Jaarverslag 2012
De Harmonie Barneveld
Inhoud 5
Voorwoord
6
Algemeen
10 Duurzaamheid en maatschappelijk verantwoord ondernemen 11 Personeel en organisatie 12 Resultaten en analyses 14 Werkmaatschappijen 19 Financiële kengetallen 20 Geconsolideerde balans per 31 december 2012 voor resultaatbestemming 22 Geconsolideerde winst- en verliesrekening over 2012 23 Geconsolideerd kasstroomoverzicht 2012 24 Algemene toelichting 28 Projecten 30 Toelichting op de geconsolideerde balans 38 Toelichting op de geconsolideerde winst- en verliesrekening 40 Enkelvoudige balans per 31 december 2012 voor resultaatbestemming 42 Enkelvoudige winst- en verliesrekening over 2012 43 Toelichting op de enkelvoudige balans 49 Toelichting op de enkelvoudige winst- en verliesrekening 50 Overige gegevens 52 Controleverklaring van de onafhankelijke accountant 54 Projecten
Oranjetoren Veenendaal
4
5
Voorwoord De economische crisis in Nederland duurt voort, waardoor de markt in 2012 verder is verslechterd. Zeker de bouwsector wordt hard geraakt. De verkoop van nieuwbouwwoningen kwam vrijwel tot stilstand. Mede daardoor heeft de bouwsector met een verder dalende nieuwbouwproductie te maken. Als gevolg daarvan is er nog steeds overcapaciteit in de markt, waardoor de bouwprijzen (onverantwoord) laag blijven en de marges (te) klein zijn.
Ondanks de krimpende markt heeft
KlokBouw realiseert haar productie
KlokGroep sterk door de crisis heen te
KlokGroep haar omzet in 2012 vergroot
voornamelijk via haar opgebouwde
loodsen en klaar te zijn voor de nieuwe
en haar financiële positie versterkt.
netwerk en is nauwelijks afhankelijk
markt als deze weer aantrekt. Met de
KlokGroep heeft in 2012 tegen de trend
van aanbestedingen. De bouwomzet
opzet van de afdeling KlokGroep
in wél een hogere productie kunnen
bleef vrijwel gelijk aan 2011, echter
Integrale Projecten en de recent
realiseren, mede door afzet aan
de brutomarge daalde aanzienlijk.
opgerichte nieuwe entiteit KlokWonen
(institutionele) beleggers en corporaties.
Uiteindelijk heeft KlokBouw het jaar
zijn wij ervan overtuigd klaar te zijn
Dit betekent niet dat wij geen last
met een klein positief resultaat af
voor de toekomst en de markt goed te
ondervinden van de slechte economische
kunnen sluiten.
kunnen bedienen. Daarnaast onder
omstandigheden. KlokGroep heeft
zoeken wij mogelijkheden om onze
recentelijk haar organisatie middels
Vertrouwen in de toekomst
bedrijfsvoering in het buitenland uit te
reorganisaties, bezuinigingen, maar
We zien blijvende veranderingen in de
breiden om zo minder afhankelijk te
ook investeringen aangepast aan de
markt. Zo is de woningmarkt veel meer
worden van de Nederlandse markt.
gewijzigde marktomstandigheden.
kopersgericht, waarbij wij zelf - in plaats van de makelaar - steeds vaker direct
Door de getroffen maatregelen houdt
De verkoopprijzen van woningen
contact hebben met potentiële kopers.
KlokGroep een onveranderd sterke
daalden en ook de marges stonden
Verder constateren wij dat opdrachtge-
solvabiliteits- en liquiditeitspositie en
bij KlokGroep onder druk. Verdere
vers in toenemende mate volledige
is ze een betrouwbare partner in deze
afwaardering op grondposities waren
vraagstukken, inclusief de bijbehorende
krimpende markt. Wij investeren in
gezien de lagere actuele marktwaarde
verplichtingen en risico’s neerleggen bij
nieuwe, duurzame technieken en
opnieuw noodzakelijk. Positieve
ons. Dit biedt ook kansen voor de
organisatieaanpassingen om ons
resultaten op enkele goede ont
langere termijn. In de loop van 2012
te kunnen onderscheiden in de
wikkelingsprojecten zorgden ervoor dat
heeft KlokGroep middels ‘Operatie
veranderende markt. Wij zien de
het verlies in de ontwikkelingsdivisie
Koers’ haar vizier gericht op de toe-
toekomst dan ook met vertrouwen
relatief beperkt bleef.
komst. Maatregelen zijn getroffen om
tegemoet.
Verpleeghuis Irene Groesbeek
6
7
Algemeen
Nederland zit midden in een economi-
woningproductie ten opzichte van voor
ondernemingen forse reorganisaties
Alleen dan kun je je blijven onderschei-
Door de aangescherpte normering voor
woningen middels het oprichten van
sche crisis. Met name de woningmarkt
de crisis 33% lager! De publicatie van
door. Sinds de start van de crisis zijn
den in de krimpende markt. Indien
de hypotheekverstrekking is de leen
KlokWonen verder geoptimaliseerd.
wordt hard geraakt. Prijzen dalen en het
het EIB laat verder zien dat de prijzen
volgens de rapportage van het EIB meer
mogelijk wordt op voorhand de afzet
capaciteit voor de potentiële koper
Zo kunnen wij nog sneller en flexibeler
aantal transacties is de afgelopen jaren
van koopwoningen al met 16% zijn
dan 50.000 arbeidsplaatsen verloren
van plannen voor een deel zeker gesteld
beperkt. Woningen in een duurder
aan koperswensen tegemoet komen.
drastisch afgenomen. Door gebrek aan
gedaald, met name in 2012 is de
gegaan in de bouwsector. Desondanks
middels contracten met beleggers en/of
prijssegment worden daardoor voor een
Een andere belangrijke trend die wij zien
vertrouwen, de verminderde leencapaci-
daling hard ingezet.
blijft er een (forse) overcapaciteit in de
corporaties. Hierbij moet opgemerkt
steeds kleinere doelgroep bereikbaar.
in de markt is dat opdrachtgevers steeds
markt door de vraaguitval.
worden dat afzet aan corporaties
Hier speelt ook nog de complicerende
meer ontzorgd willen worden en steeds
momenteel steeds lastiger wordt,
factor dat potentiële kopers eerst hun
meer verantwoordelijkheden en risico’s
teit - door aanscherping van de normen en regelgeving van de hypotheek
Een ander belangrijk beeld in de
verstrekkers - alsmede de onzekerheid
publicatie van het EIB is de orderporte-
Door de aanwezigheid van het zeer grote
doordat corporaties als gevolg van
eigen woning willen verkopen, alvorens
bij de aannemer neerleggen.
over de toekomstige fiscale regelgeving
feuilles in de bouw. Waar voor de crisis
aantal spelers in de bouw zijn capaciteits-
onder andere de verhuurdersheffing een
een nieuwe woning te kopen.
Corporaties, zorginstellingen of andere
bouwbedrijven voor ca. 10 maanden
denken en lage winstmarges aan de orde
investeringsstop hebben ingevoerd.
KlokGroep heeft recent middels een
opdrachtgevers leggen de integrale
werk in portefeuille hadden, is dit
van de dag. De nettomarges zijn - ook bij
nieuwe campagne de KlokGroep-
uitwerking van een vraagstelling met
Het Economisch Instituut voor de Bouw
momenteel maar voor ca. 5 maanden.
de best presterende bedrijven - erg smal.
Plannen dienen flexibel te zijn van opzet,
inkoopgarantie onder de aandacht
betrekking tot een bepaalde locatie neer
(EIB) heeft op 31 januari jl. haar verwach-
Met andere woorden: vooruitkijken
De aanhoudende scherpe concurrentie
zodat afhankelijk van de eventuele
gebracht. Wij zien dat hierdoor meer
bij KlokGroep. Het is aan KlokGroep om
transacties van nieuwbouwwoningen
een haalbaar plan uit te werken binnen
plaatsvinden.
de door de opdrachtgever gestelde
is er vraaguitval op de woningmarkt.
tingen voor de bouwproductie 2013 e.v.
wordt steeds moeilijker en de toekomst
is hiervan een belangrijke oorzaak.
verkoopscore, delen van het plan kunnen
gepubliceerd. Belangrijkste conclusies zijn
onvoorspelbaarder.
De crisis heeft deze tendensen versterkt.
worden gerealiseerd, dan wel andere
De smalle marges maken het opvangen
woningtypes kunnen worden ingezet.
van tegenvallers erg moeilijk.
Het is belangrijk dat de indeling van de
Met het BaseHome-concept levert
woningen en eventuele uitbreidingen
dat de bouwproductie in 2012 met 7% is gekrompen en dat ook voor 2013 een
Deze ontwikkelingen hebben ook effect
kaders.
krimp van nog eens 5% wordt verwacht.
op het aantal faillissementen in de
KlokGroep relatief goedkope en ruime
In ‘Operatie Koers’ heeft KlokGroep
Met name de nieuwbouw woningmarkt,
bouwsector. In 2010, 2011 en 2012 is
Het voorafgaande is een korte om
snel kunnen worden aangepast aan de
standaard rijwoningen en tweekappers.
aangegeven te willen investeren in deze
waar KlokGroep voornamelijk actief in is,
het aantal faillissementen fors toegeno-
schrijving van de marktomstandigheden
vraag van potentiële kopers. Kopers wen-
Dit concept wordt steeds verder
ontwikkeling om opdrachtgevers te
is zwaar getroffen. De woningverkopen
men. Ook in de regio waar KlokGroep
waarin KlokGroep momenteel opereert.
sen zo veel mogelijk ruimte en kwaliteit
doorontwikkeld en is al in diverse
kunnen ontzorgen. KlokGroep heeft
lopen nog verder terug. In de publicatie
voornamelijk opereert gingen enkele
Om als bedrijf het hoofd boven water te
voor de laagste prijs. De woningtypes
plannen uitgevoerd. In 2013 hebben
haar krachten gebundeld in de afdeling
van het EIB wordt ook uitvoerig ingegaan
gerenommeerde bouwers failliet.
houden, wordt in onze ogen daadkracht
worden momenteel afgestemd op wat
wij de organisatie van ontwikkeling,
KlokGroep Integrale Projecten (KGIP) die
op de woningproductie. In totaal is de
Daarnaast voeren de grote bouw
en aanpassingsvermogen gevraagd.
financieel haalbaar is voor de koper.
verkoop en bouw van grondgebonden
per 1 januari 2013 wordt aangestuurd
Wilgenhof Eindhoven
8
9
door een nieuw aangetrokken directeur met ruime ervaring in
marktwaarden, waardoor het ontwikkelingsresultaat van de
bouw en ontwikkeling. Ontwerp, ontwikkeling en bouw,
groep negatief wordt beïnvloed. Positief is de omzet en resultaat-
eventueel met financiering en onderhoud wordt door deze
ontwikkeling van Novaform. Door enkele goede ontwikkelings-
afdeling ter hand genomen. Inmiddels zijn enkele grootschalige
trajecten die in 2012 zijn gerealiseerd heeft Novaform een
projecten in voorbereiding bij KGIP, die naar verwachting een
belangrijke positieve bijdrage geleverd aan het groepsresultaat.
belangrijke bijdrage zullen leveren voor de toekomstige bouwproductie.
Ook KlokBouw werd in de loop van 2012 geconfronteerd met een dalende bouwproductie. Door de krimpende markt komen
De projecten van KGIP vragen een lange voorbereidingstijd; de
minder werken op de markt. KlokBouw ‘koopt’ geen bouw
ontwerp-, ontwikkel- en bouwvoorbereidingsfase zijn immers
productie door ver onder kostprijs in te schrijven, iets wat wij
geïntegreerd. Dit betekent dat deze afdeling niet op hele korte
concurrenten wel zien doen. Dit blijft de markt verstoren en
termijn bouwproductie oplevert, maar met name in 2014 en
houdt overcapaciteit in stand. KlokBouw kiest er voor om haar
2015 zal dit leiden tot productie, die naar verwachting in de
bezetting af te stemmen op de gevraagde capaciteit. Daarom
toekomst verder zal worden uitgebreid.
waren wij genoodzaakt om in november 2012 middels een reorganisatie afscheid te nemen van 18 vaste medewerkers
In 2012 was de omzet ca. 12% hoger dan in het voorgaande
binnen KlokGroep.
jaar. Dit werd met name gerealiseerd door afzet aan enkele (institutionele) beleggers en corporaties, alsmede realisatie van
Door enkele overheidsmaatregelen - met name de verhuurders-
enkele grote bouwprojecten voor zorginstellingen. De omzet
heffing - hebben diverse corporaties besloten nieuwbouw
voor KlokBouw stabiliseerde (na de groei in 2011) op ca. € 73,5
projecten uit te stellen, dan wel af te blazen. Dit trof de
miljoen. De omzet voor de ontwikkelaars KlokOntwikkeling,
orderportefeuille van KlokBouw ook direct, waardoor de
Novaform en KlokGIB stegen. De marges staan daarentegen
verwachte bouwproductie voor 2013 afneemt en een tweede
door de marktomstandigheden onder druk. Daarnaast heeft
reorganisatieronde noodzakelijk bleek. Hierdoor is recentelijk
KlokGroep haar strategische voorraad grondposities opnieuw
voor nog eens 23 medewerkers ontslag aangevraagd. In overleg
(met ca. € 4,5 miljoen) afgewaardeerd naar lagere actuele
met de ondernemingsraad en de vakbonden is een sociaal plan vastgesteld. Naast de reorganisatie heeft KlokGroep ook nog eens kritisch gekeken naar haar kostenstructuur. Waar mogelijk zijn
Rosa de Lima - zorgdeel Nijmegen
bezuinigingen doorgevoerd in de (algemene) kosten. Het gaat hier met name over kosten met betrekking tot het wagenpark, ICT en inkoop van adviseurs. Voor 2013 voorzien wij nauwelijks herstel in de markt. Wellicht dat de bodem geraakt zal worden c.q. de dalende trend kan worden omgebogen. Volledig herstel van de markt zal nog wel enkele jaren duren, maar wij zien zoals gezegd wel goede kansen voor KlokGroep. Wij blijven investeren in de kwaliteit van de organisatie en de kwaliteit van onze dienstverlening. Dit zijn voor ons belangrijke dragers voor het succes in de toekomst. Wij voorzien voor 2013 een lagere omzet; rond de € 120 miljoen. Mede door de ingezette koers en de getroffen maatregelen verwachten wij 2013 met een klein positief resultaat af te kunnen sluiten.
10
11
Duurzaamheid en maatschappelijk verantwoord ondernemen
De Engelenhof Herwijnen
Personeel en organisatie
Kapel Dekkerswald Groesbeek
In 2012 heeft KlokGroep haar bijdrage
Het full-service renovatieconcept
bijvoorbeeld nagedacht over de routes
Zoals genoemd dient de organisatie te
woningen realiseren. Optimaliseren en
vaklieden zien toe op de kwaliteit van
geleverd aan het project ‘Meister und
EcoVeren heeft in 2012 de eerste
voor de vrachtwagens die materialen
worden aangepast op ontwikkelingen
uitbreiden van het optiepakket van
de uitvoer en op de aansturing van het
Gesell’. KlokBouw heeft als initiatief
concrete opdrachten opgeleverd.
af- en aanvoeren of wordt er een
in de markt. Dit betekent het clusteren
BaseHome-woningen zullen belangrijke
werk (communicatie), waarbij de
nemer samen met Standvast Wonen,
EcoVeren helpt haar opdrachtgevers
bewuste keuze gemaakt of palen in
van kennis en het blijven investeren in
peilers worden voor toekomstige
uitvoerende werkzaamheden steeds
Portaal woningcorporatie en Stichting
in hun streven naar klimaatneutrale
de grond worden geboord of geheid.
kennis en kwaliteit van medewerkers.
projecten.
meer volledig worden uitbesteed.
Dagloon Nijmegen de handen ineen
gebouwen en wil hen ook totaal ont-
De zorg voor milieu is een speerpunt
Dit zal enerzijds gebeuren door het
geslagen voor een uniek project.
zorgen binnen een vooraf gesteld kader.
bij KlokBouw, dit uit zich onder meer
opleiden van medewerkers volgens
De afgelopen jaren is met het stijgen van
Als belangrijk leerbedrijf in de regio
Gestoeld op de Duitse praktijkgerichte
in het FSC-certificaat, het beleid op het
de persoonlijke ontwikkelplannen,
de omzet ook het personeelsbestand
blijven wij investeren in het opleiden en
scholingsstructuur bieden zij dak- en
Veel van onze bedrijfsactiviteiten hebben
gebied van energieverbruik, inkoop van
anderzijds zullen wij voor specifieke
toegenomen van ca. 186 fte in 2010 tot
instromen van jonge medewerkers in
thuislozen van Stichting Dagloon
te maken met diverse milieuaspecten,
materieel en materialen en de scheiding
kennis gericht gaan zoeken naar
ca. 216 fte in de loop van 2012. Door
de bouw. Ook de instroom van nieuwe
perspectief op werk en wonen. Arbeids-
zoals: bodem, geluid, energieverbruik,
van afvalstromen.
kandidaten, dan wel partijen waar wij
de krimpende markt en het teruglopen
leerlingen blijft KlokGroep bevorderen.
ethos, discipline en verantwoordelijkheid
afval en externe veiligheid. Deze (en
intensief mee gaan samenwerken.
van de omzet voorzien wij door de
andere) milieuaspecten vallen onder het
In april 2012 heeft KlokBouw niveau
Met de opzet van KlokGroep Integrale
genoemde reorganisaties en beëindiging
milieucertificaat ISO 14001. Met dit
Brons behaald bij FIRA. Hiermee maakt
Projecten en het aantrekken van een
van tijdelijke contracten, dat wij eind
Voor haar medewerkers heeft
milieuzorgsysteem kunnen de milieu
KlokBouw duurzaamheidsprestaties
nieuwe directeur, een BIM-manager en
2013 nog ca. 170 fte medewerkers in
KlokGroep in 2012 voor het eerst een
aanleren staan in dit project centraal.
risico’s van de bedrijfsactiviteiten
inzichtelijk voor (toekomstige) opdracht-
een bedrijfsjurist is de kennis al voor
dienst zullen hebben, passend bij een
‘Gezonde KlokWeek’ georganiseerd.
beheerst en waar mogelijk verkleind
gevers. Het FIRA Rating System© is de
een belangrijk deel geclusterd en is het
omzetniveau van ca. € 120 miljoen.
Rondom sportieve activiteiten, die door
worden. KlokBouw gaat hier heel
virtuele marktplaats voor duurzaamheid.
kennisniveau verhoogd om grotere,
KlokGroep besteedt veel werkzaam
de medewerkers zelf werden georgani-
bewust mee om. Denk bijvoorbeeld aan
Dat biedt ons de mogelijkheid onze
complexere projecten integraal op te
heden volledig uit. Wij merken dat
seerd, werd aandacht besteed aan een
kunnen pakken.
steeds meer onderaannemers buiten-
het (lease)wagenpark; er worden alleen
duurzaamheidsstrategie te formuleren
gezonde leefstijl en werkomgeving. Met
nog auto’s toegelaten met een lage
en onze toekomstplannen te presente-
medewerking van enkele sponsoren,
CO2-uitstoot. Maar ook het milieuaspect
ren. FIRA toetst al onze prestaties en
Daarnaast hebben wij in 2013 de kennis
communicatie en kwaliteitsbewaking
waaronder onze verzekeraar, werd ook
‘geluid’ neemt KlokBouw erg serieus.
dat maakt ons tot een betrouwbare
voor ontwikkeling, verkoop en realisatie
worden hierdoor steeds belangrijker
de gezondheid van de medewerkers
Ieder projectteam binnen KlokBouw
en duurzame partner voor onze
van grondgebonden woningen geclus-
op de bouwplaats. Wij investeren met
getest. Deelname en respons op deze
neemt maatregelen om de invloed van
(toekomstige) opdrachtgevers.
terd in een nieuwe entiteit: KlokWonen.
name in onze medewerkers om deze
week waren zeer positief en dit initiatief
het bouwterrein op de omgeving zo
Hierdoor kunnen wij sneller, efficiënter
twee peilers te bewaken op de bouw-
zal zeker een vervolg krijgen.
gering mogelijk te maken. Zo wordt er
en tegen lagere kosten grondgebonden
plaats. Met andere woorden: onze
landse medewerkers inhuren. Goede
La Façade / L’Étage Helmond
12
13
Resultaten en analyses Resultaten Zoals eerder genoemd staan de marges fors onder druk. Dalende verkoopprijzen van woningen, scherpe prijzen in de aanbestedingsmarkt, lagere marges bij verkoop aan (institutionele) beleggers en woning corporaties zorgden voor een lager rendement in 2012.
Resultaten
2012
2011
Grondposities worden minder snel in ontwikkeling genomen. De rente lasten van deze voorraad drukken het resultaat. Tevens zijn in 2012
in mln. €
in mln. €
wederom enkele grondposities afgewaardeerd, voor totaal € 4,5 miljoen. Daarmee hebben wij sinds de crisis uitbrak inmiddels voor zo’n € 21 miljoen aan afwaarderingen doorgevoerd. Vervelend voor de
139,0
123,1
Bruto marge exclusief afwaarderingen
8,1
8,3
resultaatnemingen van de afgelopen jaren, maar absoluut noodzakelijk om
Bruto marge na afwaardering grondposities
3,6
6,5
een financieel gezonde organisatie met toekomstperspectief te blijven.
Bedrijfsresultaat
3,5
5,3
Netto resultaat
1,6
3,2
Omzet
Het nettorendement in 2012 bedroeg ca. 1,1%, dit was in 2011 nog ca. 2,6%. Voor 2013 zijn de resultaatverwachtingen gematigd.
Solvabiliteit (eigen vermogen: totaal vermogen)
43%
40%
De marktomstandigheden blijven onveranderd slecht. Wij verwachten
Liquiditeitsratio (current ratio)
1,94
1,83
het jaar 2013 af te kunnen sluiten met een positief netto rendement tussen de 1,0% en 1,5%.
Omzetontwikkeling
Sterke positie in krimpende markt
De groepsomzet steeg in 2012 met ca. 12,9% tot ca. € 139 miljoen.
De vermogenspositie van KlokGroep is sterk gebleven. De solvabiliteit
De omzet van KlokBouw bleef op het hoge niveau van 2011. De omzet
is toegenomen en bedraagt 43%, bij een balanstotaal van iets meer
van onze Nederlandse ontwikkelingsbedrijven steeg met name door de
dan € 78 miljoen. Ook de liquiditeitsratio’s zijn versterkt en blijven goed.
afzet aan beleggers en corporaties. De Duitse nieuwbouwwoningmarkt
KlokGroep beschikt over voldoende liquiditeiten om tegenvallers te
ontwikkelt zich positief. KlokGIB heeft hierdoor een omzetgroei kunnen
kunnen opvangen en om op korte termijn te kunnen investeren in
realiseren.
nieuwe ontwikkelingen of uitbreiding van de bedrijfsactiviteiten. KlokGroep blijft sterk op liquiditeit sturen, zodat wij niet voor
De omzet voor 2013 is voor een belangrijk deel afhankelijk van de nog
verrassingen komen te staan.
te realiseren verkoopscore op enkele projecten. De omzet van de ontwikkelaars zal naar verwachting iets lager uitkomen dan in 2012.
In de aanbestedings- en selectieprocedures zijn deze ratio’s door de
De omzet van KlokBouw zal naar verwachting €10 - €15 miljoen
huidige marktomstandigheden van groter belang geworden. Door
lager zijn dan in 2012. De groepsomzet zal in 2013 naar verwachting
de sterke solvabiliteit en liquiditeit kan KlokGroep zich onderscheiden
uitkomen rond de € 120 miljoen.
in de huidige markt als financieel sterke en betrouwbare partner.
Kardeel Raamsdonksveer
14
15
Werkmaatschappijen
KlokOntwikkeling realiseert haar omzet
moeten nemen van enkele medewerkers.
Bij Novaform Vastgoedontwikkelaars
Als gevolg van de marktomstandigheden
met name in het woningbouwsegment.
In 2013 wordt een verdere organisatie-
steeg de omzet tot ca. € 33,5 miljoen
en de langere doorlooptijden voordat de
Dit segment is zoals genoemd het
wijziging doorgevoerd om nog sneller en
(+66%). De verwachte groei werd
minimale verkoopscore is bereikt, zal de
zwaarst getroffen door de crisis. Na de
beter te kunnen inspelen op de kopers-
gerealiseerd. Het netto-rendement steeg
omzet voor 2013 naar verwachting dalen
25% omzetdaling in 2011 wist
wensen. KlokGroep staat middels een
door enkele positieve projecten tot
tot ca. € 25 miljoen. De marges staan
KlokOntwikkeling in 2012 een omzet
achtergestelde lening garant voor de
ca. 8,0% (in 2011 was dit ca. 6,9%).
door lagere verkoopprijzen onder druk.
stijging van 14% te realiseren. Echter
continuïteit van KlokOntwikkeling.
In 2012 is Novaform gefaseerd begonnen
Daar tegenover staan wel inkoop
door stagnatie van projecten, doordat
met het plan ‘Hoge Hoek’ in Berkel
voordelen. Per saldo verwachten wij dat
meer tijd nodig is om de minimale
Wij zijn ervan overtuigd dat er door de
Enschot, dat de komende jaren een
Novaform, ondanks een lagere marge,
verkoopscore te bereiken, bleef de omzet
genomen maatregelen een goede
belangrijke omzetbijdrage zal leveren.
opnieuw een positieve bijdrage zal
onder de verwachte € 40 miljoen.
organisatie staat voor de toekomst.
Inmiddels is ook voor de tweede fase een
leveren aan het groepsresultaat.
Rentelasten, aanloopkosten en afschrij-
KlokOntwikkeling zal door het verwerven
groot deel van de afzet gegarandeerd
vingen op in het verleden verworven
en uitontwikkelen van nieuwe locaties
en zal dit project ook voor 2013 een
posities beïnvloeden de resultaten nadelig.
een positieve bijdrage leveren aan het
belangrijke bijdrage leveren in de omzet.
groepsresultaat. Het jaar 2013 zal gezien
Daarnaast is ‘Klaverwei’ in Wijbosch
Daarnaast wordt ook KlokOntwikkeling
de moeilijke marktomstandigheden een
volledig gerealiseerd in 2012.
geconfronteerd met dalende verkoop
overgangsjaar zijn. Een belangrijk deel
Dit plan heeft samen met het project
prijzen. Door beide invloeden heeft
van de te realiseren omzet is nog
op de oude locatie van Auto Keizer in
KlokOntwikkeling het jaar 2012 met
afhankelijk van de minimaal te realiseren
Eindhoven een belangrijke bijdrage in
verlies afgesloten. Door de tegenvallende
verkoopscore. Naar verwachting zal de
omzet en resultaat voor 2012 geleverd.
resultaten en stagnatie van projecten
omzet rond de € 40 miljoen uitkomen
heeft ook KlokOntwikkeling afscheid
met een verwacht resultaat rond nihil.
Residentie De Meerberg Berg en Dal
16
17
KlokBouw realiseerde in 2012 opnieuw
reorganisatie moeten doorvoeren die het
KlokGIB richt zich op kleinschalige
De kopersgerichte marktbenadering
een omzet van ca. € 73 miljoen. Wel zien
resultaat nadelig heeft beïnvloed.
woningbouwprojecten in Duitsland.
werpt zijn vruchten af. De rendementen
we een verschuiving tussen de onder
Huidige projecten bevinden zich met
van KlokGIB zijn goed en er is geen
delen. De marges staan ook hier onder
Voor 2013 voorzien wij een lagere omzet
name in de omgeving van Köln en
onverkochte voorraad. Waar nodig
druk. Niet alleen de overcapaciteit in de
van ca. € 60-65 miljoen. Met name in de
Kaarst. De Duitse markt ontwikkelt zich
worden projecten gefaseerd opgestart
markt drukt de prijzen. KlokBouw werd
burgerlijke en utiliteitsbouw zal de omzet
positief en hier heeft KlokGIB met enkele
en gerealiseerd. De toegepaste markt
in de loop van 2012 ook geconfronteerd
lager zijn. De divisie Verbouw & Onder-
goede locaties van kunnen profiteren.
benadering in Duitsland krijgt steeds
met een teruglopende productie. Minder
houd ontwikkelt zich daarentegen
De omzet is in 2012 gestegen naar ca.
meer navolging bij de projecten die in
werken komen op de markt en daarnaast
positief en zal naar verwachting stijgen
€ 5,5 miljoen en stijgt naar verwachting
Nederland worden opgestart. KlokGIB
hebben diverse corporaties een investe-
van € 13 naar € 15 miljoen omzet.
in 2013 door naar een niveau net onder
heeft in 2012 een positieve bijdrage
ringsstop ingevoerd. Door terugloop van
Wij verwachten voor 2013 een positief
de € 10 miljoen.
geleverd aan het groepsresultaat. Ook
de productie heeft KlokBouw een
resultaat voor belastingen.
voor 2013 zijn de verwachtingen positief.
KlokMilieu is het milieuadviesbedrijf
stabiel en bedraagt ongeveer een half
binnen KlokGroep. De omzet bestaat
miljoen per jaar. Ook in 2012 heeft
voor ongeveer 50% uit adviezen en
KlokMilieu een positieve bijdrage
werkzaamheden ten behoeve van onze
geleverd aan het groepsresultaat.
eigen werkmaatschappijen. De overige
De verwachting is dat omzet en resultaat
50% wordt uit de externe markt
voor 2013 vergelijkbaar zullen zijn met
gehaald. De omzet is de afgelopen jaren
de afgelopen jaren.
De Wilgenhof Eindhoven
18
19
Financieel
Financiële kengetallen Financiële positie
2012
2011
2010
Voor een inzicht in de financiële positie kunnen de balansen van de laatste 3 jaren als volgt worden samengevat (in € 1.000): vlottende activa vlottende passiva
€
€
€
69.166 35.564
70.371 38.544
69.833 28.082
werkkapitaal vastgelegde middelen
33.602 9.079
31.827 11.834
41.751 11.764
op lange termijn gefinancierd
42.681
43.661
53.515
33.560 2.297 6.824
32.868 2.080 8.713
35.272 2.233 16.010
42.681
43.661
53.515
De financiering hiervan vond plaats met: eigen vermogen voorzieningen schulden op lange termijn
Kengetallen
2012
2011
2010
De navolgende ratio’s ten aanzien van solvabiliteit en liquiditeit kunnen aan de balansen worden afgeleid: Solvabiliteitsratio’s 0,79 0,67 eigen vermogen : vreemd vermogen 0,43 0,40 eigen vermogen : totaal vermogen Liquiditeitsratio’s 1,94 1,83 vlottende activa : vlottende passiva 0,55 0,51 vorderingen en liquide middelen : vlottende passiva
Productie De omzet is gebaseerd op basis van de productiewaarde. De afgelopen 3 jaren is als volgt weer te geven (in € 1.000)
2012
139.070
2011
123.123
0,76 0,43
2,49 0,66
2010
109.433
20
21
Geconsolideerde balans per 31 december 2012 voor resultaatbestemming
Activa
31-12-2012
VASTE ACTIVA
§
€
Materiële vaste activa bedrijfsgebouwen en -terreinen andere vaste bedrijfsmiddelen beleggingspanden en -terreinen
1 2 3
318.778 416.756 198.137
€
€
4 5
€
Groepsvermogen groepsvermogen aandeel derden in groepsvermogen
965.359 564.382 225.635 933.671
Financiële vaste activa andere deelnemingen overige vorderingen
Passiva
31-12-2011
7.620.229 524.993
7.980.772 2.097.365
Vorderingen debiteuren belastingen en premies sociale verzekeringen overige vorderingen
Liquide middelen
Voorzieningen voorziening deelnemingen garantievoorzieningen groot onderhoud overige voorzieningen
45.029.981 4.666.362
43.600.844 7.274.390
7
8.060.392
10.562.121
8 9
164.684 8.943.749
0 6.892.022
10
11 12
33.375.298 184.617
€
€
13 14 15 16
17.168.825
17.454.143
2.300.849
2.041.718
78.244.910
82.204.608
17 18
32.868.201
341.514 1.370.488 43.551 541.230
314.078 1.242.009 37.778 486.565 2.080.430
6.204.632 619.600
6.204.657 2.508.333 8.712.990
6.824.232 Kortlopende schulden aflossingsverplichtingen crediteuren schulden aan kredietinstellingen belastingen en premies sociale verzekeringen overige schulden
€
32.595.248 272.953
2.296.783 Langlopende schulden gelieerde vennootschappen overige leningen
6 6
€
10.078.137
VLOTTENDE ACTIVA voorraden onderhanden projecten
§
31-12-2011
33.559.915 1.755.376
8.145.222
31-12-2012
19 20
300.000 11.862.800 12.085.902
300.000 13.269.092 14.381.684
21 22
1.329.108 9.986.170
3.331.340 7.260.871 35.563.980
38.542.987
78.244.910
82.204.608
22
23
Geconsolideerde winst- en verliesrekening over 2012 31-12-2012
§
€
Geconsolideerd kasstroomoverzicht 2012
31-12-2011
€
€
31-12-2012
€
€
netto-omzet 23 139.070.328 123.122.671 kostprijs van de omzet 24 135.382.949 116.532.069 6.590.602 Bruto-omzetresultaat 3.687.379 Algemene beheerskosten personeelskosten 25 15.290.648 14.199.048 huisvestingskosten 846.774 867.743 materieelkosten 651.737 612.368 verkoopkosten 512.109 466.176 algemene kosten 26 1.169.294 1.180.733 afschrijvingskosten 27 -1.122.661 277.120 garantiekosten 705.875 462.371 18.053.776 18.065.559 aan werken toegerekend 17.406.234 16.567.992 1.497.567 647.542 5.093.035 Netto-omzetresultaat 3.039.837 224.501 overige bedrijfslasten en -opbrengsten 28 477.844 5.317.536 Bedrijfsresultaat 3.517.681 resultaat deelnemingen voor belasting -396.764 -201.131 rentebaten 157.001 119.882 rentelasten 838.150 987.470 -1.068.719 Saldo der financiële baten en lasten -1.077.913 4.248.817 Resultaat vóór vennootschapsbelasting 2.439.768 1.057.880 vennootschapsbelasting 753.496 3.190.937 Resultaat ná vennootschapsbelasting 1.686.272 202.840 resultaat deelneming na belasting 9.541 -187.317 resultaat aandeel derden in groepsresultaat -115.763 3.206.460 Netto-resultaat 1.580.050
31-12-2011
€
€
3.517.681 Bedrijfsresultaat
€
5.317.536
Aanpassingen voor: 270.849 - afschrijvingen 216.353 - mutatie voorzieningen (excl. latente belastingen) Veranderingen in werkkapitaal: 2.501.729 - handelsdebiteuren -2.051.727 - overige vorderingen (excl. vpb) 1.178.891 - voorraden 0 - onderhanden projecten -1.406.292 - handelscrediteuren 2.430.008 - overige schulden (excl. vpb)
2.652.609
-1.528.675
Kasstroom uit bedrijfsoperaties
6.657.492
3.913.997
-681.149 ontvangen / betaalde intrest -800.000 ontvangen / betaalde dividend -2.829.220 ontvangen / betaalde winstbelasting
278.039 -152.903 487.202
125.136
-1.013.175 1.016.743 369.804 -271.893 2.786.844 -4.416.998
-867.588 -6.000.000 -1.214.454 -4.310.369
-8.082.042
2.347.123 Kasstroom uit operationele activiteiten
-4.168.045
-387.223 verwerving groepsmaatschappijen 1.932.915 (des)investeringen in financiële vaste activa -88.386 investeringen in materiële vaste activa 639.242 desinvesteringen in materiële vaste activa Kasstroom uit investeringsactiviteiten
2.096.548
-1.888.758 toename / afname langlopende schulden Kasstroom uit financieringsactiviteiten
-1.888.758
-7.297.401
2.554.913
-11.810.283
Netto - kasstroom
2.041.718 beginstand liquide middelen 2.300.849 eindstand liquide middelen Mutatie liquide middelen -14.381.684 beginstand schulden kredietinstellingen -12.085.902 eindstand schulden kredietinstellingen Mutatie schulden kredietinstellingen TOTAAL MUTATIE
1.709 -82.912 -264.553 919 -344.837 -7.297.401
1.129.968 2.041.718 259.131
911.750 -1.659.651 -14.381.684
2.295.782
-12.722.033
2.554.913
-11.810.283
24
25
Algemene toelichting ALGEMEEN Vestigingsplaats KlokGroep BV (voorheen BV Verenigde Bedrijven van de Klok) is gevestigd aan de Hooistraat 32 te Druten. Aard der bedrijfsactiviteiten De vennootschap en haar dochtermaatschappijen oefenen het aannemingsbedrijf uit en treden op als projectontwikkelaar. Daarnaast is er sprake van verhuur van onroerend goed. Consolidatie Geconsolideerd worden die vennootschappen waarover KlokGroep BV de zeggenschap heeft door het bezit van de meerderheid van de aandelen of op andere wijze. Naast de vennootschap zelf worden in de consolidatie de volgende vennootschappen begrepen: - KlokBouw BV te Nijmegen (95,1%) - KlokMaterieel BV te Druten (100%) - KlokOntwikkeling Vastgoedontwikkelaars BV te Druten (95,1%) - Novaform Vastgoedontwikkelaars BV te Best (95,1%) - KlokMilieu BV te Druten (95,1%) - KlokVastgoed BV te Druten (100%) - KlokBeleggingen BV te Druten (100%) - KlokGrondexploitatie BV te Druten (100%) - KlokBouw Eindhoven BV te Eindhoven (100%) -K lokGIB Gesellschaft für Innovatives Bauen mbH te Krefeld Duitsland (100%) -C ombinatie Hegeman, Aan de Stegge, Van de Klok te Amersfoort (331/3%) - Combinatie KlokBouw Aan de Stegge te Nijmegen (50%) - Ontwikkelingsmaatschappij Koolhoven V.O.F. te Druten (54,68%) - V.O.F. Passewaay 60 te Druten (28,12%) - V.O.F. Rosa de Lima te Druten (50%) - KDG Venlo BV te Druten (100%) - KDG Hoogezand BV te Druten (100%) - KDG Assen BV te Druten (100%) - KDG Koolhoven BV te Druten (100%) - KDG Gronden BV te Druten (100%) - KlokGarant BV te Druten (100%) - KlokEnergie BV te Druten (100%) - J&R Wonen BV te Lelystad (100%)
RWZI Soerendonk
Buiten de consolidatie blijft, wegens het ontbreken van overwegende zeggenschap: - V.O.F. Grubbenvorst te Druten (331/3%) - V.O.F. De Lierseweg te Druten (331/3%) - V.O.F. Peelo te Assen (50%) - V.O.F. Trebbe - Van de Klok Projecten te Druten (50%) - Ontwikkelingsmaatschappij Wijchen West V.O.F. te Druten (331/3%) - Martenshof V.O.F. / Molenwaard CV te Hoogezand (25%) - O.B.A.C. CV te Huissen (29%) - SAN CV (11,11%) & SAN BV te Nijmegen (12,5%) - GEM Koolhoven Beheer BV en GEM Koolhoven CV te Tilburg (19,96%) - V.O.F. aannemerscombinatie P.B.H.R. te Eindhoven (25%) - I-Mex Holding BV te Tilburg (50%) - NAM van Son Holding BV te Tilburg (50%) - Passewaay 7 CV te Druten (16,87%) - Passewaay 7 BV te Druten (16,87%) - Klok Development BV te Druten (59,5%) - Strohuls Beheer BV te Bunnik (50%) - V.O.F. Bouw- en ontwikkelingsmij. Zuid te Valkenswaard (331/3%)
JUMBO Eindhoven
GRONDSLAGEN VOOR DE CONSOLIDATIE Algemeen In de geconsolideerde jaarrekening van KlokGroep BV zijn de financiële gegevens verwerkt van de tot de groep behorende maatschappijen. Deelnemingen met een belang kleiner dan 95% die wel in de consolidatie worden meegenomen, zijn proportioneel in de consolidatie verwerkt. Onderlinge verhoudingen en transacties zijn in de geconsolideerde jaarrekening geëlimineerd. Belangen van derden in het vermogen en in het resultaat van groepsmaatschappijen zijn afzonderlijk in de geconsolideerde jaarrekening tot uitdrukking gebracht. De geconsolideerde jaarrekening is opgesteld met toepassing van de hierna te noemen grondslagen voor de waardering en resultaatbepaling van KlokGroep BV. GRONDSLAGEN VOOR DE WAARDERING VAN ACTIVA EN PASSIVA Algemeen Voor zover niet anders is vermeld, zijn de activa en passiva opgenomen tegen nominale waarde. Baten en lasten worden toegerekend aan het jaar waarop ze betrekking hebben. Winsten worden slechts opgenomen voor zover zij op balansdatum zijn gerealiseerd. Verplichtingen en mogelijke verliezen die hun oorsprong vinden vóór het einde van het verslagjaar, worden in acht genomen indien zij voor het opmaken van de jaarrekening bekend zijn geworden. De jaarrekening is opgesteld volgens BW 2 Titel 9. Financiële instrumenten Onder financiële instrumenten worden zowel primaire financiële instrumenten, zoals vorderingen en schulden, als financiële derivaten verstaan. Voor de grondslagen van primaire financiële instrumenten wordt verwezen naar de behandeling per balanspost. De vennootschap past kostprijshedge-accounting toe op basis van individuele documentatie per individuele hedgerelatie. De vennootschap documenteert de wijze waarop de hedgerelaties passen in de doelstellingen van het risicobeheer, de hedgestrategie en de verwachting aangaande de effectiviteit van de hedge. Het effectieve deel van financiële derivaten die zijn toegewezen voor kostprijshedge-accounting, wordt tegen kostprijs gewaardeerd en het ineffectieve deel wordt tegen reële waarde gewaardeerd. De waardeveranderingen van de reële waarde van het ineffectieve deel worden direct in de winsten-verliesrekening verwerkt. Materiële vaste activa De materiële vaste activa worden gewaardeerd tegen aanschaffingswaarde respectievelijk voortbrengingswaarde, verminderd met lineair berekende afschrijvingen gebaseerd op de economische levensduur of tegen taxatiewaarde.
Financiële vaste activa De niet-geconsolideerde deelnemingen waarin invloed van betekenis op het zakelijke en financiële beleid wordt uitgeoefend, worden gewaardeerd op de nettovermogens waarde, maar niet lager dan nihil. Deze nettovermogenswaarde wordt berekend op basis van de grondslagen van KlokGroep BV. Deelnemingen met een negatieve nettovermogenswaarde worden op nihil gewaardeerd. Wanneer de vennootschap geheel of ten dele instaat voor de schulden van de betreffende deelneming, wordt een voorziening gevormd, primair ten laste van de vorderingen op deze deelneming en voor het overige onder de voorzieningen ter grootte van het aandeel in de door de deelneming geleden verliezen, dan wel voor de verwachte betalingen door de vennootschap ten behoeve van deze deelnemingen. Deelnemingen waarin geen invloed van betekenis op het zakelijke en financiële beleid wordt uitgeoefend, worden gewaardeerd op verkrijgingsprijs en indien van toepassing onder aftrek van bijzondere waardeverminderingen. N.B. Van dit laatste is sprake wanneer de realiseerbare waarde lager is dan de boekwaarde. De vorderingen op en leningen aan deelnemingen alsmede de overige vorderingen worden opgenomen tegen nominale waarde onder aftrek van noodzakelijk geachte voorzieningen.
Voorraden Materialen en gereed product Deze worden gewaardeerd tegen inkoopprijs op basis van fifo stelsel of lagere actuele waarde, rekening houdend met incourantheid, bepaald op basis van de ouderdom der goederen. Onderhanden projecten Voorraden gereed product worden gewaardeerd tegen vervaardigingsprijs of lagere netto-opbrengstwaarde. Deze lagere netto-opbrengstwaarde wordt bepaald door individuele beoordeling van de voorraden. De vervaardigingsprijs omvat het directe materiaalverbruik, de directe loon- en machinekosten en de overige kosten die rechtstreeks aan de vervaardiging kunnen worden toegerekend, en een opslag voor indirecte fabricagekosten. De netto-opbrengstwaarde is gebaseerd op een verwachte verkoopprijs onder aftrek van nog te maken kosten voor voltooiing en verkoop. De onderhanden projecten in opdracht van derden worden gewaardeerd tegen de gerealiseerde projectkosten vermeerderd met de toegerekende winst en verminderd met verwerkte verliezen en gedeclareerde termijnen. Indien het resultaat op een onderhanden project niet op betrouwbare wijze kan worden ingeschat wordt geen winst toegerekend.
Woonzorgcentrum Thuvine Duiven
26
27
Algemene toelichting De projectkosten omvatten de direct op het project betrekking hebbende kosten, de kosten die toerekenbaar zijn aan projectactiviteiten in het algemeen en toewijsbaar zijn aan het project en andere kosten die contractueel aan de opdrachtgever kunnen worden toegerekend. In de onderhanden projecten zijn tevens begrepen de uit project ontwikkeling voortkomende projecten indien en voor zover voor eenheden van het project vóór of tijdens de constructie een onvoorwaardelijke verkoopovereenkomst is afgesloten. Projectopbrengsten en projectkosten uit hoofde van de onderhanden projecten worden als opbrengsten en kosten verwerkt in de winst-en-verliesrekening naar rato van de verrichte prestaties op balansdatum. De mate waarin de prestaties zijn verricht is bepaald op basis van de tot de balansdatum gemaakte projectkosten in verhouding tot de geschatte totale projectkosten/inspectie van het uitgevoerde deel van het project/de voltooiing van een fysiek onderscheidbaar projectonderdeel. Indien het totaal van alle onderhanden projecten een debetstand vertoont, wordt het totaalsaldo gepresenteerd onder de vlottende activa. Indien het totaal van alle onderhanden projecten een creditsaldo vertoont, wordt het totaalsaldo gepresenteerd onder kortlopende schulden. Vorderingen De vorderingen worden bij eerste verwerking opgenomen tegen de reële waarde en vervolgens gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs. De reële waarde en geamortiseerde kostprijs zijn gelijk aan de nominale waarde. Noodzakelijk geachte voorzieningen voor het risico van oninbaarheid worden in mindering gebracht. Deze voorzieningen worden bepaald op basis van individuele beoordeling van de vorderingen. Onder de overige vorderingen zijn actieve belastinglatenties opgenomen, indien en voor zover het waarschijnlijk is dat realisatie van de belastingclaim te zijner tijd zal kunnen plaatsvinden. Deze actieve latenties zijn gewaardeerd tegen nominale waarde en hebben overwegend een kortlopend karakter.
Voorzieningen Voor deelnemingen waarbij de nettovermogenswaarde negatief is, wordt een voorziening getroffen voor zover KlokGroep aansprakelijk is. Ten behoeve van mogelijke claims inzake opgeleverde werken is een garantievoorziening opgenomen waaraan jaarlijks een vast percentage van de omzet in dat jaar wordt gedoteerd, waarbij o.b.v. individuele beoordeling de volledigheid wordt vastgesteld. Gehonoreerde claims worden ten laste van de voorziening gebracht. Individuele claims van
(vervolg) € 25.000 of hoger worden separaat voorzien onder de overige voorzieningen. In verband met de reorganisatie van bedrijfsactiviteiten wordt een voorziening gevormd indien voor de groep een feitelijke of juridische verplichting is ontstaan. Voor groot onderhoud van het onroerend goed is een voorziening gevormd op basis van jaarlijkse dotaties uitgaande van de verwachte onderhoudskosten. De kosten van groot onderhoud worden ten laste van de voorziening gebracht. Voorzieningen voor personeelsbeloningen Pensioenverplichtingen De vennootschap heeft diverse pensioenregelingen. De regelingen worden gefinancierd door afdrachten aan pensioenuitvoerders, te weten verzekeringsmaatschappijen en bedrijfstakpensioenfondsen. De pensioenverplichtingen uit de regelingen worden gewaardeerd volgens de ‘verplichting aan de pensioenuitvoerder benadering’. In deze benadering wordt de aan de pensioenuitvoerder te betalen premie als last in de winst-en-verliesrekening verantwoord. Aan de hand van de uitvoeringsovereenkomst wordt beoordeeld of, en zo ja welke verplichtingen naast de betaling van de jaarlijkse aan de pensioenuitvoerder verschuldigde premie op balansdatum bestaan. Deze additionele verplichtingen, waaronder eventuele verplichtingen uit herstelplannen van de pensioenuitvoerder, leiden tot lasten voor de vennootschap en worden in de balans opgenomen in een voorziening. Ultimo 2012 (en 2011) waren er voor de groep geen pensioenvorderingen en geen verplichtingen naast de betaling van de jaarlijkse aan de pensioenuitvoerder verschuldigde premie. Langlopende schulden Opgenomen rentedragende leningen en schulden worden gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs.
GRONDSLAGEN VOOR RESULTAATBEPALING Bruto-omzetresultaat Het bruto-omzetresultaat bestaat uit de opbrengst van de in het boekjaar gerealiseerde en verkochte productie minus de kostprijs daarvan. Daarbij worden resultaten genomen op basis van de gerealiseerde productie, rekening houdend met de nog te realiseren opbrengst en de nog te besteden kosten tot voltooiing van het werk. Verliezen worden genomen zodra deze voorzienbaar zijn. De kostprijs bestaat uit de bestede materialen, kosten van onderaannemers, bestede lonen en overige kosten (inclusief een opslag voor indirecte kosten) en een naar evenredigheid van de stand van het werk berekende winstopslag.
Afschrijvingen De afschrijvingen op de materiële vaste activa worden berekend door middel van vaste percentages van de aanschaffingswaarde respectievelijk bestede kosten op basis van de verwachte economische levensduur. Boekwinsten en -verliezen bij verkoop van materiële vaste activa worden onder afschrijvingen verantwoord. De afschrijvingen op de beleggingspanden zijn verantwoord bij de overige bedrijfsopbrengsten onder de post exploitatieresultaat beleggingspanden. Aandeel in het resultaat van niet-geconsolideerde ondernemingen Als resultaat van deelnemingen waarin invloed van betekenis wordt uitgeoefend op het zakelijke en financiële beleid, wordt opgenomen het aan de vennootschap toekomende aandeel in het resultaat van deze deelnemingen. Dit resultaat wordt bepaald op basis van de bij KlokGroep BV geldende grondslagen voor waardering en resultaatbepaling. Bij deelnemingen waarin geen invloed van betekenis op het zakelijke en financiële beleid wordt uitgeoefend, wordt het dividend als resultaat aangemerkt. Verwerking hiervan vindt plaats onder de financiële baten en lasten. Belastingen De vennootschapsbelasting wordt berekend tegen het geldende tarief over het resultaat van het boekjaar, waarbij rekening wordt gehouden met permanente verschillen tussen de winstberekening volgens de jaarrekening en de fiscale winstberekening, en waarbij actieve belastinglatenties (indien van toepassing) slechts worden gewaardeerd voor zover de realisatie daarvan waarschijnlijk is. GRONDSLAGEN VOOR DE OPSTELLING VAN HET GECONSOLIDEERDE KASSTROOMOVERZICHT Het kasstroomoverzicht wordt opgesteld volgens de indirecte methode. De geldmiddelen in het kasstroomoverzicht bestaan uit de liquide middelen en de schulden aan kredietinstellingen. Betaalde en ontvangen winstbelastingen en interest worden opgenomen onder de kasstroom uit operationele activiteiten. De verkrijgingsprijs van verworven groepsmaatschappijen wordt opgenomen onder de kasstroom uit investeringsactiviteiten.
28
29
Projecten
Maritgen Hendriks Kwartier, Klaaswaal
Koningsjacht, Arnhem
Verpleeghuis Irene, Groesbeek
Koolhoven, Tilburg
De Markt, Bemmel
RWZI, Soerendonk
Zwijzenhof, Tilburg
Oranjetoren, Veenendaal
Wijhof, Tilburg
De Gaarden, Deest
De Hoven, Rosmalen
SSHN Gouverneur, Nijmegen
Passewaay buurt 7, Tiel
Autostalling, Tiel
Zilverparkkade, Lelystad
Mensa, Nijmegen
Herstelhotel, Groesbeek
Canisiuscollege, Nijmegen
30
31
Toelichting op de geconsolideerde balans Materiële vaste activa
2012
Financiële vaste activa
2011
€
€
1) Bedrijfsgebouwen en -terreinen 1.037.903 De boekwaarde is als volgt te specificeren: 965.359 0 boekwaarde per 1 januari 0 0 investeringen -574.816 -72.544 desinvesteringen -71.765 afschrijvingen 965.359 318.778 boekwaarde per 31 december De geaccumuleerde aanschaffingswaarden en afschrijvingen zijn per 31 december als volgt: 2.090.608 aanschaffingswaarden 1.515.794 -1.125.249 afschrijvingen -1.197.016 965.359 boekwaarde per 31 december 318.778 2) Andere vaste bedrijfsmiddelen De boekwaarde is als volgt te specificeren: 504.326 boekwaarde per 1 januari 564.382 264.553 investeringen 88.386 0 desinvesteringen -37.926 -204.497 afschrijvingen -198.086 564.382 boekwaarde per 31 december 416.756 De geaccumuleerde aanschaffingswaarden en afschrijvingen zijn per 31 december als volgt: 2.770.729 aanschaffingswaarden 4.348.329 -2.206.347 afschrijvingen -3.931.573 564.382 boekwaarde per 31 december 416.756 3) Beleggingspanden en -terreinen De boekwaarde is als volgt te specificeren: 226.633 boekwaarde per 1 januari 225.635 0 investeringen 0 0 desinvesteringen -26.500 -998 afschrijvingen -998 225.635 boekwaarde per 31 december 198.137 De geaccumuleerde aanschaffingswaarden en afschrijvingen zijn per 31 december als volgt: 354.362 aanschaffingswaarden 327.862 -128.727 afschrijvingen -129.725 225.635 boekwaarde per 31 december 198.137
De totale economische waarde (gebaseerd op de WOZ-waarde) van de bedrijfs- en beleggingspanden is € 1.695.000. De afschrijvingen worden naar tijdsgelang vanaf het moment van ingebruikname van het actief berekend over de aanschaffings waarden c.q. vervaardigingsprijs en zijn gebaseerd op de volgende percentages: bedrijfsgebouwen en -terreinen 3, 10 en 14%, andere vaste bedrijfsmiddelen 20% en beleggingspanden en -terreinen 3%.
2012
2011
€
€
4) Andere deelnemingen KlokGroep BV of één der dochtermaatschappijen participeert in diverse (aannemers-) combinaties gericht op de realisatie van diverse grote bouwprojecten. De deelnemingen staan gewaardeerd tegen de nettovermogenswaarde. Het verloop van de deelnemingen is als volgt te specificeren: 7.740.040 beginsaldo per 1 januari 7.980.772 -23.132 overheveling deelneming -39.336 168.907 verwerving 5.141 407.740 stortingen / opname kapitaal / dividend -3.709 -193.502 herwaardering 0 -119.281 resultaat deelneming -322.639 7.980.772 eindsaldo per 31 december 7.620.229 Deelnemingen die ultimo boekjaar een negatieve nettovermogenswaarde hebben worden overgeheveld naar de voorzieningen. 5) Overige vorderingen Het verloop van de overige vorderingen kan als volgt worden gespecificeerd: 2.255.185 beginsaldo per 1 januari 2.097.365 -175.000 aflossing -1.680.000 17.180 nieuwe leningen 107.628 2.097.365 eindsaldo per 31 december 524.993 De gehanteerde rentepercentages variëren tussen de 5% en de 5,6%. Een deel van de vorderingen ad. € 282.125 is rentevrij. De vorderingen zijn over het algemeen als langlopend te beschouwen. Verkregen zekerheden zijn hypotheekrecht en verpanding van huurovereenkomsten. Op de vorderingen is een bedrag ad € 192.500 in mindering gebracht i.v.m. mogelijke lagere opbrengstwaarde.
32
33
Toelichting op de geconsolideerde balans Voorraden
(vervolg)
31-12-2012
31-12-2011
€ € 6) Voorraden En onderhanden projecten De specificatie hiervan luidt als volgt: 42.011.245 39.718.140 strategische voorraden 1.589.599 5.311.841 gereed product 7.274.390 4.666.362 onderhanden projecten
50.875.234
49.696.343
Strategische voorraden De afwaardering in verband met de geschatte lagere opbrengstwaarde bedraagt ultimo 2012 € 18.684.017 (ultimo 2011 € 16.674.896). Gereed product Dit betreft de voorraad onverkochte woningen en / of onverkochte commerciële eenheden. Onderhanden projecten 155.037.911 78.697.776 De specificatie van de onderhanden projecten luidt als volgt: -156.005.603 -75.882.688 kostprijs 11.537.738 3.930.016 gefactureerde termijnen -3.295.656 -2.078.742 cumulatief resultaat op het onderhanden werk afwaardering in verband met geschatte lagere opbrengstwaarde 7.274.390 4.666.362 Per ultimo boekjaar is voor een bedrag van € 4.163.111 (2011: € 8.401.045) aan projecten opgenomen waarvan de gedeclareerde termijnen de kosten overschrijden.
Vorderingen 7) Debiteuren Op het nominale debiteurenbedrag is wegens vermoedelijke oninbaarheid een bedrag van € 0 (2011: € 0) in mindering gebracht.
Groepsvermogen
31-12-2012
31-12-2011
€
164.684
€
0 0
9) Overige vorderingen De specificatie luidt als volgt: rekening courant partners samenwerkingsverbanden 4.692.244 4.722.416 rekening courant gelieerde vennootschappen 0 112.410 latente vordering vennootschapsbelasting verrekenbare verliezen 16.013 169.736 nog te factureren inzake onderhanden werken 458.527 432.352 nog te factureren inzake opgeleverde werken 2.876.776 818.168 rekening couranten aandeelhouders 4.267 6.791 vooruitbetaalde bedragen 332.822 262.111 overigen 563.100 368.038 8.943.749
6.892.022
2012
11) Eigen vermogen Voor een toelichting op het aandeel van de rechtspersoon in het groepsvermogen wordt verwezen naar de toelichting op het eigen vermogen in de enkelvoudige jaarrekening.
2011
€
€
12) Aandeel van derden in het groepsvermogen Het verloop gedurende het boekjaar is als volgt: 145.227 272.953 stand per 1 januari -20.072 0 mutatie aandeel derden 187.317 115.763 aandeel derden in resultaat -39.519 -204.099 dividenduitkeringen 184.617 stand per 31 december
Voorzieningen
8) Belastingen en premies sociale verzekeringen Deze post omvat: 164.684 vennootschapsbelasting
Over de rekening courant vorderingen wordt tussen de 3,0% en 6,0% rente berekend (2011: 3,5% en 6,0%).
10) Liquide middelen De saldi op de geblokkeerde rekeningen bedraagt € 167.820 (2011: € 463.626). De overige liquide middelen zijn vrij beschikbaar.
2012
272.953
2011
€ € Algemeen De voorzieningen zijn in overwegende mate als langlopend te beschouwen. 13) Voorziening deelnemingen Deze post bestaat uit deelnemingen waarvan de nettovermogenswaarde per ultimo boekjaar negatief is, het verloop is als volgt: 108.199 314.078 beginsaldo per 1 januari -23.132 -39.336 overheveling deelneming 225.050 0 stortingen / opname kapitaal / dividend 3.961 66.772 resultaat deelneming
341.514 saldo per 31 december
314.078
Deelnemingen met een positieve nettovermogenswaarde ultimo boekjaar worden overgeheveld naar de post andere deelnemingen onder de financiële vaste activa. 14) Garantievoorzieningen Ten behoeve van mogelijke claims inzake opgeleverde werken is een garantievoorziening gevormd. Deze voorzieningen muteerden als volgt: 1.267.027 1.242.009 stand per 1 januari -345.755 -251.853 af: claims 358.142 380.332 bij: dotaties -37.405 0 af: vrijval 1.242.009 1.370.488 stand per 31 december
34
35
Toelichting op de geconsolideerde balans 2012
(vervolg) 2011
2012
2011
€ € 15) Groot onderhoud Dit betreft een voorziening ten bate van groot onderhoud op het in bezit zijnde onroerend goed. Dit om de kosten die hieraan verbonden zijn zo goed mogelijk over de jaren te egaliseren. 32.005 37.778 stand per 1 januari 5.773 5.773 bij: dotatie 0 0 af: vrijval voorziening i.v.m. planning onderhoud 0 0 af: verricht groot onderhoud
€ € 18) Overige leningen Het verloop was als volgt: 2.808.333 2.508.333 stand per 1 januari 0 -1.588.733 aflossingen -300.000 -300.000 aflossingen komend boekjaar verantwoord onder kortlopende schulden
43.551 stand per 31 december
Dit betreft ultimo 2012 een tweetal bancaire leningen. De verstrekte zekerheden zijn: hypotheek voor overige zekerheden wordt verwezen naar schulden kredietinstellingen.
37.778
16) Overige voorzieningen Het verloop van deze rekening is als volgt: 826.102 stand per 1 januari 486.568 -339.537 af: gemaakte kosten / vrijval voorzieningen -105.338 0 bij: dotatie nieuwe claims 160.000 stand per 31 december 541.230
2012
De rentetarieven op de leningen variëren. De leningen op variabele rente zijn gebaseerd op de 3-maands Euribor plus een opslag van 1,25% punt, dan wel 1-maands Euribor plus een opslag van 2,05% punt. De leningen hebben een looptijd korter dan 5 jaar.
Kortlopende schulden 2011
€ € 17) Gelieerde vennootschappen Door enkele gelieerde vennootschappen zijn enkele leningen verstrekt, het verloop was als volgt: 13.202.058 6.204.657 stand per 1 januari -7.002.058 -25 aflossingen 4.657 0 nieuwe leningen
stand per 31 december 6.204.632 Als zekerheid is een hypotheek verstrekt op enkele grondposities. De rentetarieven op de leningen variëren. Deels is de rente gebaseerd op de 3-maands Euribor met een opslag van 3% punt.
2.508.333
486.565
De overige voorzieningen hebben betrekking op vermoedelijke claims van opgeleverde werken en zijn over het algemeen kortlopend van aard.
Langlopende schulden
619.600 stand per 31 december
6.204.657
31-12-2012
31-12-2011
€ € 19) Crediteuren Dit betreft het nominaal verschuldigd bedrag aan crediteuren per balansdatum.
20) Kredietinstellingen Voor de overige door de banken gestelde kredieten gelden de volgende zekerheden: - hypotheek op de grondportefeuille - v erpanding van de overige (bedrijfs)vorderingen die betrekking hebben op rechten uit samenwerkingsverbanden en grondposities c.q. bouwclaims en de aan deze vorderingen verbonden rechten en zekerheden - pari-passu-verklaring met betrekking tot de activa - afgifte van een vermogensverklaring der aandeelhouders van 32,5% - voldoen aan een gestelde InterestCoverageRatio - verpanding van huurpenningen - akte beëindiging huurovereenkomst intercompany huurders KlokGroep BV en haar dochtermaatschappijen met een belang groter dan 95%, zijn ieder hoofdelijk aansprakelijk voor de door de bank verleende kredietfaciliteiten.
De leningen hebben een looptijd korter dan 5 jaar. Voor de overige zekerheden wordt verwezen naar de schulden kredietinstellingen.
21) Belastingen en premies sociale verzekeringen Deze post omvat: 802.747 omzetbelasting 0 vennootschapsbelasting 276.779 loonheffing 249.582 sociale lasten 1.329.108
1.126.166 1.706.941 267.424 230.809 3.331.340
36
37
Toelichting op de geconsolideerde balans 31-12-2012
(vervolg) 31-12-2011
€ € 22) Overige schulden De specificatie luidt als volgt: rekening courant partners samenwerkingsverbanden 855.519 3.570.543 te betalen accountants- en advieskosten 27.042 27.140 te betalen kosten inzake onderhanden werken 1.905.465 680.965 te betalen kosten inzake opgeleverde werken 2.276.482 3.683.076 te betalen lonen en salarissen 430.181 0 te betalen rente 160.591 112.492 te betalen kosten inzake reorganisatie 0 605.000 nog te betalen winstdeling 330.000 180.000 verplichting vakantietoeslag en vakantiedagen 606.474 656.668 vooruit ontvangen bedragen 2.621 121.991 overige schulden 666.496 348.295 7.260.871 9.986.170
Niet uit de balans blijkende verplichtingen Belastingen KlokGroep BV vormt voor de vennootschapsbelasting een fiscale eenheid met haar dochtermaatschappijen met een belang groter dan 95%. Op grond van de standaardvoorwaarden zijn de vennootschap en alle binnen de fiscale eenheid gevoegde maatschappijen ieder hoofdelijk aansprakelijk voor ter zake door de fiscale eenheid verschuldigde belasting. Bankgaranties Per 31 december 2012 was voor een bedrag van € 12.426.532 (2011: € 10.292.579) aan bankgaranties afgegeven. Overige verplichtingen Ten aanzien van de strategische grondposities heeft KlokGroep BV, c.q. één van haar dochterondernemingen een mogelijke nabetalingsverplichting bij bestemmingsplanwijziging. De nabetalingsverplichting kan oplopen tot een maximum bedrag van € 19.113.980 (2011: € 27.464.505). Ten aanzien van de mogelijke afname van een grondpositie loopt een juridische procedure. KlokGroep is van mening dat er geen contract tot stand is gekomen. De grondeigenaren claimen dat er wel overeenstemming is en eisen grondafname. De uitkomst van de procedure is nog ongewis en daarmee de omvang van de mogelijke verplichting. Gezien de onzekere uitkomst zijn eventuele financiële gevolgen niet verwerkt in de balans. De huurverplichting vanuit de huur van bedrijfsgebouwen bedraagt tot einde huurcontract € 2.358.575. De huurverplichting voor het komend jaar bedraagt € 671.280. De leaseverplichting vanuit de lease van bedrijfswagens bedraagt tot einde contract € 2.137.290. De leaseverplichting voor het komend jaar bedraagt € 805.234. KlokGroep BV is hoofdelijk aansprakelijk voor alle schulden van vennootschappen onder firma waarin zij direct of indirect participeert. Financiële instrumenten Voor de toelichting van primaire financiële instrumenten wordt verwezen naar de specifieke postgewijze toelichting. Rente-instrumenten worden toegepast ter verkrijging van een gewenst risicoprofiel in vaste en variabele renteposities. Per 31 december 2012 bezit de vennootschap een renteswap (1 juli 2006 tot 1 juli 2016) met een reële waarde van negatief € 1.123.151.
38
39
Toelichting op de geconsolideerde winst- en verliesrekening 2012
2011
€
2012
€
2011
€
€
23) Netto-omzet De netto-omzet kan als volgt over de segmenten worden verdeeld: 59.823.175 omzet uit projectontwikkeling 84.287.716 62.841.996 omzet uit aanneming 54.286.862 457.500 overige omzet 495.750 123.122.671 139.070.328
28) Overige bedrijfslasten en -opbrengsten Deze post omvat: 0 huuropbrengsten onroerend goed 168.120 kortingen en omzetbonussen 309.724 overige opbrengsten
24) Kostprijs van de omzet De specificatie luidt als volgt: 116.048.772 bestede kosten 127.847.149 730.209 mutatie voorraad strategische grondposities 8.260.357 -246.912 nagekomen resultaat opgeleverde werken voorgaande jaren -724.557 116.532.069 135.382.949
Beloning bestuurders De beloning van de bestuurders bedraagt € 364.500 (2011: € 364.500).
25) Personeelskosten Deze post omvat: lonen en salarissen 10.587.462 pensioenlasten 1.150.064 sociale lasten 1.886.225 overige personeelskosten 1.666.897 15.290.648
10.262.148 1.119.352 1.602.739 1.214.809 14.199.048
26) Algemene kosten Deze post omvat: 438.268 kantoorbenodigdheden en automatiseringskosten 381.603 53.165 accountantskosten 57.317 150.215 advieskosten 126.722 117.971 porti-, telefoon- en bankkosten 137.184 277.257 verzekeringen 237.802 65.804 contributies en abonnementen 74.260 78.053 overige 154.406 1.169.294
1.180.733
27) Afschrijvingskosten Dit betreft: 278.039 afschrijvingen op materiële vaste activa 270.851 -919 af: boekwinst desinvesteringen -1.393.512 -1.122.661
277.120
Honoraria accountantskosten Het totaal van de ten laste van het resultaat van het boekjaar gebrachte honoraria voor werkzaamheden van de externe accountant bedragen € 57.350. De in rekening gebrachte werkzaamheden betreffen alleen werkzaamheden in het kader van de controle van de jaarrekening.
477.844
11.175 103.145 110.181 224.501
fte fte Gemiddeld aantal werknemers Het gemiddeld aantal werknemers is als volgt te splitsen naar aard van de activiteiten: 169,2 176,8 bouw 29,3 28,8 projectontwikkeling 8,3 9,9 overig 206,8 215,5
40
41
Enkelvoudige balans per 31 december 2012 voor resultaatbestemming
Activa VASTE ACTIVA
31-12-2012
§
€
Materiële vaste activa andere vaste bedrijfsmiddelen 1 Financiële vaste activa deelnemingen in groepsmaatschappijen 5.668.343 2 deelnemingen buiten groep 61.348 3 vorderingen op groepsmaatschappijen 46.898.704 4 overige vorderingen 387.910 5 VLOTTENDE ACTIVA
Passiva
31-12-2011
€
€
159.288
€
159.961
5.691.769 61.097 56.629.477 1.962.125 53.016.305
Vorderingen debiteuren 18.703 6 34.080 groepsmaatschappijen 66.133 7 129.018 belastingen en premies sociale verzekeringen 38.395 8 0 overige vorderingen 148.274 9 217.409 271.505 Liquide middelen 3.572
53.450.670
64.344.468
380.507 4.814
64.889.750
31-12-2012
§
€
31-12-2011
€
€
Eigen vermogen geplaatst kapitaal 477.907 10 477.907 agioreserve 142.284 10 142.284 overige reserves 31.175.057 11 28.768.597 resultaat boekjaar 1.580.050 3.206.460 33.375.298 Voorzieningen latente vennootschapsbelasting 12 1.146.882 Langlopende schulden overige leningen 300.000 13 2.175.000 300.000 Kortlopende schulden aflossingsverplichtingen 300.000 300.000 kredietinstellingen 17.001.275 24.543.906 crediteuren 78.763 14 136.504 groepsmaatschappijen 664.875 15 1.263.622 belastingen en premies sociale verzekeringen 229.525 16 1.943.280 overige schulden 354.052 17 480.883 18.628.490 53.450.670
€
32.595.248
1.451.307
2.175.000
28.668.195 64.889.750
42
43
Enkelvoudige winst- en verliesrekening over 2012
Toelichting op de enkelvoudige balans Algemeen
2011
2012
€
€
Resultaat uit deelnemingen ná aftrek van belasting daarover -590.885 Eigen resultaat ná belasting 2.170.935
1.154.291
Resultaat ná belasting 1.580.050
2.052.169
De grondslagen van waardering en resultaatbepaling voor de enkelvoudige en geconsolideerde jaarrekening zijn gelijk. Voor de grondslagen van de waardering van activa en passiva en voor de bepaling van het resultaat wordt verwezen naar de opgenomen algemene toelichting op de geconsolideerde balans en winst-en-verliesrekening.
Materiële vaste activa
2011
2012
3.206.460 €
€
1) Andere vaste bedrijfsmiddelen De boekwaarde is als volgt te specificeren: 185.725 159.961 boekwaarde per 1 januari 54.805 63.386 investeringen 80.569 64.059 afschrijvingen 159.961 159.288 boekwaarde per 31 december De geaccumuleerde aanschaffingswaarden en afschrijvingen zijn per 31 december als volgt: 1.008.068 1.071.454 aanschaffingswaarden 848.107 912.166 afschrijvingen 159.961 159.288 boekwaarde per 31 december De afschrijvingen worden naar tijdsgelang vanaf het moment van ingebruikname van het actief berekend over de aanschaffingswaarden. Afschrijvingspercentage is 20% van de aanschafwaarde.
Financiële vaste activa Deelnemingen in groepsmaatschappijen waarin invloed van betekenis op het zakelijke en financiële beleid wordt uitgeoefend, worden gewaardeerd op de nettovermogenswaarde, doch niet lager dan nihil. Deze nettovermogenswaarde wordt berekend op basis van de grondslagen van KlokGroep BV. Deelnemingen met een negatieve nettovermogenswaarde worden op nihil gewaardeerd. Wanneer de vennootschap geheel of ten dele instaat voor schulden van de desbetreffende deelneming, wordt een voorziening gevormd, primair ten laste van de vorderingen op deze deelneming en voor het overige onder de voorzieningen ter grootte van het resterende aandeel in de door de deelneming geleden verliezen, dan wel voor de verwachte betalingen door de vennootschap ten behoeve van deze deelnemingen.
2011
2012
€
2) Deelnemingen in groepsmaatschappijen De deelnemingen in groepsmaatschappijen worden gewaardeerd op nettovermogenswaarde. Het verloop van de deelnemingen is als volgt: 5.691.769 balans per 1 januari -1.083.372 verkoop deelneming 5.038.009 aandeel resultaat dividenduitkering -3.978.063 5.668.343 balans per 31 december
€
6.031.013 181.989 3.809.834 -4.331.067 5.691.769
44
45
Toelichting op de enkelvoudige balans
(vervolg) 2012
Vorderingen
2011
€
3) Deelnemingen buiten KlokGroep De deelnemingen buiten de KlokGroep worden gewaardeerd op nettovermogenswaarde. Het verloop van de deelneming is als volgt: balans per 1 januari 61.097 aandeel resultaat 251 balans per 31 december 61.348
€
61.238 -141 61.097
4) Vorderingen op groepsmaatschappijen Dit betreft door de vennootschap beschikbaar gestelde gelden aan haar dochterondernemingen in de vorm van leningen u/g. De leningen zijn gesaldeerd met de eventuele negatieve nettovermogenswaarde van de deelneming. Het verloop van de vorderingen is als volgt: 60.165.150 balans per 1 januari 56.629.477 -20.995.042 afgelost / overboeking -23.258.228 -2.755.631 aandeel resultaat, c.q. saldering -5.629.145 20.215.000 verstrekt in boekjaar 19.156.600 56.629.477 balans per 31 december 46.898.704 Ter zekerheid voor de uitstaande vorderingen zijn alle bezittingen en vorderingen van de deelnemingen verpand aan KlokGroep. Het gehanteerde rentepercentage over de uitstaande leningen bedroeg 5,70% op jaarbasis. 5) Overige vorderingen De overige vorderingen bestaan uit leningen u/g, het verloop was als volgt: 1.987.125 balans per 1 januari 1.962.125 -25.000 afgelost -1.680.000 0 verstrekt in boekjaar 105.785 1.962.125 balans per 31 december 387.910 Ter dekking van de vorderingen heeft KlokGroep BV een hypotheekrecht op enkele grondposities. Op de vorderingen is een bedrag ad € 192.500 in mindering gebracht i.v.m. mogelijke lagere opbrengstwaarde.
31-12-2012
31-12-2011
€
€
6) Debiteuren Dit betreft het nominaal bedrag te vorderen van debiteuren. Hieronder is opgenomen een bedrag van € 10.995 (2011: € 33.413) aan vorderingen op groepsmaatschappijen en voor een bedrag van € 7.322 (2011: € 263) aan gelieerde maatschappijen. 7) Groepsmaatschappijen De specificatie luidt als volgt: 222 rekening-courant KlokOntwikkeling Vastgoedontwikkelaars BV 26.886 172 rekening-courant KlokBouw BV 10.286 0 rekening-courant KlokGrondexploitatie BV 15.043 25 rekening-courant KlokVastgoed BV 96 121.954 rekening-courant KlokBeleggingen BV 3.466 6.645 rekening-courant Novaform Vastgoedontwikkelaars BV 9.163 0 rekening-courant KlokMilieu BV 1.193 129.018 66.133 Over de rekening-courantverhoudingen wordt een rente van 5,70% op jaarbasis berekend. 8) Belastingen en premies sociale verzekeringen De post belastingen en premies sociale verzekeringen omvat het volgende: 0 omzetbelasting 38.395 0 38.395 9) Overige vorderingen De specificatie luidt als volgt: 112.410 rekening-courant gelieerde ondernemingen 0 6.791 rekening-courant aandeelhouders 4.267 84.428 vooruitbetaalde bedragen 75.939 0 nog te ontvangen bedragen 54.493 13.780 overige 13.575 148.274
217.409
46
47
Toelichting op de enkelvoudige balans
(vervolg)
Eigen vermogen
Kortlopende schulden
10) Geplaatst kapitaal Per 2 januari 2011 zijn er nieuwe aandelen uitgegeven tegen nominale waarde van € 1,- in serie B totaal 11.437 stuks en in serie D totaal 250.480 stuks. In totaal zijn per ultimo boekjaar de volgende aandelen geplaatst en volgestort: Van de aandelen serie A, nominaal € 1,- zijn er 90.755 aandelen geplaatst en volgestort. Van de aandelen serie B, nominaal € 1,- zijn er 48.500 aandelen geplaatst en volgestort. Van de aandelen serie C, nominaal € 1,- zijn er ultimo boekjaar totaal 88.172 aandelen geplaatst en volgestort. Van de aandelen serie D, nominaal € 1,- zijn er ultimo boekjaar totaal 250.480 aandelen geplaatst en volgestort. In 2006 zijn er van de serie B aandelen 35.246 aandelen bijgeplaatst en volgestort, tevens is een agio gestort van € 142.284 hiervoor is een agioreserve gevormd.
€ 14) Crediteuren € Dit betreft het nominaal bedrag verschuldigd aan crediteuren. Hieronder is opgenomen een bedrag van € 0 (2011: € 27.490) aan schulden aan groepsmaatschappijen. 15) Groepsmaatschappijen De specificatie luidt als volgt: 141.100 vennootschapsbelasting groepsmaatschappijen 550.232 1.122.522 rekening-courant KlokGIB GmbH 114.643
2012
2012
€ 12) Voorziening latente belastingen Het verloop hiervan is als volgt: 1.451.307 stand per 1 januari -304.425 af / bij: vrijval / dotatie 1.146.882 Stand per 31 december Voor het verschil tussen de geconsolideerde waardering van de grondposities en de waardering in de werkmaatschappijen is een voorziening latente vennootschapsbelasting opgenomen tegen nominaal tarief van 25%.
Langlopende schulden
2012
31-12-2011
664.875
2011
11) Overige reserves € € Het verloop hiervan is als volgt: stand per 1 januari 28.768.597 28.928.368 af: dividenduitkering -6.000.000 -800.000 bij: resultaat vorig boekjaar 3.206.460 5.840.229 stand per 31 december 31.175.057 28.768.597
Voorzieningen
31-12-2012
2011
€
1.424.424 26.883 1.451.307
16) Belastingen en premies sociale verzekeringen De post belastingen en premies sociale verzekering omvat het volgende: vennootschapsbelasting 212.477 loonheffing 12.339 omzetbelasting 0 sociale lasten 4.709 229.525 17) Overlopende passiva en overige schulden De specificatie hiervan luidt: vakantiegeld en -dagen, inclusief sociale lasten 29.839 salaris 0 te betalen bankrente 85.137 accountants- en advieskosten 20.500 vooruitontvangen bedragen 88.226 nog te betalen CAR-premie 22.932 nog te betalen bedragen inzake reorganisatie 40.000 nog te betalen winstdeling 10.000 nog door te belasten kosten 34.520 overige 22.898 354.052
2011
€ € 13) overige leningen Het verloop is als volgt: 2.775.000 saldo 1 januari 2.475.000 -300.000 -1.875.000 af: aflossing lening tijdens boekjaar -300.000 -300.000 af: aflossing komend boekjaar (opgenomen onder kortlopende schulden) 2.175.000 saldo 31 december 300.000 Rente is variabel en is gebaseerd op de 1-maands Euribor plus een opslag van 2,05% punt. De lening heeft een looptijd korter dan 5 jaar.
1.263.622
1.922.211 11.827 4.940 4.302 1.943.280
21.346 20.766 162.769 20.500 90.662 50.323 0 85.000 0 29.517 480.883
48
49
Toelichting op de enkelvoudige balans
(vervolg)
Toelichting op de enkelvoudige winst- en verliesrekening
Niet uit de balans blijkende verplichtingen
Resultatenrekening
Bankgaranties Per balansdatum was voor een bedrag van € 13.303 (2011: € 81.370) aan bankgaranties afgegeven. Overige verplichtingen KlokGroep BV heeft zich hoofdelijk garant gesteld voor de nakoming van de verplichtingen jegens derden door een of enkele van haar dochtermaatschappijen tot een maximaal bedrag van € 5.234.514 (2011: € 6.473.218). De huurverplichting vanuit de huur van bedrijfsgebouwen bedraagt tot einde huurcontract € 145.565. De huurverplichting voor het komend jaar bedraagt € 40.352. De leaseverplichting voor het wagenpark bedraagt tot einde leasecontract € 141.229. De leaseverplichting voor het komend jaar bedraagt € 43.852.
Binnen de eigen resultatenrekening van de vennootschap zijn de volgende posten te € onderscheiden waarin resultaten vanuit interactie met groepsmaatschappijen zijn € te onderkennen. Opbrengsten 1.450.950 doorbelaste diensten naar groepsmaatschappijen 1.278.512 5.000 overige opbrengsten 172.625 1.455.950 1.451.137 Rentebaten 4.150.003 rentebaten groepsmaatschappijen 4.071.435 11.264 rentebaten gelieerde maatschappijen 12.125 73.918 overige rentebaten 60.146 4.235.185 4.143.706
2012
Rentelasten rentelasten groepsmaatschappijen 40.997 rentelasten gelieerde maatschappijen 0 overige rentelasten 775.634 816.631
2011
96.334 35.507 960.967 1.092.808
Gemiddeld aantal werknemers Het gemiddeld aantal werknemers van de holding bedroeg over 2012: 8,89 (2011: 7,33).
Graafseweg 247 Nijmegen
50
51
Overige gegevens
Deskundigenonderzoek Hiervoor wordt verwezen naar de hierna opgenomen controleverklaring. Statutaire regeling omtrent de bestemming van het resultaat Met betrekking tot de resultaatverdeling is in artikel 29 van de statuten bepaald dat de bestemming van het resultaat door de Algemene Vergadering van Aandeelhouders wordt vastgesteld. Resultaatbestemming 2011 Het resultaat over het boekjaar 2011 is conform het besluit van de Algemene Vergadering van Aandeelhouders toegevoegd aan de overige reserves. Resultaat boekjaar. Het resultaat over het boekjaar is separaat in de balans opgenomen.
Druten, 31 mei 2013 Was getekend, de directie,
Holding J.H.A.G. van de Klok BV J.H.A.G. van de Klok Holding A.C.M. van de Klok BV A.C.M. van de Klok Holding A.A.H. van de Klok BV A.A.H. van de Klok
52
53
54
55
Projecten
BDO, Nijmegen
Rosa de Lima - dorpdeel, Nijmegen
Engelenhof, Herwijnen
De Meipoort, Helmond
RWZI, Biest-Houtakker
Centrumplan, Dreumel
Tabaksveld, Puiflijk
De Waal Autogroep, Druten
Parc Viverre, Helmond
KlokGroep BV • Hooistraat 32, Druten • Postbus 38, 6650 AA Druten Tel +31 (0)487 588 250 • Fax +31 (0)487 588 275 E-mail
[email protected] • Internet www.klokgroep.nl
