Inhoud. Colofon. Kopij vóór de deadline per naar vdwaals.nl

Colofon De Koerier is een periodiek, uitgebracht door de studievereniging voor Technische Natuurkunde “Johannes Diderik van der Waals”, in samenwerking met de Studenten Onderwijs Organisatie (STOOR). Beide zijn gevestigd aan de faculteit Technische Natuurkunde van de Technische Universiteit Eindhoven. De Koerier verschijnt zes maal per jaar en is te vinden in de Van-der-Waalskamer. De Koeriercommissie bestaat uit: Suze Verbruggen (voorzitter), Thomas, Lemmens, Alex Zwanenburg, Reinier van Mourik, Martin van Mourik, Don van der Drift, Niels Duif en René van Bussel. Kopij vóór de deadline per e-mail naar koerier@ vdwaals.nl. 2e editie, jaargang 48, november 2007 De deadline voor Koerier 3 is: 18 januari 2008

Inhoud 2. 3. 4. 6. 8. 10. 13. 15. 17. 21. 24. 26. 29. 30. 31. 37. 38. 39. 43. 45. 49. 51. 52.

Redactioneel Op niveau Mogen wij even STOORen Oranje Suprematie Zweverig geluid Op naar Almelo Ta tada taa, ta ta taa! Onderwaterzingen Een bloederige vierentwintig uur Zoektocht naar een koptelefoon Met je mond vol spekjes Akoestiek in de ‘Salon’ Oorsprong, waar alles begint Wisten jullie dat MDE staat voor.... Van toeters en blazen Almanakquiz Farzad in de Jostiband Hoe wij de Klap overleefden Handel met voorkennis De 10 meest merkwaardige instrumenten Voetballende robots Puzzel Activiteitenagenda

1

Redactioneel

Op niveau

Door Suze Verbruggen

Voorzitterspraat Door Jan Cortenbach

G

eluid. Herrie zul je bedoelen. Op het moment zit ik in de Van-der-Waalskamer de Koerier te maken. Met mijn oordopjes hard aangedrukt in mijn oren, zodat ik niet wordt afgeleid. Normaal vind ik het heel gezellig bij Van der Waals, maar ik heb het werk onderschat, dat in de Koerier gaat zitten. Nu probeer ik me wanhopig te concentreren op de taak die voor me ligt, de Koerier op tijd afkrijgen. Helaas gaat dat niet helemaal lukken. Maar toch, liever een mooie Koerier die ietsje te laat is, dan een lelijke Koerier die precies op tijd is. Nu ik het programma een beetje begin door te krijgen gaat het een stuk beter. Het is alleen jammer dat ik dit precies in een tentamenweek heb gepland. Niemand om me te helpen, terwijl ik bezig ben. Gelukkig zijn Erik S., Alex Z. en Thomas L. af en toe hier om me te helpen. Aan hen en aan alle mensen die hun stukje hebben ingeleverd, al dan niet op tijd, mijn dank. Samen met jullie heb ik hopelijk een mooie Koerier afgeleverd. En nu de drukker nog gaan zoeken.

E

r komt een moment dat iedere nieuwe voorzitter van Van der Waals zijn eerste stukje moet schrijven, en hoewel dat moment eigenlijk al achter me ligt, aangezien mij gevraagd werd een stukje te schrijven voor in de almanak van de VvTP, heb ik met dit stukje aanzienlijk meer moeite. Daarin speelt natuurlijk mee dat het stukje voor die almanak slechts wordt gelezen door een paar omhooggevallen Delftenaren. Dit stukje daarentegen heeft als doel de leden van onze studievereniging, die aanzienlijk meer voor mij beteken, te amuseren en te informeren. Het is op het moment van schrijven alweer bijna twee maanden geleden dat het bestuur ‘Contrast: in één kleur verenigd’ plaats heeft gemaakt voor het bestuur ‘Excitatie: naar een hoger niveau’. Dit ging, vooral voor laatstgenoemde, natuurlijk niet zo gladjes als het klinkt. Na de wisselings-ALV op 19 september, waarbij er eindelijk een punt gezet werd achter onze kandi-periode, vertrokken wij als kersvers bestuur natuurlijk richting Stratumseind. Dit bleek de dag erna om 7.00 uur ’s ochtends bij aankomst bij N-laag een aanzienlijk minder goed idee te zijn geweest. Vol goede moed echter gingen wij als nieuw bestuur de stapels kasten en tafels, de groene zeep, het maandenlang verzamelde oud papier, de honing, en de rest van de ongelofelijke rotzooi te lijf. Na een dag en ochtend van schoonmaken, schoonmaken, schoonmaken, opruimen en het voltooien van een ware sleutelspeurtocht waren we dan echt klaar en echt bestuur.

Redactioneel

Van der Waals

Op het moment dat je dan eigenlijk ‘echt bestuur’ bent, komt er een hoop op je af. Af en toe gaat dit natuurlijk mis, met een aantal verstopte sleutels en andere verenigingseigendommen als gevolg. Vaker gaat het echter gewoon zoals het hoort, en op die momenten ben je dolblij dat je deel uit mag maken van het bestuur van Van der Waals.

2

3

Koerier 2, jaargang 48

Mogen wij even STOORen Door Noud Speijcken

H

4

docenten en begeleiders. De resultaten zullen in de eerstvolgende nieuwsbrief te lezen zijn. Ondertussen zijn de eerste leerlingen in contact gekomen met de gevolgen van de drietentamenregeling en het blijkt dat een aantal van hen niet begrepen wat er aan de hand was. Sinds 1 september 2006 geldt voor alle studenten dat je voor ieder tentamen drie pogingen hebt. Als je het vak dan nog niet gehaald hebt, moet je voor nieuwe pogingen overleggen met de studieadviseur. De precieze gevolgen kun je nalezen in de nieuwsbrief van 14 september 2007 die op onze website staat of je kunt het aan ons komen vragen in de pauzes in de STOOR kamer. Ik hoor mensen vaak klagen over de vele verschillende websites van de TU/e waarop je iedere keer weer opnieuw moet inloggen. Aan het begin van dit jaar is er een test gestart met een studentenportaal op www.onderwijs.tue.nl, waarop behalve het laatste nieuws ook links staan naar alle andere onderdelen van de TU/e-website waarbij je automatisch inlogt. De proef is gestart met de eerstejaars, maar iedereen kan het gebruiken en het is zeer handig. Nog even een korte mededeling over de nieuwsbrief (ik weet dat we er vaak over zeuren). De Stud-N-t info wordt inderdaad door STOOR in elkaar gezet, maar is de nieuwsbrief van de faculteit en kan belangrijke informatie voor je studie bevatten. Er staat ook vaak informatie in die wij leveren, maar dat komt omdat wij die onderwijstaken voor de faculteit uitvoeren, dus mis hem niet! Koerier 2, jaargang 48

STOOR

STOOR

et collegejaar is alweer een tijdje bezig en bij STOOR zijn er in deze tijd alweer veel zaken geregeld. Voor de eerstejaars beginnen volgende week de eerste grote tentamens en de propedeusetentamenbundels zijn bij STOOR al in groten getale verkocht. Ze zijn nog steeds verkrijgbaar in de STOORkamer. Tegen de tijd dat jullie dit kunnen lezen hoop ik dat die eerste tentamens goed zijn verlopen voor iedereen. Verder is er een interne stagevoorlichting geweest, die hopelijk een groot aantal mensen meer inzicht heeft gegeven in hun keuze voor een interne stage en misschien wel hun masterkeuze. Als je de presentaties van deze voorlichting nog een keer wilt bekijken kun je deze vinden op onze website. Voor een verdieping in de verschillende stagegroepen zijn er stageoriëntatiegroepen samengesteld, waaraan alle geïnteresseerden kunnen deelnemen. Verder hebben jullie tijdens de uitreiking van de onderwijsprijzen weer kunnen zien wie verkozen zijn tot beste

Mocht je nog vragen, klachten of suggesties hebben, neem dan vooral contact met ons op. Je kunt ook bij ons langskomen in de STOOR kamer (N-laag g0.04, tegenover Van der Waals), iedere pauze is daar iemand aanwezig om je te helpen. Op onze website www.phys.tue. nl/STOOR kun je een uitgebreide beschrijving van al onze taken bekijken. Daarop staan onder andere ook de oude tentamens en de nieuwsbrieven.

5

Oranje suprematie

Erik Nieuwenhuis, Erik Saaltink en Taco Vader.

EDDY

D

6

De poule-indeling was op zijn zachtst gezegd gunstig voor de volleybalgeweldenaren met tegenstanders als de kandi’s, een stel eerstejaars. En natuurlijk kreeg team EDDY een walkover, omdat een team inzag dat haar kansen tegen EDDY bij voorbaat al gelijk waren aan nul (het team is nooit op komen dagen red.). Zoals gezegd schatten de Eddy’s zichzelf hoger in dan de genoemde tegenstanders, maar dit moest in de praktijk natuurlijk ook waargemaakt worden. De eerste wedstrijd bracht dan ook de nodige spanning met zich mee, omdat de vorm van de dag voor EDDY bepalend zou worden voor de mate van het succes. De eerste wedstrijd was dan ook gelukkig tegen de kandi’s die in het verleden al bewezen hadden abominabele atleten te zijn. Voorzitter Jan Cortenbach is, ondanks een atletiekverleden, met een gemiddelde snelheid van 8 km/h tijdens de afgelopen Bata het meest sprekende voorbeeld. Dit bood de Eddy’s de mogelijkheid om rustig in hun spel te

groeien en na enkele fenomenale opslagen van Mark en Tommy, één balcontact van Eline en een aantal kamikazeacties van Paul was de eerste wedstrijd al snel in het voordeel van EDDY beslist. De tweede wedstrijd leverde een onveranderd spelbeeld op. EDDY domineerde de partij op alle fronten en de arme eerstejaars die met zoveel enthousiasme aan het toernooi waren begonnen, werden bij vlagen tot speelbal gereduceerd door de bekwame, stijlvolle opslagen van wederom Mark en Tommy, een overijverige, technische Paul aan het net en dit alles op aanwijzingen van captain Eline. Normaliter zijn statistieken als het percentage balbezit alleen interessant bij een voetbalwedstrijd o.i.d., maar het is hier misschien toch het vermelden waard dat de beduusde eerstejaars zich tevreden moesten stellen met 5% balbezit met de notitie dat dit ook alleen maar behaald werd als het oprapen van de bal voor EDDY opgenomen wordt in de statistieken. De inmiddels warm gespeelde Eddy’s waren wel op zoek naar een uitdaging, maar zoals gezegd was de derde tegenstander bij voorbaat al met de staart tussen de benen afgedropen. Hiermee werd EDDY ongeslagen groepswinnaar en mocht het zich opmaken voor de finale. De finale werd gespeeld tegen ‘Zij die het wel kunnen’ dat in de andere poule ook met speels gemak had gewonnen van haar tegenstanders. De naam van de medefinalisten werd door EDDY ingeschat als een grove zelfoverschatting door het team bestaande uit Han Crijns, Koerier 2, jaargang 48

Een scherpe analyse van de tegenstander leerde EDDY dat de opponenten een licht voordeel genoten qua gemiddelde lengte, dus aan het net moesten de Eddy’s het van hun sprongkracht hebben. Normaalgesproken zoekt EDDY de zwakste schakel van de tegenstander uit en bestookt die persoon dan met een spervuur van venijnig geplaatste ballen, maar EDDY constateerde dat dit bij deze opponenten niet nodig was, omdat alle vier de tegenstanders van eenzelfde bedenkelijk niveau waren. De tactiek bleek goed uit te pakken voor de, inmiddels ook door de rest, gedoodverfde favorieten en binnen de kortste keren werd een comfortabele voorsprong opgebouwd. Helaas sloop vanaf dat moment de laksheid in het team en werd team EDDY enigszins overmoedig. De eerst zo ruime voorsprong werd dan ook in een mum van tijd gereduceerd tot een aantal puntjes en team ‘Zij die het wel kunnen’ rook haar kans. Nervositeit en spanning bekroop de Eddy’s en dit resulteerde in een mindere fase waarin de voorsprong zelfs helemaal uit handen werd gegeven en EDDY voor het eerst tegen een achterstand aan moest kijken. Gelukkig bracht dit het beste in de Eddy’s naar boven en weerden zij zich kranig op de soms harde services van Taco (die duidelijk goed geoefend had voor het toernooi). De achterstand werd weer omgebogen in een voorsprong en ook team ‘Zij die het wel kunnen’ begon de spanning echt te voelen. Taco probeerde EDDY nog van de wijs te brengen met leuzen als ‘Does that make your momma proud?!’ maar het mocht hem niet baten. Met de moed der wanhoop probeerden (Erik)2, Han en Taco het tij te keren, maar EDDY was gewoonweg beter.

Tot de grote teleurstelling van EDDY werden de winnaars na afloop helaas niet gefotografeerd waardoor het moment van euforie niet vereeuwigd is geworden, maar gezien de grote kans dat EDDY in de toekomst weer een sporttoernooi zal winnen, neemt EDDY dit de nieuwe activiteitencommissie, die EDDY bij deze hartelijk wil danken voor de organisatie van het toernooi, maar deels kwalijk. Behalve de organisatie wil EDDY natuurlijk iedereen bedanken die deze overwinning mede mogelijk heeft gemaakt. In de eerste plaats wil EDDY natuurlijk haar families bedanken en dan vooral de ouders die alle Eddy’s altijd zijn blijven steunen, vooral op de momenten dat EDDY daar de meeste behoefte aan had. Verder wil EDDY al haar vrienden en vriendinnen bedanken voor de morele ondersteuning en tot slot wil EDDY alle opponenten bedanken. Echt… Voor de tegenstanders had EDDY niets dan lof.. Witlof.

Activiteit

Activiteit

insdag 18 september 2007 voegde EDDY een nieuw hoofdstuk toe aan haar sportieve verhaal binnen SVTN “J.D. van der Waals”. Na de glorieuze overwinning bij het meest recente Unihockeytoernooi, zou team EDDY, bestaande uit Tommy Barten, Eline Braeken, Mark Hoeijmakers en Paul Scheer van Maaswaal, trachten ook bij het volleybaltoernooi het beste in zichzelf naar boven halen. Hoewel geen van de Eddy’s een verleden heeft met volleybal, rekenden de atletische wonderen zichzelf natuurlijk wel tot de favorieten.

Rustig werd de wedstrijd uitgespeeld, waarna het vieren van de triomf kon beginnen! “Yeahhh, this makes our mothers proud!!! Whooohooo!” Ok, de Eddy’s langs de kant (Ron Saris en Don van de Drift) overdreven dit heuglijke moment enigszins, maar dit kan hen niet kwalijk genomen worden, aangezien ook zij natuurlijk hun bijdrage hadden willen leveren aan dit magistrale stukje teamwork.

7

Zweverig geluid Door Martin van Mourik

L

8

Wat wordt er dan bedoeld met akoestische levitatie? Het spreekt voor zichzelf: leviteren, dus stabiel stilstaan in een medium zonder overgang van medium, met behulp van akoestische effecten. Het recept: pak 3 sterke speakers, 1 ~30x30x30 cm3 doosje, met in elke dimensie 1 opening voor de speaker en 1 klein licht voorwerp, bijvoorbeeld een druppeltje water. Zet de speakers hard (rond 145 dB) aan op een frequentie die een staande golf creëert (een veelvoud van

ongeveer 600 Hz). Zet het voorwerpje in de doos en geniet. Voor degenen die het principe nog niet snappen: Geluidsgolven zijn longitudinale golven met reflectieve eigenschappen. Als ze met de juiste frequentie loodrecht op een vlakke plaat gericht zijn, kan er een staande golf ontstaan. Voor een longitudinale golf door lucht betekent dit dat er vaste gebieden zijn met gemiddeld een overdruk (buik) en gebieden met gemiddeld een onderdruk (knoop). Het verschil in druk veroorzaakt dus de kracht op het voorwerp. Om ervoor te zorgen dat het in elke richtingsdimensie gevangen is, worden er 3 geluidsbronnen gebruikt. Laat het duidelijk zijn dat het dus niet gaat om iets omhoog te dwingen door er een harde speaker er onder te zetten. Geluidsgolven hebben geen impuls om over te dragen, dus je kunt dingen niet zwevend krijgen door er een dikke geluidsbron er onder te zetten. Levitatie krijg je dus ook net zo goed voor elkaar als de geluidsbron boven het object zit. Druk is bij levitatie dus het sleutelwoord. Veel druk is echter niet genoeg. Het gaat bij levitatie om drukverschil boven en onder het voorwerp. De gemiddelde druk op een klein voorwerp, met straal a, in een staande geluidsgolf is gegeven door: plus nog een term die dicht genoeg bij 1 zit om te negeren. Hier is ρ0 de Koerier 2, jaargang 48

Het is niet zomaar uit de formule te zien, maar om iets akoestisch te leviteren heb je wel een ontzettend harde bron nodig. Zo hard dat de golf zich niet meer lineair gedraagt, omdat de lucht dan te veel dempingseffecten toont. Het enige tot nu toe gevonden fysische nut van akoestische levitatie, het testen van oppervlaktespanning van vloeistoffen, maakt eigenlijk heel weinig gebruik van het feit dat een object leviteert. Zo kan er getest worden bij welke buitendruk een druppeltje water barst. Maar ik denk dat akoestische levitatie wel meer nut heeft: Stel dat je genoeg hebt van het beleid van het bestuur en de aanwezigheid van chaOs. Je besluit dus Jan te ontvoeren. Geen stalen kooi houd Jan

vast, dus je beslist om hem te vangen met iets waar hij geen verstand van heeft: natuurkunde. Wat heb je nodig om hem akoestisch te leviteren? Eerst moet je een bolvormige Jan verwerven. Gebruik hierbij je eigen creativiteit. Ik schat dat hij in die vorm een straal van ongeveer 0.5 meter heeft. De ideale golflengte is dus ongeveer 1.5 meters. Dit komt overeen met een golfgetal k=4.1888. Zoek dus een hall van 1.5 meter breed. Bij een gewicht van ongeveer 75 kilo behoort een benodigd drukverschil van 954.9 Pa. Bij invullen van de getallen komt dit ergens rond de 180 dB uit. Aangezien dat bij 160 dB je trommelvlies al instantaan vernietigd wordt, zou Jan de 190 dB waarin hij vast zit niet waarderen.

Thema: Geluid

Thema: Geluid

evitatie zien we tegenwoordig overal. Helikopters, wolken, de goudvissen in de Van-derWaalskamer, David Copperfield, enz. Ook in de fysica wordt levitatie vaak gebruikt; bijvoorbeeld optische levitatie, gebruikt om microscopische voorwerpen in een vloeistof als een pincet vast te houden, aerodynamische levitatie, gebruikt om superkoeling te bereiken, en magnetische levitatie, gebruikt in onder andere magneettreinen. Een minder bekende vorm van levitatie is akoestische levitatie. Deze vorm van levitatie wordt niet vaak toegepast en is vergeleken met andere levitatie methoden vrij onhandig. Het is vergelijkbaar met het breken vanglas met geluid door resonantie; wetenschappelijk gezien heeft het (bijna) geen nut en hetzelfde effect is veel makkelijker op een andere manier te bereiken. Toch is het leuk om te doen. Zwevende objecten zijn in dezelfde zin vaak lachen, maar dan ook vaak niet direct nuttig.

omgevingsluchtdruk, A de complexe amplitude, k het golfgetal, a de straal van het voorwerp (bolvormig), en h de positie van het voorwerp ten opzichte van een knoop. De druk werkt op de bovenkant evenals de onderkant van het voorwerp, dus om iets leviterend te krijgen moet er genoeg verschil in de druk boven en onder zijn. In de knoop van de sinus is de verandering in druk het hoogst, dus daar zal het object zich bevinden. Je moet echter je voorwerp wel goed kiezen. Als het voorwerp te groot is past het niet in een knooppunt. Als het te klein is, is het verschil tussen de druk boven en onder het voorwerp te klein. Een object van ongeveer een derde van de golflengte is ideaal.

9

www.careers.asml.com

Op naar Almelo Door Dirk van den Bekerom

U

renco is een Nederlands bedrijf dat zich bezighoudt met het verrijken van uranium door middel van ultracentrifuge. Dit staat natuurlijk garant voor een hartstikke interessant bezoekje voor ons. Wegens veiligheidsrisico’s moesten we allemaal ons paspoort bij hebben, zodat de mensen bij Urenco zeker wisten dat we niet kwaadwillend waren, immers, het verrijkte uranium zou kunnen gebruikt worden als brandstof voor kernraketten. Gelukkig bleek dat er zich inderdaad geen terroristen onder ons bevonden, en konden we zo door het beveiligingshokje. In de ontvangstruimte werden we al lekker gemaakt met koffie, thee en krentenbroodjes.

Het was een interessant uitje, maar helaas niet erg leerzaam. Wat er werd verteld wisten de meesten eigenlijk al wel en aan de machines zelf was niet gek veel te zien: een hele hoop roestvrijstalen buizen. Toch leuk om een keer geweest te zijn, al blijft Almelo natuurlijk een pokkeneind weg.

10

Haarscherp is niet scherp genoeg Fysisch onmogelijk? Op de grens misschien Lichtbron 193 nanometer Lijndikte 130 nanometer Optiek in optima forma Projectie Complexe algoritmes Intelligent design Technologische voorsprong Samenwerken Twee weten meer dan één

Op elkaar kunnen rekenen. ASML’s commitment aan toptechniek biedt

en productiviteit zijn erg streng: de af te

in lasertechnologie, twee van de speerpunten

natuur- en wiskundigen ongekende uit-

beelden structuren zijn zo’n 100 nm breed

bij de ontwikkeling van onze systemen. Verder

dagingen. In ons streven naar technologisch

en mogen ten hoogste 35 nm (!) ten opzichte

ben je betrokken bij het afregelen van de

leiderschap, hebben we meer dan eens

van elkaar verschuiven. Als natuur- of

machine met behulp van complexe algoritmes

gerealiseerd wat anderen voor onmogelijk

wiskundige speel je een cruciale rol in de

en bij het specificeren, valideren en integreren

hielden. Haarscherp is bij ons niet scherp

ontwikkeling, de productie en het onderhoud

van nieuwe componenten. Daarbij werk je

genoeg, klein niet klein genoeg en snel

Activiteit

Er werd eerst een PowerPoint presentatie gegeven die ons vertelde wat er precies allemaal bij Urenco gebeurt. Zo is Urenco slechts verantwoordelijk voor het verrijken van het natuurlijke Uranium, het delven, scheiden etc. gebeurt bij andere bedrijven. Natuurlijk uranium bevat voor een klein percentage – zo ongeveer 0,7% - de isotoop U-235, voor de rest bestaat het uit U-238.

Nu is juist deze U-235 isotoop nodig voor kernreacties, daarom moet deze meer in het uranium komen, wat gebeurt door het te verrijken. Uraniumhexafluoride wordt in vaste vorm in tanks aangeleverd. Dit wordt verhit waardoor het verdampt, en vervolgens in de ultracentrifuges geleid. Hier blijft het lichtere U-235 dichter bij het midden, waardoor hier de concentratie U-235 iets groter is dan aan de rand van de centrifuge. Dit deel wordt er uitgepompt en weer in een volgende centrifuge geleid, en dit wordt herhaald totdat het gewenste percentage is bereikt. Hoe veel centrifuges er staan, en hoe snel ze draaien, is geheim. Uiteindelijk wordt het verrijkte uraniumhexafluoride weer in een tank gespoten alwaar het weer vaste vorm aanneemt. Dit kan dan vervolgens naar andere bedrijven die het uranium verder behandelen zodat het als brandstof te gebruiken is.

niet snel genoeg. Beetje bij beetje verleggen

Natuur- en wiskunde

we de grenzen van de technologie in de

intensief samen met en moet je kunnen rekenen op collega’s met de meest uiteenlopende studie-achtergronden. Want ook

ontwikkeling van ic-productiesystemen.

van deze systemen. Jouw kennis ligt ten

bij ASML geldt: twee weten meer dan één.

In deze systemen wordt een masker, met

grondslag aan een groot deel van onze

Wil je meer weten over ASML of over

daarop een deelstructuur van een chip,

technologie. Bij ASML kun je je dan ook in

onze loopbaanmogelijkheden, kijk dan op

afgebeeld op de lichtgevoelige lak van een

heel wat richtingen ontwikkelen. Bijvoorbeeld

www.careers.asml.com of bel voor meer

wafer. De eisen op het gebied van precisie

in optische meet- en afbeeldingssystemen of

informatie +31(0) 40 268 20 78.

Koerier 2, jaargang 48 ASML-A-248-level II-165x240.indd1 1

23-11-2006 17:09:29

Ta tada taa, ta ta taa!

Bart Nijs. Functioneel ontwerper. Nog geen rijbewijs.

Das A-Team

V

or einigen Jahren wurden vier Männer einer militärischen Spezialeinheit wegen eines Verbrechens verurteilt, das sie nicht begangen hatten. Sie brachen aus dem Gefängnis aus und tauchten in Los Angeles unter. Seitdem werden sie von der Militärpolizei gejagt, aber sie helfen anderen, die in Not sind. Sie wollen nicht so ganz ernst genommen werden, aber ihre Gegner müssen sie ernst nehmen. Also wenn Sie mal ein Problem haben und nicht mehr weiter wissen, suchen Sie doch das A-Team! Kennst du das A-team? Das A-team. Vier Männer in einem schwarzen Van, ohne Rahmen! Ha! […] Weißt du, wie die alle heißen? Der alte Bock der heißt Hannibal… Und der große Neger der heißt B.A. Baracus… Und dann gibt es noch so einen Vollidiot, das ist Stinkhund. Und der vierte der heißt: Gesicht.

Ffbq`e`e\\ejlZZ\jn\\b\e[ d\k\\ejki\kZ_c`df\eZ_Xl]]\li6

Kijk meteen op www.werkenbijquinity.nl voor alle details en mogelijkheden. En ontdek dat je bij Quinity net zo succesvol kunt worden als je ambities reiken.

Quinity zoekt software engineers Java/J2EE, projectleiders, functioneel ontwerpers en consultants/informatie-analisten. Als je zo’n baan én een succesweekend wilt, upload dan snel je cv. Ook al heb je nog geen ervaring. Op www.werkenbijquinity.nl vind je uiteraard ook alle andere informatie en wetenswaardigheden over een baan bij ons bedrijf. Quinity B.V. – Maliebaan 50 – Postbus 13097 – 3507 LB Utrecht Telefoon +31(0)30 2335999

N\ib\eY`aHl`e`kp% JlZZ\j^\^XiXe[\\i[%

In ihnen endlose Suchtocht Das A-teim im Panzerwagen nach Freiheit hat das Lot das

Activiteit

Als je bij Quinity komt werken, werk je mee aan het ontwikkelen van eBusiness-applicaties. Dat doen we voor grote, financiële organisaties en met goede resultaten. En boeken wij succes, dan boek jij ook succes. Sterker nog: we garanderen je een carrière waarin je veel successen op je naam kunt zetten. Ook als je nog maar net bent afgestudeerd. En om je daarvan alvast te laten proeven, krijg je van ons een geweldig succesweekend naar keuze aangeboden als we het met elkaar eens worden.

LgcfX[d\k\\ea\Zm%

Diese sind nur einige Intros von das A-team, vier kräftige Männer in der Blütezeit des Lebens. Eigentlich braucht das A-team überhaupt keine Intro, denn jeder Junge oder Mädchen hat mindestens einmal ins Leben eine Episode von das A-team gesehen. Einige Wochen her sollten wir unsere Militärische Freunde eine große Ehr beweisen durch das nachspielen einer Episode. Richtig!

A-team wieder zu Vietnam gebracht. Da mussten sie einen alten Freund von Kolonel Trautmann freimachen, der sie helfen könnte die Freiheit zu bekommen. Aber zuerst muss da gefochten werden, gegen eine mysteriöse Fräulein: Tia Carrera (nicht zu verwarren mit Tia Maria!). B.A. hatte gedacht, das er das Färkenchen wohl waschen sollte, aber Tia war nicht für ein Loch zu fangen. Nach das Gefecht war Gesicht plötzlich verschwunden, also Hannibal, Stinkhund und B.A. mussten ganz allein die dunkle Jungle rein. Aber sehr schnell hatten sie ihnen Freund gefunden: das war die einige Johnny Rambo! Aber was ist das? Was sagt der Johnny dann jetzt? Aaaaaaadrian! Das ist nicht Rambo, das ist Rocky III. Rocky hat seine klutz verloren: er denkt das B.A. Clubber Lang ist, und fängt an, mit ihm zu kämpfen! Aber kein not, mit seine patentierten Kämpfmethoden schlagt er Rocky ohne Probleme. Das A-team (ohne Gesicht) freuet sich, das sie schon wieder

13

ein Kämpf gewonnen haben, aber sie haben die Haut von die Bär verkauft, bevor der geschossen ist: da springt ein militärischen Typ aus zu vorschein. Er sagt: „Ich bin der Kolonel …., euhm …, Kolonel Decker!“. Der Kolonel hat zwei Schießgewehre, damit er das A-team unter schotz halt. Aber kein Not: Hannibal wird das mit eine schlaue Aufmerkung schon lösen: „Hey Kolonel, steck die Ein Teil der A-team Kanone mal weg, sonnst knallt!“ schreiet er, und de Kolonel gehorsahmt natürlich. B.A. utilisiert schon wieder seine Fechttechnik, und übermeistert die Kolonel. Dann ist die Zeit da gekommen, weg zu gehen aus diese Jungle. Aber wo ist dann Gesicht? Aha, da ist er schon, zwischen zwei schöne Weiber! „Gib mir eine Zigarre“, sagt Hannibal, und Gesicht

Onderwaterzingen Door René van Bussel

H

gibt ihm eine. „Ich liebe es, wenn ein Plan zusammen kommt! B.A., sadel die Hühner, wir fahren nach die Freiheit.“ Da ist plötzlich die schwarze Van, damit die vier Freunde wegfahren (was mit die Weiber passiert, wisst keine). Kolonel Decker versucht noch einmal das A-team zu dwarschbohmen, aber eine HändeGranate von Stinkhund torpediert seinen Jeep in die Luft.

Activiteit Beratung zwischen den teams

14

Koerier 2, jaargang 48

Hoe deze walvissen dit geluid maken is niet bekend. Tandwalvissen (waaronder ook dolfijnen vallen) hebben een structuur in het hoofd die lijkt op de menselijke neus, die structuur wordt aangeduid als de ‘fonische lippen’. Door hier lucht langs te laten stromen kunnen ze geluid maken. De bultrug is echter een baleinwalvis en deze walvissen hebben geen fonische lippen. Waarschijnlijk gebruiken ze hun strottenhoofd bij de geluidsproductie. Ook over het doel van het zingen is weinig bekend. Omdat de muzikaliteit

alleen de kop opsteekt in de paartijd lijkt het erop dat het zingen hier mee te maken heeft. Maar of de vrouwtjes afgaan op de beste zanger, het mannetje een territorium afbakent of dat het te vergelijken is met flirten is niet bekend. Er zijn gevallen bekend van mannetjes die mee zwommen met een vrouwtje tijdens het zingen, maar ook in groepen van meerdere mannetjes en een vrouwtje. De interesse voor het walvisgezang werd gewekt door de onderzoekers Roger Payne en Scott McVay die de liederen eind jaren 60, begin jaren 70 analyseerden. Zij werden geattendeerd op de walvisliederen door een medewerker van het Amerikaanse sonarsysteem, dat luistert naar geluiden van Russische onderzeeërs bij Bermuda. De basiseenheden van de liederen, die soms noten worden genoemd, bestaan uit op zichzelf staande ononderbroken emissies van geluid die tot een paar seconden lang kunnen duren. In frequentie variëren deze emissies van 20 Hz tot 10 kHz, wat in het bereik van het menselijk gehoor ligt. Ze kunnen gemoduleerd worden in frequentie (dalende of stijgende tonen zijn mogelijk) en ook in amplitude. Een rij van zo’n vier tot zes eenheden staat bekend als een subzin of subuitdrukking. Twee van deze eenheden vormen een zin, uitdrukking of frase. Ook in de muziek bestaat een dergelijke term, die verwijst naar een samenhangend stukje muziek van vier tot acht maten. Een walvis herhaalt een uitdrukking continu gedurende twee

Thema: Geluid

Und so endet diese sehr spannende Episode, liebe Leser und Leserinnen. Wir hoffen das jedem sich köstlich amüsiert hat, und gucken mal aus nach die nächste Nichtfahrer ThemaAbend: „Kitt, gib mir mal Türbo-boost!“

elaas voor degenen die, na het lezen van deze titel, denken: ‘Aha, eindelijk iemand die mij gaat uitleggen wat er allemaal zo gaaf is aan zingen onder de douche’ gaat dit stukje over zingende walvissen. Ze maken geluiden omdat dieren onder water erg afhankelijk zijn van geluid. De geluidssnelheid in water is ongeveer vier maal zo groot als in lucht. Water absorbeert licht beter en moleculen diffunderen langzamer, dus zien en ruiken zijn niet zo handig. Vooral de bultrug kan er wat van. Dit bakbeest van 25 tot 30 ton zwemt in alle oceanen van de wereld rond en houdt zo de grootste concerten ter wereld. Geluid draagt namelijk er ver onder water. Maar ze zingen niet alleen. Tijdens het jagen en ook bij de paarrituelen maken ze andere geluiden. Het geluid dat bekend staat als het walvisgezang wordt alleen door de mannetjes gezongen en alleen tijdens het paarseizoen.

15

tot vier minuten; dit heet een thema. Verschillende thema’s bij elkaar vormen dan uiteindelijk een lied, dat ongeveer 30 minuten duurt. Ook dit lied wordt uren- of zelfs dagenlang door de walvis herhaald. Om dit nog even samen te vatten, stel dat er de tonen ‘la’, ‘li’ en ‘le’ zijn, dan is ‘la la li le, li la li le’ een voorbeeldzin. Stel je voor dat dit een paar minuten herhaald wordt en daar is je zingende walvis. Natuurlijk gebruikt een gemiddelde walvis wat meer tonen en na een paar minuten komt de volgende zin langs.

16

Walvissen in dezelfde gebieden, die zo groot kunnen zijn als hele oceaanbassins, zingen vaak gelijksoortige liederen, waartussen maar weinig variatie bestaat. Maar walvissen in bijvoorbeeld de Atlantische en Stille Oceanen zingen compleet andere liederen.

Tot slot nog een waarschuwing: probeer niet thuis als een walvis te zingen, walvissen ademen niet uit bij het zingen en kunnen tot drie kwartier hun adem inhouden.

Een bloederige vierentwintig uur Door Lorenz Deen

H

et was een donderdagmiddag zoals zovele: gezellig een speciaal biertje drinken op de Borrel bij Van der Waals. Terwijl we gezellig wat staan te praten en van ons biertje staan te genieten worden we gestoord door het zoveelste promotiepraatje van dit jaar. Deze keer waren het de organisatoren van 24UP die ons probeerden te overtuigen om mee te doen, “omdat het super vet is”. Helaas kwamen Tommy en Mark niet overtuigend genoeg over om ons ook daadwerkelijk over te halen 24 uur lang op te blijven voor het belang van medisch onderzoek naar onze aderen. Maar hoe langer het duurde, hoe meer mijn latere teamgenoot Leroy begon te twijfelen. Toen Mark uiteindelijk met een zeer overtuigend argument kwam om mee te doen (“Ik geef jullie een biertje als jullie meedoen”) besloten we om toch maar mee te doen. 5x24 uur later was het zover: na een slopende dag op de universiteit stond het project op het punt van beginnen. We kregen ter introductie een korte lezing over het wel en wee van onze aderen, wat me deed denken aan die goeie ouwe tijd van Biologie 2 op de middelbare school. Ik wist ook meteen weer waarom ik niet de medische kant op ben gegaan. Na de introductie werd uitgelegd wat we precies gingen doen: 24 uur lang elk uur drie metingen doen aan je halsslagader: de dikte van de wand en de maximale en minimale doorsnede van deze ader. Het doel was om te kijken wat de aderen gedurende 24 uur doen. Vervolgens werden de teams gemaakt en toen bleek dat de promotie toch overtuigender was

De Noorse bultrug

Koerier 2, jaargang 48

dan verwacht: natuurkunde had een team teveel afgevaardigd, waardoor dit team (Koen en Alex) werd gesplitst en verdeeld over de andere groepen. Ons ijzersterk team werd aangevuld door Koen waardoor we uiteindelijk met drie natuurkundigen, twee BMT-studenten en een informaticus de strijd aan gingen met de andere twee groepen. Na een korte briefing over het gebruik van de meetapparatuur werd er een overheerlijke maaltijd geserveerd waarbij we ons heel even in een (chinees) driesterrenrestaurant waanden. Daarna was het tijd om aan de slag te gaan. Dit ging helaas niet zo voortvarend als gepland. Het leren omgaan met de meetapparatuur vergde veel tijd en omdat er maar drie man per keer konden meten konden de andere drie mensen weinig anders doen dan wachten op de eerste resultaten. Tevens werd er tijdens dit project weinig gevraagd van de natuurkundigen: behalve een fysische interpretatie geven aan de te meten grootheden en hun onderlinge verbanden werd er alleen vanuit de organisatie gevraagd om wat hulp bij de opdrachten van differentiaalvergelijkingen. Nadat de eerste resultaten binnenstroomden kon er worden gewerkt aan de dataverwerking: een perfecte job voor onze informaticus. Omdat dit heel wat tijd vergde, konden we niets anders doen dan blijven helpen bij metingen. Gelukkig had de organisatie ook gezorgd voor de nodige afleiding: Er stond om 4:00 uur een tamponhockeytoernooi gepland. Je weet vast wel wat tamponhockey is, maar ik zal het je toch nog maar even uitleggen: je hebt een stok met een tampon ter grote van je onderbeen op het uiteinde zitten en

Activiteit

Thema: Geluid

Het lied van een walvis zal in de tijd langzaam veranderen, in ongeveer een maand veranderen een aantal noten. Ook deze snelheid van veranderen is niet constant, in sommige jaren verandert het lied vrijwel niet en in andere jaren is er relatief veel verandering. Uit jaren onderzoek blijkt dat er wel algemene patronen te zien zijn, maar het lied niet terugkeert naar oude combinaties.

Recent onderzoek, in 2005 door Ryuji Suzuki, John Buck en Peter Tyack, met behulp van de informatietheorie, een wiskundige kijk op de codering en transmissie van data, heeft ook met een computermodel de bovenstaande opbouw in thema’s, uitdrukkingen en subuitdrukkingen bevestigd. Eerder onderzoek baseerde zich op de perceptie van de liederen door mensen. Ook bleek dat de liederen weinig informatie bevatten. Per seconde wordt er minder dan 1 bit informatie verzonden. Ter vergelijking: een taal als Engels bevat 10 bits per gesproken woord. Een heel lied, wat ongeveer een half uur duurt, bevat volgens dit onderzoek ongeveer 130 bits.

17

Activiteit

het idee is dat je hiermee een balletje in het doel van de tegenstander slaat. Toen we besloten om even pauze te nemen en alvast wat te gaan tamponhockeyen kregen we al snel commentaar van Tommy en Mark (die nog steeds bezig waren met differentiaalvergelijkingen) dat we eens wat moesten gaan doen. We besloten na de korte pauze om weer flink aan de slag te gaan, en de tijd vloog om als een vogelverschrikker bij windkracht 12.

18

11 uur na het begin van het project stond het toernooi op het punt van beginnen. De organisatie had zelfs twee scheidsrechters van het sportcentrum uit hun nest getrommeld om de wedstrijden te leiden (een van de twee kwam van het T-feest red.). Omdat we natuurlijk wisten waar we onze prioriteiten moesten leggen besloten we om het rustig aan te doen tijdens het toernooi zodat we extra hard konden doorwerken aan het project. Onze terughoudende speelstijl koste ons de nodige punten, maar wetende dat wij nog flink wat energie overhadden voor het onderzoek voelden we ons toch de morele winnaars. Het was ondertussen 5 uur in de ochtend en het onderzoek liep nog steeds niet als gepland: er waren problemen met het meten van de wanddikte van de slagader en de verwerking van de data was nog niet succesvol waardoor we, voor ons gevoel, flink achter liepen op de andere 2 groepen. Na een lekker ontbijtje was het tijd om een frisse duik te nemen in het zwembad bij het sportcentrum waar we een uur lang het zwembad voor onszelf hadden. We kwamen er echter al snel achter dat baantjes trekken er niet in zat omdat we daar simpelweg te brak voor waren, en we besloten om de rest van het uur ( 30 minuten) onder een “warme” douche te gaan staan.

Toen we terugkwamen hadden we nog maar enkele uren te gaan voordat we een presentatie moesten geven over onze onderzoeksresultaten, die nog steeds op zich lieten wachten. Na een snel crisisberaad met het hele team besloten we om alles op alles te zetten en een eindsprint in te zetten waar menig tourwinnaar nog een puntje aan kon zuigen. Toen rond het middaguur eindelijk de langverwachte doorbraak plaatsvond waren we niet meer te stoppen: een presentatie van hoogstaand niveau was het gevolg. Na alle presentaties gezien te hebben ging de jury in beraad en werden de deuren van het ‘In Vivo’ van Protagoras geopend voor de deelnemers van 24UP. Toen de jury terugkwam was het besluit unaniem: Door ons harde werken hadden we de andere twee teams overklast, en werden we dan ook gekozen tot winnaars van de 24UP. We kregen een glazen trofee overhandigd en proostten met zijn alle op de overwinning. De rest van de avond hebben we heerlijk zitten drinken op kosten van de 24UPcommissie, terugdenkend aan al die mooie momenten in die vermoeiende maar zeer bevredigende 24 uur.

PHYSICS

TMC Physics ”The only way of testing the limits of the possible is to venture ”beyond into the impossible”. Arthur C. Clarke

Looking for a challenging job in the high-tech industry? TMC Physics, is a ”House of Physics” which undertakes projects within the entire Physics discipline. Our ”Employeneurs” (of which 90% academics) execute on-site projects for various top - 500 multinationals. As the industrial partner that combines Research & Development, TMC offers physicists challenging projects, combined with our career coaching and profit sharing. For further information, contact Bert Tinge M.Sc.: +31(0)40 239 22 60, [email protected] or www.tmc.nl

TMC PHYSICS IS PART OF TMC GROUP, T +31(0)40 239 22 60, [email protected] Koerier 2, jaargang 48

WWW.TMC.NL

Zoektocht naar een koptelefoon Door Martin van Mourik

Waarom zou je een schakel worden als je de hele keten kunt zijn? Peutz bv heeft een uitstekende reputatie. In de eerste plaats als adviesbureau, maar ook als werkgever. Dat laatste komt vooral door zijn organisatiestructuur. Die is zó plat dat bijna iedereen min of meer zijn eigen baas wordt. Dat betekent veel verantwoordelijkheid, veel vrijheid en vooral veel voldoe-

en ook aankan, moet de naam Peutz onthouden. Of beter: in zijn agenda schrijven om een afspraak te maken. In feite staat Peutz open voor iedere ir en ing, ongeacht de richting. Want het werkterrein van Peutz is breed; kijk maar eens op www.peutz.nl

Lid ONRI

I N G E N I E U Z E

A D V I S E U R S

Koptelefoons kopen is voor mij een standaardprocedure: Ik loop de winkel binnen, word afgeleid door de leuke gadgets, blijf even een film kijken bij het grootste beeldscherm dat ik kan vinden en loop uiteindelijk naar de koptelefoonafdeling. Door mijn aangeboren affiniteit voor Philips sla ik meteen de Sony en Bose over. Vervolgens zoek ik de laagste prijs. Volgens die procedure zal ik binnenkort mijn vierde set Philips oordopjes kopen. Maar stel je bent iemand die niet beperkt is door een studentenbudget en op geluidskwaliteit en efficiëntie let (en

in mijn geval houdbaarheid). Wat moet je dan kopen? Natuurlijk is het antwoord op deze vraag grotendeels afhankelijk van persoonlijke smaak. Anders zouden er niet zoveel verschillende keuzes zijn (er van uitgaand dat de keuze niet volledig prijsafhankelijk is). De selectie bestaat globaal gezien uit twee factoren (waarbij ik wel gekozen heb om niet op merk in te gaan): De vorm van de speakers en hoe het aan je hoofd vast zit. De vorm: oordopjes, standaard, en noise cancelling. De manier waarop ze gedragen worden, kan zijn: direct in het oor, oorclipjes, nekband, of hoofdband. Er zijn dus drie verschillende vormen, met vier verschillende draagmanieren; theoretisch een totaal van twaalf verschillende opties. Er vallen drie opties meteen weg omdat ze niet bestaan. De noise cancelling en standaard vormen kunnen niet direct in het oor gedragen worden, en clip-on noise cancelling koptelefoons bestaan ook niet. Maar nu even op een rijtje wat het allemaal is en waarom je het wel of niet zou moeten kopen: Oordopjes Om mee te gaan met de trend van het nieuwe millennium, hoe kleiner hoe beter. Nu dat je in plaats van een

Thema: Geluid

ning. Wie die uitdaging zoekt

V

oor de derde keer dit jaar heb ik mijn koptelefoon gemold. Dit keer kwam het omdat tijdens het fietsen een dopje uit mijn rechteroor viel en daardoor het linker dopje meenam. Om ervoor te zorgen dat de draad niet langs de grond gesleept zou worden, pakte ik zo snel mogelijk het al vallende linker dopje en hield vast. Hoewel ik trots was dat mijn reactievermogen nog snel genoeg was om dit te kunnen doen (het was namelijk niet lang na de borrel) bleek het niet de juiste keuze geweest te zijn. Het rechterdopje hing wel zo’n halve meter boven de grond, maar voor dat ik het wist kwam dit in de spaken van mijn fiets te zitten. Eigenwijs genoeg hield ik vast. Conclusie, mijn rechteroordopje ligt waarschijnlijk nog steeds ergens langs de Piuslaan. Dat wordt dus een bezoekje aan de Media Markt.

21

22

lagere noten zijn zwak. In een luidruchtige omgeving kun je dan ook niks meer van de bas horen. Standaard Koptelefoon Er zijn zo veel koptelefonen op de markt; wat wordt er in Gods naam bedoeld met een ‘standaard’ koptelefoon?

Nou, als je de winkel in loopt zie in-ear koptelefoons, noise-cancelling koptelefoons, aural koptelefoons, canal koptelefoons, enz. Maar als je koptelefoons vind zonder verdere aanduiding, dan heb je het over platen die net de diameter van je oor zijn (~40 mm) met vaak een zacht foampje erover. Deze zijn standaard in ongeveer elke zin: vol bereik, redelijke spreiding over lage en hoge tonen, niet veel maar niet weinig energieverbruik, redelijk lang houdbaar, etc. Heel duur hoeven ze ook niet te zijn. Het voordeel is dat deze groot genoeg zijn om wat meer vrijheid in specificaties te hebben.

is, maar het grote tegendeel is dat ook veel meer energie nodig is om die joekels van diafragma’s aan het trillen te krijgen. Je betaalt vaak wel meer voor deze modellen, maar je krijgt er meer dan alleen geluidsdemping voor terug: de grotere vorm laat veel meer nauwkeurigheid in het creëren van tonen toe. Dit geld voor lage en hoge tonen. Ze kunnen heel stevig in elkaar gezet worden, dus gaan lang mee. Ze zitten vaak veel beter en comfortabeler op je hoofd. Door lichte interne akoestische weerkaatsingen krijg je ook een veel voller effect, alsof het geluid overal om je heen zit. Naast de prijs is een duidelijk nadeel dat mensen alleen je

aandacht kunnen krijgen door wild voor je te zwaaien. Wat heb ik hier zelf van geleerd? Niks, ik ga binnenkort gewoon weer goedkope oordopjes kopen. Maar als je echt van kwaliteit houd en niet bang bent om daar een paar tientallen euro’s extra aan te besteden, kun je het beste noise cancelling koptelefoons kopen. Als je toch goedkope oordopjes aanschaft, is het ook de moeite waard om een paar extra euro’s in de oordopjes met clipjes rond het oor te investeren. Dan komen ze waarschijnlijk minder snel tussen de spaken van je fiets terecht.

Quotes Geluidskwaliteit, energiebesparing, achtergrondgeluidsdemping, draagvorm, enz. kunnen allemaal met wat meer euro’s per product dramatisch verbeterd worden. Noise cancelling Een DJ moet in een kroeg wel kunnen horen wat hij gaat draaien. Om al de herrie om hem heen te verdoven heeft hij een oorkap-koptelefoon combinatie: de noise cancelling koptelefoon. Als een grote muts voor je oren, zorgt deze koptelefoon er voor dat omgevingsgeluid helemaal gedempt is. Niet alleen valt er geen omgevingsgeluid binnen, maar het geluid wat je wel wil horen ontsnapt minder makkelijk. Je zou denken dat dit zou betekenen dat er weinig energie nodig Koerier 2, jaargang 48

Taco: “Nooit tegenhouden, als je het laat gaan, schuimt het een beetje. Als je het tegenhoudt, gaat het spuiten.” Anneke: “Ik ben het bestuurssletje” Don: “Welkom allemaal op deze laatste vrijdag van de week!” Frank tegen Jan tijdens robotworkshop over de robot van Jan: “Jan doet helemaal niks zinnigs” Jan: “Nee, maar mijn robot wel!” Remco tegen Sanne die de ‘Salon’ verlaat: “He, wat zit er onder die rok!?” Marloes: “Ik dacht dat ik daar altijd goed in was, heel veel in m’n mond krijgen!” Thomas L.: “Ik vind dat we moeten stoppen met de verpersoonlijking van het bestuur!” Veerle: “Als je er een komkommer insteekt, krijg je toch hetzelfde effect?”

Thema: Geluid

Thema: Geluid

pinpasje een iPod in je portemonnee kunt stoppen, is het alleen maar toepasselijk om de grootte van koptelefoons ook te minimaliseren. Al zonder over koptelefoons na te denken weet ik wat de consequenties van modieuze verkleining van voorwerpen is: ze zijn sneller kwijt of kapot. Dit is voor mij duidelijk waneer ik de houdbaarheid van mijn eerste mobiel, een koelkast waarschijnlijk gebruikt door Alexander Bell zelf, vergelijk met mijn opvolgende mobieltje, dat na een maand een kapot beeldscherm had. Deze trend is in mijn ervaring niet anders in het geval van oordopjes. Technisch gezien zijn oordopjes ook niet helemaal spectaculair. Ja, ze hebben wel een frequentiebereik (12- 22000 Hz) dat net buiten het bereik van het menselijk oor ligt (~20-20000 Hz), en ja, ze hebben minder spanning nodig om hoorbaar te werken, omdat ze dichter bij het oor zitten en een lagere weerstand hebben (~16 Ω). Maar omdat het magnetisch elementje zo klein is, is het geluid dat er uit komt mager. Zoals ik van Hoe?Zo! geleerd heb, de vuistregel is dat hoe kleiner het gene dat trilt is, hoe hoger de frequentie. Dus oordopjes hebben het hele frequentiebereik, maar de

23

Met je mond vol spekjes Remy Kusters

A

24

niet op mondhoogte maar 30 cm hoger. Geen eenvoudige klus. Een efficiënte manier was natuurlijk om zo hard mogelijk aan het touw te trekken zodat je de zure matten er eenvoudig weg kon af schuiven, maar dit mocht uiteindelijk niet. Even later was het tijd voor de negerzoenen estafette. Hier namen twee teams het tegen elkaar op. Ze moesten zonder handen en in estafettevorm zo snel mogelijk negerzoenen opeten. Toen was het tijd voor een welverdiende pauze. In dit kwartiertje kon iedere deelnemer raden hoeveel kauwgomballen er in een glas Chimay gestopt waren. De gokken liepen van ‘5’ tot 250. Na telling bleken het er 182 te zijn. Ook werd er tijdens de pauze een siroopestafette gehouden. Na de pauze stonden er nog twee spellen op het programma: geblinddoekt ijsproeven en dropveterrijgen. Bij het dropveterrijgen ging het erom een dropveter met aan het ene uiteinde een lepel en aan het andere uiteinde een touw, onder de kleding van

De eerste activiteit was het opvissen van dropjes uit een water. Uiteraard zonder handen. Verdrinkend in een kom water zetten we meteen een toptijd neer, wie zou nog beter kunnen doen? Na een kwartiertje ‘waterpret’ gingen we door naar de volgende activiteiten, het spek hamsteren. Simpel gezegd, zoveel mogelijk spekjes in je mond stoppen. Niet altijd even smakelijk maar wel lachen (uiteindelijke record: 37 spekjes). We gingen snel door naar de volgende activiteit, het snoephappen . Hierbij was het de bedoeling om zonder handen een zure mat, die rond een touw was vastgemaakt los te snoepen. Het touw hing natuurlijk Rob bezig met zijn gelsaagde recordpoging

Koerier 2, jaargang 48

Stilaan liep de avond op zijn einde en kon er een uitslag opgemaakt worden. De individuele prijs ‘de kauwgomballen uit het Chimay glas’ werd door mezelf gewonnen. Met een gok van 181 zat ik maar 1 kauwgom verwijderd van het uiteindelijke antwoord. Maar uiteraard veel belangrijker, waar iedereen op zat te wachten: de groepsprijs. Welk team heeft de beste snoepers? Waren het de jongens van Excitatie of Superstring? Nee, de winnaars van de Curieus snoepspellen Ook René doet aan leviteren werden tot ieders verbazing de eerstejaars. Dolgelukkig ging Gijs onze prijs in Potentiaal en team Excitatie We konden ontvangst nemen, een grote zak snoep. Na op het einde van de avond terugblikken het vieren van onze overwinning liepen op een zoete en zeer gezellige avond. Vol de Curieus snoepspellen op hun einde. ongeduld wachten we op de volgende De dichte ereplaatsen waren voor team activiteit van de vrouwen van Curieus.

Het eerstejaarsteam wist een snellere manier om de lepel door hun kleren te rijgen.

Activiteit

Activiteit

ls enige eerstejaarsteam melden we ons dinsdag om 4 uur in de ‘Salon’. De lang verwachte Curieus snoepspellen zouden van start gaan. Onder het genot van een heerlijk biertje begonnen we met snoepen. Het enige meisje van ons team: Anne, moest zich helaas ziekmelden. We zouden het dus met 4 mannen (Gijs, Erik, Mark en ik) moeten opnemen tegen andere fanatieke Van-der-Waalsteams. Er stonden die avond 7 activiteiten op het programma, namelijk het “opvissen van dropjes uit een kom water”, het snoephappen, het spek hamsteren, de negerzoenestafette, het dropveterrijgen, de siroopestafette en het geblinddoekt ijs proeven.

het hele team te halen. De dropveter bleek delicater als verwacht en brak tot twee keer toe. Bij onze derde poging ging het wel goed. Het laatste spel van de avond was het geblinddoekt ijsproeven. Hierbij moesten we 6 verschillende soorten ijs proeven en in groep beslissen om welke smaak het ging.

25

Akoestiek in de ‘Salon’ Door Suze Verbruggen

D

26

De bezoekers klaagden vooral over de slechte hoorbaarheid van de muziek en de slechte verstaanbaarheid van de gesprekken. Maar omdat de beleving van een ruimte heel subjectief kan zijn, hebben de onderzoekers besloten om de akoestische eigenschappen van de ruimte op te meten. Dit wordt gedaan door de impulsresponsie te meten. Dit is de reactie van een ruimte op een ‘ideale’ puls, dit wil zeggen een oneindig korte, oneindig hoge puls. In de praktijk wordt deze puls op verschillende manieren benaderd, in dit geval via een e-sweep signaal. Dit is een signaal met een exponentieel tijdsverloop over de frequentiebanden van laag naar hoog. Met het responsiesignaal worden de akoestische parameters berekend. Deze parameters zijn bedoeld om het subjectieve gevoel bij de ruimte objectief te meten. De eerste parameter meet de

Een grafische weergave impulsresponsie

van

een

levendigheid van de zaal, dit is de nagalm. Wanneer een zaal te weinig nagalm heeft, wordt dit ervaren als een droge zaal, het uiterste is een dode ruimte. De nagalmtijd (T30) is gedefinieerd als de tijd waarin het geluiddrukniveau van een bron met 60 decibel afneemt na het uitschakelen van de bron. Als tweede wordt de luidheid van de ruimte gemeten. De luidheid bepaalt of je het verschil kunt horen tussen forte (harde) en piano (zachte) klanken. De objectieve parameter die dit meet is de strength (G). Deze is gedefinieerd als de verhouding tussen de totale energie op een bepaalde positie in de ruimte ten opzichte van de energie die dezelfde bron op tien meter afstand in het vrije veld zou opleveren. Als laatste worden de waarneembaarheid van details en de verstaanbaarheid gemeten. Hiervoor wordt gebruik gemaakt van drie verschillende parameters, clarity, Koerier 2, jaargang 48

Thema: Geluid

Thema: Geluid

e meeste lezers zullen wel weten dat de ‘Salon’ afgelopen jaar flink verbouwd is. De reden van deze verbouwing was dat de akoestiek in onze geliefde Borrelruimte niet optimaal was. Om hier iets aan te kunnen doen, is eerst worden uitgezocht wat het probleem was. De BouwkundeWinkel heeft hier naar gekeken en zij hebben daarna aanbevelingen gedaan voor de verbouwing. Hoewel er duidelijk te zien is wat er is gebeurd in de ‘Salon’, is het misschien ook interessant om te weten waarom dit is gebeurd.

definition en de Speech Transmission Index (STI). De clarity (C80) geeft de verhouding weer tussen de energie uit de reflecties in de eerste 80 milliseconden en de reflecties daarna. Dit bepaalt de hoorbaarheid van de details. De definition ( D50) heeft betrekking op de reflecties zelf, het gaat hierbij om de verhouding tussen de reflecties in de eerste 50 milliseconden en de totale reflecties. Hierbij gaat het vooral om de verstaanbaarheid van menselijke spraak te meten. De STI Plattegrond van de ‘Salon’ met de meetposities aangegeven meet de beïnvloeding van de ruimte op het hoogte gehangen. Dit komt overeen spraakritme, ook deze factor meet de met de oorhoogte van de gemiddelde verstaanbaarheid van mensen in de staande persoon. Tijdens de meting is ruimte. ook het achtergrondgeluid gemeten op willekeurige locaties. Om al deze factoren te kunnen bepalen voor de ruimte, zijn er op verschillende De gemiddelden van de gedane locaties in de ‘Salon’ metingen uitgevoerd. metingen zijn hieronder in een tabel Hierbij is een bolvormige bron op weergegeven. Volgens de onderzoekers zijn twee verschillende plaatsen neergezet de grootste problemen te wijten aan de te en een bolvormige ontvanger op zeven hoge strength. Dat wil in dit geval zeggen plaatsen voor de bar. Ook zijn er twee dat je behalve je gesprekspartner ook alle posities achter de bar gekozen, om de andere mensen hoort praten. De clarity is geluidskwaliteit voor de mensen achter de ook aan de hoge kant, maar dat komt in bar te bepalen. De centra van de bron en de ontvanger zijn hierbij op 1,60 meter

27

dit geval de spraakverstaanbaarheid juist ten goede. Om de beste oplossing te vinden voor het probleem doen bouwkundigen hetzelfde als natuurkundigen, ze gaan simuleren. Vanwege de ruimte en de kosten zijn er voor drie verschillende onderdelen van de Borrel geluidsabsorberende maatregelen bedacht. Deze zijn gesimuleerd in verschillende

combinaties. Deze onderdelen waren het verlaagde plafond (de vlonders red.), het constructieve plafond en de zuidwand. Volgens de simulaties zou optie drie de beste optie zijn. De nagalmtijd is acceptabel en de luidheid wordt aanzienlijk verlaagd. Ook de clarity is nog goed. Om dit alternatief uit te voeren zal het verlaagde plafond verwijderd moeten worden. Hierna moet het constructieve

Thema: Geluid 28

Door Arjen Monden

W

e zijn er klaar voor, leuke activiteiten organiseren en vooral een gezellig jaar beleven. Nu vragen jullie je misschien af, wie zijn ‘we’? Dat zal ik in dit stukje proberen toe te lichten. Wij, Remy Kusters, Michel Lamers, Sjak Jansen, Mark van der Heijden, Gijs ten Haaf, Anne van Gorkom, Jan Cortenbach en Arjen Monden zijn Oorsprong, de nieuwe eerstejaarscommissie van onze respectabele studievereniging. Het begon allemaal met een e-mail over verschillende commissies voor eerstejaarsstudenten Natuurkunde. Met wat enthousiaste eerstejaars hebben we onder de bezielende leiding van Jan een eerste vergadering gehad. Het plan voor de tweede vergadering: uitvechten wie er voorzitter mocht zijn (drie kandidaten), wie secretaris (twee kandidaten), en wie penningmeester (twee kandidaten). Het werden uiteindelijk Remy Kusters als voorzitter, Michel Lamers als secretaris en Sjak Jansen als penningmeester. De naam werd ook de tweede vergadering

En dat is de waarom de ‘Salon’ er tegenwoordig zo uitziet.

Voor de liefhebbers is het volledige rapport op te vragen bij de Koeriercommissaris.

De nagalmtijd (T30) en de strength (G) volgens de simulaties

vlnr: Michel, Anne, Gijs, Remy, Sjak, Arjen en Mark

Koerier 2, jaargang 48

gekozen: Oorsprong, waar alles begint. Het mag duidelijk zijn dat deze naam goed gekozen is. We beginnen dit jaar met onze studie Natuurkunde. Hier begint het, we zien wel wat er nog komen gaat, we staan in de oorsprong van ons verdere leven. Tijdens de ALV-voorbeginners (of kennismakings-ALV, de titel van deze vergadering was niet helemaal duidelijk) hebben we deze naam bekend gemaakt. Wat betreft het logo, inderdaad de Van-der-Waalscurve gaat niet door de oorsprong maar we blijven ten slotte een Van-der-Waalscommissie. Dan de grote vraag. Wat gaan we dit jaar doen met de eerstejaars? De eerste activiteit is een soort levensgroot Cluedo dat zich in de G-vleugel af gaat spelen. De andere twee activiteiten zijn nog niet bekend. We hopen dat we veel eerstejaarsstudenten zullen vermaken en nog enthousiaster maken over Van der Waals dan nu al het geval is. Zelf hopen we dit jaar te leren wat commissiewerk voor Van der Waals inhoudt.

Van der Waals

plafond akoestische absorberend gemaakt worden. Omdat dat het plafond niet plat is (zie Van-der-Waalskamer red.), is het niet mogelijk om een laag absorberend materiaal aan te brengen. De onderzoekers raden daarom aan om akoestische panelen, zoals baffles, op te hangen. Deze kunnen dan gewoon op de lage delen van het plafond gehangen worden.

Oorsprong, waar alles begint

29

Van toeters en blazen Door dr. ir. A. Hirschberg

Wisten jullie dat MDE staat voor .... Door Luuk Hennen

T

oen ik van mijn huisgenoot en trouwe secretaris van het 49e bestuur van Van der Waals hoorde dat er eten klaargemaakt zou worden door de disputen van Van der Waals, leek me dit een mooie gelegenheid om weer eens heerlijk te eten samen met mijn studiegenoten. Toen Suze mij vroeg een stukje te schrijven over de MDE voor de Koerier, zei ik uiteraard dat ik dit met veel plezier zou doen. Twee minuten later realiseerde ik me dat ik eigenlijk helemaal niet wist wat de afkorting MDE betekende, dus toen heb ik de hulp van de trouwe secretaris ingeroepen. Eenmaal wetende waar de afkorting MDE voor staat, was ik blij dat ik een stukje mocht schrijven over deze gezellige avond.

30

Er kan in ieder geval geconcludeerd worden dat iedereen heeft genoten van die avond. In bedoel hier ieder geval de gasten mee. De disputen zelf konden zich immers nog wagen aan de niet geringe de afwas. Ik wil dus ook cHaos, EDDY, DVD, Superstring en Curieus bedanken voor deze voortreffelijke maaltijd!

Daar stond iedereen al met smacht te wachten op de maaltijden, genietend van een biertje. Toen het gezellig druk begon te worden, nam de voorzitter het woord en kondigde alle gerechten aan. Kort maar krachtig meldde hij wat op tafel kwam. Pastasalades, kip advocado, pasta met tonijnsaus, Kip Piri Piri en na enig getwijfel over de uitspraak werd ook de Albondigas aangekondigd. Overigens heb ik geboeid geluisterd naar de smeuïge uitleg over de bereiding van dit laatste gerecht. Iets met brood, Met een biertje van het lekkere eten nagenieten

Koerier 2, jaargang 48

H

et rondslingeren van een elektrisch snoer of een springtouw produceert een fluittoon waarvan de hoogte toeneemt met de snelheid van de draad. De oscillatiefrequentie fs blijkt in goede benadering evenredig te zijn met de snelheid U en omgekeerd evenredig met de draaddiameter D te zijn:

Dit verband is voor het eerst vastgesteld door Strouhal [1] in 1878. Later is de geluidsproductie in verband gebracht met periodieke wervelafschudding als gevolg van de intrinsieke instabiliteit van het zog achter een cilinder. Dit levert de zogenaamde Von Kármán wervel straat [2], zie Figuur 1.

Figuur 1: Van Kármán wervelstraat achter een cilinder

De periodieke wervelafschudding gaat gepaard met een oscillerende kracht van de stroming op de cilinder. Deze kracht staat loodrecht op de hoofdstromingrichting en de as van de cilinder en wordt daarom de liftkracht genoemd. Als gevolg van de wet van Newton, actie = -reactie , is deze kracht geassocieerd met een kracht van het lichaam op de stroming. Men kan aantonen dat een tijdsafhankelijk kracht

op de stroming een geluidsbron is (zie appendix). Verrassend hierbij is dat het geluid wordt geproduceerd terwijl het lichaam niet trilt. Op analoge manier zorgt een instationaire stroming in een fluit voor een oscillerende kracht van de wanden op de stroming zonder dat er noemenswaardige trillingen optreden van die wanden. Dit is de reden waarom het materiaal van een fluit (hout, zilver of goud) maar een secondaire invloed op de geluidskwaliteit heeft. Trillingen van de wand kunnen echter wel degelijk optreden en een spectaculaire invloed hebben. Dit gebeurt bijvoorbeeld bij oscillaties van een lantaarnpaal in de wind. De paal is in eerste orde benadering een massa-veer systeem met een eigenfrequentie fs. Wanneer de Strouhal frequentie f0 deze eigenfrequentie benadert f0, kan er “lock-in” plaatsvinden. De mechanische trilling van de paal zorgt voor een versterking van de coherentie van de wervelafschudding langs de draad. Zonder mechanische trillingen zou de Von Kármán-wervelafschudding slechts over een lengte van ongeveer 6 diameters in de pas lopen. Door het op en neer slingeren van de paal worden wervels gelijktijdig afgeschud over de hele lengte van de paal. Dit zorgt voor een flinke toename van de netto oscillerende liftkracht op de paal en als gevolg hiervan voor een sterkere trillingsamplitude. Deze wordt ook nog versterkt door de mechanische resonantie. Er is sprake van een terugkoppellus. Men

Thema: Geluid

Activiteit

Het duurde even voordat ik naar binnen mocht, maar nadat Farzad me mijn kaartje toch maar gaf (hij had me al bijna een nieuwe laten kopen, terwijl hij zelf mijn kaartje weggestopt had) mocht ik dan toch de ‘Salon’ betreden.

melk, gehakt, geknoei en dergelijke. Dat is ook de reden dat ik snel overgegaan ben op de overheerlijke pastasalades. Hierin was zowel wat betreft de kwantiteit als de kwaliteit veel moeite gestoken, want ik durf met vrij grote zekerheid te zeggen dat dit lekkere gerecht niet op is gegaan die avond. Naast het feit dat van alle gerechten goed gegeten werd, vonden velen het jammer dat de chef-koks van de Piri Piri de kruiden waren vergeten. Dit gerecht had misschien nog wel iets pittiger gemogen! Gelukkig waren niet alle magen gevuld na het hoofdgerecht, er was dus nog genoeg animo voor de Tiramisu, die met veel liefde bereid was door het damesdispuut van Van der Waals.

31

spreekt van een zichzelf in stand houdende trilling. Dit verschijnsel treedt o.a. bij de zogenaamde eolische harp die volgens de legende in verband wordt gebracht met Koning David. Bij de zingende draad is sprake van een goed gedefinieerde frequentie fs welke bepaald wordt door de stroming. Bij de eolische harp wordt de oscillatiefrequentie vooral bepaald door de mechanische eigenfrequentie van de draad f0, welke in eerste orde benadering onafhankelijk is van de stroming, die vooral een energiebron is. Bij veel blaasinstrumenten wordt op analoge manier de oscillatiefrequentie bepaald door een eigen akoestische resonantie van het instrument, welke een rol speelt die analoog is aan die van de mechanische trilling bij de eolische harp.

Thema: Geluid

Het basismuziekinstrument is 30.000 jaar geleden door de oermens ontwikkeld (Figuur 2)[3]. Hij gebruikte voetbotjes van rendieren nadat die door wolven waren belaagd. De wolven beten het rendier steeds precies op dezelfde manier in de voet om ze te verlammen. Het resultaat is een bot met precies een enkel gat. Door dit gat wat uit te hollen werden de eerste fluiten gemaakt.

32

Een vergelijkbaar muziekinstrument wordt bij de Van-der-WaalsBorrel vaak gebruikt: de bierfles. Geluid wordt verkregen door over de opening van de bierfles te blazen. De lucht in het lege deel van de fles zorg voor een veerfunctie (samendrukbaarheid). De lucht in de fleshals zorgt voor de massatraagheid (inertie). Het geheel gedraagt zich als een akoestische massa-veersysteem met eigenfrequentie [4]:

Hierin is de geluidssnelheid in lucht, de oppervlakte van de opening van de hals, de lengte van de hals en het volume van de lucht in de fles. Trillingen van de resonator zorgen voor een oscillerende stroming door de fles hals, loodrecht op de scherende hoofdstroming (Figuur 3). De oscillerende stroming veroorzaakt een periodieke wervelafschudding welke zorgt voor een oscillerende kracht op de flessenhals. De reactie van de flessenhals op deze kracht is de geluidsbron welke de trilling van de resonator onderhoud.

Figuur 3: Wervelafschudding in de hals van een Helmholtz resonator [5].

Figuur 2: Een 30.000 jaar oude fluit naast een bot met wolfbeet [3].

In de literatuur wordt de geluidsproductie uitgelegd als een gevolg van botsingen van de wervels, gegenereerd aan de stroomopwaartse rand van de Koerier 2, jaargang 48

Uitnodiging

tot uitdaging

Zie jij handelen in opties en aandelen als een uitdaging? Dan is dit een uitnodiging om eens na te denken over een baan als Market Maker. Een boeiende baan die een beroep doet op je analytisch denkvermogen, je rekenvaardigheid en je vermogen om snel te reageren in een continu veranderende omgeving. Hoe ga je daarmee om? Dat leer je tijdens de interne opleiding van 4 tot 5 weken. Daarnaast moet je een aantal eigenschappen hebben die niet aan te leren zijn: een competitieve geest, een resultaatgerichte instelling en een heel goed analytisch inzicht. Wij zoeken Market Makers: initiatiefrijke academici met een excellent cijfermatig inzicht – relevante werkervaring is niet vereist.We verwachten een grote zelfwerkzaamheid want je blijft leren gedurende je loopbaan binnen Optiver. Je moet hier zelf veel tijd en

energie in steken maar er staat ook veel tegenover: Optiver biedt je de kans om jezelf te ontplooien binnen een professionele, internationale handelsorganisatie. Heb jij een sterke drive om te winnen en ben je niet bang om verantwoordelijkheid te dragen? Ga naar www.optiver.com voor meer informatie over de vacatures en om te solliciteren. Optiver handelt in derivaten, aandelen en obligaties vanuit het Amsterdamse hoofdkantoor en vanuit de filialen in Chicago en Sydney.

Optiver, Shemara van den Heuvel (Recruiter Trading), De Ruyterkade 112, 1011 AB Amsterdam,T 020 - 5319000

Optiver zoekt Market Makers Acquisitie n.a.v. deze advertentie wordt niet op prijs gesteld.

YOU’D BE SURPRISED ABOUT YOUR FIRST JOB Interesse in een stevig carrièrepad in de techniek? Op zoek naar carrièrekansen op het gebied van communicatie- en security-technologie? Dan zal Thales Nederland je verbaasd doen staan.

ABOUT US

Actief in de sectoren Aerospace, Defense en Security is Thales Nederland met 2.000 medewerkers dé aanbieder van hightechbanen. Productinnovatie en snel inspelen op de nieuwste technologische mogelijkheden zijn onze drijfveren. Spraakmakende voorbeelden daarvan zijn radar-, communicatie- en command & controlsystemen voor marineschepen en communicatie-, beveiligings- en betaalsystemen voor het bedrijfsleven. Thales Nederland is onderdeel van de Thales Group met 70.000 medewerkers in ruim 50 landen en is daarmee een van Europa’s grootste elektronicabedrijven.

YOUR FIRST JOB

ENGINEER About you

Je rondt je studie Wiskunde of Natuurkunde af. Je bent een creatief denker die ook graag interdisciplinair samenwerkt met collega’s in binnen en buitenland. Je wilt je op opgedane kennis benutten en tegelijkertijd de vrijheid hebben diep in leading edge techniek te duiken. Je bent graag betrokken bij de hele productieketen van concept tot ontwerp en van assemblage tot de laatste testen.

flesopening, met de stroomafwaartse rand [6]. Dit beeld is niet alleen vaag omdat men de “botsing” niet goed definieert, maar ook misleidend omdat er ook geluidsproductie optreedt wanneer er geen botsing van de wervels met de wand optreedt. We hebben dit al gezien bij de cilinder (Figuur 1). Hier ontstaat geluid door afschudding. Er treden zeker geen botsingen op. Een tweede voorbeeld hiervan is het menselijk fluiten door het blazen door onze lippen [7]. Zoals geïllustreerd in Figuur 4 vormen we met onze mondholte en de opening tussen onze lippen een Helmholtz-resonator. Door de lipopening te verkleinen wordt de eigenfrequentie verlaagd (formule 2). We blazen door onze lippen. Als gevolg van de koppeling tussen deze luchtstroom en akoestische trillingen, worden bij onze lipopening ringwervels afgeschud. Er is hier ook geen sprake van botsing van deze wervels met een wand. Typisch is verder dat we maar in een zeer beperkt bereik van de blaassnelheid een toon kunnen produceren. De looptijd van de wervels over onze lippen moet binnen redelijke grenzen kloppen met de trillingstijd van de akoestische resonator. Dit verklaart waarom kinderen moeite hebben met fluiten, ze blazen meestal veel te hard.

About your career

Figuur 4: Fluitende mens

Surprised?

Thales komt graag in contact met jou om samen jouw mogelijkheden te bekijken en je carrièrepad uit te stippelen. Ook vind je bij ons uitdagende stage- en afstudeerplaatsen. Mail ons op [email protected] of bel 074 - 248 37 33.

De zogenaamde wervelgeluidtheorie, die een verband legt tussen wervelafschudding en geluidsproductie, heeft vele technische toepassingen. De vastebrandstofmotoren van raketten zoals

smartest jobs www.thales-nederland.nl

22919.1-THAL-Adv 165*240 1

05-11-2007 10:56:49

Figuur 5: Vaste stof brandstof motor van Ariane V met geïntegreerde straalpijp

Thema: Geluid

Wil je je als startende wiskundige of natuurkundige verder ontwikkelen in hightech, dan kun je bij Thales je hart ophalen. Bijvoorbeeld om als Radar Engineer te werken aan een nieuwe rondzoekradar. Het radarsignaal verwerken tot bruikbare informatie in de algoritmeketen binnen het processing cabinet.

die van Ariane V vormen interessante fluiten (gillende keukenmeiden). Elk motor is een cilindrisch reservoir (lengte 25 m, diameter 2 m) waarin gas met een druk van 60 bar en een temperatuur van 3000 K door verbranding wordt geproduceerd. Dit gas stroomt uit via een straalpijp (Laval-tuit). De resulterende straal is supersoon. De stroming binnen het reservoir is echter laag subsoon. Deze stroming blijkt instabiel te zijn, wat leidt tot de vorming van ringwervels welke door de straalpijp afgevoerd worden. Dit koppelt met een akoestische staande golf in de lengte van de motor (f0 = 20 Hz). Er past ongeveer een halve golflengte in de pijp (c = 1 km/s). De resulterende oscillatie in stuwkracht is van de orde van grootte van 3x105 N (5% van de totale stuwkracht). De oscillatie begint ongeveer 1 min na de lancering en duurt 2 min. Astronauten die met de Space Shuttle reizen, ervaren dit als iemand die in hun rug een klopboor drukt. We hebben de koppeling tussen de wervels en de geluidsgolven met behulp van de wervelgeluidtheorie geanalyseerd [8]. Deze koppeling blijkt een gevolg te zijn van de compressibiliteit van de gassen in een holte nabij de ingang van de straalpijp ( Figuur 5). Deze holte ontstaat door de integratie van de straalpijp in het reservoir met een speciale constructie bedoeld om de straalpijpen te kunnen richten om de raket te sturen. Een kleine constructiefout dus.

35

Met een vergelijkbare theorie hebben we ook ontwerpregels ontwikkeld voor gastransportsystemen [9] en een fysisch model voor de geluidsproductie in blokfluiten opgesteld [10]. Dit model wordt in commerciële geluidssynthese instrumenten gebruikt om muziek te genereren [11]. Op dit ogenblik zijn we bezig met een onderzoek naar het gedrag van geribbelde pijpen. Deze worden o.a. gebruik in de offshore productie van

aardgas. Een geribbelde slang is analoog aan een Laser. De holten bij de ribben zijn geluidsbronnen (atomen) welke door een aanwezige akoestisch veld coherent geluid produceren (geïnduceerde emissie). De uitdaging hierbij is niet alleen om na te gaan hoe we dit verschijnsel kunnen onderdrukken, maar ook hoe we het zouden kunnen uitbuiten. Een mogelijke toepassing zou een warmtewisselaar zijn met instelbare warmteoverdracht.

Appendix: Krachten als geluidsbronnen Voor de liefhebbers geef ik hier een afleiding van het verband tussen krachten en geluidsveld. We gaan uit van de massa behoudswet:

36

Hierin zijn de dichtheid , de snelheid , de druk p en de dichtheid van een externe krachtveld werkend op het fluïdum. We linearizeren rondom een uniforme stilstaande referentietoestand, :

We vinden door hogere orde termen in de verstoringen te verwaarlozen , [12]:

[1] Strouhal V., Uber eine Besondere Art der Tonerregung, Ann. Physik Chem. 5 (1978) 215-251. [2] Kundu P.K., Fluid Mechanics, Academic Press, San Diego (1990). [3] Dauvois M., Boutillon X., Fabre B. and Verge M.P., Son et musique au Paléolitique, Pour la Science 253 (1998) 52-58. [4] Dowling A.P. and Ffowcs Williams J.E., Sound and Sources of Sound, Ellis Horwood, Cichester, UK (1983). [5] Dequand, S., J.F.H. Willems, M. Leroux, R. Vullings, M. van Weert, C. Thieulot & A. Hirschberg - Simplified models of flue instruments: Influence of mouth geometry on the sound source. J. Acoust. Soc. Am. 113, (2003) 1724-1735 .

[6] Rockwell D., Oscillations of impinging shear layers, AIAA Journal 21 (1983) 645-664. [7] Hirschberg, A. & C. Schram - A primitive approach to aeroacoustics. Sound-Flow Interactions (Eds Y. Aurégan, A. Maurel, V. Pagneux & J.-F. Pinton), Springer-Verlag, Berlin, pp. 1-30 (2002). [8] Antoine, J., J-M. Buchlin and A. Hirschberg - Effect of nozzle on resonance in large SRM: theoretical modeling. Prop. Power 18, (2002) 304-311. [9] Lier, L. van, S. Dequand, J. Gorter & A. Hirschberg - Aeroacoustics of diffusers: An experimental study of typical industrial diffusers at Reynolds numbers of O(105).J. Acoust. Soc. Am. 109, (2001) 1-8.

Almanakquiz en

Differentiëren van continuïteitsvergelijking (A4) met tijd en aftrekken van de divergentie de impulsvergelijking (A5) levert golfvergelijking op:

de de van een

Hierbij hebben we gebruik gemaakt van de gelineariseerde toestandsvergelijking voor isentrope processen: . Deze golfvergelijking levert een formeel verband tussen een krachtveld op een fluïdum en het akoestisch veld p’ gegenereerd door dit kracht veld. We hebben dit afgeleid onder de beperking van (A3). Een generalisatie van deze vergelijking wordt verkregen door gebruik te maken van de z.g. analogie van Lighthill [7].

Koerier 2, jaargang 48

O

ok een nieuwe almanak afgehaald bij Van der Waals? Ook na flink wat uurtjes leeswerk de zware kost doorgespit? Hopelijk heb je veel plezier gehad bij het lezen van dit boekwerkje. Maar waarschijnlijk staat het nu in je kast stof te verzamelen. Zonde van zo’n mooi boekwerk. Daarom in de komende Koeriers: De Almanakquiz. Verdien een paar extra Borrelbonnen door de antwoorden op de volgende vragen te geven. Bij meerdere goede inzendingen wordt er geloot.

1. Op welke pagina eindigt Jan zijn leven? 2. Op welke pagina hangt Eline er vrolijk bij? 3. Wat is de haarkleur van Paul? 4. Welk dier wordt bijna geplet op pagina 77? 5. Wie zou er in Anno Luce zitten, maar weet het zelf niet eens? 6. Wat doen tuckers als ze bezoekers krijgen? 7. Waarin kan je gek doen?

Quiz

Thema: Geluid

en de impulsvergelijking voor een wrijvingsloze stroming:

Referenties

37

Hoe wij de Klap overleefden

Quotes

Door Taco Vader

Sjors: “Waarom is mijn computer altijd bezig met System Idle Processes?” Erik Saaltink bekijkt een film waarop hij Martin in het water gooit: “Ik ben toch ook een lompe aap, hè?” Mark noemt een map met foto’s van Arjan Klessens ‘Fotos Paul Kl’ Klessens: “Als je me nog 1 keer Paul noemt! Meneer Klessens werkt nog...” Mark: “Ok... Hoe schrijf je Klesters?” Suze, over het boosten van je mannenlijkheid: “Misschien moet ik ook met een paal gaan duwen!”

“Een held? Ik zou mezelf niet direct een held willen noemen. Iedereen zou dit hebben gedaan, in die situatie. Er zit een held in iedereen, denk ik.” - Anoniem Het was een vrijdag als alle anderen. De klas was wat rumoerig, want het weekend stond voor de deur, en meneer Van der Drift besloot om de laatste uurtjes luchtig te vullen. We wonnen helaas niet met galgje (‘de 747’) en gingen maar eens goed zitten voor het schooltv-weekjournaal. En toen kwam het bericht dat onze levens op hun kop zette. Een meteoriet was op weg naar de aarde en zou binnen enkele ogenblikken al het leven erop verwoesten. Er was maar één logische oplossing om te overleven; we moesten ons verdelen over vier groepen op basis van geboortedatum en volgens de vier elementen. Juist… Geleid door obscure aanwijzingen van Neerlands inlichtingendienst, die van de overleving van de vier groepen haar topprioriteit had gemaakt, begon de moeizame tocht naar een veilig heenkomen. Dit bleek uiteindelijk op een Koerier 2, jaargang 48

locatie te liggen waar de anarchie al lang geleden had ingezet: Limburg.

“Binnen korte tijd zie je mensen in hun meest primitieve vorm vervallen. Ik had met iemand een hoeveelheid rauw vlees gevonden; vóór ik het wist, werden we bedreigd en gegijzeld… William Golding all over again!” - Marloes Op de eerste avond in onze Safe Haven, de blokhut in Rochel (plaatselijk gespeld ‘Roggel’), werd ons eindelijk meer informatie verschaft. Het vijfde element, waartoe niemand en tegelijk wij allen behoorden, bleek ‘bier’ te zijn. Die avond en nacht stond dan ook in het teken van een grondig inwijding in dit element, tot wij er geheel doordrongen van waren en zingend ons lot aanvaardden.

“Nee echt, dat was niet het DVD-lied. We zongen DV, van De Vuur… en de melodie was ook totáál anders…! Toch?” -Sjors, voorzitter Chaos Vroeg op de volgende ochtend begonnen we, na een karig rantsoen (gebakken eitje met spek, sap, melk, beetje vla), systematisch de andere elementen te verkennen. Allereerst gingen we met het element aarde in gevecht, door deze te bekogelen met jeu-de-bouleballen. Sommige mensen vonden dit niet afdoende en gingen de aarde zelfs met blote handen en voeten te lijf. “Ja, ik was volledig geconcentreerd, er helemaal klaar voor. Blijkt iemand uit een andere groep een tazer mee te hebben

Activiteit

Van der Waals

Farzad in de Jostiband

38

E

r zijn van die gebeurtenissen, die je nooit meer vergeet. Die je leven veranderen. Waar was jij toen Kennedy vermoord werd (waarschijnlijk niet op deze aarde, maar ach)? Wat deed jij 11 september 2001? En wat ging er door je heen, vrijdag 12 oktober om 12.47 uur?

39

genomen en vliegt die bal recht omhoog! Dan vraag ik je, is dat mijn schuld?” - Taco Toen de ‘aarde’ verslagen was, was het de beurt aan ‘lucht’. Dit verfijnde en toch machtige element staat uiteraard ver boven de andere drie. Helaas was de lucht die middag wat lui, want zij weigerde met al te veel overtuiging de zeilen bol te blazen. De boten waarin wij gezapig met vier mensen en een ervaren zeerot ronddobberden, ik bedoel, vochten voor ons leven in verband met de vloedgolven van de meteoriet (weet je nog?), hebben helaas geen hoge snelheden bereikt. Al met al was het wel zeker eens leuk om gedaan te hebben.

40

“En dan denk je het ergste gehad te hebben, en dan komt Jan langs. En Jan, weet je… tja… Jan is een beetje dik. Dat is natuurlijk wel het laatste wat je nodig hebt in zo’n situatie.” - Anneke Op deze manier was uiteindelijk het weekend afgesloten en vertrokken we weer naar de bewoonde wereld. Ik zou nu kunnen proberen een verhaal over een bindend, zesde element (liefde ofzo), maar dat heeft Jan al geprobeerd. Het was geen succes. Dus: Het weekend was gewoon gaaf, zorg dat je er bij was!

De avond was het domein van ‘vuur’. Vlees, hout, niets was veilig en het ontaarde al snel in een wilde oerzang. Toen ieder gevoel voor tijd en plaats weg begon te raken, bleken we echter nogmaals te moeten laten zien wat we waard waren. Een soort dropping met hindernissen en grensovergang volgde, maar omdat een belangrijke AIVD-aanwijzing (blijf van de weg!) ons niet had bereikt, viel dit alleszins mee. Een korte nachtrust later keerden wij op onze schreden terug, ditmaal om halsbrekende overlevingstoeren geheel vrijwillig uit te voeren. Mensen werden over touwen gegooid, in touwen gehangen, achterovergebeukt met grote stukken hout, bekogeld met grote stukken hout… Het was al gauw duidelijk wie

Van der Waals

Activiteit

“Ok, ik kom er wel bij. Maar ik kan niet zeilen, ik weet maar één ding: Als iemand ‘klapgiek’ roept, moet je bukken!” - Jan

er nog het dichtste bij de holbewoners danwel slingerapen stonden. Als laatste brachten we een bezoek aan het vierde element, water. Het bleek uitstekend geschikt om in te dobberen en te niksen.

Koerier 2, jaargang 48

41

Handel met voorkennis Door Rob Mensink

O

p moment van schrijven is de Sinterwaals Aandelen Markt (SAM) in alle hevigheid losgebarsten. Enkele Sinten zijn erg populair en zij moeten dan ook bijzonder op hun hoede zijn in verband met mogelijke ontvoeringen. De SEXCIE heeft dit jaar namelijk een prijs op het hoofd van Sinterwaals gezet, wat het ontvoeren van de goedheiligman inmiddels tot een traditie maakt. Het speculeren op deze SAM gebeurde normaalgesproken met de hulp van je boerenverstand en een flinke portie geluk. Het tij is echter gekeerd, want 30 Van-der-Waalsleden hebben het voorrecht gehad om aanwezig te zijn bij de lezing van optiehandelaar Optiver. Trader Kjelle Blom, vergezeld door recruiter Stefanie Poelman, heeft ons wegwijs gemaakt in de wereld van de optiehandel. De SAM is dus gewaarschuwd voor deze 30 handelaars met voorkennis.

dalen. Dit heeft te maken met de twee verschillende verschijningsvormen van opties: call-opties en put-opties. Ten tijde van de aanslagen op het WTC betrof het de put-opties en aan de hand daarvan zal ik het begrip optie verder uitleggen.

Dit is de omzet- en winstverdeling (resp. payoff line en profit line) van een koper van een put-optie. Je ziet dan een lagere aandelenkoers een hogere winst betekent.

Nu denk je misschien: Wat is een optie nu precies? Welnu, een optie is het recht om binnen een afgesproken periode een aandeel te kopen of te verkopen tegen een van tevoren bepaalde prijs.

Dit is de omzet- en winstverdeling gezien vanuit de verkoper van een putoptie. De verkoper behaalt winst als de aandelenkoers binnen de afgesproken termijn hoger blijft dan de strike price. De winst is dan gelijk aan het premiebedrag.

Activiteit

Het klinkt heel tegenstrijdig, maar de Optiver-afdeling in Chicago heeft op de bewuste 11 september 2001 evenveel verdiend als normaalgesproken in een heel jaar! Je zou verwachten dat je dan direct bankroet gaat, tenzij je een rijke oliesjeik bent. Maar zo’n catastrofe legt optiehandelaars vreemd genoeg geen windeieren. Je vraagt je natuurlijk af hoe je toch winst kunt behalen als alle koersen

43

Bij het verhandelen van een optie betreft het altijd twee partijen: een koper en een verkoper. De koper van een putoptie heeft het recht om een aandeel binnen een bepaalde periode voor een van tevoren afgesproken bedrag (strike price) te kopen. De verkoper van de call-optie is verplicht om het aandeel te leveren tegen dit afgesproken bedrag. Het voordeel voor de verkoper is dat hij een premiebedrag (option price) ontvangt voor het verkopen van de optie.

Optiver spoort minieme prijsverschillen op in de markt en zorgt dat deze vereffend worden: arbitrage. Dit werkt als volgt. Stel dat er zowel in Londen als in Amsterdam aandelen van een bepaald bedrijf gehandeld worden. Stel dat de koers in Londen 1 eurocent lager is dan in Amsterdam, dan koopt Optiver 100,000 opties in Londen en verkoopt deze in Amsterdam. Dit proces gaat razend snel en in een mum van tijd is zo snel winst geboekt.

Na de WTC-aanslagen waren veel beleggers bang dat hun aandelen in waarde gingen kelderen en daarom kochten ze put-opties om zich tegen dit verlies in te dekken. Deze opties kunnen zij bijvoorbeeld via Optiver kopen. De tegenhanger van de put-optie is de calloptie. De koper heeft het recht om een aandeel binnen een afgesproken termijn te kopen voor een bepaalde strike price. De verkoper heeft de plicht om dit aandeel te leveren en ontvangt aan het begin van de overeenkomst het premiebedrag.

Als je wil werken bij Optiver moet je dus alert zijn en een competitieve instelling hebben. Je sterke analytische vaardigheden die je opbouwt tijdens je studie komen ook goed van pas. Bovendien moet je een rekentoets afleggen, waarvoor maar 10% slaagt. Na één maand interne opleiding kun je dan al echt aan de slag op de optiemarkt. Dus als je na de SAM geen genoeg krijgt van het handelen, denk dan eens na over een carrière bij Optiver.

De rol van Optiver hierin is het zorgen voor vraag en aanbod door wereldwijd in grote hoeveelheden in opties te handelen.

Activiteit 44

Rob M.: ‘Zullen we het anders gewoon weer over seks hebben?’ Erik S: Hebben we nog Koerierquotes nodig? Dan bellen we Anneke toch gewoon op en zetten we haar op speaker.

Koerier 2, jaargang 48

veel gebruikt werd in sciencefictionfilms. De theremin is te horen in de solo van Whole Lotta Love van Led Zeppelin.

1.

Theremin De theremin is een van de eerste elektronische instrumenten. Hij werd in 1919 uitgevonden door de Russische uitvinder Léon Theremin. Het was het eerste instrument dat kon worden bespeeld zonder dat je het hoefde aan te raken. Hij bestaat uit twee metalen antennes. De afstand van de rechterhand van de speler tot de ene antenne bepaalt de frequentie (de toon) en de afstand van de linkerhand tot de andere antenne bepaalt de amplitude (het volume). De theremin is gemakkelijk te bespelen, maar erg moeilijk om te beheersen. Dit komt omdat de theremin alle tonen kan uitzenden, ook die tussen de conventionele noten. De theremin is het meest bekend vanwege haar huiverige, surrealistische, welhaast buitenaardse geluid, omdat het

2.

Mondharp De mondharp is een klein tokkelintrument waarbij de klank wordt gevormd door een dun spateltje aan te tokkelen. Met de ene hand wordt de dunste kant van het instrument tegen de tanden geplaatst en met de andere hand wordt getokkeld; het is echter ook mogelijk om met één hand zowel het frame tegen de tanden te houden als te tokkelen, maar dat is lastiger en er kunnen minder grote snelheden mee worden bereikt. De mondholte wordt als klankkast gebruikt wat voor een zeer eigen klank zorgt. Je kunt de klank veranderen door de vorm van de mond- en keelholte te wijzigen waarmee de formanten veranderen, daarmee de resonanties, en daamee de klankleur. De grondtoon van de mondharp blijft steeds dezelfde.

Thema: Geluid

Quotes

De 10 meest merkwaardige instrumenten Door Thomas Lemmens

45

In het Engels heet het instrument ook wel een Jew’s harp, al weet niemand waarom. Hoogstwaarschijnlijk is hij door Joden geïntroduceerd in Engeland of werd de term Joods eraan toegevoegd bij wijze van marketing. Je kunt het horen als het ‘stuiterende’ geluidje dat de beat aangeeft in het nummer Give It Away van de Red Hot Chili Peppers.

46

Berimbau De berimbau is een Braziliaans muziekinstrument dat veel gebruikt wordt bij de vechtsport capoeira. De berimbau (spreek uit: beerembau) bestaat uit een stok, vaak gemaakt van beribahout, een ijzeren snaar, meestal van een autoband, en een uitgeholde kalebas, kortom: het ultieme instrument voor de armen. Door ritmisch met een stokje tegen de snaar aan te slaan ontstaat een zingend geluid. De muzikant kan de toonhoogte beïnvloeden door een steentje of een munt tegen de snaar aan te houden en daarmee de lengte van het trillende gedeelte te verkleinen. Door de kalebas tegen de buik aan te drukken of hem er vanaf te houden wordt de galm bepaald. 4.

Pyrofoon De pyrofoon is een muziekinstrument waarbij het geluid geproduceerd wordt door explosies of vergelijkbare vormen van snelle

superfluïde vloeistoffen, supervaste stof (een materiaal met superfluïde eigenschappen) en meer van zulk soort materialen. De plasmafoon werd dit jaar geïntroduceerd op de New Interfaces for Musical Expressionconferentie, waar hij samenspeelde met de hydraulofoon. Natuurkundigen…

6.

Zeeorgel Het zeeorgel is een architectonisch object gelegen in Zadar, Kroatië. Het bestaat uit buizen en holtes die liggen onder een trap die aan zee ligt. Doordat de zee ertegenaan golft, ontstaan er tonen. Deze zijn weliswaar willekeurig, maar wel harmonisch. Het hele ontwerp ontving de Europese Prijs voor Stedelijke Publieke Werken. Er zijn cd’s van te verkrijgen, mocht iemand geïnteresseerd zijn. 7.

5.

Hydraulofoon Een hydraulofoon is een orgel dat klanken produceert door water door openingen uit buizen te spuiten. Elke toon heeft zijn eigen fonteintje. Het werkt een beetje als een fluit, behalve dat er geen luchtstroom optreedt, maar een waterstroom. Het water wordt aangedreven door een pomp. De grootste ter wereld staat op de buitenplaats van het Ontario Science Centre. Hij pompt zo’n 450 liter per minuut rond met vier 25pk motoren, wat hem niet alleen vrijwel onbespeelbaar maakt, maar het ook een van de meest milieuonvriendelijke instrumenten ter wereld maakt.

Koerier 2, jaargang 48

Plasmafoon En nu we toch in de sferen van onconventionele instrumenten zijn: hier is de plasmafoon, hoewel plasmafoon eigenlijk een verzamelnaam is voor alle akoestische instrumenten die geluid maken met iets anders dan vaste stof, vloeistof of gas. Tot die groep behoren plasma, quark-gluon plasma, Bose-Einstein condensaten, fermionische condensaten, ontaarde materie (materie die zodanig door de zwaartekracht wordt samengeperst dat de tegendruk van de materiedeeltjes wordt veroorzaakt door het uitsluitingsprincipe van Pauli), vreemde materie (een soort ‘vloeistof ’ van ‘up’, ‘down’ en ‘strange’ quarks),

8.

Glasharmonica De volgende in ons rijtje is de glasharmonica. De glasharmonica is zo bijzonder omdat het als een van de weinige instrumenten gebruikt maakt van wrijving, wat, in tegenstelling tot een schoolbord, ook nog eens een aardig resultaat geeft. Eigenlijk is het niet eens een heel raar instrument: de meeste bezoekers van Zuid- of Oost-Europa zullen vast en zeker wel een keer zo’n vriendelijke zigeuner zijn tegengekomen die op een stel wijnglazen Beethoven aan het spelen is. De grote Benjamin Franklin bracht dit prachtige geluid samen in een ingenieus instrument. Hij monteerde 37 kommen op een ijzeren spoel en verfde de verschillende tonen in verschillende kleuren. Het kon bespeeld worden door de randen van de kommen met natte vingers aan te raken. Bovendien kon je Franklins machine met tien verschillende

Thema: Geluid

Thema: Geluid

3.

ontbranding. Het werd rond 1875 door Georg Friedrich Eugen Kastner. Hij werkt normaal gesproken op propaan. Verbazingwekkend genoeg klinkt de pyrofoon verdacht veel als een panfluit, behalve dat er aan de bovenkant enorme vlammen uitschieten. Het enige vervelende is dat de moderne versies voornamelijk werken op een verbrandingsmotor, die nogal storend op de achtergrond klinkt. Pogingen om het instrument toe te passen in het Brabants Orkest bleken dan ook geen succes. Op http://www.ericsinger. com/pyrophone.mov is de pyrofoon in actie te zien.

47

vingers bespelen. Helaas raakte de glasharmonica na de achttiende eeuw haar populariteit kwijt door slechte publiciteit. In de Allgemeine Musikalische Zeitung verwoordde Friedrich Rochlitz het als volgt: “De harmonica stimuleert de zenuwen enorm, laat de speler in een knagende depressie plonzen en dwingt je vervolgens in een donkere, melancholische bui, wat een uitstekende methode is voor langzame zelfvernietiging. Als je lijdt aan enige angststoornis, dien je hem niet te bespelen; als je nog niet ziek bent, dien je hem niet te bespelen; als je je melancholisch voelt, dien je hem niet te bespelen.”

Voetballende robots Door Geert van den Burg

O

10. Multinekgitaar Iedereen heeft vast wel ooit een dubbele nekgitaar gezien. Samengevat had je ooit de basgitaar en de gitaar en het leven was mooi. Toen kwam er een of andere schrale aap, en die plakte ze aan elkaar. En toen kwam de tsunami, en waar we uiteindelijk op uitkwamen was DIT (zie figuur). Klaarblijkelijk kun je het ook nog bespelen (ik kan me vaag een filmpje op internet herinneren), maar dat maakt niet uit. Waar alle vorige instrumenten nog veelal het werk waren van overenthousiaste natuurkundigen, is deze monstruositeit het resultaat het van talloze generaties incestueuze ontwerpen van een stel afgedroogde jaren 70rocksterren. ‘Nuff said.

48

Quintefoon Een quintefoon is een instrument dat vernoemd is naar het klassieke ‘vijfde’ element van Plato en Aristoteles: het ‘idee’. Het wordt niet aangedreven door de klassieke elementen, maar door informatie. Technisch gesproken vallen ook keyboards eronder, maar de gaafste vorm is natuurlijk het instrument dat wordt aangedreven met je hersenen. Zoals je op het plaatje kunt zien, krijg je een hersenband om. Via hersengolven wordt de muzieksyntesizer direct aangedreven. Natuurlijk is hij nutteloos (net zoals vrijwel ieder instrument hier), maar toch… best gaaf. Koerier 2, jaargang 48

Al sinds de eerste robots er zijn, proberen mensen om aan robots een zekere mate van Artificial Intelligence mee te geven. Het ultieme doel hierin leek om een robot te leren hoe je goed kan schaken. Immers alleen intelligente mensen kunnen goed schaken, dus dan zullen intelligente robots ook wel moeten kunnen schaken. In het begin leek dit een onmogelijke opgave. Veelal leek het doel onhaalbaar om echte grootmeesters te verslaan, totdat in 1997 de schaakgrootmeester Garri Kasparov werd verslagen door Deep Blue II. Maar toch waren robots nog niet de beter van de mensen. Daarom werd er een nieuwe uitdaging gezocht. Deze uitdaging werd om een team humanoids (op de mens lijkende robots) te laten winnen van de wereldkampioen

voetbal. Dit klinkt erg complex, voor robots, en dat is ook zo. Bij voetbal dien je over enkele goed ontwikkelde eigenschappen te beschikken, zoals de balinschatting, lokalisatie je medespelers en begrip van je eigen rol in het veld. Daarnaast moet de robot ook nog eens snel, wendbaar en behendig met de bal zijn. Op het moment zijn er nog geen wedstrijden geweest tussen mensen en robots. Er worden al wel voetbaltoernooien voor robots georganiseerd. Tijdens de presentatie liet de hoogleraar ook enkele filmpjes zien van wat robotvedettes in actie. Hierbij valt het op dat de robotvedetten, net zoals bij het echte voetbal, vaak spontaan op de grond gaan liggen en zich onvoorspelbaar gedragen. Na deze introductie was het aan ons de beurt om robots te programmeren. Er waren twee opties. De eerste was om een robot te programmeren die op een slimme wijze een bepaald traject kon afleggen. Hiervoor diende echt geprogrammeerd te worden en was dus erg interessant. Het traject dat de robot moest afleggen was een uitwendige spiraal. Helaas heb ik niet

Activiteit

Thema: Geluid

9.

p een prachtige woensdagmiddag was er een workshop over robots gepland. Getrokken door een van de mooiere poster in tijden, en omdat het onderwerp mij erg interesseerde, had ik mij ingeschreven voor deze workshop. Met zo’n 20 medegeïnteresseerde werden we ontvangen in een klein muf zaaltje in Cascade. Bij binnenkomst van dit muffe zaaltje zag ik vijf laptops en twee (miniatuur-) voetbalvelden klaarstaan om gebruikt te worden. Op de voetbalvelden stonden al enkele robots te wachten, klaar om door ons geprogrammeerd te worden! Maar voordat de handen uit de mouwen gestoken konden worden hadden we natuurlijk ook nog wat begeleiding nodig. Een hoogleraar, verbonden aan de UvA, vertelde ons wat de bedoeling van deze middag zou zijn. Allereerst ging hij in op het robotvoetbal.

49

een robot mogen aanschouwen die dit ook gedaan heeft. De tweede optie bestond uit het programmeren van de Lego voetbalrobotjes. Een tegen een werd er een wedstrijdje gespeeld tussen twee robots. Om de robots te programmeren hoefde er geen enkele regel getypt te worden, maar moesten prioriteiten gesteld worden aan acties zoals ‘Zoek bal’, ‘Ga naar eigen doel’ en ‘Ga naar bal’. Al snel vormden er zich twee teams en werden twee toprobots tegen elkaar opgesteld. Ons team met de superieure robot ‘Sukkeltje’, nam het op tegen de robot ‘Al Jazeera’ van het team dat onder leiding stond van Farzad. De spanning liep voorafgaand aan de wedstrijd hoog op. De twee teams waren erg zelfverzekerd over het kunnen van hun robot. Echter na de aftrap bleek al snel dat Sukkeltje traag naar de bal liep. Daardoor kon Al Jazeera een onmetelijke

knal geven aan de bal en lag de bal op de helft van Sukkeltje. Hierop liepen alle twee de robots zo snel mogelijk naar de bal. Hierbij werd ook een beperking van de robots duidelijk. Ze wisten niet hoe hij de bal mee moesten nemen en konden er alleen maar tegenaan schoppen. Sukkeltje deed zijn naam eer aan en probeerde keer op keer de bal in eigen goal te trappen. Ondanks dat de goal bijna net zo breed was als het veld, lukte dit gelukkig maar 2 keer. Daar stond tegenover dat Sukkeltje af en toe een geniale ingeving had en de bal langs Al Jazeera naar het goede doel wist te krijgen. Dit kon wellicht ook liggen aan het licht schuin aflopen van het voetbal veld naar het doel van Al Jazeera. De bal vond drie keer het net van Al Jazeera en daardoor heeft Sukkeltje de wedstrijd met 3-2 gewonnen. Een mijlpaal in het robotvoetbal is gezet.

Puzzel Door Reinier van Mourik

D

e puzzel in de vorige editie van de Koerier stond een opgave over vijf piraten die een schat van 100 muntstukken moeten verdelen. De oudste piraat stelt een verdeling voor, waarna gestemd wordt of de verdeling uitgevoerd wordt of de oude piraat gedood, in welk geval de volgende oudste een voorstel doet. De vraag was wat de oudste piraat gaat voorstellen.

Voor vier piraten A, B, C en D van jong naar oud pas je dezelfde logica toe. Alle piraten weten hoe de verdeling gaat worden als D vermoord wordt, namelijk de zojuist beschreven 99-0-1. Dus C zal nergens genoegen mee nemen, B met alles dat hij kan krijgen, en D met 1. Maar twee stemmen zijn genoeg, dus bij 98-01-0 stemmen D en B voor en krijgen hun zin.

Een makkelijke manier om tot de oplossing te komen is om te beginnen bij twee piraten in plaats van vijf. Dan is de oplossing simpel: de oudere van de twee stelt voor zelf 100 munten te houden en 0 te geven aan de jongere. Omdat 50% ook als meerderheid telt zal het voorstel goedgekeurd worden.

Dan blijft nog een stap over in de redenatie. De oudste piraat E weet dat C en A overal genoegen mee nemen anders krijgen ze in de 4-piraten scenario niets, en dat zijn voldoende stemmen, dus stelt hij voor: 98-0-1-0-1.

50

Deze keer kunnen jullie je weer gaan peinzen over een puzzel zonder instructies. Gezocht wordt: een getal. Dank aan Martin voor de inspiratie. 101222101200111222001002001222

Puzzel

Activiteit

Vervolgens kijk je naar drie piraten, A, B en C van jong naar oud. Alle drie piraten weten wat er gebeurt als het voorstel van C er niet door komt: de zojuist beschreven 100-0 verdeling. Dus A neemt genoegen met alles wat hij kan krijgen, en B zal nergens genoegen mee nemen. Dus C hoeft alleen A tevreden te stellen om een 2-1 stemming te krijgen. Hij stelt dus voor: C 99, B 0 en A 1.

Er zijn correcte oplossingen ontvangen van Jort van Jaarsveld, ir. Kos en Arjen Monden. Uit eerlijke loting blijkt dat Arjen Monden vijf Borrelbonnen wint!

Ook bij robotvoetbal is het verschil in interesse merkbaar tussen de seksen

Koerier 2, jaargang 48

51

Agenda & Advertenties

Activiteitenagenda

52

3 december

Recorddag Doe je best om je naam te vereeuwigen in het nieuwe recordboek van Van der Waals.

4 december

Sinterwaals Sinterklaas is het land al uit, maar Sinterwaals blijft nog een dagje. Hij zal de opvallende gebeurteneissen binnen N-Laag van het afgelopen jaar de revue laten passeren in een spetterende show.

6 december

cHaosBorrel Neem afscheid van het oudste dispuut chaOs op deze gezellige Borrel

11 december

N-feest Er komt weer een N-feest aan! Dé gelegenheid om met je medenatuurkundestudenten een feestje te bouwen.

18 december

Symposium ‘Space Exploration’ Van der Waals organiseert weer haar jaarlijkse symposium met als thema de verkenning van het heelal . ‘s Morgens zullen er interessante lezingen worden gehouden en ‘s middags zijn er leuke workshops. Komt allen!

29 december

Kerstdiner In verband met Kerstmis zal Excitatie een gezellig en smakelijk kerstdiner organiseren.

Advertentieindex ASML Optiver Quinity TMC Physics Peutz Vanderlande Thales Wervingsdagen Océ EDDY

11 33 12 19 20 Binnenkant achterkaft 34 Binnenkant voorkaft Buitenkant achterkaft Koerier 2, jaargang 48