Inhoud. Essays 009. Projecten 025. Gesprekken 201. Voorwoord 007. Volkshuisvesting, galerijflatgebouwen en architectuur 010

Nieuwe kansen voor de galerijflat Ideeën en aanbevelingen voor de komende vijftig jaar

Ruud Brouwers Dick de Gunst Hans van Heeswijk

Inhoud Voorwoord 007

Essays

009

Volkshuisvesting, galerijflatgebouwen en architectuur

010

De toekomst schuilt in de voorraad: wonen kan beter

012

Het galerijflatgebouw is miskend 014 Het spannende verhaal van de serregevel

019

Het logische vervolg 022

Zaandam De vuurtorens — 1 Noordwachter Brandaris Lichtend voorbeeld IJdoorn niet verprutsen

027

2 IJdoornlaan Amsterdam-Noord Monument in wording — Klaar voor de volgende vijftig jaar

051

3 De Boelelaan

Het nadeel van de twijfel — Gemiste kansen aan de Zuidas

071

4 Oost-Dorsch Zaandam Laat de geest van Bogaers nog eens waaien — Details verbeterd

093

5 Hoog Lindoduin Den Haag

111

Amsterdam- Buitenveldert

2018 — De aangekondigde dood van een woongebouw

INHOUD

INHOUD

Projecten 025

7 Waterlandplein Amsterdam-Noord Vintage — 151 Opwekkend positief signaal

Gesprekken

201

8 Moerbosch Apeldoorn De zegeningen van de zaag — ’t Sluisje Het systeem opnieuw Gentiaan geïnterpreteerd

175

Gesprekken met ervaren gebiedsontwikkelaars — Over de voors en tegens van galerijflatgebouwen

202

NIEUWE KANSEN VOOR DE GALERIJFLAT


6 Meidoorn Weesp Meidoorn — 129 Stralend bouwwerk in een grauwe omgeving

Colofon 216

005

004

Aanzichten 211

Voorwoord Hans van Heeswijk

In de jaren vijftig en zestig van de twintigste eeuw zag Nederland zich geplaatst voor een grote woningnood. Voor de bestrijding van het tekort aan woningen heeft de overheid aan alle grotere aannemingsbedrijven gevraagd om een bouwsysteem op te zetten waarmee in korte tijd veel zou kunnen worden bijgebouwd. De bouwbedrijven zijn de uitdaging op grote schaal aangegaan. Samen met architectenbureaus hebben ze bouwsystemen bedacht waarmee de achterstand snel kon worden ingelopen. Met name de galerijflat en de doorzonwoning bleken bijzonder geschikte typen woningen om in grote aantallen te worden gerealiseerd. Hoe ze eruit zagen en waar ze precies werden neergezet deed er minder toe, zolang het maar vlug ging. Voldoende parkeerplaatsen er omheen en de rest van het terrein werd gevuld met openbaar groen van het soort dat weinig onderhoud vraagt. Vrijwel alle steden in Nederland kennen uitbreidingswijken uit die tijd, met het beeld van rijen galerijflatgebouwen afgewisseld met stroken doorzonwoningen.

Bij een integrale opwaardering kan een flatgebouw zeker weer opnieuw vijftig jaar mee. In dat geval gaat de renovatie wel verder dan een opknapbeurt voor de woningen. Ook het gebouw zelf, de galerijen, de ontsluiting, de hoofdentree, de begane grond, en de stedenbouwkundige inpassing verdienen het om mee opgewaardeerd te worden. Dat is dan geen klusje meer voor een lokale onderhoudsaannemer of een bevriend schildersbedrijf, maar een integrale ontwerpopgave waarbij algehele kwaliteitsverbetering het doel moet zijn. Als het goed gebeurt, is het mogelijk om de woongebouwen er weer helemaal uit te laten zien alsof ze net zijn ontworpen en opgeleverd. Een hele reeks ontwerpmiddelen is beschikbaar om zo’n vernieuwing te bereiken. Per project kan worden afgewogen welke ingrepen tot het gewenste doel kunnen leiden. Het is een dankbare opgave die tot verrassende resultaten leidt. In dit boek zijn daarvan goede voorbeelden te zien.

VOORWOORD NIEUWE KANSEN VOOR DE GALERIJFLAT

Aan het begin van de eenentwintigste eeuw zijn we tot het besef gekomen dat sloop van al deze bouwwerken niet meer kan. Het gaat dan niet alleen om architectonisch erfgoed, duurzaamheid of kapitaalvernietiging. Werden de flatgebouwen vijftig jaar geleden aan de randen van de steden neergezet, inmiddels staan ze door verdere stedelijke expansie midden in stedelijk gebied. Er is altijd wel een winkelcentrum in de buurt en de verbindingen met het openbaar vervoer zijn goed. De bewoners wonen er in veel gevallen al lang en zijn tevreden met hun woning. Ze hebben er het nodige aan vertimmerd en het uitzicht vanuit hun woning is meestal schitterend. Na vijftig jaar is het wel hoog tijd voor een verbetering of opwaardering. Dat kan op verschillende manieren, minder of juist meer ingrijpend. Elke aanpak leidt tot een andere, nieuwe levensduur.

007

006


VOORWOORD

Deze woningen zijn inmiddels ongeveer vijftig jaar oud. Veel eengezinswoningen zijn koopwoningen, meestal eigendom van de bewoner. De galerijflats zijn in het algemeen bezit van woningcorporaties. Deze beheerders hebben de woningen wel enigszins onderhouden door op tijd ketels te vervangen, de gebouwen een schilderbeurt te geven of door af en toe een kopgevel te isoleren, maar in het algemeen zijn de gebouwen, de woningen daarin en ook de ontsluitingen nogal verouderd. Niet zelden bieden ze een verwaarloosde aanblik en hebben ze te kampen met vandalisme. Moeten ze dan maar gesloopt worden, of juist niet?

Een gedeelte van de woningvoorraad zoals die ons in Nederland uit de afgelopen eeuw is meegegeven bestaat uit grote flatgebouwen. De voordeuren van de flatwoningen liggen bloot aan open galerijen, in negen tot veertien lagen boven elkaar gestapeld op een onderbouw van bergingen, de boxen voor de fiets en de kinderwagen. Deze woongebouwen treft een bizar lot. Ze zijn het product van vernuftige en ondernemende geesten. Ze vertegenwoordigen een kwaliteitssprong in de naoorlogse woningbouw, zeker in vergelijking met veel portieketagewoningen. Ze betekenen ook nog eens de leniging van de kwellende woningnood in de jaren na de Tweede Wereldoorlog. Ondanks deze mooie staat van dienst wordt het galerijflatgebouw niet naar waarde geschat, ook niet naar het toekomstperspectief dat ze in zich draagt. Op een lastig te verklaren manier valt dit gebouw miskenning ten deel.

Het probleem van galerijflats schuilt in de miskenning en de verloochening, niet in de gebouwen zelf.

schil kregen de gebouwen de naam hoogbouwflat mee. Toch zijn het eerder liggende schijven dan oprijzende torens. Door de galerijen en de doorlopende balkonstroken zijn ze bovendien nadrukkelijk horizontaal geleed. Ze bieden de bewoners niettemin vaak een ruim uitzicht, dertig of veertig meter hoog doet ver uitkijken. Met hun schijfvormige voorkomen maken de grote flatgebouwen deel uit van het gezicht van Nederland. Ze zijn dan ook hier en daar sterk in het oog lopend als ‘een stedenbouwkundige begeleiding’ van autosnelwegen in het landschap neergezet. Een sprekend voorbeeld hiervan vormen de naar vuurtorens vernoemde flatgebouwen in Zaandam die als bakens langs de A8, de Coentunnelweg, staan. De formulering van de bedoeling van deze enscenering doet overigens eerder aan een gelegenheidsargument denken dan aan het bouwen van steden. Dit mystificeren valt wel te verklaren. De woongebouwen sproten niet voort uit een stedelijke ontwikkeling of een stedenbouwkundige opvatting. Ze zijn het resultaat van wat een doorgeschoten laboratoriumvraag genoemd kan worden. Hoe kunnen we met zo min mogelijk menselijke arbeid en met een uitgekiend materiaalgebruik heel snel veel woningen maken. Deze vraag kwam op omdat in Nederland toen een schrijnend tekort aan woningen was, er heerste woningnood. Met lokmiddelen en smeekbeden joeg de politiek de bouwwereld op om aan deze nood een einde te maken. Het antwoord op de ongenuanceerde

ESSAYS

Tegenwoordig wordt onder hoogbouw gewoonlijk een torengebouw verstaan, een bouwwerk dat boven andere gebouwen uitsteekt en hoger dan breed is. In de tijd na de oorlog tot in de jaren tachtig lag dit anders. Naast de rijtjeshuizen werden eerst veel portieketagewoningen gebouwd, in drie tot vier lagen boven boxen, zonder een lift. De nieuwe generatie woongebouwen liet pardoes een sprong zien naar wel vier keer zo hoog. Door het grote ver-


Nagenoeg de hele wijk Ommoord bestaat uit galerijflatgebouwen. Anders dan de Amsterdamse Bijlmermeer mag dit deel van Rotterdam zonder aarzeling een geslaagde hoogbouwwijk heten. Hier wordt met genoegen tussen en boven de kruinen van de bomen gewoond. Ondanks de mathematische grondslag is de stedenbouwkundige opzet van de wijk dan ook een stuk minder dwangmatig dan die van zijn beruchte zusje in Amsterdam. Genoeg andere oorden zijn te noemen met galerijflatgebouwen waarin met genoegen wordt gewoond. De positieve waardering van de bewoners houdt niet in dat er maar weinig aan de gebouwen valt te verbeteren. De entrees, de trappen en liften, de galerijen en de balkons kunnen veel meer allure krijgen. Met een nieuwe invulling van de onderste bouwlagen en een aanvullende bebouwing raken ze ook beter in hun omgeving ingepast. Dit soort operaties vindt maar met mondjesmaat plaats, hetgeen de miskenning bevestigt.

1969. Bouw van Noordwachter in Zaandam.

015

014


ESSAYS

Het galerijflatgebouw is miskend

174 PROJECT 8

Apeldoorn


PROJECT 8

Moerbosch ’t Sluisje Gentiaan

Looptijd Omvang Bouwjaar

2007 — 2012 3 flatgebouwen 1969 175


MOERBOSCH / ’T SLUISJE / GENTIAAN


8

Het systeem opnieuw geïnterpreteerd

MOERBOSCH / ’T SLUISJE / GENTIAAN PROJECT 8 NIEUWE KANSEN VOOR DE GALERIJFLAT

De zegeningen van de zaag —

177

MOERBOSCH / ’T SLUISJE / GENTIAAN PROJECT 8 NIEUWE KANSEN VOOR DE GALERIJFLAT

176

De vernieuwing van het galerijflatgebouw de Moerbosch met honderd appartementen kwam begin 2011 gereed. Twee soortgelijke woongebouwen volgden, ’t Sluisje en de Gentiaan. De drie gebouwen van tien verdiepingen hoog op een onderlaag met bergingen markeren de Gentiaanbuurt, een gedeelte van de naoorlogse uitbreidingswijk Zevenhuizen in Apeldoorn. ‘Een opknapbeurt, waarna ze weer vijf en dertig jaar meekunnen’, zegt de woningcorporatie De Woonmensen. Dit klinkt te bescheiden, doet alle inspanningen van bouwbedrijven, de gemeente, opdrachtgever en architecten geen recht. Tot half 2011 waren ze op amper honderd meter afstand van elkaar te bekijken, de Moerbosch vernieuwd en de Gentiaan nog niet compleet ‘opgeknapt’. Het verschil bleek groot, open stond tegenover gesloten, licht tegenover duisternis, glans tegenover dof, kleur tegenover grauw, vriendelijke tegenover vijandig. Met de diamantzaag is zegenrijk werk verricht.

Bouwjaar 1969

Situatie 2007

Exponenten van functionalisme De Gentiaanbuurt in Apeldoorn is eind jaren zestig gerealiseerd. De opzet van de wijk is een combinatie van hoogbouw en laagbouw, openbare gebouwen en groen. De oorspronkelijke boerderij wordt zorgvuldig opgenomen in het stedenbouwkundig ontwerp. De drie flatgebouwen staan telkens aan het eind van zichtlijnen en vormen door hun hoogte een oriëntatiepunt in de wijk, maar zijn ook het herkenningspunt van buiten de wijk. De drie flatgebouwen met de namen Moerbosch, ’t Sluisje en Gentiaan zijn uitgevoerd met een stevig betonskelet. De nadruk ligt meer op het ontwikkelen van goede en ruime woningen, dan op een plezierige en ruime entree.

Grauw en ongedefinieerd In 2008 is de frisheid van eind jaren zestig met nieuwe gebouwen en het optimisme uit die tijd verdwenen. De auto’s zijn niet meer oranje, rood, groen, geel of wit, maar vooral zwart, of grijs en het lijkt alsof de mensen ook minder zichtbaar en kleurrijk zijn. De gebouwen tonen zich als gesloten en sombere bouwmassa’s, grauw en ongedefinieerd. Het is aan de buitenkant niet zichtbaar dat zich in deze gebouwen royale en plezierige woningen bevinden met een fantastisch uitzicht.

Het vuilnis wordt nog steeds elke dinsdag opgehaald, alleen zijn de vuilnisbakken een maatje groter. Op de achtergrond Gentiaan, een grote anonieme sta-in-de-weg die weinig sympathie wekt.

180

PROJECT 8

Luchtfoto Gentiaanbuurt. Bovenaan Moerbosch, links ’t Sluisje, rechts Gentiaan, met daaronder de boerderij.

Achterkant van Moerbosch. Aluminium platen onttrekken de balkons aan het zicht. Daardoor ontbreekt het zicht op wat er op het plein gebeurt.


Videobewaking Toch is er veel te verbeteren. De noordzijde van Moerbosch is een onaangenaam gebied. Hier durf je ’s avonds niet alleen te lopen. Ook de entrees en de lifthallen geven een opgesloten en onveilig gevoel en door de groezelige aluminium galerijbeplating worden de voordeuren en hun gebruikers volledig aan het zicht onttrokken. Noodzaak voor videobewaking, maar ook voor structurele verbetering.

181


PROJECT 8


Huishoudelijke ongemakken Ondanks de huidige grote diversiteit in de bewonerssamenstelling met verschillende opvattingen zijn de bewoners over het algemeen best tevreden. De ontevredenheid zit vaker in kleine huishoudelijke ongemakken, achterstallig beheer of sociale ongeregeldheden dan in de opzet van het gebouw.


Gentiaan vlak voor oplevering in 1969. Maagdelijke units zonder gordijnen, rechts op de voorgrond de bouwketen, de vuilnis wordt al elke dinsdag opgehaald.

1

10-07-13

17:51

Project

Slu

isj

e

7

rbo sch

tia

an

3

Gen

De Gentiaanbuurt heeft een stedenbouwkundig plan dat kwalitatief goed in balans is, waardoor de wens om de galerijflats te slopen minder groot is. Voor de bewoners betekent dit dat ze in hun galerijwoningen kunnen blijven wonen voor een relatief lage huur. Door renovatie van de drie flatgebouwen heeft de hele buurt mee geprofiteerd van de opwaardering die dit opleverde tegen een bescheiden investering.

’t

Moe


In de wijk aanpalend aan de Gentiaanbuurt zijn zes galerijflats van honderd woningen elk gesloopt en vervangen door laagbouwwoningen. Dat bleek geen onverdeeld succes. De wijk verloor een deel van haar heldere indeling, de bewoners moesten voor de laagbouwwoningen een veel hogere huur betalen, waardoor er veel naar elders uitgeweken zijn. Een enigszins ontheemde wijk bleef over.

Moerbosch

6

Stedenbouwkundige situatie Gentiaanwijk.

5

1


019_GfABC_situatie.pdf

PROJECT 8

Aanpassingen gericht op: verbeteren van de aansluiting op omgeving en leefbaar maken van plint en bergingen

1 Nieuwe hoofdentree 2 Individuele woningtoegang 3 Nieuw voorplein 5 Herindeling bergingen 6 Nieuwe puien en balkons 7 Nieuwe voordeuren + Dakisolatie + Keukens + Badkamers, WC en standleidingen + Mechanische ventilatie + CV met individuele bemetering



PROJECT 8

2

183

182

Gentiaan, balkonzijde.


1

Nieuwe hoofdentree

PROJECT 8

De hoofdentree van Moerbosch voor renovatie.


Inpandig en benauwd De oorspronkelijke entree van Moerbosch en de andere woongebouwen hebben een merkwaardige positie. Niet centraal aan de galerijzijde, zoals gebruikelijk, maar aan de balkonzijde. De entree zit klem tussen de liftschacht en het balkon van de woning op de eerste verdieping. De posthal is openbaar toegankelijk, wat leidt tot overlast. De lifthal ligt volledig inpandig en is een benauwde ruimte.

Veilig en helder Al bij een eerste verkenning is duidelijk dat een enorme behoefte aan meer licht en lucht in het entreegebied, het trappenhuis en de liftcabines bestaat. Meer contact met buiten zorgt voor een veilig gevoel, maar ook voor een betere herkenbaarheid en toegankelijkheid. De brievenbussen zijn verhuisd naar de noordgevel. De entreehal is nu van twee kanten toegankelijk. Ontwerpschets voor de nieuwe hoofdentree met daarnaast de centrale videgevel.

187

186


PROJECT 8

De ruimtelijke en heldere hoofdentree aan de zuidzijde van Moerbosch. Achterin de brievenbussen. Daarnaast het trappenhuis met lift.


Plezierig thuiskomen

Individuele woningtoegang


2

PROJECT 8

Moerbosch, noordzijde. Voor renovatie doet het gebied onderlangs de galerij met zijn blinde muur waarachter de bergingen schuilgaan anoniem en onveilig aan.

PROJECT 8

188

Moerbosch, de gesloten noordzijde heeft een gezicht gekregen naar de straat. Midden in beeld ook het doorzicht naar de centrale hal met aan het eind de ingang aan de zuidzijde.

schets plattegrond entree.pdf

Flatgebouw en omgeving De noordzijde van Moerbosch was een gebied waar je ’s avonds niet moest komen. Zowel de hoofdentree als de bergingenentrees bevonden zich aan de zuidzijde waardoor er aan de noordzijde van het flatgebouw geen activiteit was en daardoor ook geen sociale controle. De bovengelegen galerijen boden door de gesloten galerijhekken ook geen zicht op het gebied. Deze constateringen waren geen reden om het gebouw af te schrijven: integendeel. Een dergelijke situatie biedt juist veel mogelijkheden tot verbetering.

Voordeur aan de straat Bij Moerbosch is aan de noordzijde de volledige onderste galerij vervangen door tien individuele trappen. De renovatie is uitgevoerd in bewoonde situatie, de woningen zijn ongewijzigd. Toch zijn de woningen door deze ingreep geen flats meer maar grondgebonden woningen met een eigen voordeur aan de straat. Deze woningen sluiten op straatniveau aan op de laagbouwwoningen in de directe omgeving.

1

05-07-13

12:03



De noordzijde na renovatie. Individuele opgangen, helder verlichte bergingen en de open parkeerplaatsen met straatverlichting maken het gebied ook ’s avonds veilig.

Verhuizen zonder dozen De bewoners zijn dus zonder dozen ‘verhuisd’ van een galerijwoning met een gemeenschappelijke entree aan de zuidzijde, naar een woning met eigen voordeur aan de straat zonder hun huis te verlaten.

Studie centrale hal, begane grond.

Studie woningen eerste verdieping met aan de buitenzijde de nieuwe trappen.

189


Contact met de begane grond

5

Herindeling bergingen

De bergingen zijn niet meer weggemoffeld achter een gesloten baksteenmuur, maar zijn overzichtelijk, toegankelijk en veilig. 602

642

622

608

602

610

604 628

648

666

642

622 668

662

630 624

650

682

690 708

624

648

748 706

666

688

668

702

628

602

622

604

762

742 782

748

750 726

744

728

746

786

764 788

738

774

754 760

794 792

790

780

758 796

778 766 776

754

662

716

636

740 800

720

700

680 694

660

782 730

606

706

734

752

712 698

716 736

696

714

748

786

788

792

790

780

796

750

608

742

610

614

inst.

792

678 692

634 640

672 654

674

638 632

658 652

636

634

612 618

616

614 672

734

712

752

616

616

620 614

636

676

694 732

798

618 636

676 674

732 718

620

638 658

696

798 772

640

660

714

800

710

670

680 678

698

736

756

768

700

718

756 776

768

720

772

766

722

740

758

770 708

630 650

760

794

748 690

610

774

778

746

728

770 724 730 704

686

738

764 744

726 702

684 710

664 670

646

606 608

644

688

762

742

724

686

624

722

704

646

606

706

684 664

624

SITUATIE VOOR RENOVATIE Een donker doolhof.

682

662

644

604

700

692

618

654

632

652

660

620 k

612

732

huismeester 782 784

644 624

646

684 664

686

724 704

726

764 744

758

780

766

756

718 794

716

678 698

676

638 658

636

734

778 786

626

648

666

688

702

728

746

768

754

796

614 752

792 800

714

696

616 712

700 694

674

656

634

736

776 602 788

622 628

04 6642

662 668

06 6690

706 708

608 722

742 750

610 762

inst. 774

782 790 784

682 684

644 630 624

650 646

670 664

612 686

724 710 704

730 726

764 748 744

770

bewonershuismeester ruimte

780 772

766

758 spelotheek 756

718 798 794

720 716

618 672

660 654

692 698

680 676

620 640 k

732 738

632 638

678 652 658

760 636

740 734

778 786

626

648

666

688

702

728

788

628

642

668

690

708

722

746

768

PROJECT 8

Gangen in frisse kleuren geschilderd, met aan beide zijden een glazen deur.

656

754

796

714

696

674

752

800

712

694

672

654

680

652

634

736


Weinig overzichtelijk De begane grond van de drie galerijflatgebouwen bestaat volledig uit bergingen. Iedere bewoner heeft hier een box voor het stallen van fietsen. De oorspronkelijke indeling van de begane grond met bergingen met lange middengang is in de jaren tachtig opgedeeld in zes compartimenten om meer sociale controle te krijgen. Desondanks bestaat de verkeersruimte nog steeds uit weinig overzichtelijke en doodlopende gangen. In de bergingen vinden activiteiten plaats die zeer ongewenst zijn en waardoor bewoners hier niet meer durven te komen. Overzichtelijk en veilig Per constructieve beuk is een gang gerealiseerd met aan beide zijden een toegangsdeur. Aan de noordzijde sluit dit aan op de fietsroute naar het winkelcentrum, aan de zuidzijde op het nieuwe voorplein voor het flatgebouw. Met minimale aanpassingen is hiermee een maximaal resultaat behaald. Verder zijn de toegangsdeuren van glas, waardoor overzicht ontstaat. De wanden en plafonds van de gangen zijn in frisse accentkleuren geschilderd. Met name ’s avonds zorgt de verlichting ervoor dat deze kleuren van buitenaf goed zichtbaar zijn. Hiermee wordt de uitstraling van de voet van het gebouw in de nachtsituatie sterk verbeterd. Meer sociale controle De bergingen zijn opnieuw verdeeld, zodat de vijf woningen van een galerijvleugel tevens een berginggang delen. Dit verhoogt de sociale controle.


Bergingen voor renovatie, met gesloten wand en onduidelijk gesitueerde ingangen.

776 750

762 774

Ontwerpschets nieuw toegankelijk en overzichtelijk bergingenblok met helder doorzicht.

Ontwerpschets van twee units met een gang en vijf bergingen.

SITUATIE NA RENOVATIE De helder gekleurde bergingen zijn aangepast. De grijze ongewijzigd.

682

bewonersruimte

37 woningen met onveranderde berging 12 woningen met een even grote berging 9 woningen met grotere berging 28 woningen met bergingen die tien tot twintig procent kleiner zijn 14 woningen die i.p.v. een heel grote berging een gewone berging krijgen 790

630

650

670

612

710

730

748

770

772

spelotheek

798

720

692

640

738

632 760

740

193

192


PROJECT 8


De berging: veilig en makkelijk te vinden

Plattegronden / Gentiaan

Projectgegevens VOOR RENOVATIE Begane grond met 100 bergingen

Initiatief Opdrachtgever Projectmanagement

De Woonmensen, Apeldoorn Bert Stroop, De Woonmensen, Apeldoorn

Ontwerp 0

20 m

VOOR RENOVATIE 1ste verdieping met 10 woningen

Projectarchitect Projectteam Ontwerp Uitvoering

Dick de Gunst Jasper Felsch, Hans van Heeswijk, Gerben Mienis 2007 — 2010 2009 — 2012

0

20 m

NA RENOVATIE Begane grond met 100 bergingen

PROJECT 8

Oorspronkelijk bouwjaar Oorspronkelijke architect Oorspronkelijke constructeur Oorspronkelijke aannemer Bouwsysteem Beukmaat


0

198

Oorsprong

0

20 m

NA RENOVATIE 1ste verdieping met 10 woningen

20 m

NA RENOVATIE Verdiepingen met 10 woningen

0

0

20 m20 m

1969 Groosman en Partners, Rotterdam adviesbureau voor bouwconstructies D. de Bondt nv, Rijssen B.J. Nijhuis en Zonen, Rijssen tunnelgietbouw, prefab galerijen twee beuken per woning 4100/4600

PROJECT 8


VOOR RENOVATIE Verdiepingen met 10 woningen

Woningen & bewoners Woonoppervlak per woning circa 90 m2 — driekamerwoning Woonlasten € 462,– / mnd Stijging woonlasten 0% Aantal woningen Moerbosch 100 (13.500 m2) Aantal woningen ’t-Sluisje 100 (13.500 m2) Aantal woningen Gentiaan 100 (13.500 m2) Totaal 300 Bouwkosten Moerbosch € 8.300.000,– Bouwkosten ’t-Sluisje € 7.700.000,– Bouwkosten Gentiaan € 8.000.000,– Investering per woning € 80.000,– Uitvoeringsduur totaal 3 jaar Uitvoeringsduur per woning 10 dagen Uitvoeringswijze uitvoering in bewoonde situatie, beschikbaarheid wisselwoningen, maatwerkoplossingen en verhuisurgentie Bewonersparticipatie flatraadbijeenkomsten, toegankelijk voor alle bewoners Verkoop € 127.500,– koopgarant met terugkoop € 99.500,– starterswoning


20 m

Karsten Orth, gemeente Apeldoorn JVZ ingenieurs, Deventer De adviseurs, Apeldoorn Adviesbureau Lammers, Almere Nijhuis, Apeldoorn De Onderneming Balkonhekken B.V., Amsterdam Prince Cladding, Zoeterwoude Rieder Faserbeton-Elemente GmbH, Kolbermoor, Duitsland Polybouw Aluminium B.V., Rijssen Saint-Gobain, Veenendaal Skylift, Barneveld Bosch beton, Kootwijkerbroek Schooten Metal Products B.V., Rijssen Buitink, Apeldoorn

199

0

Ontwerp openbare ruimte Adviseur constructies Adviseur bouwfysica Adviseur installaties Hoofdaannemer Leverancier galerijhekken Leverancier gevelbeplating Producent gevelbeplating Leverancier schuifpuien Leverancier beglazing Leverancier liften Leverancier beton Leverancier staalwerk Leverancier zonwering


Partners & leveranciers

Over de voors en tegens van galerijflatgebouwen

Bestuursvoorzitter van woningcorporatie Stadgenoot, als ‘stedelijke vernieuwer in hart en nieren’, zoals hij zichzelf typeert, tevens voorzitter van het platform van grootstedelijke woningcorporaties De Vernieuwde Stad; was eerder directeur van woningcorporatie Mitros in Utrecht, vervulde in gemeentelijke dienst verschillende functies in de ontwikkeling van Rotterdam, met een nadruk op de vernieuwing van de stad.

René Grotendorst

GESPREKKEN

Voorzitter van de raad van bestuur van de Amsterdamse Woningstichting Rochdale, sinds 1975 vooraanstaand stadsvernieuwer; voorheen directeur van gemeentelijke projectbureaus voor de herontwikkeling van AmsterdamNoord en voor de ontwikkeling van de Zuidelijke en Noordelijke IJ-oevers, als directeur van woningcorporatie Nieuw-Amsterdam verantwoordelijk voor de vernieuwing van ‘de Bijlmer’.

Wienke Bodewes Algemeen directeur van Amvest, een onderneming die zich toelegt op het fondsmanagement van woningbeleggingsfondsen en op het ontwikkelen en beheren van woningen en woongebieden in Nederland, voorzitter van de NEPROM, de Vereniging van Nederlandse Projektontwikkeling Maatschappijen; gaf in het verleden leiding aan woningcorporatie Ymere na een studie stedenbouwkunde aan de TU Delft en een carrière in gemeentelijke dienst in Rotterdam gewijd aan de stadsvernieuwing.


Gesprekken met ervaren gebiedsontwikkelaars —

Marien de Langen

203

202


GESPREKKEN

In een terugblik rijst het galerijflatgebouw op als een belangrijke bijdrage aan de oplossing van de woningnood. Tevens staat dit type woongebouw voor een technische en sociale sprong voorwaarts in volkshuisvesting. Ontwerpers dromen van verbluffende vernieuwingen en bewoners komen woorden te kort om hun gehechtheid aan het wonen in en boven de kruinen van de bomen tot uitdrukking te brengen. Al deze positieve bevindingen kunnen het resultaat zijn van een eenzijdige blik op de zegeningen van het galerijflatgebouw als woonvorm. Om te achterhalen of een pleidooi voor de toekomst van het galerijflatgebouw op een zinsbegoocheling berust, zijn onafhankelijk van elkaar onderzoekende gesprekken gevoerd met drie ervaren strategen op het brede terrein van het ontwikkelen, vernieuwen en beheren van woningen en woongebieden.

Inhoud. Essays 009. Projecten 025. Gesprekken 201. Voorwoord 007. Volkshuisvesting, galerijflatgebouwen en architectuur 010

Recommend Documents