Inhoud. Colofon. Kopij vóór de deadline per naar vdwaals.nl

Colofon De Koerier is een periodiek, uitgebracht door de studievereniging voor Technische Natuurkunde “Johannes Diderik van der Waals”, in samenwerking met de Studenten Onderwijs Organisatie (STOOR). Beide zijn gevestigd aan de faculteit Technische Natuurkunde van de Technische Universiteit Eindhoven. De Koerier verschijnt zes maal per jaar en is te vinden in de Van-der-Waalskamer. De Koeriercommissie bestaat uit: Thomas Lemmens (voorzitter), Alex Zwanenburg, Reinier van Mourik, Don van der Drift, Niels Duif, Martin van Mourik, Suze Verbruggen en Noud Speijcken. Kopij vóór de deadline per e-mail naar koerier@ vdwaals.nl. 6e editie, jaargang 47, augustus 2007 De deadline voor Koerier 1 is: 14 september 2007.

Inhoud 2. 3. 4. 5. 8. 10. 12. 15. 17. 20. 23. 25. 29. 32. 33. 34. 36. 40.

Redactioneel Kleur bekennen Mogen wij even STOORen Het eiland van stabiliteit Gravitatie-tijddilatatie Interview met ir. Joost Kos Wie is de moI? Actieve Leden Dag Over mijn leven na de Universiteit Tijdkwantisatie Arrow of time Een korte geschiedenis van de tijd Het Guinness Recordboek Jan in de prehistorie Puzzel Excursie Corus Kleine BuEx Kopenhagen Activiteitenagenda

1

Redactioneel

Kleur bekennen

Door Thomas Lemmens

Voorzitterspraat Door Don van der Drift

V

oor je ligt de laatste Koerier van deze jaargang, en zoals inmiddels traditioneel is, wordt deze naar jullie lezers opgestuurd, om jullie vakantie wat op te leuken. Als deze Koerier in je bus ligt, zit ik inmiddels al lang en breed in de VS te genieten van de BuEx, iets wat ik zie als een welverdiende vakantie na een lang bestuursjaar. Dit is natuurlijk niet de laatste Koerier van mijn hand, maar ik merk wel dat het einde steeds meer in zicht komt: je bent steeds meer aan het terugblikken op je bestuursjaar. Hoewel we de laatste maand nog hard aan het werk moeten om de vereniging zo goed mogelijk achter te laten voor onze opvolgers, opdat zij met goedgevulde commissies aan de slag kunnen, hebben we het zwaartepunt achter ons gelaten. De grote activiteiten die er nog zijn, P-kamp en de Intro, worden momenteel neergezet door een enthousiaste groep eerstejaars, die steeds beter lijken te functioneren zonder de kritische blik van het bestuur op zich. Dit geeft het bestuur de luxe om relatief achterover te leunen tijdens deze activiteiten. Je zou dus denken dat je als bestuur tijd te over zou hebben, maar helaas blijkt het tegendeel waar, gezien de hoeveelheden tekst die ik de komende dagen nog moet schrijven.

2

Ik hoop dat je met deze Koerier de tijd in de vakantie een beetje kunt doden. Ik zou zeggen: kruip in je hangmat, pak er een lekker pilsje of frisje bij, en geniet van deze Koerier. Een fijne vakantie! Redactionele noot: Doordat een van de artikelen die in deze Koerier staat laat werd ingediend, zal de Koerier niet opgestuurd worden, en mogelijk ook niet meer tijdens de zomervakantie verschijnen.

Koerier 6, jaargang 47

En dán word je wakker! Het is helaas geen lekker weer, het regent veel te vaak en veel te veel. Je kan haast niet stil liggen van alle jeuk die de hordes kamikazemuggen je hebben bezorgd. Je bent helemaal bezweet, net als je bed en bedenkt je dan ineens dat je afgelopen jaar maar 6 studiepunten gehaald hebt, die heerlijke bries gewoon een kei harde scheet was en je over 2 dagen moet beginnen aan de interim-week, om heel blok F nog maar eens keer te proberen met de futiele hoop daar nog eens 3 studiepuntjes uit te kunnen trekken! Maar gelukkig ligt naast je bed deze koerier, zodat je na het lezen van de talloze stukjes, het oplossen van de puzzel en het lezen van de quotes weer rustig in slaap valt en weer volledig tevreden kan dromen over hoe de zomervakantie had kunnen zijn als we met zijn allen net maar wat meer kolen verstookt hadden en jij net wat meer studiepunten gehaald had. Fijne vakantie!

Van der Waals

Redactioneel

Misschien niet geheel ontoevallig heeft deze Koerier dan ook het thema ‘Tijd’, een onderwerp dat binnen de natuurkunde menigeen tot de verbeelding spreekt. Zeker toen afgelopen eeuw dankzij Einstein werd ontdekt dat de tijd geen absolute grootheid is die met constante snelheid voorbij vliegt, zijn de gedachte-experimenten niet van de lucht. Tijdreizen had eindelijk een natuurkundige basis en iedereen kent natuurlijk de tweelingparadox.

H

et jaar is weer voorbij, de zomer weer begonnen, het zonnetje schijnt zo nu en dan over de vlakke landerijen die onze natie rijk is en een heerlijke bries zorgt voor een frisse en welkome verkoeling gedurende het consumeren van de talrijke alcoholische versnaperingen op de welgevulde terrassen. Je voelt je tevreden over de 60 studiepunten die je het afgelopen collegejaar, met soms wat pijn en moeite, maar altijd met volledige inzet en enthousiasme hebt weten te behalen. Naast je zitten je vrienden, minstens zo tevreden en ontspannen als jijzelf en jullie heb de tijd van je leven, want het is ten slotte weer zomervakantie!

3

Het eiland van stabiliteit Door Thomas Lemmens

Mogen wij even STOORen Door Noud Speijcken

W

4

Tim Weekenstroo Hey, ik ben Tim, 20 jaar, geboren in Delft, op mijn 5e verhuist naar Lochem (Achterhoek). In 2005 heb ik een jaartje bij de marine de opleiding tot zeedienstofficier gevolgd te Den Helder, maar nu ben ik neergestreken in Eindhoven en ik begin nu aan mijn tweede jaar. Mijn hobby’s zijn zeilen, hockey, skiën, gamen, uitgaan etc. Ik heb voor hockey en zeilen cursussen gevolgd en mijn diploma’s voor jeugdhockeytrainer/coach en kielbootinstructeur gehaald. Als je een probleem hebt, blijf er niet mee zitten, want dan gebeurt er ook niks. Loop even langs of stuur een email en wij proberen het voor je op te lossen.

kom. Hier in Eindhoven woon ik in een zeer gezellig studentenhuis. Uiteraard ben ik ook lid van ons damesdispuut Curieus, waar ik penningmeester van ben. Ik hoop mijn taken binnen STOOR zo goed mogelijk te vervullen. Als ik ergens mee kan helpen dan hoor ik het natuurlijk graag! Mocht je nog vragen, klachten of suggesties hebben, aarzel dan niet om contact met ons op te nemen. Kom in de pauze langs in de STOOR-kamer (nl g0.04, tegenover Van der Waals). Iedere pauze (12:30 – 13:30) is er iemand van ons aanwezig. Ook kan je ons altijd mailen op [email protected] of aanspreken in de gang.

Marije Haverhals Hey, ik ben Marije Haverhals, tweedejaars natuurkundestudent aan onze faculteit. Ik kom uit het Brabantse dorpje Sprang-Capelle, waar ik nog regelmatig

I

n de natuurkunde zijn we allemaal bekend met halfwaardetijden. Waar in de natuur voornamelijk stabiele isotopen van de verschillende elementen voorkomen, bestaat een klein gedeelte uit isotopen die op den duur vervallen. Het bekendste voorbeeld is waarschijnlijk koolstof-14. Normaliter bestaan alleen de stabiele isotopen koolstof-12 en -13 op aarde, maar koolstof-14 wordt aangemaakt doordat de aarde voordurend blootstaat aan kosmische straling. Koolstof-14 heeft een halfwaardetijd 5736 jaar, wat het ideaal maakt om redelijk exact de leeftijd van voorwerpen of menselijke overblijfselen tot 60.000 jaar oud te bepalen, aangezien vrijwel alles koolstof bevat. De zwaarste isotoop dat in aanzienlijke hoeveelheden in de natuur voor komt, is uranium-238 met atoomgetal 92. Daarboven worden alleen neptunium (93) en plutonium (94) als sporen in uraniumerts gevonden. Desondanks blijft het een menselijke zoektocht om zwaardere elementen te produceren. Vele zwaardere elementen worden al op grote schaal geproduceerd vanwege hun unieke eigenschappen. Plutonium, met atoomgetal 94, wordt bijvoorbeeld gebruikt in verschillende ruimtesondes, waar de warmte die het natuurlijk verval met zich meebrengt, wordt gebruikt. Het is echter vastgesteld dat hoe hoger het atoomgetal van deze superzware elementen is, hoe korter de halfwaardetijd.

Koerier 6, jaargang 47

Waar fermium (atoomgetal 100) nog een halfwaardetijd van 101 dagen heeft, duurt het bij rutherfordium (atoomgetal 104) maar 13 uur voordat de helft vervallen is. Bij meitnerium (atoomgetal 109) hebben we het zelfs over maar 720 milliseconden. Er heerst echter een hypothese binnen de natuurkunde dat deze trend zich niet zonder meer voortzet. Er wordt gesuggereerd dat als de aantallen protonen of neutronen in de kern voldoen aan de zogenaamde magische nummers van kernfysica, de schillen gevuld zijn. Dit volgt het nucleaire schillenmodel, dat analoog is aan het atomische schillenmodel dat je waarschijnlijk op de middelbare school hebt geleerd. Bij enkele magische nummers kreeg je een gevulde elektronschil, wat het element erg stabiel maakte: de zogenaamde edelgassen. In beide gevallen zijn de schillen groepen energieniveaus op kwantumschaal die dicht bij elkaar liggen. De energieniveaus van de verschillende schillen worden gescheiden door een relatief grote band gap. Dus wanneer de hoeveelheden protonen en neutronen een schil volledig vullen, zal de bindingsenergie per nucleon een minimum bereiken. Hierdoor zal de isotoop met magische nummers aan protonen en neutronen een grotere halfwaardetijd hebben dan de nabij gelegen isotopen met niet geheel gevulde schillen. Deze magische nummers zijn: 2, 8, 20, 28, 50, 82 en 126. Het is niet toevallig dat helium-4 en zuurstof-16

Thema: Tijd

STOOR

outer en Ivo zijn naar het buitenland vertrokken en hebben daarvoor hun positie bij STOOR moeten opgeven. Gelukkig hebben we twee nieuwe collega’s gevonden die zich graag willen inzetten om het leven van de natuurkundestudenten wat makkelijker te maken. Zij willen zich graag even voorstellen.

5

kan de Schödingervergelijking voor de beweging van de nuclei en de energieniveaus worden bepaald. In het werk van Xavier Borg is een niet-empirische afleiding gegeven voor de tot nu toe bekende magische nummers. In een zeer versimpelde versie van dit model wordt begonnen met een potentiaal met de vorm tussen een vierkante potentiaal en een harmonische oscillator. Aan deze potentiaal wordt een relativistische spin-orbitterm toegevoegd. Schematische weergave van de relatie tussen de nucleaire schillen en de magische getallen.

6

1 # n # 3: Magic (n) =

n^ 2 n + 3n + 2h 3

De hogere magische nummers stemmen overeen met de nuclei met een

Dit model bracht de Amerikaan Glenn T. Seaborg (winnaar Nobelprijs voor de Scheikunde 1951) op het bestaan van een eiland van stabiliteit. Met de huidige magische nummers is de zwaarste isotoop die te maken is met dubbele magische nummers lood-208, met 82 protonen en 126 neutronen. Dit is niet ontoevallig ook het meest stabiele zware element. De zoektocht naar een eiland van stabiliteit is dus eigenlijk een zoektocht naar magische nummers. Helaas worden deze magische nummers voornamelijk empirisch bepaald. Enkel als de vorm van de nucleaire potentiaal bekend is,

sterkte spin-orbit koppeling. Voor Z>20 geldt dan: n > 3: Magic (n) = n _ n2 + 5i 3

Hieruit volgt dat het volgende magische nummer 184 is. Echter, empirisch lijkt dat ook 108 en 114 magisch nummers zijn: enkele isotopen van hassium (atoomnummer 108) en ununquadium (atoomgetal 114) hebben een zeer hoge halfwaardetijd. Hassium-270, bestaande uit 108 protonen en 162 neutronen, is dan ook laatste doorbraak op het pad naar het eiland van stabiliteit. De ontdekking ervan was pas in december van het vorige jaar. Aangezien het een levensduur heeft van maar liefst 22 seconden, wordt vermoed dat het om dubbel-magische nummers gaat. Het werd gecreëerd aan de Technische Universiteit van München.

Glenn T. Seaborg, Nobelprijswinnaar en bedenker van het eiland van stabiliteit.

Koerier 6, jaargang 47

Er wordt gehoopt dat het de zogenaamde ‘kust’ is van een groter eiland van stabiliteit met 114 protonen en 184 neutronen of een kleiner eilandje van stabiliteit dat op zichzelf staat. Op dat laatste eiland (114 protonen, 184 neutronen) wordt momenteel het meeste geld gezet. Het grootste probleem is echter dat er geen isotopen op aarde aanwezig zijn die gemakkelijk zouden fuseren tot Uuq-296, zoals Pu-248 en Ca50. Er wordt momenteel dan ook hard onderzoek gedaan om het op een andere manier te synthetiseren. De vraag blijft dan nog altijd wat de halfwaardetijd van Uuq-296 zou zijn. Dagen, uren, minuten? Lang genoeg om de eigenschappen tot nut te laten zijn voor de mens? De theorie ligt er, maar nu de praktijk nog. Wordt vervolgd.

Thema: Tijd

Thema: Tijd

de tweede en derde meest voorkomende isotoop in het heelal zijn. Het zorgt er zelfs voor dat calcium-48 (20 protonen en 28 neutronen) en nikkel-48 (28 protonen en 20 neutronen) voorkomende isotopen zijn. Calcium-48 is ongebruikelijk neutronrijk voor zo’n licht element en nikkel-48 is zelfs de meest protonenrijke isotoop die er bestaat.

De laagste magische nummers 2, 8 en 20 komen overeen met een onafhankelijke nucleonbeweging in een potentiaal van één deeltje, zoals een harmonische oscillator. Hieruit volgt:

De verwachte plaats van het eiland van stabiliteit. Het bereiken van dit eiland is niet zonder problemen. Het grootste probleem is het ontbreken van isotopen die tot dit element kunnen fuseren.

7

Gravitatie-tijddilatatie Door Alex Zwanenburg

I

edere natuurkundestudent is waarschijnlijk wel bekend met de term tijddilatatie. Over het algemeen wordt deze term vooral geassocieerd met de tijddilatatie die wordt waargenomen tussen twee waarnemers in twee verschillende inertiaalstelsels.

8

In één van de experimenten om gravitatie-tijddilatatie te bewijzen werden er op vliegtuigen cesiumklokken geïnstalleerd, en werd de verstreken tijd vergeleken met de tijd van een cesiumklok die op de grond bleef. In dit experiment van Hefel en Keating, in 1971, werd, na de correctie voor de tijddilatatie vanwege de snelheid van het vliegen, een tijddilatatie gevonden die binnen de meetnauwkeurigheid overeen kwam met de voorspelling vanuit de theorie. In 2005 is dit experiment herhaald door het National Physics Laboratory in het Verenigd Koninkrijk. Zij vonden een waarde die binnen 4% overeen kwam met de theorie. Om gravitatie-tijddilatatie kwalitatief uit te leggen, zal ik allereerst proberen

Om te beginnen, stellen we ons het vertrouwde aardoppervlak voor. Dit oppervlak ligt in benadering op een bol. De lijn die de kortste afstand tussen twee punten op zo’n bol, en ook op elk willekeurig ander gekromd oppervlak, beschrijft, heet de geodeet. Op een bol zijn dit de zogenaamde grote cirkels. Stel je nu twee vogels voor die vanaf twee verschillende plaatsen op de evenaar met dezelfde snelheid over het aardoppervlak naar het polaire noorden vliegen. Zij vliegen beiden over een geodeet, aangezien de lengtegraden niet veranderen. Tijdens dit verplaatsen wordt de afstand tussen de vogels wel kleiner.

De klassieke eerste wet van Newton kan dan ook anders geformuleerd worden: als er geen krachten op lichamen werken (en let op: de zwaartekracht is in deze context dus geen kracht), dan bewegen deze lichamen zich langs geodeten in de tijdruimte. Zonder aanwezigheid van zwaartekracht, is de tijdruimte ‘plat’ en zijn de geodeten rechte lijnen in de tijdruimte ofwel een constante snelheid langs rechte lijnen in de ruimte. In de omgeving van zware lichamen is de tijdruimte gekromd, en kan een geodeet onder andere een constante versnelling langs een rechte lijn in de ruimte zijn, oftewel een vrije val.

Als de tijdruimte op zo’n manier gekromd is dat twee geodeten in de tijd, dichter en dichter naar elkaar toe lopen in de ruimte, zullen twee objecten die in rust beginnen, en alleen bewegen in de tijd, zich naar elkaar toe bewegen, alsof deze door een kracht worden aangetrokken.

Stel nu dat in een zeer groot ruimteschip, zich bevindend in een zwaartekrachtsloze omgeving, dat constant versnelt in de richting die ik voor het gemak omhoog noem, twee waarnemers en twee identieke lichtbronnen zitten. Een waarnemer zit met een lichtbron bij het plafond, en de ander zit met zijn lichtbron op de vloer. Aangezien het ruimteschip versnelt, zal het licht dat vanaf de lichtbron bij het plafond naar beneden schijnt voor de waarnemer beneden een hogere frequentie dan oorspronkelijk hebben (blauwverschuiving). De waarnemer bij het plafond ziet echter dat het licht dat van beneden komt, een lagere frequentie heeft (roodverschuiving).

Stel dat we de afstand tussen de vogels gelijk willen houden. Dit betekent dat

In de algemene relativiteitstheorie bestaat het equivalentieprincipe. Dit zegt

Koerier 6, jaargang 47

kortweg dat een constant versnellend systeem in een niet-gekromde tijdruimte, dus bij afwezigheid van zwaartekracht, gelijk is aan een statisch systeem in een gekromde tijdruimte. Oftewel de opstelling in het ruimteschip is gelijk aan een opstelling met de twee waarnemers en twee identieke lichtbronnen, waarbij er een waarnemer en een lichtbron op de grond staan, en een ander koppel bovenop een hoge toren. De waarnemer op de toren meet het aantal cycli van het roodverschoven licht dat vanaf de grond komt gedurende een bepaalde periode, en vergelijkt dit met het aantal cycli dat hij meet met behulp van de lichtbron naast hem. Hij ziet dat het licht vanaf de grond gedurende de meettijd minder cycli heeft doorlopen dan het licht van de lichtbron naast hem. Aangezien de lichtbronnen identiek zijn, gaat de tijd aan de dus grond ‘trager’. Dit verschijnsel heet gravitatie-tijddilatatie. In onze belevingswereld zorgt dit ervoor dat de tijd, gezien door een observator, dichter bij een zwaar lichaam trager beweegt. Het kwantitatieve mathematische raamwerk is ook zeker interessant, maar daarvoor kun je beter de bibliotheek een keer induiken of een college over relativiteitstheorie volgen (dat overigens helaas niet meer op de TU/e te volgen is).

Thema: Tijd

Thema: Tijd

Een minder bekend verschijnsel is een andere vorm van tijddilatatie, namelijk gravitatie-tijddilatatie. Dit verschijnsel komt voort uit de algemene relativiteitstheorie van Einstein en het komt er kortweg op neer dat tijd anders verstrijkt in gebieden met een andere zwaartekrachtspotentiaal.

je een beetje een gevoel te geven wat de tijdruimte is, aangezien zwaartekracht hierin een grote rol speelt. Volgens Einstein kan zwaartekracht gezien worden als de kromming van de tijdruimte. In dit geval verliest zwaartekracht dan ook zijn klassieke betekenis als kracht. De grote vraag is hoe objecten door zo’n kromming worden beïnvloed.

tijdens het vliegen naar het noorden minstens één van de vogels steeds van de ander vandaan moet vliegen, en dus van de geodeet afdraait. De parallel trekkend naar de tijdruimte, is er in een zwaartekrachtveld een constante kracht nodig om een object op gelijk afstand van de ander te houden.

9

Interview met ir. Joost Kos

“Het is een erg open bedrijf waarin je met veel verschillende soorten mensen omgaat.” Zo zijn binnen zijn groep, naast Technische Natuurkunde, nog vier andere technische studies vertegenwoordigd. Deze variatie zorgt voor een leuke en open omgang. Hoewel het misschien wat hectisch kan klinken ligt de werkdruk binnen ASML niet vervelend hoog. In zijn eigen woorden is het niet als een ‘tentamendruk’, maar meer als een ‘hetmoet-gewoon-gebeuren-druk’. Door zijn betrokkenheid bij de projecten ziet Joost het ook graag gebeuren.

Door Florian Lambert en Ron Saris

10

Op de achtste verdieping van het ASML-hoofdgebouw - met een mooi overzicht over de rest van het ASML terrein - schuiven we bij Joost aan. De simpele vraag: “Waar hou jij je nu mee bezig?” blijkt - voor niet-ingewijden in de wereld van de waferscanners - niet zo eenvoudig te beantwoorden. Uiteindelijk komt het erop neer dat hij zich bezig houdt met het ontwikkelen en verbeteren van een bepaald type waferscanner, waarbij hij zich vooral richt op het optische systeem. Hierbij is Joost betrokken bij alle facetten van de ontwikkeling van het model, van

de oorspronkelijke ideeën tot aan de fabricage in de fabriek. Iets wat voor veel diversiteit in zijn werk zorgt en wat hij erg leuk vindt. Voor Joost is het een groot pluspunt dat hij, voor zijn werk bij ASML, nog erg veel heeft aan zijn studie Technische Natuurkunde. Ook de flexibiliteit in zijn taak bevalt hem. De ene dag kan hij de hele tijd bezig zijn met het modelleren van een systeem terwijl hij de volgende dag in het laboratorium te vinden is. Een van de redenen voor deze afwisseling is de korte lijn tussen de research en development afdelingen. Hierdoor worden ideeën die bedacht worden binnen research snel op de proef gesteld door development. Deze intensieve samenwerking zorgt ervoor dat projecten op een creatieve en leerzame manier verlopen. Hieraan draagt volgens Joost ook de gezellige sfeer binnen ASML bij. Koerier 6, jaargang 47

Over zijn carrièreplannen kon Joost nog niet veel kwijt, voornamelijk omdat hij zich in de korte tijd dat hij bij ASML werkt nog niet heeft verdiept in de verschillende carrièremogelijkheden die er zijn. Voor zichzelf heeft hij twee verschillende paden in gedachte. De ene leidt naar een functie als specialist, iemand die over één onderdeel van een waferscanner werkelijk alles weet, of zoals Joost hen noemt ‘wandelende encyclopedieën’ iets dat hem erg fascineert. De andere leidt naar een functie als projectleider, waarbij je juist heel multidisciplinair bezig bent. Twee nogal uit elkaar liggende paden die wel allebei mogelijk zijn.

Gelukkig betekent dit niet meer dat we hem nooit meer zullen aantreffen bij Van der Waals. Dankzij zijn flexibele werktijden kan hij de donderdagmiddag vaak vrij roosteren zodat hij zijn wekelijkse bezoekje aan de ‘Salon’ niet hoeft te missen. Het is dan ook niet verwonderlijk dat we hem daar een uur na ons bezoek aantreffen met een biertje in zijn hand. Oude gewoonten slijten moeilijk.

Editorial

Editorial

Een zeer bekende alumni van de studie Technische Natuurkunde is ir. Joost Kos. Bij velen van ons staat Joost bekend als een actief en altijd aanwezig Van-der-Waalslid. Enkele van zijn verdiensten zijn het mede oprichten van fysisch dispuut Chaos, commissiewerk en het feit dat er in de recente geschiedenis meer Borrels waren met Joost dan zonder hem. In 2006 is hij afgestudeerd als technisch natuurkundige waarna hij is begonnen bij ASML te Veldhoven. Op donderdagmiddag zijn we bij hem langs gegaan om erachter te komen waar hij zich tegenwoordig mee bezig houdt en hoe het hem bevalt.

Natuurlijk hebben we Joost ook gevraagd welke aspecten van het werk hij het minst leuk vindt. Zijn antwoord was, in onze bewoording, weer het jongste jongetje van de klas zijn. Toch heeft hij in de korte tijd dat hij bij ASML werkt al erg veel geleerd. Wat Joost misschien nog wel erger vond, was het niet meer student zijn, hoewel volgens hem zowel het zijn van student als het zijn van werknemer zo zijn voordelen heeft. Zo kun je als student meer uitslapen en feesten, maar als werknemer voel je meer voldoening door resultaatgericht te werken aan uitdagende projecten waarin je wat je geleerd hebt ook daadwerkelijk toe kunt passen. Natuurlijk was het wel even wennen.

11

Wie is de moI? Door Tim Righart

12

Die dinsdag dat het eerste spel van start zou gaan stond ik daarom om 8 uur bij Toon en Marieke om een van mijn smerige plannetjes voor het fotospel door te spreken. Sorry… ik ga te snel, het fotospel. Het fotospel heeft niets met blije kaartspelletjes en een jaren ’80 touchscreen televisie te maken maar had als doel een aantal N-laagse persoonlijkheden te vereeuwigen met behulp van een CCD. Voorwaarde was wel dat deze personen (waaronder Toon) een bepaald voorwerp vasthouden, wat later een string zou blijken. Ik had afgesproken dat Marieke Toons pager over zou laten gaan en Toon een alarmsituatie zou spelen waarbij hij met deze string zich haastig naar de BHV ruimte zou begeven, om deze later aan mij te overhandigen. Daarna zou er een mailtje gestuurd worden naar bestuur@ vdwaals.nl dat de string in het postvakje op te halen zou zijn, terwijl ik deze dan allang veilig gesteld zou hebben. Helaas, mijn goede vriend had het niet helemaal begrepen en vroeg bij de uitvoering van dit plan tijdens het afgaan van zijn pager aan mij of het de bedoeling was dat hij dan nu naar de BHV ruimte zou gaan.

Goed… Die klootzak waar ik het net over had, dat was ik dus van team 2. En das verdomme lastiger dan je denkt. Ze gingen als een gek, mijn team. En dan moest ik maar even als een Heisenberg ellende en onzekerheid strooien omgeven door 7 boekhouders. Ik had al gauw door dat als ik mijn team te slim af wilde zijn ik vroeg op moest staan en het allemaal iets smeriger moest spelen dan me lief was.

Het is verbazingwekkend dat dit soort dingen mijn teamgenoten zijn ontgaan terwijl zij hoogst subtiele details wel van tijd tot tijd oppakken. Ook het feit dat ik vroeg waar de string was, alvorens het starten van de activiteit, wanneer niemand nog bekend was met het feit dat het voorwerp een string was, is mij nooit in verbazing afgenomen. Ik merk op dat ik wat lang van stof aan het worden ben en me niet kan Koerier 6, jaargang 47

Feitelijk was ik echter degene die in zijn bek gepist werd. Don had zo zijn vermoedens dat ik niet deugde en dit was een belangrijke hint voor hem om mij definitief te verdenken. Overigens was het een andere hint die te maken had met het versturen van mailtjes uit naam van de

De mol doet zijn uiterste best om de krattentoren omver te duwen.

mol op een tijdstip dat ik een alibi had dat voor hem de doorslag gaf mij als de klootzak van het verhaal te zien. Tot mijn ergernis was juist deze hint gebaseerd op een miscommunicatie waar ik het had over het alibi van Erik, en hij alleen de laatste twee letters van deze naam opving. Opscheppen over je alibi kan nooit een goed teken zijn, aldus P. Rudolf de V.. Maar Don, je hebt het verdiend en ook zonder dit ongelukje had je waarschijnlijk nog steeds gewonnen. Ook Marijn draaide op het eind nog bij in de goede richting (de doorslaggevende reden is echter belachelijk: ze vond dat ik te weinig maden at!). De overige deelnemers van mijn team zaten er faliekant naast. Eentje had zelfs het lef om Thomas kwalijk te nemen dat hij zijn knie 365 graden kon draaien tijdens zijn kunsterige artistieke ballet pirouetjes op een evenwichtsbalk (van dat creatieve getallen-onthoud spel).

Activiteit

Activiteit

H

et verstrijken van mei naar juni van 2007 ging vergezeld met het door ADHD georganiseerde “Wie is de Mol”, naar het gelijknamige televisieprogramma van de AVRO. Hoewel ik mij de spelregels als voorkennis van de lezers dunk te veronderstellen, zal ik deze regels, zover die er zijn, voor de volledigheid van het verhaal even toelichten. Oké, zo werkt het. Je probeert in groepsverband opdrachten uit te voeren en er is een klootzak die het voor iedereen verziekt. Tot dusver niet veel anders dan groepswerk in welke context dan ook, alleen verschilt dit spel in het opzicht dat die klootzak, de Mol, niet per ongeluk door een of andere sollicitatieronde is geslipt, maar van te voren aangewezen is door de organisatie. Deelnemers die willen winnen moeten zowel de opdrachten zo goed mogelijk uitvoeren (er zijn 2 teams met ieder een Mol) alsmede er achter zien te komen wie de Mol is. Op het eind krijg je namelijk een vragenlijst over de Mol, en hoe beter je deze vragen weet te beantwoorden, hoe meer kans je maakt op een keertje Paragliden. Je maakt echter alleen kans, als jou team gewonnen heeft.

permitteren om op alle opdrachten in te gaan en al mijn mislukte en gelukte plannetjes te delen, dus ik zal me inhouden, maar het is me in ieder geval niet makkelijk gemaakt. Wat heb ik lopen schudden bij het krattenstapel spel, maar onze fabuleuze stapel werd feilloos stug gehouden. Ook de speurtocht over de campus ging als een dolle. De meest complexe aanwijzingen werden binnen 10 seconden begrepen en ook mijn poging mijn teamgenoten er van te overtuigen dat met “worlds largest police snack” toch echt de donutvorm van het cyclotron bedoeld werd in plaats van de rode toren waar ooit een bespottelijk ding om heeft gehangen bleek vruchteloos. Wat kun je dan nog doen als Mol? Over de te eten madentaart heen kotsen? Ik heb mijn best gedaan, maar ADHD had er echt een culinair hoogstandje van gemaakt en deze taart was te lekker om van te kunnen kotsen. Een getal verkeerd verstaan bij “getallen onthouden terwijl je over balken heen aan het lopen bent”? Juist…, kijk natuurlijk kunnen niet alle spellen stralen van creativiteit. Don nam in deze de schuld volledig op zich; het verschil tussen een zeven en een negen is al fluisterend dan ook lastig te verstaan. Arme Don, veronderstelde ik, hij maar denken dat wij zo goed coöpereerden in ons gesloten pact voor de zoektocht naar de Mol en ondertussen zit ik hem gewoon keihard in z’n bek te pissen. Hij heeft de paraglide zo verdiend, en ik? – ik ben een slecht mens…

13

Afsluiten doe ik graag met dank aan ADHD en een vleugje gêne. Ergens voel ik me toch verbonden met mijn team en hoewel het mijn doel was ze te laten verliezen ben ik stiekem wel blij dat we gewonnen hebben. Ik wens Don veel plezier met zijn paraglide en bied eenieder mijn verontschuldigingen aan deze ontnomen te hebben. Ik doe de groeten aan het andere team inclusief diens mol (hoi Frank J.), de organisatie Rechts de winnaar. Hij mag binnenkort een keer gaan en mijn moeder (hoi mam, paragliden. kon je het weer niet laten te googlen op mijn naam?). Tot een hoofdletter I op het eind gespeld heb. slot de mededeling dat ik eenieder die Te meer om de eenvoudige rede dat er ooit onderdeel heeft uitgemaakt van één dan in het Frans staat wie de mol is, wat van mijn sluwe plannetjes en mailcontact tevens vertaald naar het Nederlands het heeft gehad met de Mol, verzoek eens na antwoord was op de geheime vraag “Wie te gaan wat de spellingswijze was van “de is de Mol?” van het emailadres. Aangezien Mol”. Om mysterieuze redenen heb ik de ik dit mailadres niet meer nodig heb kan nare eigenschap mijn naam te spellen als de eerste lezer het overnemen door in te tiM. Om in het woord Mol ook ineens loggen op [email protected] met de M hoofdletter te maken zou iets te wachtwoord timisdemol. verdacht zijn, vandaar dat ik mol met

Quotes over tijd

14

John F. Kennedy: “The great French Marshall Lyautey once asked his gardener to plant a tree. The gardener objected that the tree was slow growing and would not reach maturity for 100 years. The Marshall replied, ‘In that case, there is no time to lose; plant it this afternoon!’” Balance: “Hoe lang een minuut duurt, hangt er vanaf aan welke kant van de deur van het toilet je bent.”

Koerier 6, jaargang 47

Door Erik Saaltink

A

swing en het putten. Ik moet eerlijk bekennen dat het eerste onderdeel bij mij meer op grasmaaien leek, dat bij de Swing de bal mooi omhoog ging om vervolgens 3 meter voor de voeten weer ter aarde te dalen en dat het putten mij meer deed denken aan zo’n houten knikkerdoolhof. Het was dus uitermate vermakelijk en toen we En gelukkig heeft het naderhand weer allemaal huidige bestuur, deze zullen bleek verder in deze tekst worden Zelfs dhr. Van Ommering was verzamelden, aanwezig tijdens de ALD. ook iedereen er zonder aangeduid als Contrastjes, lichamelijk letsel uit dit door en dus werden gekomen te zijn (lees: zelfs Jan zag er nog alle Actieve Leden netjes met een mooie even ‘normaal’ uit als toen we begonnen). brief uitgenodigd om op 22 mei om 9 uur ’s ochtends bij de ingang van N-laag te Na deze sportieve activiteit mochten verzamelen. we weer in goed vertrouwen achter de Contrasterende dwaallichtjes aan fietsen, Nu, wij worden graag verwend en al maar dit keer konden ze ons niet om laten gauw stond er rond 9 uur een menigte van fietsen want binnen een paar bochten bekende gezichten hoopvol te wachten zagen we al de gebruikelijke zeilen om door de Contrastjes geleid te worden. volgeladen met verschillende broodjes. Gelukkig konden wij al snel aanfietsen, Hier hebben we uiteraard onze buiken met op kop de Contrastjes Florian en volgegeten, waarna er met de overgebleven Thomas. Echter, na twee dwalingen en appels werd gejongleerd, overgegooid en een half uur waren we iets minder blij met onderzoek gedaan naar de verschillende onze begeleiders. Uiteindelijk reden we technieken om gemakkelijk dergelijk fruit dan toch het terrein op van een golfclub, te kunnen schillen. wat ook daadwerkelijk ons doel was van deze hele dwaal-omfiets-actie. Toen appels ook nog werden gebruikt als autointerieurverzorging vonden de Maar goed, hier hadden de Contrastjes Contrastjes het wel weer eens tijd om voor ons een anderhalf uur lange clinic ons onze stalen rossen te laten bestijgen. geregeld, om ons de beginselen van het Want wederom mochten wij ons per fiets golfen bij te brengen. In drie groepen begeven naar de middagactiviteit. Ditmaal werden we ingewijd in het chippen, de ctieve Leden: de machine die achter het bestuur op volle toeren draait om alle mooie dingen die onze prachtige vereniging omvat uit te laten komen, de spil die de gang van zaken draaiende houdt, het ruggenmerg dat zorgt voor… Enfin, een groep mensen om te vriend te houden!

Activiteit

Activiteit

Jonckers: “Niets droogt sneller op dan een zee van tijd.”

Actieve Leden Dag

15

Koerier 6, jaargang 47

Activiteit

Over mijn leven na de Universiteit Door Derk-Jan Wentink, Corus RD&T

A

pril 1997, mijn eerste werkdag bij de Koninklijke Hoogovens, nu Corus. Dit was vlak na mijn promotie bij - toen nog - de leerstoel Vaste Stof Fysica waar je de wereld in Ångstroms en elektronVolts meet. Ik fietste de bedrijfspoort door. Het eerste gebouw dat ik zag was van de mechanische werkplaats. Aan de voorkant wat openingen met de waarschuwing dat de maximale opening toch echt maar 5 bij 5 meter was. Aan de zijkant bleek dat wel mee te vallen, daar reden ze net op dat moment een volwassen trein naar binnen. Mijn wereld werd al gauw die van tonnen en teraJoules. Er zat een duidelijk schaalverschil tussen mijn jaren aan de TU en mijn nieuwe werkgever Corus. Hoe is dit zo gekomen? Bij het zoeken naar werk heb ik het adressenbakje van mijn hoogleraar op zijn kop gezet en daaruit viel een kaartje met Hoogovens R&D erop. Daar had ik als geboren Achterhoeker nog nooit over nagedacht, maar wie niet waagt die niet wint en dus had ik er maar een belletje aan gewaagd. Tot mijn stomme verbazing kreeg ik direct de directeur R&D aan de lijn en heb ik mijn ‘elevator chat’ avant la lettre afgestoken. Dat viel niet tegen en ik werd aangenomen ondanks dat ik niets van staal wist. Zo was tijdens mijn sollicitatiegesprekken het hoogtepunt toch wel mijn antwoord op de vraag ‘Wat weet je van staal?’, namelijk ‘Er is iets aan de hand met koolstof, maar wat precies weet

ik niet.’ Briljant, als je aan het solliciteren bent bij de afdeling Metaalkunde…1 Mijn eerste plek was in een groep waar met allerlei microscopische en spectroscopische technieken materiaal onderzocht werd. Dit sloot vrij goed aan bij mijn achtergrond en ik startte met elektronenmicroscopie. Al gauw werd duidelijk dat ik mij niet beperkte tot het analyseren van aangeboden monsters en dat ik mij meer met de achtergrond van de problemen wenste te bemoeien dan gevraagd werd. Daar werd een mouw aan gepast door mij projectleider te maken op het gebied van oppervlakte ruwheid. Daar spelen vragen omtrent de invloed van ruwheid op de verwerking bij klanten: hoe kan het persgedrag van autoplaat verbeterd worden, wat is de invloed van de ruwheid op de glans van een gelakte auto? Daarnaast meer procestechnische vragen: hoe kunnen wij met een gegeven productie-installatie de vereiste ruwheid realiseren, hoe krijgen we de kosten omlaag? Dit vergt een combinatie van materiaalkunde, tribologie, mechanica en optica met een modelmatige en een experimentele invalshoek. Kortom, een combinatie van disciplines waar je als fysicus mee uit de voeten kunt. Als projectleider schipper je tussen (te hoge) kosten, (te weinig) projectmedewerkers en (veeleisende) klanten om de doelen op tijd te realiseren. Dan is een gedegen achtergrond

Het hoogovenproces levert een vloeistof genaamd ijzer op. Dit ijzer is Fe3C plus nog wat Si. In een staalfabriek wordt koolstof en silicium er met zuurstof uit geraffineerd. Dit levert nagenoeg puur Fe op en dit wordt staal genoemd. Vervolgens kunnen al dan niet legeringselementen worden toegevoegd. 1

Editorial

16

de term Oranjeboom verder van tafel. Daar was ook weinig ruimte voor want daar moesten alle volle en lege bierglazen staan. Halverwege werd ons nog gewezen op het kleine museum waar onder andere de Gouden Loeki stond die deze brouwerij had gewonnen met de reclame ‘Archeologen’. Daarna werd er nog even fanatiek verder Taco denkt na over de zin van het bestaan en komt slechts gedronken, totdat de tot één conclusie: die vaten moeten leeg. Allemaal. tap dan toch echt dicht moest en de Contrastjes ons verzochten groepjes werden wij richting het zuiden gestuurd te vormen. Per groepje kregen we dan nog om uiteindelijk te belanden in een oude een invulraadsel, maar gezien het tijdstip middelbare school naast de Dommelsch kwamen we al snel achter de oplossing brouwerij! “BBQ at de Salon”. Hier werden we getrakteerd op Ditmaal met een duidelijk doel voor een mooie film over de historie van ogen, zette ons groepje snel koers richting Dommelsch en verschillende oude al het vlees en bier dat op ons zat te reclames. Vervolgens kregen we een wachten. En het duurde dus niet lang uitgebreide rondleiding door de brouwerij voor we met een vol bord en glas in de en konden wij onze brandende vragen ‘Salon’ zaten te eten. Hier werden ons ook kwijt. Maar goed, de meesten van ons de gratis kaartjes gegeven voor het FSEwaren al wel eerder in een brouwerij feest. Gelukkig was het gratis fust dat daar geweest dus veel vragen waren er niet. werd weggegeven nog niet op toen we Wel was er een bepaald Inspiratielid dat, daar aankwamen en konden we nog rustig nadat vermeld werd dat Oranjeboom gratis door drinken. Al met al een mooie ook in deze brouwerij gebrouwen werd, afsluiting van een mooie dag. menig keer aan onze begeleider vroeg of hij Oranjeboom wél lekker vond (of niet Contrastjes bedankt, en ik kijk graag soms Kees)! uit naar het ALE! Gelukkig konden wij naderhand gaan genieten van Dommelsch bier en bleef

17

Editorial 18

op mijn kantoor gedurende een uur noodzakelijk, maar niet voldoende om dit een medewerker opgevangen die de te realiseren. Daar komt nog een scala aan dag ervoor zijn moeder had begraven niet-technische vaardigheden bij. Zoals en nu even uit de wind moet worden gebruikelijk in het bedrijfsleven is er gehouden. Vervolgens met een groepslid regelmatig een reorganisatie gaande, deze een investeringsvoorstel voor een fabriek keer ter gelegenheid van de fusie tussen doorgesproken en vooral als sparring Hoogovens en British Steel tot Corus in 1999. Na het neerdwarrelen van het stof vond ik mijzelf en mijn werkpakket terug in een nieuw gevormde groep. Omdat ik toe was aan een volgende stap heb ik prompt gesolliciteerd naar de nog vacante vacature als groepsleider. En zo werd ik begin 2000 benoemd als groepsleider van Surface Technology, een groep die procestechnologische ondersteuning levert bij alle Warmband eindwalssectie met roodgloeiende band staal, walsprocessen van metalen, het stoom van de oxideverwijdering en zeven walsstands. startend vanaf een gegoten Er staan ook zeven nieuwe stellen walsen gereed om de plak tot net voor het bekleden gebruikte te vervangen. van het materiaal (bijv. met partner gefungeerd. Daarna aan een tin, zink, kunststof of verf ). Hierbij moet projectleider uitgelegd dat wij vanwege je denken aan schoonmaken, gas-metaal capaciteitsgebrek dit jaar niet meer in staat reacties (oxideren, gloeien), foutjes aan zijn om een spoedvraag van hem op te het oppervlak, ruwheid en zo meer. pakken. Na de lunch de concept planning Toen ik groepsleider werd, verschoof het van een Europees samenwerkingsproject accent van de inhoudelijke aspecten naar opgezet en een vergadering met onze leidinggeven: het definiëren van een koers, partners belegd. Een belletje van een het initiëren van nieuwe richtingen en het leverancier, over een nieuw meetsysteem sturen en motiveren van medewerkers. Dit waarvoor vrijdag aanstaande een laptop om onze klanten, de productie eenheden in Chaudfontaine moet zijn. Er zitten een binnen Corus, niet alleen nu, maar vooral aantal opmerkelijke specificaties aan die ook in de toekomst bij te staan met hun laptop en het duurde even voordat ik dit technologische vragen. akkefietje aan iemand kon uitbesteden. Nu nog een stukje voor Van der Waals tikken Tja, wat doe je dan op zo’n dag? en dan naar huis, tijd voor ontspanning. Vanmorgen om 08.00 uur begonnen met Vanavond een badmintonwedstrijd in een projectbespreking bij de koudwals Opmeer, we staan nu derde, als we winnen over hoe een proef was verlopen die staan we bovenaan. Om acht uur begint moest leiden tot het verhogen van de de wedstrijd; dat wordt nachtwerk... bezettingsgraad. Na afloop bij aankomst Koerier 6, jaargang 47

Denk jij dat je het bij ons kunt maken? Bij Corus in IJmuiden maken we staal volgens de meest duurzame technieken van dit moment. Toch vinden onze 9.500 medewerkers altijd weer slimme manieren om nog te verbeteren. Dankzij die gedreven instelling is inmiddels een bedrijf ontstaan dat voorop loopt. Een leider, die met toonaangevende klanten voortdurend innovaties op de markt brengt die ons leven extra glans geven. De glans bijvoorbeeld van extreme gebouwen, veilige kreukelzones en sexy verpakkingen. Zo´n ambitieus concern als Corus is natuurlijk altijd op zoek naar nieuw talent. Bijvoorbeeld academici die hun technisch inzicht en materialenkennis kunnen combineren met een flinke dosis doorzettingsvermogen en creativiteit. Die bij een internationaal concern carrière willen maken en in teamverband hun eigen bijdrage willen leveren aan belangrijke doorbraken. Wat denk je, klinkt dat allemaal interessant genoeg voor een mooie carrière? Vraag dát maar eens aan onze medewerkers. Grote kans dat ze met een volmondig ‘Ja!’ zullen antwoorden. Waarna ze vervolgens eindeloos zullen doorpraten over hoe veelzijdig en afwisselend hun werk bij Corus wel niet is. Met grote inhoudelijke uitdagingen, grensverleggende projecten en meer dan voldoende kansen om je professionele ambities waar te maken. Dus wie slim denkt, komt het maken bij Corus...

www.corusjobs.nl

slimmer staal, sterkere wereld

Tijdkwantisatie Door Martin van Mourik

K

20

Dit idee liet velen denken. Als een elektromagnetisch veld gekwantiseerd is, waarom niet andere velden? Zo ontstonden er theorieën dat magnetische velden, elektrische velden, en zelfs gravitatievelden ook gekwantiseerd zijn. Laten we daar niet ophouden; alle fysische eigenschappen, zoals tijd, zouden gekwantiseerd kunnen zijn. Wetenschappers zijn het er niet over eens tot hoe ver dit fysisch waar is, maar een ding is duidelijk: kwantisatie maakt veel berekeningen in de kwantumfysica makelijker. Afleiding Hoe zit het dan eigenlijk met de kwanisatie van tijd? De afleiding is niet heel complex, maar maakt wel gebruik van meerdere fysische begrippen.

Om te beginnen maken we gebruik van Heisenbergs onzekerheidsprincipe:

Dx $ ' met Dx de onzekerheid in 2 Dp lengte en Dp de onzekerheid in impuls. De impulsterm kan herschreven worden als Dp = mDv , met massa m en onzekerheid in snelheid Dv . De onzekerheid in lengte is minimaal als de onzekerheid in impuls maximaal is. We weten zeker dat een object niet sneller dan lichtsnelheid c kan gaan, dus het minimale onzekerheid in x is

Dxmin = ' . De minimale onzekerheid 2mc in lengte is blijkbaar een inverse functie van massa. Neem nu een willekeurige puntmassa. Door gravitatie krijg je binnen een bepaalde straal een zwart gat; een singulariteit. University Physics heeft ons kunnen vertellen dat deze straal, de Schwarzschildstraal, gedefinieerd is als , wat ook een functie van r = 2Gm c2 massa is. Beide van de laatste twee vergelijkingen verbieden een oneindig kleine massa niet (als je massa nul is, heb je geen Schwarzschild straal en heb je geen idee waar het te vinden is) maar als je massa steeds kleiner wordt, krijg je wel een probleem: op een gegeven moment is je onzekerheid in de zelfde orde als de Koerier 6, jaargang 47

' = xc2 . mmin = cx G Omdat het om de orde van grootte gaat, zijn de 2’s verwaarloosd. Hieruit volgt xmin =

G' . 10- 35 m. Lengtes c3

korter dan deze lengte bestaan dus volgens onze fysica niet. Nu de laatste stap. Tijd is afgelegde afstand gedeeld door snelheid. Dus er geldt

x tmin = v min = 1c max

G' = c3

G' . 10- 45 c5

s. En hop! Tijd is opeens niet meer continu. De chronon Een tijdkwantum, ook wel een chronon genoemd, geeft een beeld dat tegenstrijdig is met onze intuïtie. Het is te vergelijken met een film. Er bestaan ook twee verschillende manieren om chronons te bekijken: 1) Tijd in het heelal heeft een vaste discrete structuur. 2) tijd is continu, maar een verandering in gebeurtenissen kan alleen in discrete intervallen gebeuren. Denk bij de eerste aan een film (alles is opgebouwd uit frames) en denk bij de tweede aan een bioscoop (in twee verschillende films moeten gebeurtenissen discreet zijn, maar de tijden dat de frames langs komen zijn niet per se synchroon).

Als je een foto van een bewegend object neemt, staat het object nooit precies op één plaats. In de tijd dat het diafragma opent en sluit moet er een eindige beweging zijn. Maar stel dat je een fototoestel koopt met een sluitertijd van 10-45 s. Op dat moment zou het object in de foto stil staan. Wetenschappers hebben hier veel moeite mee omdat deze foto identiek zou zijn aan dezelfde foto van een sneller bewegend object. Je zou dus in een vast interval geen verschil kunnen zien in twee objecten die wel degelijk verschillen. Hadden ze daar aan moeten denken bij een foto-finish. Kwantisatie van tijd is een begrip waar veel wetenschappers niet aan willen beginnen. Het idee klinkt absurd en tot nu toe hebben alle afleidingen gaten (deze afleiding werkt trouwens alleen voor een bewegende massa). Om het een beetje makelijker te maken zeggen velen dat tijd continu is, maar voor praktische redenen tijdsintervallen korter dan 10-45 s geen fysische betekenis hebben. Dit is hetzelfde idee als het feit dat ruimte wel bestaat binnen een zwart gat, maar dat de fysica die we kennen daar in elkaar zakt. Ondanks veel onzekerheid in het bestaan van chronons zijn ze wel belangrijk in kwantumfysica. Door het introduceren van chronons kunnen veel niet begrepen concepten uitgelegd worden. Beter gezegd, van veel theoretische fenomenen die niet met de praktijk kloppen kunnen fysici zeggen: “Maakt niet uit. Het gebeurt toch binnen een chronon.” Zo hebben wetenschappers geen idee wat er gebeurd is tussen t = 0 (oerknal) en t = 10- 45 Het zal nog wel een aantal chrononen duren voordat we daar achter komen.

Thema: Tijd

Thema: Tijd

wantisatie is een proces waar we allemaal waarschijnlijk weleens iets over gehoord hebben. Simpel gezegd is het het discreet maken van iets dat continu is. In de kwantumfysica is dat natuurlijk een overdreven simpele definitie. Kwantisatie in natuurkunde is namelijk niet zomaar het opdelen van iets continu in gehele getallen, maar dan wel het kleinst mogelijke gehele getal voor een bepaalde eenheid, zodat het fysisch gezien niet meer gedeeld kan worden. Bijvoorbeeld, terwijl het licht dat je gebruikt om dit te lezen continu lijkt aan te komen, weten we beter; het is opgebouwd uit discrete energie pakketjes, fotonen.

straal van de singulariteit. Er is nog niet bewezen wat er bij die situatie zou gebeuren, maar het is theoretisch niet toegestaan. Ruw gezegd zou het deeltje een eindige kans hebben om buiten zijn eigen singulariteitsstraal te zitten. Er is dus een minimaal toegestane massa waar de Schwarzchildstraal van dezelfde ordegrootte is als de minimale onzekerheid

21

Arrow of time Door Reinier van Mourik

Nieuw land in zee...

...voor de bouw van Financial Harbor.

Maak een wereld van verschil.

Boskalis is een bedrijf van mensen die willen winnen. Die lef en ambitie combineren met teamspirit en vakmanschap. Ben je gedreven, ambitieus en ondernemend? Dan is het Trainee Programma een uitgelezen kans voor je. Kijk voor meer informatie over het Trainee Programma, stageen afstudeerplekken en carrièrekansen op onze website.

www.boskalis.com

De “arrow of time”, oftewel tijdspijl, is op verschillende manieren te definiëren. Als eerste de psychologische pijl: als mensen kennen we een verleden en een toekomst. Van het verleden hebben we herinneringen, van de toekomst niet. De tijdspijl kan dus gedefinieerd worden in de richting van het verleden naar de toekomst. Twee andere manieren zijn gebaseerd op universele fenomenen. De kosmologische tijdspijl is gedefinieerd in de richting waarin het heelal uitdijt. Maar de belangrijkste definitie is de thermodynamische tijdspijl; dit is de richting waarin entropie toeneemt. We weten immers dat de tweede hoofdwet van de thermodynamica voorschrijft dat de entropie in het heelal bij alle (irreversibele) processen toeneemt.

Het bijzondere van de drie zojuist genoemde pijlen is dat ze alle drie noodzakelijkerwijs in dezelfde richting wijzen. Allereerst: de thermodynamische en psychologische pijlen wijzen in dezelfde richting. Dat houdt in dat herinneringen alleen kunnen komen uit een tijd wanneer de entropie van het heelal minder was. Dat komt omdat het opslaan van een herinnering in een medium, of dat nu een brein of een harde schijf is, energie kost. De dissipatie van die energie brengt een toename van entropie het zich mee, waarvan aangetoond kan worden dat die meer is dan de afname van entropie door het ordenen van het geheugen. Wat voor een mens dus verleden lijkt, hangt dus samen met het verloop van entropie in het heelal. De kosmologische tijdspijl is moelijker, gedeeltelijk omdat men nog niet weet hoe het heelal eruitzag ten tijde van de Big Bang. Misschien begon het heelal wel in een staat van wanorde; in dat geval is de thermodynamische pijl ook niet meer van toepassing. Als we uitgaan van de “no boundary condition”, waarin de mogelijke geschiedenissen van het heelal in de ruimte-tijd geen grenzen of singulariteiten hebben (daarmee het probleem omzeilend), blijkt dat het heelal in het begin zo geordend was als het onzekerheidsprincipe toelaat en dat tijdens en na een periode van inflatie de wanorde toenam. Daarmee is ook het bestaan van de thermodynamische pijl

Thema: Tijd

Boskalis is een toonaangevend, internationaal opererend concern dat op het gebied van de maritieme infrastructuur alles in huis heeft. Van ontwerp en logistiek tot uitvoering en financiering. Wij werken aan spraakmakende, mondiale projecten: we bouwen havens, creëren land in water en beschermen kusten.

In de moderne fysica, in het bijzonder met betrekking tot relativiteit, wordt onze drie-dimensionale ruimte uitgebreid met een vierde dimensie die tijd aanduidt. We aarzelen ook niet om events te lokaliseren in deze vier-dimensionale ruimte-tijd, alsof de ruimteassen en tijdsas in feite hetzelfde soort as zijn. Er is echter een verschil – in de ruimte lopen we langs de as, draaien ons om en lopen terug. Langs de tijdsas doen we dit niet zo gemakkelijk. Waarom eigenlijk niet? Heeft tijd werkelijk een richting?

23

Een korte geschiedenis van de tijd Door Niels Duif

In tegenstelling tot wat de titel van dit artikel doet vermoeden, heeft het niets te maken met het gelijknamige boek van Stephen Hawking. In dit stukje wordt een overzicht gegeven van de tijd door de jaren heen. Van het begin der tijden tot het einde der tijden.

24

verklaard. Maar moet dit per sé? Het antwoord wordt gegeven via het “zwakke anthropisch principe”, dat in feite stelt dat wij het heelal observeren zoals hij is omdat wij bestaan. Het blijkt dat in een samentrekkend heelal, waarin wanorde nauwelijks of niet meer toeneemt, de condities leven niet permitteren. Leven heeft namelijk een thermodynamische pijl nodig om te overleven, aangezien het omzetten van energiebronnen (zoals eten) in bruikbare energie (zoals warmte) een operatie is waarmee entropie toeneemt. Het feit dat er levende wezens zijn die de vraag kunnen stellen of deze pijlen wel in dezelfde richting wijzen impliceert volgens het anthropisch principe dus dat ons heelal niet in de samentrekkende fase zit, en dat de pijlen dus inderdaad in dezelfde richting wijzen.

In tegenstelling tot een ruimtelijke dimensie zien we langs de tijdsas een goedgedefinieerde richting. Intuïtief klopt dat ook, aangezien een opname van een kapotte mok die z’n scherven verzamelt en van de grond naar een tafel vliegt duidelijk verkeerd om in de tijd is, terwijl als we de voorwaartse opname gespiegeld zien er niks opmerkelijks aan is. Echter, in de ruimte werkt spiegelen ook niet altijd, maar dat is een ander verhaal. Bron: Hawking, Stephen. A Brief History of Time. New York: Bantam Books, 1996

Koerier 6, jaargang 47

Dan maken we even een sprongetje vooruit tot ongeveer een miljoen jaar geleden. Tot die tijd was er namelijk niemand echt geïnteresseerd in tijd, voor zover bekend. Er waren geen wezens die tijd wilden of konden meten en waarschijnlijk hadden de wezens die er waren geen besef van tijd. Het enige tijdsgevoel waarover ze beschikten was een interne klok die hen vertelde wanneer het tijd was om te eten of om te slapen.

Al geruime tijd voor het ontstaan van onze jaartelling was de mens zich bewust van natuurverschijnselen die met regelmaat terugkomen. Er was niet alleen het dagelijks ritme van het opkomen en ondergaan van de zon, maar ook de maan veranderde met regelmaat van nieuw naar vol en weer terug. Ook de jaarlijks terugkerende seizoenen werden al vroeg ontdekt. Dit heeft de mens enorm geholpen toen bijna 10000 jaar geleden de landbouw werd uitgevonden. In de meeste beschavingen werden de seizoenen uitbundig gevierd met lentefeesten en oogstfeesten. Veel geloven kennen nog steeds het lentefeest dat in het Christendom nu bekend staat als Pasen. De combinatie van de seizoenen en de maan stelde de mens in staat te bepalen wanneer een feest gevierd moest worden. Later duiken op verschillende plaatsen jaartellingen op, waarvan de Joodse

Thema: Tijd

Thema: Tijd

De kosmische achtergrondstraling is het grootste bewijs voor de oerknal en het expanderende universum. De variaties in de achtergrondstraling zijn zeer klein, en wijzen op een geordende beginsituatie.

Het begon allemaal zo’n 13,7 miljard jaar ((4,32±0,06)·1017 s) geleden. Het universum was geboren en daarmee de tijd. Wat er daarvoor was, is een onzinnige vraag. Daarvoor was er geen tijd en er is dus ook geen daarvoor. Helaas is er geen geschiedschrijving van deze heugelijke gebeurtenis bewaard gebleven, maar men vermoedt dat het een knallend begin is geweest. Ook van de jaren die daarop volgden, zijn helaas geen almanakken uitgegeven. Daarom vinden veel natuurkundigen het leuk om te filosoferen over wat er gebeurd is rond het begin van de tijd.

Met de opkomst van de menselijke beschaving, komt ook de tijdsbewustheid in beeld. Tot enkele duizenden jaren geleden werd het ritme van de mens bepaald door het opkomen en ondergaan van de zon. Overdag werd er gewerkt en ’s nachts werd er geslapen. Vermoedelijk is de mens de enige die zich bewust is van het passeren van de tijd. Veel dieren houden zich aan hetzelfde dag- en nachtritme als de mens, maar doen dit puur uit instinct. Ze leven van dag tot dag en kennen geen begrippen als morgen of volgende week.

25

26

jaartelling vermoedelijk de oudste is. Deze telling begint bij 3761 voor Christus, het jaar waarin volgens het Joodse geloof de wereld geschapen is. Andere vroege jaartellingen zijn de Chinese jaartelling, die in 2697 voor Christus begint met de kroning van de eerste Chinese koning, en de Egyptische Koningslijsten. Op de Koningslijsten staan geen jaartellingen zoals wij die kennen, maar er staan wel belangrijke gebeurtenissen op zoals het jaarlijks overstromen van de Nijl. Deze lijsten stellen ons in staat gebeurtenissen uit de Egyptische geschiedenis tot ver terug te dateren. Pas in het jaar 525 na Christus begint de Christelijke jaartelling, waarbij het jaar 1 geijkt is op het jaar waarin men toen vermoedde dat Jezus Christus geboren is. Moderne historici denken dat de Christelijke jaartelling er ongeveer vier jaar naast zit. Met de opkomst van de jaartellingen, bestond er nog niet overal een kalender. De Egyptenaren gebruikten al eeuwen voor onze jaartelling een kalender van 365 dagen. In Europa werd de eerste kalender geïntroduceerd in de achtste eeuw voor Christus bij de stichting van Rome. De kalender telde toen 304 dagen

Oud-Egyptische waterklok, 1415-1380 voor Christus.

Het tellen van dagen vond de mens echter niet voldoende. De Babyloniërs verdeelden de dag en de nacht elk in drie dag- en nachtwaken van elk vier uur. Om de tijd nauwkeuriger aan te duiden werden deze verdeeld in 60 UŠ (gelijk aan vier minuten), die weer onderverdeeld werden in 60 NINDA’s (4 seconden). Een UŠ komt overeen met de tijd die de hemel erover doet om 1 graad te draaien. Aan deze verdeling ontlenen wij onze onderverdeling van uren in minuten en seconden. De oude Egyptenaren maakten Koerier 6, jaargang 47

voor hun uurtelling gebruik van een groep van sterrenbeelden, 36 in aantal, die in een band over de hemel verdeeld waren. De nachtelijke uren telde men af aan de hand van het rijzen van deze decadesterrenbeelden aan de oostelijke horizon. Overdag gebruikte men een zonnewijzer of een wateruurwerk. Het mechanisch meten van tijd lukte in de 10 eeuw na Christus toen het uurwerk werd uitgevonden. Deze uitvinding wordt toegeschreven aan de Fransman Gerbert, later bekend als Paus Sylvester II. De mechanische uurwerken waren echter niet erg nauwkeurig. De eerste nauwkeurige klok was het slingeruurwerk, uitgevonden in 1656 door Christiaan Huygens. Dit uurwerk werd later verbeterd door het temperatuuronafhankelijk te maken. Hiervoor werd koper (C) en ijzer (F) gebruikt zoals in afbeelding 3. Omdat koper meer uitzet dan ijzer zal bij veranderende omgevingstemperatuur de slingerlengte constant blijven. Essentieel is dat de middelste van de negen stangen slechts aan de uiterste bovenzijde fysiek aan de rest van de slinger bevestigd is en dat de middelste stang dus door gaten in de onderste horizontale elementen vrij beweegt. Een nadeel van het slingeruurwerk is dat hij niet bruikbaar is op zee. Pas met de uitvinding van de onrust kon op zee nauwkeurig tijd worden bepaald. Hiermee kon de geografische lengte worden berekend wat een doorbraak betekende in de navigatie op zee. Een onrust bestaat uit een wieltje, gekoppeld aan een spiraalveer, dat met een heel nauwkeurig bepaalde resonantiefrequentie heen en weer draait. Dit mechaniek wordt nog steeds teruggevonden in horloges.

Afbeelding 3: een slinger van het regulatortype.

Een goedkopere manier om nauwkeurig tijd te meten is met een kwartsuurwerk. Hierin wordt een kwartskristal als elektronische oscillator gebruikt. Het kristal wordt op een speciale manier geslepen waardoor het een specifieke eigentrilling krijgt. Door een elektrische spanning aan te brengen over het kristal vervormt het. Het kwartskristal heeft een uiterst constante eigenfrequentie die bovendien nauwelijks afhangt van de temperatuur. Met een aantal simpele schakelingen is zo zeer goedkoop een uurwerk te maken dat slechts enkele seconden per week afwijkt. Met een ingewikkeldere schakeling is een nog veel grotere precisie mogelijk. Met de uitvinding van de atoomklok werd de tijdmeting nog veel nauwkeuriger. In 1967 werd in het SI de seconde hergedefinieerd als 9192631770 cycli van de straling die hoort bij de overgang tussen

Thema: Tijd

Thema: Tijd

De Egyptische Koningslijst in Abydos.

verdeeld over tien maanden en een niet precies omschreven aantal dagen in de winter (ongeveer zestig). De Romeinse kalender veranderde door de eeuwen heen en werd in 45 voor Christus vervangen door de Juliaanse kalender, ingevoerd door Julius Caesar. Deze kalender telde 365 dagen met iedere vier jaar een schrikkeldag. Deze kalender ging echter steeds verder voorlopen op het zonnejaar en in 1582 werd door de Rooms-katholieke Kerk onze huidige Gregoriaanse kalender ingevoerd. Deze kalender is nauwkeurig genoeg om nog eeuwen mee te gaan.

27

twee energietoestanden van het Cesium133 atoom. De atoomklok maakt gebruik van de eigenfrequentie van dit atoom. Met behulp van een kwartsoscillator worden radiogolven opgewekt met een frequentie

28

dicht in de buurt van de frequentie van het atoom. Deze golven worden door de atomen geleid. Wanneer de frequentie van de radiogolf nauwkeurig overeenkomt met de frequentie van het atoom, treedt demping op van de radiogolven. Door nu de frequentie van de radiogolf in een kleine mate te moduleren, zal telkens wanneer de frequentie van het atoom wordt

Helaas loopt de seconde zoals deze in 1967 gedefinieerd is niet helemaal gelijk met de zonnedag. In werkelijkheid draait de aarde in iets meer dan 86400 seconden om haar as. Daarom is in 1972 de schrikkelseconde ingevoerd. In sommige jaren wordt op 30 juni of op 31 december een extra seconde toegevoegd ter compensatie. Gemiddeld is er een keer per 18 maanden een schrikkelseconde nodig. Omdat de aarde steeds langzamer om haar as gaat draaien, zullen in de toekomst steeds meer schrikkelsecondes nodig zijn. De lengte van de zonnedag neemt toe met ongeveer 1,7 ms per eeuw. In onze hedendaagse cultuur is de tijd belangrijker dan ooit tevoren. Een groot deel van de wereldeconomie zou niet kunnen draaien zonder nauwkeurige tijdmeting. Wat de toekomst ons zal brengen is niet bekend, maar één ding is zeker: zolang er tijd is, zal de mens haar blijven gebruiken.

Quotes over tijd Schots spreekwoord: “What may be done at any time will be done at no time.” F. Daels: “Wij zeggen: “De tijd vergaat.” Vergissing: de tijd is eeuwig, wij vergaan.”

Koerier 6, jaargang 47

Het Guinness Recordboek Door Suze Verbruggen

A

ls er iets overduidelijk te maken heeft met tijd, dan zijn het wel records. Niet alle records natuurlijk, maar toch nog een groot deel. Zoals het wereldrecord strijken op naam van Suresh Joachim (een man), hij streek 55 uur en 5 minuten achter elkaar. Het Guinness Recordboek bundeling van dit soort vreemde hoewel het ook de normalere bevat, zoals dat van het hoogste op aarde.

De nieuwere edities van het recordboek focussen zich meer op records die door mensen werden gevestigd. Dit kan variëren van gewone sporten als gewichtheffen, tot het record eieren gooien. In het boek staan echter ook dingen als de zwaarste

is een records, records gebouw

Op 10 november 1951 belandde Sir Hugh Beaver, van bierbrouwerij Guinness, in een discussie over wat de snelste vogel in Europa was. Helaas kwam hij tot de conclusie dat dit nergens opgeschreven was. Omdat Sir Beaver er vanuit ging dat er in kroegen veel meer van dit soort vragen werd gesteld, zonder dat het antwoord te controleren was, bedacht hij dat een boek met de antwoorden best populair zou kunnen zijn. Op aanraden van een werknemer van Guinness, benaderde Beaver Norris en Ross McWhirter, die een agentschap hadden dat deze vragen onderzocht en beantwoordde. In augustus 1954 waren de eerste duizend exemplaren van “The Guinness Book of Records” af en werden ze uitgedeeld. Op 27 augustus 1955 kwam de eerste echte editie uit en tegen kerst stond het boek nummer één op de bestseller list.

‘Guinness, dat is toch...?’ Jawel, het de bedenker van het recordboek werkte voor de brouwer.

tumor ooit en de langst lopende soap. Het boek registreert echter niet wie de meeste records heeft, omdat dit te vaak verandert. Elke editie bevat echter maar een selectie van de records, omdat er simpelweg teveel worden aangeleverd. Tegenwoordig is het boek geen echt naslagwerk vol tekst

Thema: Tijd

Thema: Tijd

Het lijkt op een chipje op een printplaat, maar in werkelijkheid is het de kleinste atoomklok ter wereld, gemaakt door het NIST.

gekruist een dip optreden. De frequentie van de kwartsoscillator wordt nu zodanig bijgestuurd dat deze dip in het midden van de frequentiezwaai komt te liggen. De frequentie van deze kwartsoscillator is dan vergrendeld aan die van het atoom. Op deze manier kan extreem nauwkeurig tijd worden gemeten. De afwijking van een atoomklok is ongeveer 1 seconde per 30 miljoen jaar.

29

meer, maar een rijk geïllustreerd product, wat de verkoopcijfers geen kwaad heeft gedaan.

Thema: Tijd

De tweede uitgave van het Guinnes Book of Records doet in vergelijking met de moderne edities wat simpel aan.

30

Eeten drinkrecords worden tegenwoordig niet meer geplaatst omdat dit te gevaarlijk zou zijn voor de mensen die de recordpoging doen. Hieronder vallen overigens ook de records voor het eten van vreemde dingen als fietsen. Dit betekent dat ook bestaande records om ethische redenen niet meer geplaatst worden. Zoals het record voor de zwaarste kat (waarna mensen hun huisdier gingen overvoeren). Ook stunts, zoals het wereldrecord freediving, worden niet meer vermeld. Sommige records worden gesloten omdat het behaalde record de grenzen van de mens al heeft overschreden. Dit betekent dat nieuwe uitdagingen niet meer worden geaccepteerd. Het Guinness Recordboek heeft onze visie op records in al deze jaren erg

veranderd. Tegenwoordig maken mensen verschil tussen topprestaties en records. Maar omdat records nu eenmaal veel leuker zijn om te lezen dan topprestaties is het recordboek nog steeds een enorm succes. Overigens vermeldt het boek ook zijn eigen record, namelijk het meest verkochte boek met copyright (want dat zit niet op de Bijbel). Voor de liefhebbers nog even een paar records die wel met tijd te maken hebben: • Het snelste een halve liter bier opdrinken door Steven Petrosino in 0,4 seconden (Mocht je denken dat je het sneller kunt, ook dit record is geschrapt vanwege de veiligheid en is al in 1977 behaald.) • Het record kalkoenplukken staat op naam van Vincent Pilkington op 1 minuut en 30 seconden. • De man die het snelste een gezicht in een pompoen kan snijden is Stephen Clark, hij deed daar 24,03 seconden over. • De man die het langst op een been kan staan is alweer Suresh Joachim, hij deed dit 76 uur en 40 minuten. • Een record wat ook niet meer geplaatst wordt, is het record pizza eten. Tom Waes wist een 12 inch pizza binnen 19,91 seconden naar binnen te werken. • En als laatste nog een Nederlands record, 100 meter sprint op blote voeten op ijs. Dit record is van Nico Surings en hij deed daar 17,35 seconden over.

Océ R&D: voor fysici die niet geïsoleerd willen werken. Als jonge fysicus kun je bijna overal aan de slag. Maar als je niet ergens in isolement wilt werken, kom je al gauw uit bij Océ R&D. Want bij ons werk je altijd in een multidisciplinair team. Samen met onder meer chemici, werktuigbouwers, elektrotechnici, informatici en industrial designers. Als fysicus speel je een belangrijke inhoudelijke rol, want veel van je vakgebieden komen aan bod: van magnetisme tot vloeistofdynamica, van elektriciteit tot de perceptie van kleur. Zoals je misschien weet is Océ een van ’s werelds grootste printerfabrikanten. In een sterk concurrerende markt blijft Océ succesvol dankzij eigen technologie, focus op klanten en slimme innovaties. Fysica was, is en blijft daarbij altijd van groot belang.

Als R&D-teamlid werk je in een informele cultuur, waar je het beste uit jezelf kunt halen. En Océ biedt talloze doorgroeimogelijkheden in techniek, management en business. Zowel in Nederland als daarbuiten. Uiteraard verwachten we veel van onze nieuwe collega’s. Je bent in je vakgebied aantoonbaar een toptalent. En als persoon ben je oplossingsgericht, creatief én communicatief. Sta je aan het begin van je loopbaan? Neem dan nu het initiatief en maak kennis met de R&D van Océ via onze site jobs.oce.nl of telefonisch via 077-3593011.

Koerier 6, jaargang 47 Adv.Fysici_150x210.indd 1

23-08-2006 10:50:51

Jan in de prehistorie

Puzzel

Door Alex Zwanenburg

Door Reinier van Mourik Nieuwe puzzel Lever handgeschreven in: een zo groot mogelijk getal kleiner dan oneindig. Gebruik je creativiteit hierbij. De inzender van het grootste getal ontvangt vijf Borrelbonnen! Veel succes! Graag inleveren voor 14 september. Oplossing vorige puzzel In de vorige editie stond een stelling met foutief bewijs. De stelling luidde dat in een groep van n mensen, iedereen dezelfde leeftijd heeft. Het bewijs werkte via inductie: de stelling met n = 1 is duidelijk, en het werd aangetoond dat alle paren P en Q uit een groep G van k mensen dezelfde leeftijd hadden, uitgaande ervan dat de stelling klopt voor k - 1. Dit laatste werd gedaan door P en Q afzonderlijk te vergelijken met een derde persoon R uit de groep. Hier is ook meteen de fout: de derde persoon bestaat mogelijk niet! Voor het geval k = 2 gaat het bewijs dus al niet op. In de opgave was de fout te vinden in stap 5. Vier mensen wisten deze valse logica te doorgronden: Han Crijns, Jort van Jaarsveld, Martin van Mourik en Taco Vader. Han Crijns ontvangt 5 Borrelbonnen!

Quotes

Jan begint een verhaal: “Ik was in slaap gevallen in de trein en werd wakker in Venray. En toen ging ik daar het café in...”

32

Algemeen

Algemeen

Jan: “Erik heeft een tweelingzus.” Thomas: “Een- of twee-eiig?” Joris: “Kopenhagen komt beter tot zijn recht in de regen.” Suze: “Waarom rijden we hier 100?“ René J.: “Omdat je hier 80 mag.” Erik: “Ik reageer gewoon mijn frustraties af op Jan.” Peter v K: “Waarom ben je gefrustreerd?” Erik: “Door Jan...” Koerier 6, jaargang 47

33

Excursie Corus

weer uit. Een korte rondleiding hier liet zien wat er daar voor onderzoek wordt

Door Taco Vader

plaat gloeiend staal langs gleed, stroomde het zweet al snel over je rug.

D

34

Het avontuur begon al vrij snel nadat we met zijn negenen in het luxe busje waren gekropen. Met Ron achter het stuur proberen je kater weg te ontbijten of met Florian achterin naar het Foute Uurtje op de radio luisteren: ineens leken de files nog eens dubbel zo lang. Bij IJmuiden aangekomen haalden we allemaal bij de receptie een bezoekersbadge en in het busje gingen we richting slagbomen. Daar bleek dat Ron het pasje ervoor kwijt was en na enig gehannes kwam de beveiliging die, mede dankzij Thomas’ onschuld (“Wat is dit gênant!”), ons het terrein opliet. Eenmaal binnen bij Corus Packaging Plus bleek dat we niet op de juiste plek waren, niet het gebouw in mochten, eigenlijk het hele terrein niet op hadden gemogen en al helemáál niet in ons eigen busje. Dus op hoge snelheid gingen we maar weer het terrein af en werden we ontvangen door een enigszins chagrijnige Corusmedewerker. De badges hebben we uiteraard de rest van de dag niet meer afgedaan.

Een stapel stalen wc-rollen.

In de eerste presentatie werd ons, buiten het onrecht wat de staalfabrikant op het gebied van drankbusjes wordt aangedaan, duidelijk wat Corus deed. Hierbij werden de ontzagwekkende getallen en indrukwekkende plaatjes niet geschuwd. Vervolgens vertelde de recruiter wat er allemaal mogelijk was binnen Corus, met als voornaamste conclusie dat ze zodanig groot zijn, dat er voor ieder wat wils is. Tenslotte kwam iemand van R&D vertellen hoe hij met MagnetoHydrodynamica het mogelijk had gemaakt staal te roeren of te stabiliseren met een slim aangelegd magneetveld. Na een erg goede lunch was het tijd om de plaatjes en praatjes eens in het echt te aanschouwen. Met brandwerende jas, veiligheidsbril, haarnetje, helm en oordoppen gingen we nogmaals het terrein op, ditmaal in de bus van Corus dus legaal. De eerste stop was bij R&D, dus alle veiligheidskledij kon direct Koerier 6, jaargang 47

gedaan en welke recente doorbraken ze hadden geforceerd. Zo kon men met een gigantische laser staal aan aluminium lassen of in verfblikken een hologram plaatsen als echtheidskenmerk. Een klein hoogtepuntje was de crashtoren, waar de werking van een kreukelzone doeltreffend gedemonstreerd werd. We reden weer verder, langs de enorme machines en stapels erts. Af en toe stapten we uit en liepen een rondje van een kilometer door een fabriek. Intussen hoorden we door de oordoppen een onuitputtelijke stroom van getallen, waarbij meestal niet flauw werd gedaan over een tonnetje meer of minder. Meelopend met het productieproces zagen we hoe vloeibaar staal met veel geweld tot een handige stalen wc-rol werd omgevormd. Al snel werd duidelijk dat de jassen niet alleen brandwerend, maar ook lekker warm waren en als er weer een

Uiteindelijk sloten we de dag af met een gezellige borrel en met gadgets op zak namen we afscheid van Corus en onze collega’s van FMF. Na nog een kwartiertje met het busje met de versnelling in neutraal te spelen, gingen we nog net op tijd naar Eindhoven om de laatste files mee te pikken. Wonderbaarlijk genoeg kwamen we heelhuids aan en toen konden we er niet meer onderuit: het was een geslaagde en indrukwekkende excursie!

Activiteit

Activiteit

e gebouwen waar we vandaan vertrokken. Het blikje waar we uit dronken. Het busje waar we in reden. Nog voor we aangekomen waren in IJmuiden, hadden we onbewust al gezien wat Corus doet: jaarlijks zeven miljoen ton staal produceren voor verpakkingen, constructie en auto’s. Hun terrein strekt zich uit over drie gemeentes en met vier havens, 9100 werknemers en een jaaromzet van 3,2 miljard euro zijn ze één van de grootste bedrijven van Nederland. Dus daar wilden wij wel even een kijkje nemen!

35

Kleine BuEx Kopenhagen

deze meerdere pogingen voor een blijvend paleis. Hier kregen we wat te leren over de geschiedenis van Kopenhagen en hoe vaak Denemarken door andere landen aangevallen werd.

Door Martin van Mourik Een typisch Koerier excursie verhaal begint met vroeg en lam wakker worden voor een vroege vertrektijd naar een excursie of zoiets dergelijks. De Kleine BuEx Kopenhagen, was voor de meesten geen uitzondering. Voor anderen was de vertrektijd, 4 uur, juist zo vroeg dat wakker worden niet eens meer nodig was.

36

Van-der-Waalsleden op de foto met enkele inboorlingen van Christiania.

Onze lieftallige wetenschappelijke begeleider Simon geniet van een welverdiend ijsje

Op de heenweg stopten we enkele tientallen kilometers van Kopenhagen voor een excursie bij Risø, het nationale laboratorium verbonden aan de Technische Universiteit van Denemarken. We kregen daar een aantal lezingen over de vele aspecten van windenergie. Denemarken is een wereldleider in de windenergie-industrie. Daarom wordt er uitgebreid onderzoek gedaan naar de efficiëntste windturbines. Er worden ook zogenaamde ‘wind farms’ in zee geplaatst. Meteorologisch en mechanisch gezien eist dit veel onderzoek. Later die dag kwamen we na een lange reis eindelijk aan in Kopenhagen. We keken allemaal hongerig uit naar een stevige avondmaaltijd. Tot de teleurstelling van de deelnemers (met uitzondering van één vegetariër) was het buffet puur vegetarisch. Toch werd het begrip “all you can eat” buffet goed benut. Die avond kreeg ik meer te weten over Deense cultuur. Het cafeetje tegenover Koerier 6, jaargang 47

Op schoot bij H.C. Andersen.

het hostel werd door de BuEx deelnemers bezocht. Daar hebben we een kansloze versie van pool geleerd, shotjes gekregen van twee homodieven en een uitsmijting meegemaakt. Opgesomd was het een fijne avond en een onverwachte eerste indruk van Kopenhagen. De volgende dag, de eerste volle dag in Kopenhagen, was de cultuurtocht. Dit was onze kans om de meer bekende kanten van de stad te zien. Het weer viel niet echt mee, maar Kopenhagen kwam in de regen beter tot zijn recht (het moest nog eens gezegd worden). We zagen de Rundetårn (de Ronde Toren, voor sommigen bekend van Bassie en Adriaan. Dit was de toren waar Bassie honderden ballen naar beneden liet rollen om eindelijk de verdachte B100 proberen te vangen), het Rådhus, het standbeeld van Hans Christian Andersen, Christiania en meer. Als slot gingen we naar de ruïnes van een paleis. De geschiedenis van het paleis opgesomd is: Gebouwd, verbrand, herbouwd, verbrand, herbouwd, verbrand, herbouwd, verbrand, herbouwd. Wij bezochten de ondergrondse ruïnes van

De volgende dag was de tweede en laatste wetenschappelijke excursie. We liepen (best ver) naar het Niels Bohr Instituut. Dit instituut is een deel van de faculteit Natuurwetenschappen van de universiteit van Kopenhagen. Het is een redelijk groot instituut met vele onderzoeksgroepen. We kwamen daarom ook aanwandelen bij het verkeerde gebouw, kwamen er daar achter dat wij verkeerd zaten en moesten nog 10 minuten doorlopen naar het juiste gebouw. We kregen daar een uitgebreide lezing van het Ice and Climate groep. Deze groep gaat regelmatig naar Groenland om ijs te boren. Dit ijs wordt teruggebracht naar Kopenhagen waar er onderzoek op verricht wordt. Het is onvoorstelbaar hoe veel informatie uit ijs gehaald kan worden. Net zoals een boom ringen krijgt, krijgt ijs in de loop van tijd laagjes. Deze laagjes vertellen veel over het klimaat van zelfs miljoenen jaren geleden. Helaas hebben veel mensen het de vorige avond te laat gemaakt om nog wakker genoeg te blijven om te kunnen onthouden hoeveel CO2 er

Activiteit

Activiteit

De meeste mensen wisten van tevoren niet wat ze moesten verwachten van Denemarken. Ik had voor het vertrek gevraagd aan de mededeelnemers of zij mij iets wisten te vertellen over wat typisch Deens is. Helaas hoorde ik wat ik al wist; Hans Christian Andersen, de Kleine Zeemeermin, windenergie (slechts bekend omdat één van de excursies daarover zou zijn), en één of andere soort kaas (kaas? –red.) waarvan de naam onbekend was. Ik vertrok dus om 4 uur van N-laag, vol met enthousiasme om meer te weten over de Deense cultuur.

Het paleis markeerde het eind van het dagprogramma (niet geheel waar, er is nog even door Christiania gewandeld –red.) en wij waren losgelaten om alle andere hoekjes van de stad te bezichtigen. Deze tijd bestond vooral uit een beetje dwalen door Kopenhagen, waarbij onder andere parken, universiteiten, koffiehuisjes en straatartiesten bezocht waren. Na weer uitgebreid eten en lekker loungen werd er genoten van een apart Brits bandje in een Irish Pub.

37

artefacten van alle era’s van Deense geschiedenis. Van stenen van voor de Romeinse tijd tot de invloed van The Beatles, het museum had echt van alles. Wat voor vele natuurkundigen opviel was de gewichtgedreven klok.

in de lucht in de loop van tijd was. Na de lezing mochten wij de koelcellen, waar het ijs opgeborgen is, bezoeken. De onderzoeker liet daar in zijn sandalen en t-shirt een paar monsters ijs zien, terwijl wij met jassen warm probeerden te blijven in -20 graden. Na deze excursie was een facultatieve tweede cultuurtocht. Deze konden we zeker niet missen, want deze ging onder andere langs het meest gefotografeerde standbeeld van de wereld: de Kleine Zeemeermin. Aan de mensen die denken dat zo een klein, simpel standbeeld heel weinig voorstelt: jullie hebben gelijk. Toch was het mooi om de trots van Kopenhagen te zien (en natuurlijk ervoor te zorgen dat het de titel van meest gefotografeerd standbeeld houdt). Later die avond gingen we naar Tivoli. Tivoli is een pretpark in het midden van Kopenhagen. Het is één van de oudste attractieparken ter wereld, maar

Als laatste activiteit was er een boottocht. We kregen in vier talen te

dat straalde het park zeker niet uit. De prijzen van de attracties zijn door inflatie natuurlijk iets gestegen sinds het voor het eerst opende (voor mijn gevoel iets te veel, maar de commissie betaalde, dus dat was verder geen echt probleem). De deelnemers hadden veel moeite met uitzoeken bij welke attracties zij hun tickets wilden besteden. Omdat er maar genoeg waren voor één goede attractie was het geen makkelijke keuze: de ene attractie was te kort, en de andere was wel leuk maar het kotsen achteraf wat minder. Toch was het een gezellige avond, afgesloten door een soft rock bandje in het midden van het park.

Activiteit Het Niels Bohr Instituut, maar niet de afdeling waar wij naar toe moesten.

38

Het museum gaf ons, net zoals de ruïnen, een indruk van de geschiedenis van Kopenhagen. Het was een gigantische verzameling van Koerier 6, jaargang 47

Aan het water in Nyhavn.

horen over de havens van Kopenhagen. Ook kregen we een tweede kans om een foto van de Kleine Zeemeermin te nemen, maar deze keer vanuit een boot. Omdat het verhaal over de havens toch nauwelijks te verstaan was, was het meest interessante deel van de tour het proberen om zo veel mogelijk Van-der-Waalsstickers onder bruggen kwijt te krijgen. Om het lange weekend goed af te sluiten ging de groep die avond gezamenlijk stappen. Toen we op straat 18 kaartjes voor gratis toegang in een Australische bar in onze handen geduwd kregen, was het meteen duidelijk waar we zouden belanden. Eenmaal aangekomen barstte de gezelligheid los. De vaten bier hielden die gezelligheid vooral niet tegen (wel was

Voordat ik het wist was het weer ochtend. Terwijl niemand echt een kater had, was ook niemand blij om op te staan. De late avond maakte in ieder geval de terugreis wat korter door de mogelijkheid om veel te kunnen slapen. Na nog een halve dag te reizen waren we weer terug op Nederlandse grond, en uiteindelijk weer waar we begonnen waren, voor N-laag. Het was een ontzettend geslaagde studiereis. Iedereen wist goed met elkaar te kunnen opschieten. Ik kan niet zeggen dat ik nu snap wat typisch Deense cultuur is, maar ik heb gemerkt dat het daar zeker niet van belang is. In mijn hoofd staat het land bekend als het enige land ter wereld zonder eigen cultuur; dat vind ik in ieder geval het mooiste van Denemarken.

Activiteit

De laatste volle dag vroeg ik me af hoe de eerste drie zo snel voorbij waren gegaan. Het rustige stadje gaf me blijkbaar toch het “waar is de tijd gebleven” gevoel dat bij een echte vakantie hoort. Op het programma stond het Nationaal Museum en een boot tour langs de havens.

het voor mij een teleurstelling dat een Australische bar geen Foster’s had). De foto’s op de physvdw vertellen verder genoeg over onze laatste avond in Kopenhagen.

39

Activiteitenagenda

Agenda & Advertenties

4 september N-Feest Het laatste feest van de oude activiteitencommissie ADHD en de kans voor de nieuwe mensen om het jaar mooi te beginnen.

40

7-9 september

P-Kamp Hét weekend waar elke eerstejaars het nog de rest van zijn studiejaren over zal hebben. Dit jaar zal het thema ‘P-Kamp 007, an offer you can’t refuse’ zijn.

12 september

ALE Natuurlijk kan een bestuur een hele vereniging niet alleen draaiend houden en heeft daarvoor een hoop actieve leden nodig om de vele activiteiten neer te kunnen zetten. Deze dag zal het bestuur hen dan ook bedanken middels een heerlijke maaltijd door henzelf bereid.

19 september

Wisselings ALV Er is een moment van komen en een moment van gaan. Dit is de dag dat het einde voor het beleid van Contrast gekomen is. Na vandaag zal het nieuwe bestuur aan het roer staan voor het komende jaar.

6 oktober

Dies Al weer de 47e verjaardag van de vereniging.

Advertentieindex Shell ASML editorial Corus editorial Corus Boskalis Océ Optiver TMC Physics

Binnenkant voorkaft 10-11 17-18 19 22 31 Binnenkant achterkaft Buitenkant achterkaft

Koerier 6, jaargang 47