INHOUD. hoofdstuk 1: Gemeenten in de Slag p. 1 hoofdstuk 2: Bestemmingsplannen met Groene. Hartkwaliteit p. 4. hoofdstuk 3: Hoe gaan we dit doen?

 

De Groene Hartstellingen van Winsemius Scheidend minister Pieter Winsemius riep tijdens de manifestatie ‘Vrienden van het Groene Hart’ (februari 2007) op tot actie ‘dotterbloem’. Dit is dé bloem van het Groene Hart. De groene oase van de randstad die onvermijdelijk dichtslibt als aan de verrommeling geen halt wordt toegeroepen: ‘…en wat dichtslibt, moet je dotteren. Zorg dat het blijft bewegen, dat de vitaliteit erin blijft.’ ‘Stelling één is’, zegt de minister, ‘dat het behoud van het Groene Hart staat of valt met goede bestemmingsplannen. Dat is het enige plan dat burgers bindt. Regels stellen en handhaven, dat komt eerst. Stelling twee gaat over….’

         

bestemmingsplannen met Groene Hartkwaliteit..

Het Woerdens Beraad pakt de handschoen op, die Winsemius aan de gemeenten toegeworpen heeft. Dat gebeurt in het project ‘Bestemmingsplannen met Groene Hartkwaliteit’: bijeenbrengen van kennis en ervaring van de Groene Hartgemeenten om te komen tot een checklist van basale kwaliteitsvereisten, waaraan bestemmingsplannen in het Groene Hart moeten voldoen. Die basiskwaliteit van een bestemmingsplan moet blijken uit: bijdrage aan bewustwording (inzake kwaliteit van landschap en wat daarvoor nodig is) stimulans om aan landschapskwaliteit te werken effectief in het beschermen tegen landschapsbedreigende ontwikkeling. ‘Bestemmingsplannen met Groene Hartkwaliteit’ gaat over de inhoud van bestemmingsplannen, de wijze van totstandkoming en de manier waarop ermee gewerkt wordt. Het project is opgezet in samenwerking met het Netwerk Platteland, waar het deel uitmaakt van een landelijk programma met gemeenten.

 

INHOUD       hoofdstuk 1:  Gemeenten in de Slag     p. 1    hoofdstuk 2:  Bestemmingsplannen met Groene       Hartkwaliteit         p. 4    hoofdstuk 3:  Hoe gaan we dit doen?    p. 9      kennis bij elkaar brengen: ambtelijk en bestuurlijk Het project is in drie stappen opgezet, waarin na elkaar een ambtelijk en bestuurlijk kennistraject plaats vinden: een ambtelijke ’24-uursconferentie’ (17/18 oktober 2007) presentatie van bevindingen en discussie tijdens de bestuurdersconferentie op 23 november 2007 bestuurlijke ’24-uursconferentie’ (9-10 april 2008): wat betekent ‘Groene Hartkwaliteit’ voor gedrag en optreden van gemeentebestuurders? In het najaar van 2008 treedt het Woerdens Beraad naar buiten met conclusies uit dit traject. Naast de ‘checklist’ over Bestemmingsplannen met Groene Hartkwaliteit’ kan het hierbij gaan om een jaarprijs voor   bijdragen aan ruimtelijke kwaliteit in het Groene Hart

Bestemmingsplannen met Groene Hartkwaliteit  juni 2008   

(werkplan, zomer 2007)

       

     

p. 1 

 

  Hoofdstuk 1: Gemeenten in de Slag   

  1.1. Actie Dotterbloem: de ‘tien punten’ van Winsemius   

Aanleiding voor dit project was een uitdaging die minister Winsemius op 17 februari 2007 aan  het adres van de Groene Hartgemeenten richtte. Plaats van handeling was een manifestatie ‐  ‘Vrienden van het Groene Hart’ ‐ in het kasteel van Woerden. Winsemius riep hier op tot actie  Dotterbloem, want ‘…dit is dé bloem van het Groene Hart […] dat onvermijdelijk dichtslibt als  aan de verrommeling geen halt wordt toegeroepen. […] En wat dichtslibt, moet je dotteren’.     

Actie Dotterbloem bleek opgebouwd uit 10 punten: ‘…en stelling één is dat het behoud van het  Groene Hart staat of valt met goede bestemmingsplannen. Dat is het enige plan dat burgers  bindt. Regels stellen en handhaven, dat komt eerst’. Voor de volledigheid hieronder het volledige  ‘10 puntenplan’  dat Winsemius die dag aan zijn gehoor voorhield.    1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

Goede bestemmingsplannen (inclusief handhaving). Spelregels voor woningbouw en bedrijventerreinen (bundeling, inpassing). Onderkenning van glastuinbouw en intensieve veehouderij als ‘rode’ bestemmingen. Begrenzing van ‘rood’ door hardgroen (bomen), blauw en/of non-profit eigendom. Gebiedsgerichte aanpak inclusief ‘rood-voor-groen’-verevening (Groene Hartfonds). Certificering van projectontwikkelaars (inclusief code, publieke beoordeling, peer review). Bestuurlijke ruggengraat (incl. bestuurlijke en/of burgervisitaties). Draagvlak bij bewoners op basis van gedeelde visie, promotiecampagne, aandelen. Aanvalsvisie met meetbare doelstellingen (kernkwaliteiten, top 5 benoemen). Gezamenlijk uitvoeringsplan.

   

1.2.  Betekenissen van ‘verrommeling’    

‘Verrommeling’ gaat over hoe iets eruit ziet: het woord lijkt op rommel. Daar zit een waardeoor‐ deel in, wie het woord gebruikt laat ook iets van zichzelf zien. ‘Verrommeling’ betekent ook dat  er iets gaande is. Het woord lijkt dan op rommel maken, maar klinkt minder actief: er is geen  duidelijke dader aan te wijzen, het meer is iets wat zich afspeelt, ‘…in de lucht hangt’. Ook hier  wordt trouwens tegelijk iets duidelijk over wie het woord gebruikt: ‘verrommeling’ hoort bij het  woordgebruik van toeschouwers, verontruste critici, stuurlui aan de wal die wel beter weten  maar het nakijken hebben. Wie immers zou beweren dat hij zelf een ‘verrommelaar’ is, dat zijn  toch altijd anderen? In dit project kwamen we ‘verrommeling’ tegen in de betekenis van:    

•

 ‘verrommeling’ als een eigenschap van (objecten in) het landschap, iets wat staat tegenover  objectiveerbare kwaliteit. Het gaat dan om zaken als: verzorgd vs. niet verzorgd, misplaatst  gebruik van ruimte (niet alleen door private partijen, maar ook planmatig door gemeenten,  rijk etc.), de al dan niet zichtbare moeite die is gedaan om iets in te passen in een landschap  c.q. er op bepaalde manier uit te laten zien. Gedachtegoed hierover valt aan te treffen in Wel‐ standsnota’s, Beeldkwaliteitsplannen e.d.     

•  

‘verrommeling’ als uiting van tekortschietend onderhoud, slordigheid of gebrek aan aan‐ dacht. In de gedachtewereld is bij dit soort verrommeling meestal wel een beheerder of een  eigenaar in zicht, die het zaakje ‘…laat verrommelen’ 

•

‘verrommeling’ als gevolg van keuzes, c.q. kennelijk ‘…niet beter kunnen’.  Het gaat hier om  wat blijkbaar weinig mocht kosten, is neergezet toen anders tegen dingen aangekeken werd,  domweg over het hoofd gezien, enz. Geen slordigheid dus, maar had wel ‘...beter gemoeten’. 

 

   


p. 2 

 

Voorbeeld van dit spraakgebruik is te vinden op p. 2. van de Volkskrant, 11 juni 2008.  De  kop luidt “Groningen stopt verrommeling’ en de ondertitel: ‘…blokkendozen langs snelwegen,  eentonige vinexwijken en rafelige dorpsranden’.  Geen slordigheid dus, maar ‘…ontworpen  lelijks’. Het artikel gaat over een provinciale landschapsbouwmeester die investeerders  (privaat, gemeenten) op de huid zit   

•

  •

‘verrommeling’ als uiting van botsende smaken en belangen. Het Groene Hart ziet er anders  uit voor de boer die er zijn geld verdient, de stedeling die zijn hond uitlaat of de ekoloog op  zoek naar een haast verdwenen plantje. Daarbij vindt de burger het boerenerf vaak maar  een rommeltje, maar vindt de boer dat weer van de landerijen van Staatsbosbeheer (enz.).   ‘Verrommeling’ heeft dus ook te maken met de ruimtelijke belangenstrijd, die zich in ons  kleine landje overal afspeelt.  En zeker in de drukke Randstad, waar iedereen altijd wel  ergens in het uitzicht van een ander zit   ‘verrommeling’ als uiting van gekrenktheid, omdat een uitzicht dat iemand mooi vond is  bedorven zonder dat hij daar wat aan deed of doen kon. Een woord dat dus iets uitdrukt van  vervreemding en er buiten staan: ‘…ze doen maar’.  En daarmee misschien ook de vinger legt  op tekortschietende politiek‐bestuurlijke processen. 

 

Samenvattend: het gaat bij Bestemmingsplannen met Groene Hartkwaliteit om (a) hoe het Groe‐ ne Hart eruit ziet en (b) hoe de burger/belanghebbende vindt dat omgegaan wordt met wat hem  dierbaar is. Van belang zijn dus de plannen zelf én de bestuurstijl daaromheen: de manier waar‐ op een plan tot stand komt, hoe ermee gewerkt wordt.      1.3. Bestemmingsplannen met Groene Hartkwaliteit   

Het Woerdens Beraad pakt de ‘handschoen van Winsemius’  op in het project Bestemmingsplan nen met Groene Hartkwaliteit. Doel is het bijeenbrengen van kennis en ervaring van gemeenten  om te komen tot een checklist van basale kwaliteitsvereisten, waaraan bestemmingsplannen in  het Groene Hart moeten voldoen. Die basiskwaliteit zou moeten zitten in:    - bijdragen aan bewustwording (inzake kwaliteit van landschap en wat daarvoor nodig is)  - stimulans om aan landschapskwaliteit te werken  - effectiviteit in het beschermen tegen landschapsbedreigende ontwikkeling.  De analogie is die van de APK: een autokeuring die niet gaat over wat het perfecte autoplezier is,  maar wel over wat in elk geval in orde moet zijn om veilig ‘…de weg op te kunnen’.  Het Woerdens  Beraad wil zulke basisvereisten formuleren en een programma in werking zetten waardoor ze  invloed krijgen op de praktijk.  Het project is opgezet met het Netwerk Platteland, waar het deel  uitmaakt van een landelijk kennisnetwerk voor gemeenten.    1.4. Als we blijven doen wat we altijd deden…   

Wanneer ‐ zoals in dit project gebeurde ‐ gemeentemensen met elkaar in gesprek gaan over ‘be‐ stemmingsplannen met Groene Hartkwaliteit’, dan wordt dat onderwerp serieus genomen. Het  bewustzijn is sterk aanwezig, dat alom veel kritiek leeft op hoe Nederland er de laatste jaren uit‐ ziet. En je kunt als gemeentebestuurder ‐ uiteraard ‐ altijd naar anderen wijzen als het gaat om  ‘wie wat te verwijten valt’1, maar de vraag is wat dat hier nog helpt . Want nu bij veel burgers  toch een indruk is ontstaan van onomkeerbare processen die maken dat ‘…wat mooi is en het  beschermen waard’ toch gaandeweg gewoon verdwijnt, wordt ruimtelijk besturen moeilijk,  steeds moeilijker. Gemeentebestuurders in het Groene Hart merken dat aan: 

                                                         1   Niet moeilijk: andere overheden die wegen, bedrijfsterreinen en VINEX‐locaties aanwijzen. Of burgers die  niet willen kiezen: graag veel open ruimte maar ook allemaal een huis‐met‐tuintje, graag stilte en natuur maar ook  liefst het gemak van Schiphol (de werkgelegenheid daar, etc.).  

 


   

p. 3 

 

-

wantrouwen bij boeren én burgers over alles wat je in de ruimtelijke ordening nog aan wilt  pakken, regelen of besturen  een ‘dagelijkse gevoel van rommeligheid’ , omdat we vaak op te kleine schaal alles maar een  plek willen geven en daar ook nog eens op duizend plaatsen over praten  de spagaat waarin het lokaal bestuur terecht komt bij de realisatie van ‘grote opgaven’ van  provincie en rijk ‐ natte as, EHS, groene ruggengraat (etc.) ‐ omdat die plannen haaks staan  op wat burgers willen of vertrouwen  te weinig capaciteit in huis, daardoor onhandig manoeuvreren en vaak uiteindelijk het nakij– ken hebben bij snelle initiatieven van ondernemers   onhandig omgaan met regels en ‘verbieden’, zodat alleen verpaupering ontstaat en juist niet  wat je wilde bereiken   te zwaar leunen op externe expertise, dus ‘geen geheugen’ meer in huis, ‘slap handhaven’ en  een speelbal worden van… 

 

Samenvattend: we komen uit een periode waarin ondanks rijks‐, provinciaal en gemeentebeleid  voor het Groene Hart, ondanks toezicht op bestemmingsplannen (enz.) de indruk toch steeds  sterker werd dat iets in de resultaten van dat beleid niet klopte. De ‘handschoen van Winsemius’  wordt daarom opgepakt.  Dat leverde in dit project gesprekken op waarin ‐ zowel bij ambtena‐ ren als bestuurders ‐ een breed gedeelde zekerheid naar voren kwam (a) dat ‘doorgaan op de  oude voet niet kan’2, (b) dat het veel beter moet en (c) ‘…dat we dat toch moeten kunnen!’.      

 

    Hoofdstuk 2: Bestemmingsplannen met Groene Hartkwaliteit   2.    

In oktober 2007 en april 2008 zijn als onderdeel van dit project twee ’24‐uursconferenties’ be‐ legd: één met ambtenaren en één met bestuurders uit gemeenten in het Groene Hart. De voor‐ bereiding bestond telkens uit interviews met alle deelnemers, want de agenda van de conferen‐ ties bestond uit ‘…praktijkvragen van deelnemers zelf’ en die vragen werden in interviews ver‐ zameld.  De werkformule in de conferenties was dat discussie steeds op gang kwam na reacties  op een praktijkvraag door de andere aanwezigen. Die reacties werden uitgelokt met vragen als:  - hoe zou u dit oplossen?   - hoe hebt u zoiets wel eens opgelost?  - wat voor aanpak van dit vraagstuk heeft ‘Groene Hartkwaliteit’?   

We schetsen in dit hoofdstuk een samenvatting van wat ‐ blijkens de reacties in de conferenties ‐  breed gedeeld werd als nastrevenswaardig in de aanpak van een vraagstuk, een stijl die past bij  ‘Groene Hartkwaliteit’.  Aangetekend moet daarbij worden, dat in de interviews méér vraagstuk‐ ken genoemd waren dan ‐ om redenen van tijd ‐ in de conferenties aan bod konden komen. Aan  het einde van de navolgende paragrafen worden daarom die wel genoemde maar niet besproken  onderwerpen telkens kort vermeld: voer voor volgende keren….       2.1. Groene Hartkwaliteit: een type landschap   

•

geen zand, geen klei, veel gras, veel water.  Het ‘Groene Hart’ is geen bestuurlijke eenheid, het  kent zelfs binnen haar grenzen stevige geografische en culturele barrières. Daarom hebben  gemeenten vaak wel contact met hun buurgemeenten in de eigen bestuurlijke regio, maar 

                                                         2

Het landschap is achteruitgegaan: het Ruimtelijk Planbureau meet de kwaliteit al in zichtseconden vanaf de  snelweg. De minimale maat is een uitzicht dat bij een snelheid van 120 km/uur nog gedurende 5 seconden wordt  waargenomen: een kortere ‘zichtbaartijd’ telt niet, want leidt niet tot beleving. Er blijken in Nederland nog maar  enkele snelwegpanorama’s te bestaan waar men met de genoemde snelheid langer dan een minuut van kan genieten  (bron: Adviesbrief RPB aan DG Ruimte VROM: Zichtbaarheidsanalyse snelweguitzichten , 26 november 2007).  

 


   

p. 4 

 

veel minder daarbuiten3.  Des te opvallender was dus, dat aan het eind van beide conferen‐ ties zowel ambtenaren als bestuurders enigszins verrast vaststelden, hoe snel ze over en  weer ‘de vragen’ van hun collega’s elders hadden begrepen en hoe overeenkomstig eigenlijk  de puzzels waren. Blijkbaar leidt de ‘oer‐hollandse’  combinatie van water, koeien, gras,  natuur en kleine oude steden op dit moment overal in het Groene Hart tot soortgelijke  vraagstukken c.q. puzzels als je daar wat aan wilt doen. Vooral het gelijktijdig in verandering  verkeren van wat ‘…ruimtelijk aan de hand is’ met water, koeien, natuur en oude steden  speelt daarbij een rol. Die mix van gelijktijdige vernieuwingen speelt in het hele Groene  Hart.    

−

eerste kenmerk van Bestemmingsplannen met Groene Hartkwaliteit is, dat ze de samen hang adresseren van veranderingen op het gebied van water, grondgebonden landbouw,  natuur en kleine steden.   

•

eigen dynamiek én deel van de Randstad.  Het Groene Hart heeft zijn eigen dynamiek en  ruimtelijke agenda. Maar het is ook het groene hart van de Randstad.  De spanning die dat  oplevert speelt in alle gebieden. Ze komt fysiek tot uiting in, bijvoorbeeld, de nabijheid van  landschappen vol rust en ruimte met drukke wegen vol verkeer. Ze maakt dat er gebouwd  wordt waar dat mag ‐ huizen, kassen, bedrijfsgebouwen ‐ en dat dus grondposities waarde  hebben, los van hoe die grond op dit moment gebruikt wordt. Elke gemeente moet die ba‐ lans tussen ‘verandering van binnenuit’ en ‘wat doen we met wat er op ons af komt?’ zelf tot  stand brengen. Want van andere bestuurslagen zal het niet snel komen: de agenda’s immers  van het Groene Hart en van de Randstadsteden vallen goeddeels onder andere beleidssecto‐ ren bij provincies en het Rijk. En er is ook weinig overlappende gespreksstof tussen, bijvoor‐ beeld, instanties als het Woerdens Beraad en de bestuurlijke kerngroep Noordvleugel.     

−

tweede kenmerk van Bestemmingsplannen met Groene Hartkwaliteit is dat ze niet alleen  richting geven aan de ruimtelijke dynamiek van een gebied zelf, maar ook aan hoe wordt  gereageerd op de maatschappelijke en beleidsagenda van de Randstad eromheen.     

•

het agrarische cultuurlandschap als drager. In de bestuurlijke praktijkkring van april werd  veel gesproken over het ‘hollands boerenlandschap’. Het onderwerp ‐ wat vinden we ervan,  hoe werken we eraan, hoe gaan we ermee om in onze bestemmingsplannen, enz. ‐ kwam ter  sprake in tal van praktijkvoorbeelden. De discussie werd vooral gevoed door enkele daar‐ van, waarin op grote schaal boerenlandschap ‘wegbestemd was’  ten behoeve van nieuwe  water‐ en recreatiefuncties en natuur.  Ter plekke ontstond het voornemen om ‐ tegenover  zulke tendenties ‐ de waarde en betekenis van boerenlandschap nog eens met nadruk in de  bestuurlijke discussie over het Groene Hart te agenderen4.  Men vond dit om een aantal  redenen belangrijk:    a)  cultuurhistorisch: koeien en boeren horen bij het hollands landschap. Het is ongewenst  dat hele landschappen ontstaan waarin ze niet meer te zien zijn.   b) praktisch/economisch: boeren onderhouden meer dan 70% van het hollands landschap:  we hebben hen daarom nodig om dit landschap te behouden  c) politiek/maatschappelijk: agrarische grond wordt tot nu toe in het Nederlands ruimtelijk  beleid gebruikt als ‘reservegrond’ voor nieuwe functies: zodra meer ruimte nodig is, halen  we die daar vandaan. Dat proces is inmiddels zover gevorderd, dat maatschappelijke tegen‐ druk ontstaat: burgers komen in verzet (‘we willen dat dit niet zo doorgaat’), boeren werpen  zich op als beheerders van het natuur en landschap (‘..maar dat vraagt wel dat we door kun‐ nen gaan met schaalvergroten en niet op allerlei plekken in een ‘postzegellandschap’ achter 

                                                         3   Verschillende deelnemers aan de conferenties merkten op, dat zij nu voor het eerst in jaren eens kennis  maakten met ‘wat speelde’ in gemeenten verderop. Dat ‘verderop’ was soms niet ver: er lag, bijvoorbeeld, een pontje  over de rivier tussen (de Lek). En een provinciegrens, natuurlijk …    4   Dit is inmiddels ook gebeurd in de recente bijdrage van het Woerdens Beraad aan de nieuwe provinciale  structuurvisies (Visie Groene Hart, mei 2008).

 


   

p. 5 

 

blijven waarin dat niet meer kan’).  Het is daarom belangrijk dat de overheid een ‘groene  grens’ trekt en het boerenland expliciet beschermt.    

−

derde kenmerk van Bestemmingsplannen met Groene Hartkwaliteit is dat ze een onder bouwd en duurzaam toekomstbeeld bevatten over het behoud van het agrarische cultuur landschap   

•

een Groene Hartbestemmingsplan heeft schaal nodig. In beide conferenties kwam een erva‐ ring van de (nieuwe) gemeente Nieuwkoop ter sprake: de gemeente is recent ontstaan door  het samenvoegen van Liemeer, Ter Aar en (het oude) Nieuwkoop en men merkt nu dat het  ruimtelijk beleid veel beter en harmonischer dan vroeger ‘een plek kan geven’ aan de diver‐ se claims en ‘ruimtevragers’  die op haar grondgebied van belang zijn. Men ervaart dit als  een duidelijke verbetering met de tijd, dat dit toewijzen van ruimte op de kleinere schaal  van de oude gemeenten plaats vond: de uitkomst is nu beter (dan het ‘proppen’  van veel  functies in een eigenlijk te klein gebied) ook loopt het gesprek met burgers en belangheb‐ benden een stuk soepeler (want je kunt ‘…veel gemakkelijker nee zeggen, als je voor datgene  wat gevraagd wordt wel een plek elders aan kunt bieden’).   

vierde kenmerk van Bestemmingsplannen met Groene Hartkwaliteit is dat de schaal waar op een bestemmingsplan gemaakt wordt groot genoeg is om een eigen volwaardige plek te  geven aan functies die men van belang vindt    Wel geagendeerd, niet uitgewerkt  • in de (rand)stedelijke omgeving is iedereen het eens over de waarde van het open land‐ schap, maar leven zeer verschillende beelden over wat men daaronder verstaat!!   • is een ‘Agrarische Hoofdstructuur’ (c.q. robuust landbouwgebied) een fysieke plek op de  landkaart zoals de EHS of ook (c.q. misschien zelfs wel totaal) iets anders?  • hoe omgaan met de paarden in het landschap: er komen er steeds meer en ze zijn voor het  bestemmingsplan niet anders dan koeien. Toch aangepaste regels nodig (?)  • …..  • …..       −

 

2.2. Groene Hartkwaliteit: een actieve stijl van besturen   

•

het plan, de regels en de visie.  De looptijd van een bestemmingsplan is doorgaans langer dan  10 jaar. In zo’n periode verandert veel en het is dus realistisch om ervan uit te gaan, dat zich  in de tussentijd initiatieven, vrijstellingsverzoeken etc. zullen voordoen, waarop bij het vast‐ stellen van het bestemmingsplan niet was gerekend. Toch moet een bestemmingsplan, als  het goed is, ook dan houvast bieden voor het nemen van verstandige en beleidsmatig pas‐ sende besluiten.  Zo’n houvast ligt meestal meer op het niveau van visie dan dat van con‐ crete regels.   

−

vijfde kenmerk van Bestemmingsplannen met Groene Hartkwaliteit is dat ze niet alleen uit  concrete regels bestaan, maar ook een visie op de ruimtelijke ontwikkeling bevatten die  houvast geeft over ‘wat te doen’ ingeval van nietvoorziene situaties.   

•

samenspel met burgers en ondernemers.  Een bestemmingsplan kan regelen en verbieden,  maar het kan geen ‘…wenselijke toekomst creëren’. Sterker nog: een bestemmingsplan dat  alleen maar verbiedt kan ‐ als het investeringen in het buitengebied ontmoedigt ‐ wel eens  averechtse gevolgen krijgen (verpaupering, verkrotting, leegstand). De kunst is dus, het be‐ stemmingsplan een constructieve rol te laten vervullen in een ontwikkelingsplanologische  aanpak.  De hiervoor genoemde visie is daarbij belangrijk.    

 


   

p. 6 

 

−

zesde kenmerk van een bestemmingsplan met Groene Hartkwaliteit is dat het onderdeel  vormt van een gebiedsaanpak door overheid en burgers (ondernemers) samen. De visie  waarop het gebaseerd is moet daarom berusten op voldoende draagvlak bij die groepen.  En dat draagvlak moet bij voorkeur niet alleen de plannen van de overheid betreffen, maar  ook die van burgers en ondernemers. Het bestemmingsplan moet mogelijkheden bieden  om burgers of ondernemers te belonen op momenten dat hun gedrag en inzet van belang  zijn voor het realiseren van bepaalde doelen in het landschap.    

•

Inhuur en communicatie met burgers en ondernemers.  Bestemmingsplannen worden vaak  voorbereid en opgesteld door gespecialiseerde externe bureaus. Omdat zulke bureaus er  uiteraard naar streven dat voldoende draagvlak voor hun plan bestaat, organiseren zij ‐  meer of minder uitgebreid ‐ consultatierondes met burgers en ondernemers in een gebied.  Ook voor andere beleidsonderwerpen in het buitengebied (waterbeheersplan, landschaps‐ ontwikkelingsplan, recreatieplan, etc. ) gebeurt er vaak iets dergelijks: bureau ingehuurd,  draagvlak nodig, bureau voert dus gesprekken met de burgers. Deze werkwijze heeft drie  nadelen:   − de burger praat met bureaus, niet met de gemeente  − de gemeente mist informatie die zij wellicht later ‐ als het om handhaven gaat ‐ goed  had kunnen gebruiken  − omdat de burger ‘zijn verhaal’ bij elk bureau opnieuw moet doen, wordt ongewild het   beeld overgebracht van een overheid die niet luistert, niet onthoudt, telkens alleen wil  horen ‘wat past bij dit loket’ (etc.), kortom zich niet echt als een gebiedspartner ge‐ draagt met wie je  betrouwbaar zaken kunt doen.  Dit alles draagt niet bij aan het samenspel dat hierboven werd bepleit. En het valt slechts te  voorkomen door de communicatie met burgers en ondernemers over minder schijven te  laten lopen.     − zevende kenmerk van een bestemmingsplan met Groene Hartkwaliteit is dat de  gemeente  haar contact met burgers en ondernemers niet aan externen overlaat, maar systematisch  zelf onderhoudt. Alleen zo kan in een gebied een ‘…blijvende coalitie voor het landschap’   worden geformeerd.   

 

 

•

Onderhandelend besturen: de lokale overheid als zakenpartner.  Bepalingen in een bestem‐ mingsplan hebben vaak een min of meer voorwaardelijk karakter: sommige dingen mogen  nooit, andere altijd, maar een heleboel zitten daar tussenin. Een burger of ondernemer moet  in dat ‘tussengebied’ aan voorwaarden voldoen om zijn vergunning (toestemming, onthef– fing, enz.) te krijgen. Een bestemmingsplan kan meer of minder precies zijn over die voor‐ waarden: soms zijn regels duidelijk, soms juist heel erg vaag. In de praktijk komt daar nog  bij dat de interpretatieruimte omtrent zulke voorwaarden vaak toeneemt als een bestem‐ mingsplan al ouder is, de ‘casus’ die een burger voorlegt niet voorzien was of in de tussen‐ tijd een nieuw beleid in zwang kwam waarvan intussen ‘…iedereen wel weet’  dat dit bij de  eerstvolgende herziening meegenomen gaat worden    − achtste kenmerk van een bestemmingsplan met Groene Hartkwaliteit is dat door het ont werp van het bestemmingsplan én de manier van ermee werken selectief  soms wel dus en  soms niet  kan worden meebewogen met de burger op een wijze die transparant is (dus  betrouwbaar), flexibel (dus bescheiden) en doelgericht (want moeiteloos als consistent  herkenbaar vanuit de in het plan gekozen visie). De kwaliteit van een bestemmingsplan zit  daarmee dus niet alleen in ‘wat het regelt’, maar ook  en even belangrijk!!  in hoe het de  gemeente ‘in positie brengt’ om transparant, flexibel en doelgericht met de eigen burgers  in de slag te gaan voor het realiseren van beleid   

 

•

Integraal besturen, met de provincie op de achterhand.  Een onderhandelende gemeente zoals  hier geschetst regelt ‘als een overheid’ de bestemming van de ruimte, maar niet vanuit de  beleidsagenda van de overheid alleen. De kracht van een goed ingezet en uitgevoerd be‐

 

   


p. 7 

 

stemmingsplan zit juist in het combineren van die overheidsagenda met krachten en ambi‐ ties in de samenleving zelf. In die zin is zulk gemeentelijk ruimtelijk beleid niet alleen veel  integraler dan het beleid van provincies en het Rijk (het voegt aan de ‘planet’‐doelstellingen  uit het ILG ‘profit’ en ‘people’‐doelen toe) maar ook meer integrerend (met maatschappelijke  krachten).  Die eigen bestuurlijke aanpak door gemeenten kan uiteraard op spanning komen   met de neiging bij sommige provincies en het Rijk om louter nog beleid te formuleren dat  zich leent voor het tegen geld afrekenen van prestaties5. Het is dus aan gemeenten om aan  Rijk en de provincie duidelijk te maken dat de toekomst van het Groene Hart op die manier  niet ‘gekocht’ wordt.    

negende kenmerk van een bestemmingsplan met Groene Hartkwaliteit is dat het ermee  werken gesteund wordt door provincie en het Rijk. Dit vraagt ook dáár bereidheid om de  realisatie van sectorale doelen als onderdeel te zien van een veel integraler aanpak en de  voortgang ook op die manier te honoreren    Wel geagendeerd, niet uitgewerkt  • hoe kom je tot ‘georganiseerd overleg’  met groepen burgers en ondernemers?  • schaalvergroting en steeds kleiner wordend aantal ‘ondernemers in het landschap’: nieuwe  ‐ juridische ‐ vormen nodig (convenant, contract)?  • opdrachtgeverschap aan bureau’s  • hoe werkt de splitsing tussen beleid en uitvoering uit op ambtelijke know how en consis‐ tentie? hoe organiseer je in je gemeentehuis zowel ambtelijke continuïteit  (‘weten wat er  speelt’)  als frisse onbevangenheid (‘indien nodig naïef streng’) zodanig dat de buiten‐ wereld je toch betrouwbaar vindt?   • …..   •   −

 

 

2.3. Groene Hartkwaliteit: diverse onderwerpen    

•

Ruziënde burgers en ambtelijke capaciteit.  In beide conferenties kwam ter sprake, dat juridi‐ sche procedures veel werk met zich kunnen meebrengen en een zwaar beslag leggen op de  meestal krap bemeten ambtelijke capaciteit.  Deels zijn zulke procedures ‘ingebakken’ in  RO‐werk en hoort het bij ‘…de klus’. Anders ligt het wanneer burgers onderlinge ruzies op  RO‐terrein gaan uitvechten en daar ook de gemeente bij betrekken. Naar voren kwam dat  het toch wel heel vervelend is en demoraliserend om over niet veel ambtelijke capaciteit te  beschikken en daarvan ook nog eens een groot deel ‘kwijt te raken’  aan zulke niet‐gekozen  prioriteiten.     − preventieve aandacht kan leiden tot het bijleggen van conflicten, voordat ze in juridische  procedures alleen nog maar verder verharden. Een gemeente kan daarom  zijn tijd en  middelen maar het beste daarop concentreren. Te overwegen valt om ‘tijd vrij te spelen’   door het ‘taaiere werk’  (bij geëscaleerde conflicten) uit te besteden op regioniveau of naar  het provinciehuis   

 

•

Vrijkomende agrarische bebouwing en dóórgaande schaalvergroting.  In sommige Groene  Hartgebieden (o.a. de Alblasserwaard) zet de schaalvergroting in de melkveehouderij al zo‐ ver door, dat nu ook al relatief nieuwe boerderijgebouwen ‐ aan de ruilverkavelingswegen ‐

                                                         5

Met het ILG als in het oog springend voorbeeld van zo’n beleidsbenadering, waarin ontwikkelen van het landelijk gebied feitelijk is terug gebracht tot het realiseren van een bestellijst aan bijzondere hectares voor het Rijk. De laatste tijd komt er gelukkig steeds meer kritiek los - ook bij bestuurskundigen - op deze ‘bedrijfsmatige’ opvatting van besturen (zie F. Ankersmit & L. Klinkers red., De Tien Plagen van de Staat: de bedrijfsmatige overheid gewogen, Van Gennep Amsterdam 2008).

 


   

p. 8 

 

leeg komen.  Wat kan nu het beste gebeuren, gegeven dat de gemeente de schaalvergroting  in de landbouw wil ondersteunen omdat dat goede vooruitzichten geeft op het blijvend open  houden van haar buitengebied    

−

 

•

waarschijnlijk is ‘Rood voor Rood’ de beste oplossing voor zulke situaties: de stal mag ge sloopt, de eigenaar krijgt toestemming voor een bouwkavel.  De vraag is waar die kavel  het beste kan komen.  Groene Hartkwaliteit is er lang niet altijd mee gediend als dat, bij voorbeeld , zou gebeuren op de plek van die leegkomende bebouwing zelf. Anders wordt  namelijk elke gestopte boerderij een klein dorpje op zich. 

vervolg en nevenfuncties op agrarische bedrijven.  De trend lijkt wat te keren, dat in elk be‐ stemmingsplan op voorhand ruimte werd geboden aan nieuwe vormen van economische  bedrijvigheid: opdat de boer het nog wat langer volhoudt. Op de korte termijn immers biedt  dit soelaas: extra verdiensten op de boerderij. Wanneer de opvolgingskwestie gaat spelen,  dan bestaat vaak echter meer ‘koopkrachtige vraag’ voor de nevenfuncties (c.q. wat daar‐ voor ‐ bijvoorbeeld ‐ in gebouwen is geïnvesteerd) dan voor het voortzetten van het melk‐ veebedrijf.     

−

in een bestemmingsplan met Groene Hartkwaliteit wordt ingezet op schaalvergroting en  robuuste agrarische bedrijven. Verbreding en nieuwe economische activiteiten moeten bij  zo’n beeld omtrent de toekomst passen    

•

sloop en nieuwbouw.  Voor het slopen van oude kassen heeft de gemeente Nieuwkoop een  variant op de op de Rood voor Rood‐aanpak gekozen.  Gebleven is het principe dat het slo‐ pen van oude kassen leidt tot het bouwrecht voor een woning (een kavel). Om ‘vraag en  aanbod’  op deze markt bij elkaar te brengen heeft de gemeente nu een beurssysteem voor  kassensloop geïntroduceerd: het bestaat uit verhandelbare certificaten (wie een kas sloopt  krijgt zo’n certificaat,  wie een woning wil bouwen heeft er een nodig). De gemeente garan‐ deert de prijzen, zodat geen speculatie hoeft te ontstaan.     

Overal in het Groene Hart speelt de opgave om verouderde kassen (e.d.) te slopen, maar  heeft de eigenaar er uit zichzelf vaak weinig zin in. Het beurssysteem is een hulpmiddel   om de ‘ incentive’  aan het werk te krijgen, nodig omdat wie een kas moet slopen vaak niet  dezelfde is die een huis wil bouwen. In andere gemeenten wordt deze rol  zo begrijpen wij   ook wel door gewone makelaars vervuld.      Wel geagendeerd, niet uitgewerkt  • welke regels kun je stellen aan paardenbakken?  • welke middelen uit de reguliere gemeentebegroting zijn, met wat goede wil, aan te wenden  voor het platteland?  • bedrijfslocaties?   • geurwet en ‘op slot zetten’ van agrarische bedrijven  • …..   •   −

     

3.            Hoofdstuk 3: Aanbevelingen, hoe gaan we dit doen?   

   

3.1. Gemeenten, bestemmingsplannen en verrommeling   

Gemeentelijke bestemmingsplannen kunnen niet alle verrommeling voorkomen: daarvoor heeft  verrommeling ‘…te veel gezichten’ (zie p. 2). Ook schiet de juridische invalshoek tekort, want de  strijd tegen verrommeling vraagt méér dan alleen verbieden (p. 6).  Toch hebben de Groene 

 


   

p. 9 

 

Hartgemeenten vanwege hun bevoegdheden op RO‐gebied ‐ en het bestemmingsplan als kern  daarvan ‐ een uniek en belangrijk speelveld om aan de kwaliteit van het Groene Hart te werken:    • omdat zij door deze bevoegdheden (veel sterker dan enige andere overheid) rechtstreeks  invloed hebben op het ‘ruimtelijk gedrag’ van burgers6,   • omdat in de manier van werken met een bestemmingsplan ‐ zowel bij de totstandkoming als  ‘…wanneer het er ligt’ ‐ allerlei mogelijkheden liggen om in een onderhandelingsspel te ko men met die burger, een ‘spel’ waarin aan de kwaliteit van landschap en omgeving kan  worden gewerkt  • en omdat in het rechtstreekse contact met burgers ook de sleutel ligt om iets te doen aan het  ongrijpbaarste aspect van verrommeling, t.w. de beleving van ‘er buiten staan’ en ‘…ze doen  maar’: een gevoel dat door geen enkel plan of voorschrift teniet kan worden gedaan omdat  het niet om dat plan of voorschrift gaat.    

Wie kijkt naar het verleden, kan zien dat gemeenten op dit vlak zowel succesvol waren (er zijn  heel mooie stukken Groene Hart!!) als steken hebben laten liggen. Een rol daarbij speelt onge‐ twijfeld, dat RO‐vraagstukken in het Groene Hart bijna altijd draaien om het vinden van een  praktische uitweg in situaties waarin tegenstrijdige belangen spelen, politieke compromissen,  opties van diverse aard en een meestal intensieve lobby voor elke optie en elk belang: de uitweg  is dus altijd maatwerk (positief geformuleerd), een keuze die maar in beperkte mate eenduidig  en glashelder is (want het blijft wikken en wegen!) en soms ook gewoon broddelwerk (omdat  keuzes soms te slordig of kortzichtig worden gemaakt, dit is uiteraard zeer negatief geformu‐ leerd).      

De ambitie achter Bestemmingsplannen met Groene Hartkwaliteit is om hierin een systematische  verbetering te brengen. Waarom denken we dat dit kan? Onderstaand kijken we daartoe aller‐ eerst terug op de opbrengst van het project tot nu toe (3.2) en schetsen een perspectief voor het  vervolg (3.3). We gaan daarna in op de te zetten eerste stappen en mogelijkheden tot ‘verkno‐ ping’ met de Q‐atlas Groene Hart (3.4). We sluiten het hoofdstuk af met ‘waarom denken we dat  dit kan?’ (3.5).     3.2. Projectopbrengst tot nu toe   

Het project Bestemmingsplannen met Groene Hartkwaliteit ging een jaar geleden van start, met  pittige ambities (APK voor bestemmingsplannen, eigen gemeentelijke invulling van ‘Groene  Hartkwaliteit’) en de keus voor een zelfbewuste en ‘eigenzinnige’ manier van werken: geen  adviesvraag aan deskundigen, maar voortbouwen op praktijkervaring van gemeenten zelf. Die  uitgangspunten kwamen bijeen in de twee 24‐uursconferenties (oktober 2007, april 2008),  waar de agenda helemaal gevuld werd door praktijkvragen van deelnemers zelf en de ant woorden ook voortkwamen uit hun verzamelde praktijkervaring. Dit leverde het volgende op:    

a)  inhoudelijk.  De conferenties leidden tot het identificeren van negen ‘kenmerken van Groene  Hartkwaliteit’ en vier meer praktische ‘tips & tricks’7:    

een bestemmingsplan met groene hartkwaliteit…  - geeft richting aan ruimtegebruik dat verandert door gelijktijdige ontwikkelingen op het  gebied van water, landbouw, natuur en kleine steden  - integreert de eigen dynamiek van een gebied met het  ‘antwoord’ op verlangens van de  omgeving/de Randstad  - bevat een onderbouwd en duurzaam toekomstbeeld van een landbouw die de landschaps‐ kwaliteit van het Groene Hart versterkt  

                                                         6   Daarom begon de lijst van Actie Dotterbloem (zie p. 3) met de rol van gemeenten en hun bestemmings‐ plannen: “..het enige plan dat burgers bindt. Regels stellen en handhaven, dat komt eerst”.    7   Daarnaast bleef uit de voorbereiding van de conferenties nog een lijst over van twaalf niet beantwoorde  praktijkvragen (samengevat in de bijlage).

 


   

p. 10 

 

-

heeft voldoende ‘schaal’ om functies een volwaardige plek te geven (eventueel in afstem‐ ming met buurgemeenten of provincie)  bestaat niet alleen uit regels, maar bevat ook een visie die houvast biedt voor beslissingen  in niet‐voorziene situaties  is een ‘gedragen’ onderdeel van een gebiedsaanpak met burgers en ondernemers samen  zorgt voor rechtstreekse communicatie tussen burger en gemeente (c.q. maakt dat burgers  ‘hun verhaal’  niet telkens aan ingehuurde experts moeten vertellen)  brengt de gemeente in positie om transparant, flexibel en doelgericht met initiatieven van  burgers en ondernemers om te gaan  resulteert in zulke duidelijke voordelen van een integrale gebiedsaanpak, dat gerekend kan  worden op steun bij provincie en het rijk  

 

bij een bestemmingsplan met groene hartkwaliteit (tips & tricks:)…  - loopt geen ambtelijke werktijd ‘vol’ door juridische procedures tussen burgers    - wordt dóórgaande schaalvergroting in de melkveehouderijen ondersteund  o maar blijft het landschap open door een actief sloopbeleid van leegkomende stallen   o zijn verbreding van de landbouw en nieuwe economische activiteiten op (voorma‐ lige) boerenbedrijven alleen gewenst als ze bijdragen aan een duurzame toekomst  van het gebied  - worden moderne ‘beurssystemen’ (verhandelbare rechten) benut om nieuwbouw van wo‐ ningen te koppelen aan de sloop van oude kassen en bedrijfsgebouwen   

Afgaand op de conferenties sluit bovenstaande lijst goed aan bij wat ‘actueel speelt’  in veel ge‐ meenten8. We gaan er voor het moment van uit dat dit een representatief beeld geeft voor het  hele Groene Hart.  Die aansluiting ‘..op het actuele’  blijkt ook uit het karakter van de genoemde  items: over de meeste is het laatste woord nog duidelijk niet gesproken en wordt meer een rich‐ ting aangegeven dan een concreet ‘receptenboek’ aangereikt. Begin van een APK‐norm??  Ja ‐  beslist ‐ maar je moet er wel iets bij kunnen afspreken… We komen hier zo op terug.   

b)  procesmatige opbrengst.  De waarde van wat in de conferenties werd gevonden hangt samen  met ‘…de manier waarop’ dat ging.  Ten aanzien daarvan werd in hoofdstuk 2 al de verrassing bij  de deelnemers gemeld, dat men zo snel en gemakkelijk elkaars opties en vragen had herkend, en  de typische ‘Groene Hartmix’ van RO‐puzzels die te maken hebben het water, de koeien, de klei‐ ne oude stadjes (enz.)9.   Een belangrijke ervaring in de conferenties was daarnaast, dat Groene Hartkwaliteit niet moeilijk  was: bij de vraag of een bepaalde aanpak ‘Groene Hartkwaliteit’ had, bleken conferentiedeelne‐ mers het in concrete gevallen meestal vrij gemakkelijk met elkaar eens te kunnen worden. We  vinden dit opvallend, omdat in discussies over het Groene Hartbeleid zo vaak gehoord wordt  ‘…dat gemeenten het nooit met elkaar eens worden’. Ook valt trouwens op, dat een expliciete en  ‘wetenschappelijke’ definitie van Groene Hartkwaliteit niet nodig is om met elkaar in gesprek te  raken, afwegingen te maken en je open te stellen voor intervisie.   Wél bestond een forse variëteit aan inzichten en ideeën, waar het ging om de tactiek en aanpak  bij praktijkvragen, c.q. het oplossen van puzzels en dilemma’s die zich daarbij voordoen. Het ant‐ woord op zulke vragen variëerde al naargelang wie antwoord gaf, de ervaring die daar achter  zat en de associatie waardoor juist die ervaring nu een rol ging spelen. Op zich was dit overigens  een variëteit die helemaal niet stoorde, integendeel het gesprek juist boeiend maakte.  

                                                         8

Zie lijst van deelnemers achterin. Vgl. ook wat in hoofdstuk 2 gemeld werd over bestuurlijke en andere ‘barrières’ in het Groene Hart: het beleggen van dit soort gesprekken zou dus ook zónder de aanleiding van dit project wel eens de moeite waard kunnen zijn voor het Woerdens Beraad. Als een investering in onderlinge bindingskracht, ter voorbereiding van bepaalde standpunten (etc.). De waardering voor dit soort bijeenkomsten - waar men ‘anders’ over zaken praat dan in de normale bestuurlijke gremia - blijkt ook in andere gebieden van het land, waar het Netwerk Platteland praktijkkringen voor wethouders buitengebied organiseert. 9

 


   

p. 11 

 

 

Wij vatten het voorgaande zo samen, dat in het project een zelfbewuste bereidheid is gebleken ‐  ambtelijk en bestuurlijk ‐ bij (in elk geval een aantal) Groene Hartgemeenten om de ‘handschoen  van Winsemius’ op te pakken en een kwaliteitsimpuls te geven aan bestemmingsplannen in het  Groene Hart. Het Woerdens Beraad kan hierop voortbouwen.     3.3. Het perspectief: ‘…we snappen wat er moet gebeuren’    

Wij stellen het Woerdens beraad een traject voor met als einddoel, dat alle Groene Hartgemeen‐ ten meedoen aan een kwaliteitssysteem dat gaat zorgen voor Bestemmingsplannen met Groene  Hartkwaliteit. Dit betekent dat op drie fronten aangepakt moet worden:  • verder ontwikkelen van kwaliteitssysteem  • delen van inzichten en gedachtegoed met andere Groene Hartgemeenten  • bespreken van aanpak en gedachtegoed met provincies en het Rijk om er hun medewerking  voor te krijgen.    De onderdelen van het (inter)gemeentelijke kwaliteitssysteem zijn:  • het onderschrijven van een kwaliteitsmaatstaf voor bestemmingsplannen (de inhoud van de  plannen zelf en de manier waarop ermee gewerkt wordt): Groene Hartkwaliteit  • deelname aan onderlinge visitaties (‘peer review’).   

De APK analogie.  Ook het APK‐systeem bestaat uit (a) een kwaliteitsmaatstaf en (b) afspraken  over een manier van toetsen10.  We volgen hier dus dat voorbeeld. Er zijn echter ook verschillen.   Belangrijk is met name, dat het voor auto’s ‐ waar het gaat om veiligheid ‐ redelijk vaststaat wat  (voldoende) kwaliteit heeft en wat niet. Die maatstaf ligt voor elke auto (en elk keuringsstation)  hetzelfde en we kunnen er zelfs redelijk zeker van zijn, dat dit over 10 jaar nog zo is. Verder is  het bij de APK ook zo, dat geen bestuurlijke strijd woedt over wie de APK‐maatstaven vast mag  stellen.    

Bij Bestemmingsplannen met Groene Hartkwaliteit ligt dat anders, want hier zijn (plaats‐ en tijd‐ gebonden) maatwerk juist een teken van kwaliteit, is het ‘wat werkt er en wat werkt er niet?’  veel minder duidelijk en zijn gemeenten ook iet verplicht om vormen van toezicht toe te laten  die verder gaan dan in de WRO bepaald. In plaats van de ‘vaste set’ van APK‐normen is het hier  dus veel verstandiger om:  a)  met een aantal kwaliteitsdomeinen te beginnen, en die in de loop der tijd verder aan te scher‐ pen  b)  er voor open te staan (en te blijven staan), dat Groene Hartkwaliteit nooit af is, maar onver‐ mijdelijk ‘meebeweegt’  met de maatschappelijke en bestuurlijke actualiteit  c)  er tegelijkertijd van uit te gaan, dat een ‘(inter)gemeentelijk’ kwaliteitssysteem voor Groene  Hartbestemmingsplannen niet opgelegd kan worden, maar ‐ dus ‐ zijn plek onder de zon moet  verdienen! Door ‐ bijvoorbeeld ‐ duidelijk te laten worden, dat meedoen aan het kwaliteitssys‐ teem aantrekkelijk is vanwege een aantal daaraan verbonden voordelen.    

Groeimodel. Het voorgaande bijeennemend kan het Woerdens Beraad dus het beste inzetten op  een afspraak om op weg te gaan: “…we snappen wat er moet gebeuren, we respecteren iedereen  die er verder over gaat, maar we gaan het wel gewoon nu doen’11.  De startafspraak kan bestaan  uit de volgende ingrediënten:   • het Woerdens Beraad (= de vertegenwoordigers van de 6 regio’s) maakt onderling de  afspraak om te gaan werken aan bestemmingsplannen met Groene Hartkwaliteit 

                                                         10

I.c. de verplichting om auto’s ouder dan 3 jaar jaarlijks te laten controleren door een daartoe erkende instantie. 11 Geciteerd bij Johan Schaberg, “Het Managementmodel van Oranje”, NRC 21/22 juni 2008 (p. 26)

 


   

p. 12 

 

• •

• •

•

•

de in dit rapport beschreven conclusies uit beide conferenties worden daarbij overgenomen  als “ijkpunt‐2008” voor wat we onder Groene Hartkwaliteit verstaan   elke regio neemt de verplichting op zich om het komend jaar met minstens één gemeente te  gaan deelnemen aan een systeem van peer review en onderlinge consultatie. Het lijkt aan te  bevelen daar ook raadsleden bij in te schakelen  over een jaar ‐ medio 2009 ‐ wordt “ijkpunt‐2008” geactualiseerd (indien gewenst, op basis  van ervaringen, etc.) zodat Groene Hartkwaliteit actueel blijft .    om te komen tot praktische werkafspraken voor peer review en onderlinge consultatie  wordt in het najaar van 2008 een nieuwe 24‐uursconferentie belegd met ambtenaren en  bestuurders uit de 6 deelnemende gemeenten.  Als voorbereiding gaan 2 x 2 gemeenten al  bij elkaar op ‘peer review’   om de leercurve‐van‐het‐anders‐gaan‐werken te versnellen gaan de deelnemers aan deze  activiteiten hun ervaringen en inzichten delen met collega’s in andere Groene Hartgemeen‐ ten   intussen treden de gemeenten zelf ‐ of het Woerdens Beraad namens hen ‐  in contact met  de provincies (waar gewenst ook met het Rijk) om de nieuwe aanpak toe te lichten en  daarvoor medewerking te verwerven. Hiervoor lijkt een gerichte communicatiestrategie aan  te bevelen.   

Om hiermee aan het werk te kunnen gaan, zijn enkele organisatorische afspraken nodig. Aange‐ sloten kan worden op de bestaande samenwerking met het Netwerk Platteland.     3.4. Onderdeel van de Qatlas Groene Hart   

Een ambitie bij de start van dit project was al om het onderwerp Bestemmingsplannen met Groe ne Hartkwaliteit  zo mogelijk ‘in te steken’  als gemeentelijke inbreng in de onderweg zijnde  Kwaliteitsatlas Groene Hart.  In de plannen zoals die nu over de Q‐atlas bekend zijn12, zou zeker  plaats zijn voor die koppeling.  Ons inziens moet daarbij wel goed bewaakt worden, dat in dit  onderdeel van de Q‐atlas de gemeenten zelf ‐ via het Woerdens Beraad ‐ de regie hebben.   

Geadviseerd wordt om met het in 3.3 geschetst traject dus in elk geval te starten en in de loop  van het najaar ‐ parallel aan het op gang komen met de eerste groep Groene Hartgemeenten ‐  naar afspraken toe te werken over een voortzetting in het kader van de Q‐atlas vanaf 2009.   Daarbij nader afspreken wie dit betaalt en trekt en wie het uitvoert en bijhoudt.    3.5. Waarom dit echt kan werken: ‘…het spel komt deze kant op’    

Met een aanpak zoals hiervoor geschetst geven gemeenten invulling aan meerdere punten uit de   lijstDotterbloem van Winsemius: in elk geval aan die, waarin hij de gemeenten uitdrukkelijk  aansprak.  Wij denken dat de aanpak ook daadwerkelijk succes kan hebben, want ‘…het spel’  rondom de dynamiek van het buitengebied komt sowieso de komende jaren ‘…deze kant op’.    

We doelen daarmee onder meer op het in werking treden ‐ deze dagen ‐ van de nieuwe wet RO.  In die wet worden rollen en verantwoordelijkheden van gemeenten scherper bepaald en met  meer autonome zeggenschap bekleed. Wat dit voor de wetspraktijk zal gaan betekenen ‐ bijvoor‐ beeld: gaan gemeenten ‘scherper sturen’ of worden ze juist voorzichtiger, etc. ‐ moet nog blijken.  Maar het spel rondom bestemmingsplannen buitengebied is door de Wet wel echt veranderd: de  tijd is namelijk voorbij, dat de herziening van zo’n plan nodig werd omdat ‘…het moest worden  aangepast’  aan het nieuwe streekplan  van de provincie…  Een tweede belangrijke verandering is het veranderend karakter van het buitengebied zelf. Het  is niet langer alleen agrarisch en de besturing ervan ligt veel minder dan voorheen in handen  van provincies, LNV en de landbouw‐ en natuurorganisaties. Het besturen vraagt ook veel meer 

                                                         12

 

Zie onder meer L. Graaff, “Plan van Aanpak Kwaliteitsatlas Groene Hart” (mei 2008)


   

p. 13 

 

dan alleen het creatief benutten van subsidies, want de moderne ondernemer in het buiten‐ gebied heeft niet veel meer met subsidies: hij wil weten ‘..wat er mag’.  De gemeente komt alleen  al hierdoor in een nieuwe sleutelrol op het ‘bestuurlijk kruispunt’ tussen ondernemers, burgers,  politiek, buurgemeenten, provincie en het rijk. En die plek op dat kruispunt cruciaal om het  Groene Hart een kwaliteitsimpuls te kunnen geven.    Het spel van Winsemius is begrepen…het komt deze kant op.                                                                                             

 


   

p. 14 

 

bijlage 1: de agenda van nietbeantwoorde vragen uit de 24uursconferenties    • in de (rand)stedelijke omgeving is iedereen het eens over de waarde van het open land‐ schap, maar leven zeer verschillende beelden over wat men daaronder verstaat!!   • is een ‘Agrarische Hoofdstructuur’ (c.q. robuust landbouwgebied) een fysieke plek op de  landkaart zoals de EHS of ook (c.q. misschien zelfs wel totaal) iets anders?  • hoe omgaan met de paarden in het landschap: er komen er steeds meer en ze zijn voor het  bestemmingsplan niet anders dan koeien. Toch aangepaste regels nodig (?)  • hoe kom je tot ‘georganiseerd overleg’  met groepen burgers en ondernemers?  • schaalvergroting en steeds kleiner wordend aantal ‘ondernemers in het landschap’: nieuwe  ‐ juridische ‐ vormen nodig (convenant, contract)?  • opdrachtgeverschap aan bureau’s  • hoe werkt de splitsing tussen beleid en uitvoering uit op ambtelijke know how en consis‐ tentie? hoe organiseer je in je gemeentehuis zowel ambtelijke continuïteit  (‘weten wat er  speelt’)  als frisse onbevangenheid (‘indien nodig naïef streng’) zodanig dat de buiten‐ wereld je toch betrouwbaar vindt?  • welke regels kun je stellen aan paardenbakken?  • welke middelen uit de reguliere gemeentebegroting zijn, met wat goede wil, aan te wenden  voor het platteland?  • bedrijfslocaties?   • geurwet en ‘op slot zetten’ van agrarische bedrijven                                                                 

 


   

p. 15 

 

bijlage 2: deelnemers aan conferenties     oktober 2007 Mw. E. Schep G.J. Hanning mw. E. Kruijt mw. A. Blijleven mw. M. de Groot

gemeente Giessenlanden gemeente Zederik gemeente Nieuwkoop gemeente Reeuwijk gemeente Woerden

april 2008 mw. R. Boere C de Jong mw. M. Cates F. Uljee mw. I. Lambregts W. Groeneweg mw. E. van der Klauw J. Bouwens J. Gast N. Jonker T. van Gelder mw. D. Verhagen H. Lappee

gemeente Ouderkerk gemeente Hardinxveld-Giessendam gemeente Zoeterwoude gemeente Rijnwoude gemeente De Ronde Venen gemeente Woerden gemeente Vlist gemeente Bodegraven gemeente Moordrecht gemeente Nieuwkoop gemeente Liesveld gemeente Jacobswoude gemeente IJsselstein

  dr. Jan Hendriks (AO, www.ao.nl)  E   [email protected]  T   06 51 32 73 45    ir. Henk Kieft (ETC, www.netwerkplatteland.nl)  E   [email protected]  T   06 53 37 11 11 

 


   

p. 16 

 

INHOUD. hoofdstuk 1: Gemeenten in de Slag p. 1 hoofdstuk 2: Bestemmingsplannen met Groene. Hartkwaliteit p. 4. hoofdstuk 3: Hoe gaan we dit doen?

Recommend Documents