Berekening successierecht tussen ooms, tantes, neven en nichten..... 9. Berekening successierecht ten opzichte van andere personen.............. Waals Gewest................................................................................................................ 1. Berekening successierechten tussen gehuwden of samenwonenden in het Waals Gewest.................................................................................... 2. Samenwonenden in het Waals Gewest.................................................... 3. Berekening van de successierechten in rechte lijn.................................. 4. Berekening successierecht tussen broers of zussen................................ 5. Berekening successierecht tussen ooms, tantes, neven en nichten..... 6. Berekening successierecht ten opzichte van andere personen.............. 7. Vermindering voor de Waalse gezinswoning........................................... Regeling voor vererving van een familiale onderneming........................................ 1. Nieuwe bepalingen vanaf 1 januari 2012................................................. 2. Basisprincipe................................................................................................. 3. Definities “familiale onderneming” en “familiale vennootschap”........ 4. Continuïteitsvereiste................................................................................... 5. Elk Gewest past zijn eigen regime toe...................................................... Vruchtgebruik – blote eigenaar................................................................................... 1. Hoe kan vruchtgebruik worden omgezet?............................................... 2. Hoeveel is het vruchtgebruik waard?........................................................ 3. Federale Overheidsdienst Justitie – 22 december 2014......................... Pensioensparen: wat bij overlijden?........................................................................... Nieuwe regels voor de verdeling van een overlijdenskapitaal................................ Nieuw samengestelde gezinnen................................................................................. Aanvaarden of verwerpen van de nalatenschap....................................................... 1. De zuivere aanvaarding............................................................................... 2. Hoe aanvaardt u de erfenis?....................................................................... 3. De aanvaarding onder voorrecht van boedelbeschrijving...................... 4. De verwerping............................................................................................... 5. Wat als men geen erfgenamen heeft?...................................................... Volmacht “Akte verzaking of aanvaarding nalatenschap onder voorrecht van boedelbeschrijving”..................................................................................... Betaling erfbelasting/successierecht ............................................................................................................ 1. Betaling erfbelasting/successierecht ................................................................................... 2. Aan wie moet erfbelasting/successierecht betaald worden?....................... 3. Hoe kan erfbelasting/successierecht worden betaald?...................................... 4. Wanneer moet erfbelasting/successierecht worden betaald?.................... 5. Kan men uitstel van betaling van erfbelasting/successierecht krijgen?................................................................................................................ Sancties.......................................................................................................................... 1. Boete wegens niet of laattijdig indienen van de aangifte...................... 2. Boete wegens niet aangeven van bepaalde goederen............................

131 133 134 135 136 136 137 139 140 141 141 142 143 145 145 146 147 149 149 149 149 150 150 151 151 151 152 166 167 168 169 169 169 169 170 171 172 173 173 173 173 173 173 174 174 174

II gids gids na na overlijden overlijden II 11

Inhoud

3. Boete wegens ontoereikende waardering van onroerende goederen.. 4. Voor roerende goederen............................................................................. 5. Boete voor een onjuiste verklaring in de aangifte................................... L. Hervorming erfrecht – nieuwe regels ........................................................................ 1. Vrijwillige generatiesprong is mogelijk..................................................... 2. Kinderen onterven via een levensverzekering is niet langer mogelijk.. 3. Lagere schenkingsrechten voor stiefkinderen.......................................... 4. Geen erfbelasting/successierechten op de terugkeer van een schenking................................................................................................................. 5. Zogenaamd ‘onbekwame’ personen krijgen toch mogelijkheden om te schenken................................................................................................... 6. Geen erfenis meer na wangedrag.............................................................. 7. Erfenisgeschillen voortaan voor familierechtbanken..............................

177 177 178

HOOFDSTUK 10.  Niet-natuurlijk overlijden.................................................................................................. 1. Arbeidsongeval – werknemer.................................................................................................................. 2. Ongeval – zelfstandige.................................................................................................................................. 3. Ongeval met verantwoordelijke derde.......................................................................................... 4. Ongeval ten gevolge van beroepsziekte.......................................................................................

181 181 182 183 183

HOOFDSTUK 11.  Sociale voorzieningen........................................................................................................... A. Voogdij minderjarige kinderen............................................................................................................................. B. Klein verlet................................................................................................................................................................................ C. Huurcontract.......................................................................................................................................................................... 1. Eigenaar........................................................................................................................................................................ 2. Overlijden van verhuurder of huurder............................................................................................ D. Nummerplaat motorvoertuig............................................................................................................................... 1. Schrappen................................................................................................................................................................... 2. Overdracht of herinschrijving................................................................................................................. E. Personen met een verhoogde tegemoetkoming................................................................................. F. Sociale huisvestingsmaatschappij..................................................................................................................... G. Studietoelagen..................................................................................................................................................................... H. Personen met een handicap.................................................................................................................................... I. Nutsvoorzieningen........................................................................................................................................................... J. Abonnementen.................................................................................................................................................................... K. Lidmaatschap bij allerlei verenigingen.......................................................................................................... L. Uitvaartvergoeding vakbondsorganisatie.................................................................................................. M. Tussenkomst ziekenfonds.......................................................................................................................................... N. Begrafenisvergoeding overheidssector...................................................................... 1. Waarover gaat het?............................................................................................ 2. Wie heeft recht op de begrafenisvergoeding?................................................ 3. Wat is het bedrag van de begrafenisvergoeding?.......................................... 4. Moet de begrafenisvergoeding worden aangevraagd?.................................. 5. Waar moet de aanvraag begrafenisvergoeding worden ingediend?...........

187 187 187 188 188 188 189 189 189 190 191 191 191 191 192 192 192 193 194 194 194 194 194 195

HOOFDSTUK 12.  Internetgebruik-Sociale media....................................................... 1. Facebook .............................................................................................................. 2. Twitter .................................................................................................................. 3. LinkedIn ...............................................................................................................

197 198 199 200

12 I gids na overlijden I

174 174 174 175 175 176 176 176

Inhoud HOOFDSTUK 13.  Verzekeringen.................................................................................... A. Levensverzekering......................................................................................................... B. Schuldsaldoverzekering................................................................................................ C. Autoverzekering............................................................................................................ D. Hospitalisatieverzekering............................................................................................. E. Brand- en familiale verzekering................................................................................... F. Uitvaartverzekering.......................................................................................................

203 203 203 203 204 204 204

HOOFDSTUK 14.  Sociale zorgverlening....................................................................... A. Poetsdienst..................................................................................................................... B. Familiehulp..................................................................................................................... C. Thuiszorg........................................................................................................................ D. Kinderopvang................................................................................................................. E. Mantelzorg..................................................................................................................... 1. Wat bij overlijden van de zorgbehoevende senior?....................................... 2. Wanneer ontvangt de mantelverzorger een attestenformulier?................. 3. Wat bij laattijdig indienen van de vereiste documenten?.............................

207 207 207 207 207 207 208 208 208

HOOFDSTUK 15.  Belastingaangifte.............................................................................. 1. Wie moet de belastingaangifte indienen?...................................................... 2. Overlijden in de loop van het belastbare tijdperk.......................................... 3. Overlijden van beide echtgenoten of wettelijk samenwonende partners in de loop van het belastbare tijdperk.............................................................. 4. Verwerping van de nalatenschap...................................................................... 5. Terugbetaling belastingen na overlijden..........................................................

211 211 211 212 212 212

HOOFDSTUK 16.  Hulporganisaties............................................................................... A. O.V.O.K. vzw – Zelfhulpgroep Ouders Van een Overleden Kind............................ B. Slachtofferonthaal........................................................................................................ C. Slachtofferhulp.............................................................................................................. D. Verlies na zelfdoding.................................................................................................... E. Tele-Onthaal.................................................................................................................. NUTTIGE ADRESSEN............................................................................................................... BRONNEN EN BIBLIOGRAFIE................................................................................................ PERSOONLIJKE NOTITIES......................................................................................................

217 217 220 222 223 225 227 237 241



II gids gids na na overlijden overlijden II 13