Werkdruk en -gevolgen in de financiële sector: het arbeidgezondheidkundig perspectief Dr. Judith K. Sluiter, PI, Associate Prof. De Burcht, 6 februari 2012 Coronel Instituut v Arbeid en Gezondheid, Academisch Medisch Centrum, UvA, Amsterdam, E-mail:
[email protected]
Coronel Instituut
Onderwerpen betoog • Werkdruk: wat bedoelen we ? • Mens en werkdruk: wat gebeurt er? • Visie op werkdruk en gevolgen in de financiële sector vanuit arbeidgezondheidkundig perspectief – werk(te)druk? – Gevolgen (te) groot? – Hoe wordt werkdruk of de gevolgen hanteerbaar?
Coronel Instituut
Werkdruk, wat bedoelen ze? Werknemers… • bedoelen vaak werkbelasting breed, de totale last, niet werkdruk i.e.z. • hebben het over werkdruk maar bedoelen werkstress (benoemen oorzaak maar hebben ‘t over gevolg dat niet specifiek is)
Werkgevers/lg….: - begrijpen soms werkelijk niet waar het over gaat - bedoelen vaker werkbelasting breed dan werkdruk i.e.z. - hebben het over werkdruk maar bedoelen werkstress (benoemen oorzaak maar hebben ‘t ook over het gevolg)
Coronel Instituut
Wat is hoge werkdruk i.e.z. des woords
• werk hoeveelheid (volume) te groot binnen werktijd • werk tempo (kwantiteit per tijdsperiode) te hoog • aantal taakwisselingen of taakinterrupties hoog ► Werkactiviteiten leiden tot adaptieve veranderingen (activiteit) in verschillende subsystemen van het menselijk lichaam, waarvan we geneigd zijn dit als stress-verschijnselen te omschrijven.
Coronel Instituut
Werkdruk/-gevolgen goed meetbaar? JA • werkdruk i.e.z.: VBBA Werktempo en werkhoeveelheid: meet kwantitatieve taakeisen in termen van hoeveelheid in beschikbare tijd alsmede snelheid van werken; norm bekend • breed: per aspect (VBBA) • werkdruk i.e.z. en breed +‘oorzaken’ met Quick scan werkdruk (door FNV gebruikt), alhoewel: 1) onhelder hoe relevant hier te-hoge werkdruk is (ref.groep= ‘geen’ werkdruk); 2) mede veroorzakers werkbelasting gedeeltelijk 3) ‘vermoeidheid’ niet valide: lijkt meer combi herstel, stress, depressie
• Interessanter: Werk (te) druk in kaart brengen of veel werkstress of gevolgen stress op functioneren??
Coronel Instituut
Gevolgen werkdruk in lichaam: ‘stress’ Reactiviteit en herstel Reactiviteit Herstel
Start extra activiteit
Herstel
Reactiviteit
Parameter
Tijd
Reactiviteit = extra activiteit door context geïnitieerd Onvolledig herstel mogelijk op langere termijn ongezond Coronel Instituut
Werkstress verhogende karakteristieken in werk naast werkdruk i.e.z. • aard van het werk (mentaal, fysiek, emotioneel, combinatie) • te weinig regelmogelijkheden / herstelmogelijkheden • te lage sociale ondersteuning (van collega’s en leiding) • gebrek aan autonomie • ongelijke behandeling / vertrouwen
Imagostress??
• oneerlijke behandeling / vertrouwen • verminderde betrokkenheid
MAAR: dit zijn ook tevens resources....co-worker support, supervisor support, participation in decision-making, information, and autonomy
Coronel Instituut
Werkstress verhogende karakteristieken Invloed in de persoon Selectie? • predispositie (jaren expositie, sexe, ziekte Hx) • eerdere ervaringen (life events, werk, ziekte, prive-werk balans) • overtuigingen, idealen • rolopvatting
Imagostress??
• ervaren maakbaarheid
Coronel Instituut
Inspanning-Herstel model 1=taaklast en uitvoeringsomstandigheden 2=actuele mobilisatie van prestatiemogelijkheden 3=zichtbare producten versus ingezette strategie en werkwijze en herstelmogelijkheden
Coronel Instituut
Klassieke idee: specifieke, maar ‘huge’ stressor
werkdag Wat of wie zit er in die grote beer??
Coronel Instituut
Maar: stressoren anno 2012: minder specifieke, maar wel relatief veel ??
werkdag
Wat of wie zit er in die kleine beren??
Coronel Instituut
De stress-systemen maken geen onderscheid tussen activiteiten die plaatsvinden vanwege werk- of priveleven….. noch tussen werkdruk i.e.z. en werkdruk breed….
Coronel Instituut
Gevolgen inspanning-herstel denken? Fysiologische ‘kosten’, maar ook bij veel ‘positieve’ inspanning "Enthusiastic employees excel in their work because they maintain the balance between the energy they give and the energy they receive.“ AB. Bakker
Wie selecteren we ??
Bakker & Oerlemans, 2010
Coronel Instituut
Reactie op uitkomsten onderzoek FNV 2011:werkdruk in financiële sector 1. Werkdruk: hoe gemeten? 2. Lijkt het probleem groot? 3. Wat wisten we al over deze sector? – werk(te)druk? – Gevolgen (te) groot? – Hoe wordt werkdruk hanteerbaar?
Coronel Instituut
Uitkomsten onderzoek FNV 2011: 1. werkdruk fin.sector: hoe gemeten? • Werkdruk gemeten met Quickscan werkdruk • Onder FNV leden uitgezet met doorgeven van info aan collega’s • Invullen via internet: 2017 personen gereageerd • 50% 50 jr of ouder; 2,6% jonger dan 30 jr
• Imagostress: is dat aan werkdruk-kant of zijn het de effecten (stress)…wat was de bedoeling?
Coronel Instituut
Hoe is imagostress gemeten in FNV2011? • 1 vraag over verandering van werk door financiële crisis (prive verantwoorden dat je bij bank werkt)….?
Heeft u wel eens last van ‘imagostress’ (zonder uitleg?): • 1 optie: statement ‘nee, eigenlijk nooit last van’ • 2 opties: meer de copingstragieën die door iemand worden ingezet bij een mogelijke stressor (hou me stil vs ga discussie aan) • 1 optie: meer een indirecte effect vraag in de vorm van een ‘stoort mij’ statement (omdat bank schuld krijgt van crisis) • 1 optie: een reden in ‘last van een beeld’ (bankiers zijn graaiers)
Coronel Instituut
Uitkomsten onderzoek FNV 2011: 2. werkdruk fin.sector: groot probleem of…..? • Werkdruk hoog: 41%
>50% !
• Werkdruk zeer hoog: 13%
• Mate van vermoeidheid hoog: 29%
1:3 !
• Mate van vermoeidheid zeer hoog: 4,5% Of dit erg is of belangrijk, daar dienen partijen betekenis aan te geven!! • Wel eens werkgerelateerde klachten bovenste extremiteit (RSI-achtig): 70% ‘ja’ van tweederde respondenten met klachten: vraag te sensitief
Coronel Instituut
N.a.v. uitkomsten onderzoek FNV 2011: Schadeverzekeraars zijn de vermoeiden ‘kwijtgeraakt’, maar met verdubbeling aantal ‘mijnkanaries’ !! Vangnet nodig?
• % zeer hoog vermoeiden is gehalveerd sinds 2007 – (nu 3,5 tov 7,5%) • % zeer hoge werkdruk sinds 2007 meer dan verdubbeld – (nu 17 tov 6%) Meer aandacht voor organisatie-gerelateerde aspecten vanwege variatie in uitkomsten: • Variatie ‘hoge werkdruk’: • Variatie “moe”:
40 - 60% in grote instellingen 20% - 45%
Coronel Instituut
Uitkomsten onderzoek FNV 2011: 2. IMAGOSTRESS als oorzaak in fin. sector • Imagostress? – – -
20% (bank 24%) duikt soms>> is coping strategie 18% (bank 21%) gaan soms in discussie >> is coping strategie 51% (bank 61%) ja, last van opvatting bank als schuld crisis 49% (bank 36%) heeft nooit last van imagostress;
• Verkopen waar je niet (helemaal) in gelooft: is dat stressvol? • • • • •
30% ‘moet’ zich (ook prive) verantwoorden waar voor wg 38% twijfelt soms of regelmatig aan producten 15% moet verwijten weerleggen van klanten over imago bank 44% zou producten ook aan familie verkopen:dus 56% NIET; 18% geen enkele twijfel aan producten
M.i.: sprake van een interne trust-crisis!!
Coronel Instituut
Uitkomsten onderzoek FNV 2011: 2. veranderingen door crisis in banken Toename algemene stressoren: • Meer onzekerheid in goede uitvoering (22%-31%) • Strengere controle (23%-62%) • Te veel wijzigingen door nieuwe regelgeving (29%-50%)
Toename werkdruk i.e.z.: • Hogere doelstellingen (35%-47%) Niet door crisis, maar wel werkdrukverhogend: • Onderbezetting, verloop (36%-56%) • Stapelen werkzaamheden, taken en eisen (60%)
Coronel Instituut
FNV 2011: (WD hoog+ zeer)
54 Moe: 34
Uitkomsten onderzoek FNV 2011: 3. wat wisten we al uit financiële sector? 2004 Arboconvenant Bankwezen Werk (te) druk: Werktempo/ -hoeveelheid
22%
Hoge werkstress (herstelbehoefte)
30%
Combinatie hoog
13%
2003 NEA 19%
2010 NEA 32% regelmatig onder hoge tijdsdruk 39% regelmatig hoog tempo
26%
Burnout:
13% 11%
-
• Verklarende aspecten voor veel werkstress in bankwezen 2004 was voornamelijk werkdruk; in mindere mate emotionele belasting • Meest voorkomende reden verzuim in NL anno 2010 is werkdruk/stress
Coronel Instituut
Uitkomsten onderzoek FNV 2011: 3. wat wisten we al uit financiële sector? (2) • Taalgebruik afgelopen jaren in financiële sector veranderd en veelvuldig in nieuws waardoor aanjager van klachten eigen personeel??
• “STRESS-test banken” (EU, 2010-2011) • “Financial market is burned out” (Geneve, 2012)
• Zou dit de primer/aanjager van de associatiemachine (bias) die ook de werknemers anno 2011 raken?? (Daniel Kahnemann, 2011)
Coronel Instituut
Werkdruk/-stress hanteerbaar?
NEA 2009/2010: 40% werknemers wil dat er iets aan werkdruk of stress gebeurt In Fin.sector 2011: 58% wil dat er iets aan werkdruk of stress gebeurt
Coronel Instituut
N.a.v. conclusies rapport FNV 2011: • Conclusie dat vermoeidheid ‘door werkdruk’ komt is niet te maken… • Conclusie ontbreekt over hoe belangrijk de uitkomsten wel/niet zijn voor de bonden (ondanks alle hulpmiddelen op de markt om werkdruk te verminderen en alle aandacht in de arboconvenanten) • Conclusie over imagostress bij banken kan scherper: •
Lijkt TRUSTCRISIS bij personeel ! Eenderde heeft er eigenlijk nooit last van en daarmee aangenomen 2/3 (de rest) minimaal ‘eens’ wel
•
Meer dan helft (56%) zou de eigen producten NIET aan eigen familie verkopen…en maar18% heeft geen enkele twijfel aan eigen producten
•
1:5 medewerkers gaat de discussie over de banken in gezelschap NIET aan
Coronel Instituut
N.a.v. FNV 2011: Consequenties van werkdruk/-gevolgen voor de financiële sector in kaart gaan brengen! Welke proportie van de WN die hoog/zeer hoge werkdruk of werkbelasting ervaren: • Verzuimen vanwege de stressverschijnselen/ vermoeidheid • Functioneren minder goed tijdens het werk vanwege de werkdrukeffecten • Maken meer fouten daardoor, of hebben verminderde kwaliteit werk/productie
Coronel Instituut
Oplossing zoeken in bevlogenheid? Nou...niet te snel…. • Geen normen bekend voor de positieve kant van werkkarakteristieken • Mogelijk al uit-/overgeselecteerd? • Fysiologische kennis doet vermoeden dat lichaam met eenzelfde vorm van overbelasting te maken heeft, ook in het positieve spectrum
Coronel Instituut
Oplossingsrichtingen?? Maatregelen uit brochure FNV voor werkdruk i.e.z.….: • Zorg dat personeel zeggenschap heeft over werktempo, werkvolgorde en werkmethode • Wordt in de organisatie gewerkt met actuele en geaccepteerde normen voor de werklast…? • Benoem samen oplossingen per gesignaleerd knelpunt…
Interventies die op groepsniveau worden ingezet altijd evalueren Zet periodiek instrument als Preventief Medisch Onderzoek in om ‘mijnkanaries’ eerst te detecteren en dan vooral ook te helpen
Coronel Instituut
Oplossingen op persoonsniveau bij teveel problemen door hoog ervaren werkbelasting / stressklachten • Inspanning-herstel cyclus beïnvloeden bij werknemer….. • >>Energiegevers stimuleren via interventies op het niveau van: – – – –
Eigen persoon Andere personen Taken/activiteiten Organisatie van het werk
• Energievreters aanpassen via interventies op het niveau van: – – – –
Eigen persoon Andere personen Taken/activiteiten Organisatie van het werk
Coronel Instituut
Meer aandacht voor human capital!
Werken aan fysiologische kostenbesparing...
Coronel Instituut
