BBBE_00.qxd:00.qxd
04-03-2010
13:17
Pagina ix
Inhoud
Woord vooraf
vii
1
De onderneming in perspectief 1.1 Inleiding 1.2 Participanten 1.3 Bedrijfskolom 1.4 Markten 1.4.1 Volledig vrije mededinging 1.4.2 Monopolie 1.4.3 Monopolistische concurrentie 1.4.4 Oligopolie 1.5 Productie Kernbegrippen
1 1 6 9 11 12 13 13 14 15 16
2
Het ondernemingsplan 2.1 Het ondernemingsplan 2.2 Het investeringsplan 2.3 Het financieringsplan 2.4 De oprichtingsbalans 2.5 Startproblemen 2.6 De winst-en-verliesrekening 2.7 De liquiditeit 2.8 Eigen vermogen en liquide middelen Kernbegrippen
17 17 18 20 21 22 22 24 24 26
3
Ondernemingsvormen 3.1 Inleiding 3.2 De eenmanszaak 3.3 De vennootschap onder firma 3.4 Het economisch resultaat van de vennootschap onder firma 3.5 De commanditaire vennootschap 3.6 De besloten vennootschap 3.7 Een CV omzetten in een BV 3.8 Eigen vermogen en winstverdeling van een BV Kernbegrippen
27 27 27 28 30 31 32 33 35 36
4
Kostenindelingen en kostprijs 4.1 Inleiding 4.2 Variabele kosten 4.3 Constante kosten 4.4 De normale productie 4.5 De kostprijsformule
37 37 39 41 43 43
BBBE_00.qxd:00.qxd
04-03-2010
13:17
Pagina x
x
Brugboek Bedrijfseconomie
4.6 4.7 4.8 4.9 4.10 4.11
Bepalen van de totale kosten Variabele en constante kosten in grafieken Knelpunten Differentiële kosten Directe en indirecte kosten Kostencategorieën Kernbegrippen
45 46 49 50 51 52 56
5
Kostensoorten 5.1 Inleiding 5.2 Grondstoffen en hulpstoffen 5.3 Arbeid 5.4 Duurzame productiemiddelen 5.4.1 Het af te schrijven bedrag 5.4.2 Afschrijven met een jaarlijks vast bedrag 5.4.3 Afschrijven met gelijkmatig dalende bedragen 5.4.4 Afschrijven met gelijkmatig dalend percentage 5.4.5 Afschrijven op basis van de ‘sum of the year digits’ 5.4.6 Afschrijven met een vast percentage van de boekwaarde 5.4.7 Berekening van het afschrijvingspercentage 5.4.8 Complementaire kosten 5.4.9 Interestkosten Kernbegrippen
57 57 58 59 61 61 62 63 64 66 67 68 69 69 70
6
Kosten van duurzame productiemiddelen 6.1 Inleiding 6.2 Kosten van duurzame productiemiddelen 6.3 Bepaling economische gebruiksduur 6.4 Invloed van kosten en productie 6.5 Afschrijven volgens de nettowaarde van de werkeenheden 6.6 Restwaarde 6.7 Afschrijven met annuïteiten 6.7.1 De restwaarde is nihil 6.7.2 De restwaarde is positief 6.7.3 De restwaarde is negatief 6.8 Het ideaalcomplex Kernbegrippen
71 71 72 72 74 75 76 78 78 79 80 81 82
7
Capaciteit en bezettingsgraad 7.1 Capaciteit 7.1.1 Rationele overcapaciteit 7.1.2 Irrationele overcapaciteit 7.1.3 Initiale overcapaciteit 7.2 Bezettingsgraad 7.3 Toerekening van de capaciteitskosten Kernbegrippen
83 83 84 85 86 86 87 89
BBBE_00.qxd:00.qxd
04-03-2010
13:17
Pagina xi
Inhoud
xi
8
Kostenverbijzondering 8.1 Inleiding 8.2 De primitieve opslagmethode 8.3 De verfijnde opslagmethode 8.4 De equivalentiecijfermethode 8.5 De kostenplaatsenmethode 8.5.1 De kostenverdeelstaat 8.5.2 De kostenplaatsenmethode en de kostprijsberekening 8.5.3 Resultaten van afdelingen 8.6 Activity Based Costing Kernbegrippen
91 91 92 94 95 97 102 107 108 110 112
9
Bedrijfswinst en verschillenanalyse 9.1 Inleiding 9.2 Het bedrijfsresultaat 9.3 Het resultaat als de afzet gelijk is aan de productie 9.4 Het resultaat als de afzet niet gelijk is aan de productie 9.5 Prijsverschillen en efficiencyverschillen 9.6 Afvalresultaat en uitvalresultaat 9.6.1 Het afvalresultaat 9.6.2 Het uitvalresultaat 9.7 Verschillenanalyse 9.8 Verkoopverschillen Kernbegrippen
113 113 114 114 116 117 121 122 123 124 126 128
10
Budgettering 10.1 Inleiding 10.2 Lange en middellange termijn 10.3 Korte termijn 10.4 Budgetten 10.4.1 Het variabele budget 10.4.2 Het vaste budget 10.4.3 Het gemengde budget 10.4.4 Het flexibele budget Kernbegrippen
129 129 130 130 132 132 133 134 136 138
11
Masterbudget 11.1 Inleiding 11.2 De verkoopprognose en het productiebudget 11.3 Het productiebudget en het productiekostenbudget 11.3.1 Het grondstoffenbudget en het arbeidskostenbudget 11.3.2 Het machinekostenbudget 11.4 Het productiebudget en de inkoop van grondstoffen 11.5 Het verkoopkostenbudget 11.6 De resultatenbegroting 11.7 De liquiditeitsbegroting 11.8 De dekking van de kosten Kernbegrippen
139 139 141 142 142 143 144 145 147 148 150 151
BBBE_00.qxd:00.qxd
04-03-2010
13:17
Pagina xii
xii
Brugboek Bedrijfseconomie
12
Variabele kostencalculatie 12.1 Inleiding 12.2 Berekening van het bedrijfsresultaat (productie is gelijk aan de afzet) 12.3 Berekening van het bedrijfsresultaat (productie is niet gelijk aan de afzet) 12.4 Vergelijking integrale en variabele kostencalculatie 12.5 Sluiting op korte termijn 12.6 Incidentele orders 12.7 Break-even-analyse 12.8 Break-even-analyse bij een handelsonderneming 12.9 Grafische analyse integrale en variabele kostencalculatie Kernbegrippen
153 153 154 156 158 158 160 161 163 165 170
13
Bijzondere calculaties 13.1 Inleiding 13.2 Optimale bestelomvang 13.3 Gemeenschappelijke kosten 13.3.1 Hoofdproduct en bijproduct 13.3.2 Gelijkwaardige producten 13.4 Indifferentieanalyse 13.5 Economische veroudering 13.5.1 Vervanging 13.5.2 Directe en indirecte opbrengstwaarde 13.5.3 Verlenging economische gebruiksduur Kernbegrippen
171 171 172 177 177 178 182 184 185 186 187 188
14
Financiële rekenkunde 14.1 Inleiding 14.2 Berekening interest 14.3 De eindwaarde van een bedrag 14.4 De eindwaarde van een serie gelijke bedragen 14.5 De contante waarde van een bedrag 14.6 De contante waarde van een serie gelijke bedragen 14.7 Annuïteiten 14.7.1 Verband tussen de aflossingen 14.7.2 Berekening van de schuldrest 14.7.3 Verband tussen annuîteit en aflossing 14.8 Bijzondere problemen bij berekening eindwaarde en contante waarde 14.9 Afschrijven met annuïteiten Kernbegrippen
189 189 190 191 191 193 193 195 196 197 198 199 201 202
15
Investeringen 15.1 Inleiding 15.2 De cashflows 15.3 Investeringsbedrag 15.4 Selectiemethoden 15.4.1 De terugverdienperiode 15.4.2 De gemiddelde boekhoudkundige rentabiliteit
203 203 204 206 208 209 210
BBBE_00.qxd:00.qxd
04-03-2010
13:17
Pagina xiii
Inhoud
xiii
15.4.3 De netto contante waarde 15.4.4 De annuïteit van de netto contante waarde 15.5 Interne rentevoet 15.6 Onzekerheid Kernbegrippen
211 212 213 214 215
16
Financiële structuur 16.1 De vermogensmarkt 16.1.1 Looptijd van transacties 16.1.2 Primaire en secundaire markt 16.1.3 Publieke en onderhandse markt 16.1.4 Risicozoekend en risicomijdend 16.1.5 Direct en indirect 16.2 De NV en BV als vrager van vermogen 16.2.1 Eigen vermogen van de BV en NV 16.2.2 Voorzieningen 16.2.3 Schulden 16.3 Investeringsduur en beschikkingsduur 16.4 Externe en interne financiering 16.5 Intensieve financiering 16.5.1 Het ideaalcomplex 16.5.2 Diversiteit 16.6 Leasing 16.7 Factoring Kernbegrippen
217 217 218 219 219 219 220 220 220 221 222 222 222 223 223 224 225 226 228
17
Eigen vermogen 17.1 Inleiding 17.1.1 Aandelenkapitaal van een BV of NV 17.1.2 Beschermingsconstructies 17.1.3 Oprichting 17.1.4 Centrum voor Fondsenadministratie 17.1.5 De emissie van aandelen 17.2 Emissieprijs 17.2.1 De intrinsieke waarde 17.2.2 De rentabiliteitswaarde 17.3 Reserves van een BV of NV 17.3.1 Winstreserve 17.3.2 Agioreserve 17.3.3 Herwaarderingsreserve 17.4 Open, stille en geheime reserves 17.5 Bijzondere vormen van uitbreiding van het aandelenkapitaal 17.5.1 De claimemissie 17.5.2 Stockdividend 17.5.3 Bonusaandelen 17.5.4 Converteerbare obligatielening 17.5.5 Warrants
229 229 230 230 231 231 231 232 232 232 233 234 235 236 237 237 238 239 241 242 244
BBBE_00.qxd:00.qxd
04-03-2010
13:17
Pagina xiv
xiv
Brugboek Bedrijfseconomie
17.6 Winstverdeling en dividend 17.6.1 Primair en secundair dividend 17.6.2 Dividendstabilisatie 17.6.3 Preferente aandelen 17.6.4 Dividendrendement 17.7 Inkoop van eigen aandelen Kernbegrippen
245 245 245 245 247 248 250
18
Vreemd vermogen 18.1 Inleiding 18.2 Langlopende schulden 18.2.1 Hypothecaire lening 18.2.2 Onderhandse lening 18.2.3 Achtergestelde lening 18.2.4 ‘Tante Agaath’-lening 18.2.5 Obligatielening 18.2.6 Converteerbare obligatielening 18.2.7 Bijzondere leningen 18.3 Kortlopende schulden 18.3.1 Ontvangen leverancierskrediet 18.3.2 Rekening-courantkrediet 18.3.3 Te betalen bedragen 18.3.4 Ontvangen afnemerskrediet 18.3.5 Koop op afbetaling en huurkoop 18.4 Kapitaal optimum Kernbegrippen
251 251 252 252 252 253 253 254 256 257 257 258 258 259 259 259 260 262
19
Activiteit en rentabiliteit 19.1 Inleiding 19.2 Activiteitskengetallen 19.2.1 De gemiddelde voorraad 19.2.2 Omzetsnelheid van de voorraad en de gemiddelde opslagduur 19.3 Saldo en kredietduur van debiteuren 19.4 Saldo en kredietduur van crediteuren 19.5 Het inkomen van de onderneming 19.6 Rentabiliteit van het vermogen 19.7 De financiële hefboomwerking 19.8 Bedrijfsrisico en financieel risico 19.9 De invloed van buitengewone activiteiten op de rentabiliteit 19.10 Belastingen en rentabiliteit 19.11 De invloed van de omloopsnelheid op de rentabiliteit 19.12 Activiteit en rentabiliteit Kernbegrippen
265 265 266 266 267 268 269 270 271 272 274 275 277 278 280 281
20
Liquiditeit en solvabiliteit 20.1 Inleiding 20.2 Liquiditeit
283 283 284
BBBE_00.qxd:00.qxd
04-03-2010
13:17
Pagina xv
Inhoud
xv
20.3 Liquiditeitsbegroting 20.4 Liquiditeitsbalans 20.5 Liquiditeitskengetallen 20.5.1 Nettowerkkapitaal 20.5.2 Current ratio 20.5.3 Working capital ratio 20.5.4 Quick ratio 20.6 Cash-break-evenafzet 20.7 Solvabiliteit 20.7.1 Solvabiliteit met behulp van de balans 20.7.2 Solvabiliteit met behulp van winst-en-verliesrekening 20.8 Kasstroomoverzicht 20.9 Aanpassing van de financiële structuur Kernbegrippen
284 287 288 288 289 289 289 291 294 294 296 298 301 303
21
Grondslagen voor waardering 21.1 Inleiding 21.2 Algemene beginselen 21.3 Waarderingsgrondslagen 21.4 De minimumwaarderingsregel 21.5 Historische kostenstelsel 21.5.1 Het fifo-stelsel 21.5.2 Het lifo-stelsel 21.5.3 Het gip-stelsel 21.5.4 Het ijzeren voorraadstelsel 21.5.5 Het vervangingswaardestelsel bij voorraden 21.5.6 Het vervangingswaardestelsel bij duurzame activa 21.6 Varianten Kernbegrippen
305 305 306 307 310 310 310 311 313 314 315 318 320 320
22
Verslaggeving 22.1 Inleiding 22.2 Interne en externe verslaggeving 22.3 Het jaarrapport 22.4 Het verslag van de directie 22.5 De jaarrekening 22.6 Overige gegevens in het jaarrapport 22.6.1 De accountantsverklaring 22.6.2 De winstbestemming 22.6.3 De zeggenschap 22.7 Inrichtingsplicht en publicatieplicht Kernbegrippen
321 321 322 323 324 326 328 329 330 331 331 333
23
Jaarrekening 23.1 Inleiding 23.2 De balans 23.2.1 Vaste activa 23.2.2 Vlottende activa
335 335 336 336 337
BBBE_00.qxd:00.qxd
04-03-2010
13:17
Pagina xvi
xvi
24
Brugboek Bedrijfseconomie
23.2.3 Eigen vermogen 23.2.4 Voorzieningen 23.2.5 Schulden 23.3 De winst-en-verliesrekening 23.3.1 De categorale winst-en-verliesrekening 23.3.2 De functionele winst-en-verliesrekening 23.4 Een werkelijke jaarrekening 22.4.1 De balans en toelichting 22.4.2 De winst-en-verliesrekening en de toelichting 23.5 Kasstroom Kernbegrippen
338 339 340 340 340 341 343 343 345 346 348
Samenwerken en samengaan 24.1 Kartels 24.2 Mededingingswet 24.3 Grote vennootschappen 24.4 Fusie en overname 24.5 Waardering van de ondernemingen 24.5.1 De bedrijfsfusie op basis van intrinsieke waarde 24.5.2 De aandelenfusie (op basis van intrinsieke waarde) 24.5.3 Goodwill bij fusie en overname 24.6 Samenwerking 24.7 Ondernemingskamer Kernbegrippen
349 349 350 351 353 354 354 356 357 358 359 359
Bijlage A, Interesttafels
361
Register
369
