INGRADO. Plenty problemen en toch je diploma halen MAGAZINE. Plusvoorziening Schiedam:

INGRADO MAGAZINE

Mei 2011 | Nr. 13

Plusvoorziening Schiedam:

Plenty problemen en toch je diploma halen En verder: De Ingrado Ledenvergadering Passend onderwijs en bezuinigingen Samen sterk tegen schoolverzuim

Advertentie

Advertentie

VAKOPLEIDING LEERPLICHT/RMC Van Leerplicht naar Recht op Onderwijs • Recht op Onderwijs centraal Vakopleiding Leerplicht/RMC

• Intake via RegieWijzer van DilemmaManager • Persoonlijke uitslag Regiewijzer rode draad bij Professioneel Handelen • Doorstroom met gedeeltelijke vrijstelling voor Post-HBO leergang Trajectbegeleiding en Gedragsbeïnvloeding

Intake

Vakgebieden

+

Keuze modulen

Professioneel handelen

Inzet van Regiewijzer

De vakopleiding Leerplicht/RMC start in Zwolle op maandag, 12 september, in Eindhoven op dinsdag, 13 september en in Utrecht op donderdag, 14 september 2011.

+

Zelfreflectie

Gedragsbeïnvloeding

Post-HBO Leergang Gedragsbeïnvloeding en Trajectbegeleiding

Het uitgebreide cursusaanbod vindt u in onze brochure, op www.ingrado.nl of www.bestuursacademie.nl. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Will van den Ouden, tel. 06 - 542 622 86.

Inhoud

Uitgelicht

4

Kort

Algemene Ledenvergadering Ingrado

5

Van het bestuur

6

Algemene Ledenvergadering Ingrado

9

Ambitie kabinet: 25.000 schoolverlaters in 2016

10 Landelijk Informatie- en steunpunt Specifieke doelgroepen Vind niet zelf het wiel uit

Tijdens de ALV vroeg het bestuur de leden om vertrouwen in de voorgestane koerswijziging. Een koerswijziging waarin het recht op onderwijs centraal zal staan met Leerplicht en RMC als pijlers. Die nieuwe koers vraagt om een nieuwe structuur die onder meer de positie van de rayons sterker maakt. Lees de uitkomsten op pagina 6.

Door de complexe praktijk kunnen leerplichtambtenaren hun bevoegdheid

12 Passend onderwijs en bezuinigingen gaan niet samen

uiteindelijk een zogenoemde bestuurlijke boete opleggen. Leerplicht en

18 Rechten & plichten 19 Toegang tot Suwi en Mens Centraal Voortijdig schoolverlaters nog beter in beeld 20 Filosoof Ronald Hünneman Het etiket is dood. Leve de verschillen!

11

Leerplicht en Inspectie Samen sterk tegen schoolverzuim

11 Leerplicht en Inspectie: Samen sterk tegen schoolverzuim

14 Plusvoorziening Schiedam Plenty problemen en toch je diploma halen

6

om een proces-verbaal tegen scholen op te maken nauwelijks effectueren. Dankzij een wijziging in de Leerplichtwet kan de inspecteur scholen nu Inspectie zullen hun samenwerking intensiveren, zoals te lezen is op pagina 11.

12

Passend onderwijs en bezuinigingen gaan niet samen ‘De uitgangspunten van passend onderwijs deugen. Maar de bezuinigingen waarmee ze gepaard gaan, zijn zeer onverstandig.’ Zo luidt, heel in het kort, de reactie van Kees Kuijs op de recente ontwikkelingen en beleidsvoornemens. Kuijs is deskundige op het gebied van speciaal onderwijs en speciale leerlingenzorg. Hij vindt het onterecht dat de bezuinigingen geheel voor rekening komen van het speciaal onderwijs. Meer op pagina 12.

22 Leerplicht in Caribisch Nederland Ellen de Wit gaat op reis

Plusvoorziening Schiedam Plenty problemen en toch je diploma halen

24 10 vragen aan… Marc Dullaert, Kinderombudsman

Op New Life, een plusvoorziening in Schiedam worden jongeren die niet langer

26 Ziekteverzuim als signaal

van hulpverleners zijn verenigd in het Zorg Doe Team. Lees meer op pagina 14.

Colofon

naar school gaan, er weer bijgetrokken. Dan gaat het niet alleen over onderwijs, maar ook over het socialiseren van de leerlingen. Tien docenten en een keur

Eindredactie: Yolanthe van der Ree Redactieadres: Postbus 5113, 6802 EC Arnhem [email protected]

Ingrado Magazine Mei 2011 | Nr. 13 www.ingrado.nl

Fotografie: Judith Bender, Henk Loof, Jan Oelen, Bart Versteeg, Ton van der Vorst

Teksten: Rob de Blok, Yolanthe van der Ree, Bea Ros

Illustraties: Welmoet de Graaf i.s.m. Iris van Sen (welmoet.nl en weez.nl)

Vormgeving: Bouwmeester van Leeuwen, Rotterdam Druk: JP Offset, Duiven Als u teksten uit deze uitgave wilt overnemen, neem dan contact op met de redactie van Ingrado Magazine. Ingrado Magazine is een uitgave van Ingrado, Vereniging voor Leerplicht en RMC.

Ingrado Magazine | Mei 2011 | Nr. 13

3

14

Kort Deze keer in Kort een compilatie van de enorme hoeveelheid artikelen en berichten in de media op en rond de Dag van de leerplicht op 17 maart. Leerplicht, het recht op onderwijs leeft niet alleen in onderwijsland, maar in heel Nederland! Heeft u een bijdrage voor deze rubriek? Mail deze naar [email protected].

4


Van het bestuur Een nieuwe lente en een nieuw geluid! Niet alleen ligt er weer een nieuw nummer van Ingrado Magazine voor u, het bestuur en de medewerkers zijn druk bezig met een herziening van de website. Het ligt in de bedoeling deze komende zomer te lanceren. Houd dus de mailbox in de gaten voor het ‘geboortekaartje’. Daarnaast wil het bestuur de missie van Ingrado, het beschermen van het recht op onderwijs, ook leidraad laten zijn voor de structuur van de organisatie.

Yvonne Kniese-van Scheindelen

Zo is tijdens de Algemene Ledenvergadering van 19 april jl. gesproken over de versterking van de rayons, over het inrichten van een expertisebureau binnen de vereniging, het instellen van een adviesraad en het verbreden van de vereniging met partijen die ook het beschermen van het recht op onderwijs hoog in het vaandel hebben staan. De leden hebben het bestuur toestemming gegeven deze zaken verder te onderzoeken en tijdens de ledenvergadering van november met een gedegen definitief voorstel te komen. Naast deze ontwikkelingen op het gebied van organisatie en structuur vraagt natuurlijk ook de inhoudelijke actualiteit permanent de aandacht. Die inhoud is weer volop te vinden in dit magazine. Te beginnen met de kolommen naast dit stuk: krantenartikelen en webpagina’s die naar aanleiding van de Dag van de Leerplicht zijn verschenen. Leerplicht, recht op onderwijs, voortijdig schoolverlaten: het leeft in het land! Zo ook in dit nummer van Ingrado Magazine waarin passend onderwijs speciale aandacht krijgt. Hoewel dit zich grotendeels binnen de scholen en in de samenwerkingsverbanden gaat afspelen, krijgen Leerplicht en RMC hier in de praktijk natuurlijk ook mee te maken. In dit kader onder meer een interview met de organisator van Actietafels Thuiszitters, Kees Kuijs, over de effecten van passend onderwijs op het thuiszitten en een goed voorbeeld van een plusschool voor overbelaste jongeren. Rest mij iedereen weer veel leesplezier te wensen met dit magazine.

Yvonne Kniese-van Scheindelen Secretaris Ingrado


5

Algemene Ledenvergadering Ingrado:

Zoeken naar verbinding ‘Haak je aan bij Ingrado?’ Met deze vraag en een stralende lach heet voorzitter Carry Roozemond de leden welkom op de ALV van 19 april jl. Ze deelt grote haken uit, bedoeld om bijvoorbeeld sleutels aan te hangen. Deze voorjaarsledenvergadering van Ingrado heeft verbinden als thema. Dat het maar meteen duidelijk is. Ingrado verbindt de leden en gaat als vereniging verbindingen aan met partners die eveneens staan voor het recht op onderwijs.

6


Tekst: Yolanthe van der Ree | Foto’s: Henk Loof

Het is een spannende dag. Het bestuur ziet een koerswijziging voor zich waarin het recht op onderwijs centraal zal staan met Leerplicht en RMC als pijlers. Die nieuwe koers vraagt om een nieuwe structuur die onder

‘Het belang van de jongere moet altijd voorop staan’

meer de positie van de rayons sterker maakt. Een structuur waarin leden signalen kunnen afgeven en informatie krijgen via de rayons en mee kunnen sturen middels een adviesraad. Dit alles ondersteund door een expertisebureau. Een koers kortom, richting een vereniging die zich laat voeden door de praktijk en daarmee op haar beurt beleid, politiek en onderzoek wil voeden.

Ruggengraat Bestuursleden Ien Blaasse en Henk Loof lichten de verschillende onderdelen van de nieuwe structuur toe. ‘De rayons zullen, meer nog dan nu, de ruggengraat worden van de vereniging. Daar gebeurt het, dat is de praktijk. De rayons leveren munitie voor het werk van Ingrado. Daarnaast willen we een adviesraad inrichten die dicht tegen het bestuur aanzit. Deze raad geeft gevraagd en ongevraagd advies over het (te voeren) beleid van Ingrado. Het expertisebureau dat we voorstellen zal ondersteunende werkzaamheden voor de leden verrichten.’ ‘En welke plek geven we de stakeholders?’, vraagt

te discussiëren over twee vragen: waar zie je kansen en

Roozemond de leden. ‘Ligt het niet voor de hand dat we

wat zijn aandachtspunten bij de uitwerking? Al snel is

voorkomen dat werk dubbel wordt gedaan? Dat we

de grote ruimte een kakofonie van pratende leden. De

bijvoorbeeld Divosa adviseren met onze kennis van en

temperatuur stijgt minimaal enkele graden. Volgens van

ervaring met jongeren? En wat te denken van het

der Endt door alle energie die vrijkomt. Het voorstel de

Jongerenloket dat met alle beschikbare faciliteiten kan

rayons te versterken wordt overal enthousiast ontvangen.

meehelpen het recht op onderwijs te beschermen? Of

Wel geven sommige aan daar wat ondersteuning bij te

de mannen van Gedragswerk die in alle regio’s Actietafels

kunnen gebruiken. Wellicht kan die door het expertise-

organiseren om de patstelling rond thuiszitters te

bureau geleverd worden. De inrichting van een adviesraad

doorbreken? Moeten deze partners in het beschermen

wordt ook in de meeste groepjes positief onthaald, zij het

van het recht op onderwijs een plek krijgen in onze

dat nog niet duidelijk is wie daar in moeten zitten. Zijn dat

vereniging en zo ja, welke?’ Waarmee Roozemond en de

alleen deskundige Ingradoleden of rekruteert Ingrado ook experts uit partnerorganisaties?

‘De rayons zullen, meer nog dan nu, de ruggengraat worden van de vereniging.’

Knelpunten ziet men ook. Zo is daar de eeuwige wrijving tussen wat moet volgens de wet en wat kan in de praktijk. Als voorbeeld wordt het tekort aan leerbedrijven voor bbl-leerlingen genoemd. Hoe kan Ingrado dat oppakken? Of het gevaar van privacyschending als gegevens tussen partners uitgewisseld gaan worden.

overige bestuursleden maar willen aangeven dat er de

‘Het belang van de jongere moet altijd voorop staan’,

komende tijd voldoende stof tot nadenken is. Op de

wordt in dit groepje benadrukt. In een ander gezelschap

ALV vragen zij de leden input te leveren voor de nieuwe

wordt de nog op te richten adviesraad alvast van advies

structuur en mee te denken over de puzzel die gemaakt

voorzien: zorg dat je open en helder communiceert; geef

moet worden.

een onderbouwing voor elk advies. En het aanstaande expertisebureau zou ook moeten functioneren als een

Kansen en aandachtspunten

helpdesk: toegankelijk en supersnel. Tot slot krijgt het

Daartoe roept Frank van der Endt, organisatieadviseur bij

bestuur het advies de structuur niet te ingewikkeld te

Cordes en adviseur van Ingrado, de leden op in groepjes

maken door te veel lagen te creëren.


7

Hoofdprijs In de plenaire afsluiting van het ochtendgedeelte vraagt Roozemond de leden toestemming om de voorgestelde koerswijziging verder uit te werken. Op de ALV in november zal er dan een concreet voorstel op de agenda staan. Met ruime meerderheid stemmen de aanwezige leden voor voortzetting van de ingeslagen weg. Een hoofdprijsgevoel krijgt Roozemond hiervan en ze noemt dit een mijlpaal voor de vereniging. Ze belooft de aanwezigen alle input van de ochtend te gebruiken om de voorstellen te verfijnen en verder in te vullen. ‘Ingrado zal vlak voor haar 30ste verjaardag een vereniging zijn die staat voor het recht

Dorien Wijers

op onderwijs!’ Roozemond bedankt de leden voor het vertrouwen en sluit hiermee het ochtendprogramma af.

Bijgepraat Ook Dorien Wijers, die leerplichtambtenaar is in Doetinchem en dezelfde workshop volgde, vindt een dergelijk convenant een interessante gedachte. De andere workshop waaraan zij deelnam was een heel praktische: de BOA-opleiding. Als leerplichtambtenaar moet zij elke vijf jaar opnieuw de cursus volgen. In de workshop is zij ‘bijgepraat’ en ontdekte ze dat de vernieuwde opleiding veel meer is toegesneden op haar beroepspraktijk. ‘Erg prettig’, noemt ze dat. ‘De inhoud is nu echt gerelateerd aan ons werkveld en daarmee wordt de opleiding interessanter.’ Hester Bergmans, leerplichtambtenaar in Eindhoven, nam deel aan de workshop Het speelveld van het onderwijs van Gedragswerk en het NJi. ‘Ik neem vooral

Workshops

mee dat we binnen onze eigen werksfeer moeten

Je snapt eigenlijk niet dat er nog leden zijn die niet naar de

proberen zoveel mogelijk invloed uit te oefenen. Als

ALV komen als je de keur van workshops ziet dat in de

leerplichtambtenaar heb je geen ‘doorzettingsmacht’ als

middag op het programma staat. Deskundigheidsbevor-

het gaat om de plaatsing van jongeren. Je kunt geen

dering; gratis en voor niets. Van technische onderwerpen

knopen doorhakken en plaatsing afdwingen, maar je kunt

als Artikel 5a, b en c tot Het speelveld van het onderwijs

wel de regie nemen en partijen bij elkaar brengen. De

over de recente ontwikkelingen rond passend onderwijs.

boodschap van de workshop was dan ook: pak die regie!

Elf workshops in totaal.

Ik krijg daar wel energie van.’

Harry Bruijsten, RMC-coördinator in Venray volgde de workshop over Bewust Aanwezig op School (BAS) van Bureau VSV Parkstad Limburg. Dankzij de intensieve fysieke inzet van Leerplicht en RMC op de vo-scholen en het ROC zijn zowel schoolverzuim als voortijdig schoolverlaten drastisch afgenomen. Alhoewel in de regio Venray waar Bruijsten werkzaam is, gewerkt wordt volgens een vergelijkbare aanpak, waren er wel eyeopeners. ‘Het convenant dat met scholen wordt afgesloten vind ik wel een goed idee. Daarin staat onder meer dat als BAS 134 uur investeert in de aanpak, de school eenzelfde aantal uren moet investeren. Zo voorkom je dat je als gemeente verantwoordelijk wordt gemaakt voor een probleem dat ook de verantwoordelijkheid is van de school. Ik vind dit wel iets om over na te denken.’

8


Hester Bergmans

Ambitie kabinet: 25.000 schoolverlaters in 2016

Directeur VSV: ‘Het moet niet alleen, het kan ook’ Het aantal voortijdig schoolverlaters daalt gestaag. In het schooljaar 2009-2010 ligt Nederland op koers om de 35.000 in 2012 te halen. Het huidige kabinet doet er nog een schepje bovenop: 25.000 vsv’ers in 2016. Volgens Fred Voncken, directeur Projectdirectie Voortijdig Schoolverlaten van het Ministerie van OCW, is dat om twee redenen haalbaar: er komt geld bij en het kán gewoon. De 80 miljoen die jaarlijks voor de aanpak van schooluitval beschikbaar was, wordt structureel en daarnaast is er - ook structureel - jaarlijks 30 miljoen voor de plusvoorzieningen. Tekst: Rob de Blok | Illustratie: Welmoet de Graaf

Er zijn grofweg drie oorzaken aan te wijzen voor schooluitval: een school die de zaken niet op orde heeft,

Voncken lof en waardering, maar ook daar valt winst te behalen. ‘Het belang van regionale samenwerking staat

problemen waar hulpverleners bij moeten helpen en

buiten kijf: waar Leerplicht en RMC regionaal zijn opgezet,

verzuim dat aangepakt moet worden. ‘Inmiddels weet

is het effect groter. Als gemeenten allemaal hun allein-

iedereen dat er geen silver bullet is, het is de combinatie’,

gang maken, gaat het fout. Ik noem nu geen namen,

zegt Voncken. ‘Dat de uitgaven voor voortijdige school-

maar in een aantal regio’s is de boel niet op orde.’

uitval intact blijven en zelfs structureel worden uitgebreid, houdt ook in dat het beter moet gaan. Dat betekent dat onderwijsinstellingen moeten zorgen voor kwalitatief goed onderwijs dat goed georganiseerd is, met lesroosters die kloppen.’

Verzuimbeleid

‘Waar Leerplicht en RMC regionaal zijn opgezet, is het effect groter’

Voncken wil de zwarte piet niet neerleggen bij de ROC’s, want er zijn mbo-instellingen die het uitstekend doen.

Scherp oog

Maar, geeft hij toe, de sector als geheel is problematisch.

Verder signaleert de VSV-directeur dat er grote behoefte

‘Sinds augustus 2009 zijn alle scholen bij wet verplicht

is aan generalisten in de dynamiek op en rond de scholen.

verzuim via het digitaal verzuimloket te melden. Dit werd

‘Het netwerk van professionals rondom de schoolverlaters

al een jaar eerder aangekondigd, maar bij de helft van

bestaat uit een bonte mengeling van specialisten. Daar

de ROC’s is de verzuimregistratie nog altijd niet op orde.

zijn mensen bij nodig, namelijk die van Leerplicht en RMC,

Wij houden niet van repressie, maar op een gegeven

die met een scherp oog voor veiligheid en zorg het

moment is de maat wel vol.’

overzicht behouden. Onlangs hoorde ik dat in Rotterdam

Hij vindt het dan ook zeer terecht dat scholen

van 20 tot 25 procent van de schoolverlaters de reden

binnenkort door de Inspectie aangesproken gaan worden

van uitval onbekend is. Dat vind ik veel. Als je niet weet

op hun verzuimbeleid. Het toezichtkader van de Inspectie

waarom iemand niet naar school gaat, kun je niets doen.’

in het mbo wordt uitgebreid: zij zullen rendement en

Dat het soms lopen op eieren is om al die deskundigen

schooluitval jaarlijks beoordelen en relateren aan de

effectief aan het werk te krijgen, gelooft Voncken wel.

kwaliteit van het onderwijs en aan de kwaliteit van de

‘Maar een mens, in het bijzonder een jongere die de weg

organisatie (zie het artikel elders in dit nummer, red.).

kwijt is, is toch ook ingewikkeld? Daar moet je mee aan

Voor leerplichtambtenaren en RMC-medewerkers heeft

de slag.’


9

Landelijk informatie- en steunpunt Specifieke Doelgroepen

Vind niet zelf het wiel uit

inmiddels zo veel kennis en ervaring met deze doel-

De bescherming van het recht op onderwijs voor kinderen van woonwagenbewoners, van Roma en Sinti, nieuwkomers en kinderen van schippers, vraagt soms wat meer

groepen. Daar kan iedereen z’n voordeel mee doen.’ Simone Hoogenboom is tevens coördinator van OWRS. Zij spreekt geregeld leerplichtambtenaren die aanlopen aan tegen schoolverzuim van Roma- en Sintikinderen

inspanning dan gemiddeld. Er is weinig

en problemen ondervinden bij het handhaven van de

onderwijscultuur, gezinnen verhuizen veel

Leerplichtwet. Hoogenboom: ‘Binnen de zogenoemde

of varen door Europa. Gemeentes, maar ook scholen en individuele leerplichtambtenaren, kunnen met vragen rond onderwijs(deelname) van kinderen uit deze doelgroepen terecht bij het Landelijk informatie- en steunpunt

Roma-gemeenten, de gemeenten die in 1978 Roma hebben opgenomen, is veel ervaring met deze doelgroep. Het OWRS heeft de ervaringen van deze gemeenten gebundeld. Wat gaat goed en waarom? En wat kun je beter laten? Hoe win je het vertrouwen en hoe ga je het gesprek aan? Een onderwijsconsulent bijvoorbeeld die fungeert als schakel tussen het onderwijs en de doelgroep kan de onderwijsdeelname een enorme impuls geven.’

Specifieke Doelgroepen (LiSD). Nieuwkomers Het grootste probleem met de groep kinderen van nieuwkomers, vertegenwoordigd door Lowan, is dat ze soms zomaar kunnen verdwijnen. Van den Hurk: ‘Zolang ze in een AZC wonen, gaan kinderen naar school en hebben we ze in beeld. Maar als het Centraal Orgaan Asielzoekers (COA) een gezin herhuisvest, weet vaak niemand waar het kind gebleven is. Ook de AZC-school niet. De volgende school, weet niets van de onderwijsgeschiedenis van de nieuwkomer. Vandaar dat er onder de paraplu van het LiSD een leerlingvolgsysteem is ontwikkeld: nieuwkomers in beeld. Dit stelt scholen in staat de onderwijsgeschiedenis te achterhalen en een brug te Tekst: Yolanthe van der Ree | Foto: Ton van der Vorst

slaan tussen de het individuele niveau van een nieuwkomende leerling en het niveau van zijn leeftijdgenoten.’

Het LiSD werkt in opdracht van het Ministerie van OCW en overkoepelt vier organisaties: OWRS dat zich

De ervaring leert dat knelpunten met doelgroepkinde-

richt op het onderwijs aan kinderen van woonwagen-

ren vaak regiogebonden zijn. Dat zie je vooral bij de schip-

bewoners, Roma en Sinti; Lowan-po en Lowan-vo voor

perskinderen en Roma en Sinti. Dit heeft deels te maken

kinderen van nieuwkomers en BSOS voor schippers-

met beleid van de overheid dat specifieke groepen gehuis-

kinderen. Het LiSD biedt ondersteuning, ontwikkelt

vest worden in specifieke regio’s. Voor een deel zullen

innovatieve projecten en doet aan beleidsadvisering.

deze regio’s overlappen met de rayons van Ingrado. Van den Hurk en Hoogenboom zijn er daarom van overtuigd

Veel ervaring

dat het Lisd en Ingrado veel voor elkaar kunnen betekenen.

Astrid van den Hurk en Simone Hoogenboom coördineren het LiSD. ‘Wij maken kennis en expertise toegankelijk’,

Meer informatie

vatten zij de taakstelling samen. Van den Hurk: ‘Het is

Zie voor meer informatie www.lisd.nl. Van daaruit

belangrijk dat niet iedereen het wiel gaat uitvinden. Er is

doorklikken naar de specifieke doelgroep.

10


Leerplicht en Inspectie

Samen sterk tegen schoolverzuim Een school die z’n verzuimaanpak niet op orde heeft? Reden voor actie en eventueel sancties. Leerplichtambtenaren hebben in uiterste instantie de bevoegdheid proces-verbaal op te maken. Door de complexe praktijk wordt deze bevoegdheid echter nauwelijks geëffectueerd. Dankzij een wijziging in de Leerplichtwet komt dit nu bij de Inspectie van het onderwijs te liggen. De inspecteur kan scholen uiteindelijk een zogenoemde bestuurlijke boete opleggen. Leerplicht en Inspectie

met Ingrado. ‘In principe kon elke leerplichtambtenaar

zullen hun samenwerking intensiveren.

altijd al een signaal afgeven bij de Inspectie’, zegt zij.

Inzet: het aantal voortijdig schoolverlaters

‘Het verschil is dat er nu per onderwijssector iemand

nog verder verminderen.

verantwoordelijk is om die signalen te inventariseren en te wegen. Het uiteindelijke inspectieoordeel wordt toegevoegd aan het instellingsdossier.’

Tekst: Yolanthe van der Ree | Illustratie: Welmoet de Graaf

Hoe concreter en gedetailleerder een melding van Leerplicht is, hoe eerder de Inspectie ermee aan de slag

Carry Roozemond, voorzitter van Ingrado, noemt

kan en zal gaan. In de samenwerkingsovereenkomst die

verschillende redenen waardoor het voor Leerplicht lastig

al met Amsterdam en Den Haag is afgesloten, staat

is te sturen op de verzuimaanpak van scholen, laat staan

onder meer welk voorwerk er door de leerplichtambte-

deze te corrigeren: ‘Leerplicht is in de meeste gevallen

naar verricht moet worden. De Ruiter: ‘Het is de bedoeling

gekoppeld aan een gemeente. Nu hebben we ruim 400

dat er een dossier van een school wordt aangelegd.

gemeentes in Nederland en nog geen 50 ROC’s. Leerlingen

Daaruit moet blijken hoe ernstig de nalatigheid is.

uit verschillende gemeentes bezoeken dus dezelfde school.

Hoe completer dat dossier is, hoe groter de kans dat

Je kunt je de praktijk voorstellen; de ene gemeente zit

de Inspectie een bestuurlijke boete zal opleggen.’

bovenop de verzuimaanpak van het ROC, de ander besteedt er weinig tot geen aandacht aan. Zie dan maar

Tandem

es een proces-verbaal rond te krijgen. Bovendien hebben

Roozemond en De Ruiter benadrukken dat als de

de leerplichtambtenaar en de school belang bij samen-

leerplichtambtenaar z’n werk goed doet, het dossier

werking. Daar past het opleggen van sancties niet in.

vanzelf tot stand komt. De inhoud van het werk zal dus

Ik vind de wetswijziging daarom een goede zaak. Het zal

niet veel veranderen. De samenwerking tussen de

bovendien meer indruk maken als de verzuimaanpak

leerplichtambtenaar en de inspecteur zal wel intensiever

wordt meegenomen in het toezicht en het oordeel van

worden. Roozemond: ‘Zie het als een tandem.

de Inspectie.’

De leerplichtambtenaar zit voorop, maar na een bepaald traject geeft hij het stuur over aan de inspecteur.’

Dossier

De Ruiter: ‘Nu al gaan in sommige gemeentes inspecteur

Els de Ruiter is coördinerend onderwijsinspecteur en

en leerplichtambtenaar samen op pad als dat nodig is.

onder meer belast met het project voortijdig school-

Als we de ambitie van dit kabinet willen waarmaken

verlaten. Vanuit die functie is zij nauw betrokken bij de

(maximaal 25.000 voortijdig schoolverlaters in 2016,

herziening van de Leerplichtwet en de samenwerking

red.), moeten we er samen stevig tegenaan!’


11

Passend onderwijs en bezuinigingen gaan niet samen ‘De uitgangspunten van passend onderwijs deugen. Maar de bezuinigingen waarmee ze gepaard gaan, zijn zeer onverstandig.’ Korter kan Kees Kuijs zijn reactie op de recente ontwikkelingen en beleidsvoornemens niet samenvatten. ‘Deskundige op het gebied van speciaal onderwijs en speciale leerlingenzorg’. Korter kunnen wij op onze beurt Kuijs’ expertise en betrokkenheid bij het thema niet introduceren.

12


Er blijft een kleine capaciteit over die wordt ondergebracht bij het samenwerkingsverband. Dit samenwerkingsverband, dat straks ongeveer 20.000 leerlingen vertegenwoordigt, is verantwoordelijk voor de zorgtoewijzing en de verdeling van het zorgbudget. Samenwerkingsverbanden kunnen Tekst: Yolanthe van der Ree | Illustratie: Welmoet de Graaf

eigen criteria en procedures hanteren bij de zorgtoewijzing. Daardoor kan, veel flexibeler dan tot nu toe, ondersteuning op maat worden georganiseerd. Maar

Na invoering van de wetgeving passend onderwijs zijn

tegelijkertijd zal er een spanningsveld ontstaan tussen

scholen verplicht een adequaat onderwijsaanbod te

de zorgplicht van individuele scholen enerzijds en de

verzorgen voor leerlingen die op hun school zitten of die

zorgtoewijzing vanuit het samenwerkingsverband

door ouders worden aangemeld. Volgens Kuijs gaat die

anderzijds. Zeker gezien de enorme schaalvergroting.’

invoering jammerlijk samen met de bezuiniging van 300 miljoen. Deze komen namelijk nagenoeg geheel voor rekening van het (voortgezet) speciaal onderwijs. ‘Drie keer onverstandig vind ik dat. Feit is dat we sinds 2003 een enorme toename zien van het aantal leerlingen in met name het cluster 4-onderwijs en van de ambulante begeleiding vanuit datzelfde cluster. Maar daar mag je het speciaal onderwijs niet op afrekenen. Ten eerste is

‘De slogan gewoon waar het kan en speciaal waar het moet, is er niet voor niets al jaren’

het speciaal onderwijs niet de veroorzaker van de uit de hand gelopen groei van het (v)so en de toename van de

Thuiszitters

rugzakjes. Er zit geen enkele leerling zonder indicatie in

Terwijl de zorgplicht van scholen in theorie dus dé

het speciaal onderwijs, het is allemaal keurig volgens de

oplossing zou moeten zijn voor de thuiszittersproblematiek, zullen we ons ook in toekomst zorgen moeten maken om de thuiszitters, zegt Kuijs. ‘Ik adviseer alle

‘300 Miljoen bezuinigen in het speciaal onderwijs is drie keer onverstandig’

partijen dan ook gebruik te blijven maken van onder meer de systematiek die door Gedragswerk is ontwikkeld in de zogenoemde Actietafels (zie Ingrado Magazine, nr.12 - red.). Zet alle betrokkenen bij de problematiek om tafel en accepteer niet dat er geen plek is voor een jongere. Zorg dat alle thuiszitters in beeld zijn, ontwikkel

regels gegaan. Ten tweede heeft het speciaal onderwijs

een structurele aanpak en regel dat daarvoor middelen

de handen vol aan de eigen kwaliteitsverbetering die als

vanuit het samenwerkingsverband beschikbaar worden

gevolg van de eveneens in te voeren nieuwe kwaliteits-

gesteld. Leerplicht en RMC kunnen in deze aanpak

wetgeving in volle gang is. Ten derde is het onlogisch om

namens de gemeente een regisserende rol spelen.’

mensen uit het speciaal onderwijs op straat te zetten als je in het regulier onderwijs zorgplicht wilt invoeren. De

’De wetgeving passend onderwijs is momenteel

deskundigheid die je daarmee weggooit, hebben we de

volop in voorbereiding. De verwachting is dat de wet per

komende jaren juist keihard nodig.’

1 augustus a.s. definitief in route zal worden gezet en per 1 augustus 2012 van kracht zal worden. ‘Dat betekent’,

Draagvlak

zegt Kuijs, ‘dat er in een jaar nog ongelooflijk veel moet

Kinderen zoveel mogelijk thuisnabij onderwijs bieden is

gebeuren. Geloof me, veel scholen zijn echt van goede

het uitgangspunt van passend onderwijs. Kuijs kan er

wil. Een deel van de kinderen uit het (voortgezet)

alleen maar achter staan. En ook in het speciaal (voort-

speciaal onderwijs kan onder de juiste omstandigheden

gezet) onderwijs is er veel draagvlak voor passend

echt in het regulier onderwijs opgevangen worden. Maar

onderwijs. De slogan gewoon waar het kan en speciaal

geef scholen en leerkrachten wel de tijd zich voor te

waar het moet is er niet voor niets al jaren. Het kind moet

bereiden en de omstandigheden voor deze leerlingen

daarbij altijd centraal staan, meent Kuijs. ‘Wat is het

te optimaliseren.’

ontwikkelingsperspectief van dit ene kind? En wat heeft zijn juf of meester nodig om met dit kind te kunnen werken? Dat zijn de vragen die leidend zouden moeten zijn bij de invulling van passend onderwijs. Maar het wordt moeilijk op die vragen een antwoord te vinden als alle deskundigheid is wegbezuinigd. Ambulante begeleiding verdwijnt uit het speciaal onderwijs.

Naschrift redactie: Na het afnemen van dit interview werd bekend dat de minister heeft besloten de voorgenomen bezuinigingen op passend onderwijs te temporiseren. In plaats van per 2012 worden de bezuinigingen een jaar later (2013) gedeeltelijk geëffectueerd en in de daaropvolgende jaren in een lager tempo doorgevoerd dan eerder voorgesteld. Hoewel het veld hierdoor meer tijd krijgt de pijnlijke effecten van de maatregelen op te vangen, zal toch zeer fors worden gesneden in het onderwijs aan leerlingen met extra zorgbehoeften.


13

Plusvoorziening Schiedam

Plenty problemen en toch je diploma halen Het is tien uur in de ochtend als een leerling de klas binnenstapt om vervolgens weer naar buiten te gaan om een peuk te roken. De docente treedt op: zo werkt dat niet. Je kunt best een goede reden hebben om te laat te komen (inderdaad heeft ergens die ochtend een metro in brand gestaan), maar dan stap je niet meteen doodleuk weer naar buiten.

‘Verslavingszorg is cruciaal voor deze jongeren; ze lusten namelijk nog wel eens wat’ Tekst: Rob de Blok | Foto’s: Bart Versteeg

Zo gaat dat op New Life, een plusvoorziening in Schiedam. Jongeren die niet langer naar school gaan, worden er weer bijgetrokken. Dan gaat het niet alleen over onderwijs, maar ook over het socialiseren van de leerlingen. ‘Deze groep is er lastig bij te halen en te houden’, zegt directeur Paul Lakens van het Life College, waar New Life deel van uitmaakt. ‘Zij hebben de neiging te zeggen: het is jullie probleem, ik weet het ook allemaal niet meer.’ Niemand houdt van ze,

Patrick (op de voorgrond): ‘Ze zullen me wel pushen als ik wil stoppen

schreef Pieter Winsemius in zijn

dus ja, daar wacht ik dan maar op.’

WRR-rapport Vertrouwen in de

‘Ik vind het niet zo’n goeie school. Ik leer niet zo veel en het is ook niet wat

school, over de uitval van overbelaste

ik wilde. In de zomer word ik 18 en dan ga ik ook niet meer. Dan ga ik naar

jongeren, uit januari 2009. Maar

de opleiding sport en beweging en als dat niet lukt naar een andere

als je op New Life in Schiedam

school. Ik heb minder problemen dan de meesten hier; het enige was dat

rondloopt, komt dat toch over als

ik niet naar school kon.’

een dichterlijke overdrijving. ‘Wij zijn de enigen die hen iets

Ivan (op de achtergrond): ‘Misschien moet ik maar model gaan

substantieels kunnen aanbieden’,

worden, lijkt me ook wel gaaf.’

vertelt RMC-coördinator Nadja

‘Op de havo ben ik blijven zitten. Het ging gewoon niet goed in de lessen, ik

Mager. Waarbij ‘wij’ staat voor een

kwam te laat en vergat mijn huiswerk. Daarna ben ik op de rebound

team van tien docenten en een keur

terechtgekomen. Op deze school hebben we eerst gesproken over wat er

van hulpverleners, verenigd in het

allemaal mis ging enzo. Dat was bij mij de concentratie en de motivatie.

Zorg Doe Team. ‘Inderdaad, geen

Buiten is het gewoon leuker, vooral als het lekker weer is. Hier hebben we

Zorg- en adviesteam’, zegt Lakens.

kleinere groepen, zodat ik mij beter kan concentreren. Het gaat hier auto-

‘Het Zat is in mijn beleving verwor-

matisch beter. Ik wil zo snel mogelijk mijn diploma halen. Mijn opleiding is

den tot een club deskundigen die

Urban Trade, dat is detailhandel. Toch? Ik hoor verschillende namen,

aan de school vertelt wat er beter

ik weet niet hoe het precies heet.’

moet. Ik heb meegemaakt dat er

14



15

Directeur Paul Lakens:

‘Ga maar lekker stapelen in je onderwijs; voor onze jongeren is dat het mooiste dat ze kunnen bereiken.’

mensen in het Zat zitten met alleen

te coördineren. Het Ministerie van

uren om de vergaderingen bij te

OCW geeft een pot met geld voor

wonen. Onzin, aan die vergadertafel

een ingewikkelde doelstelling en wie

los je helemaal niets op. Ons

meedoet kan er een deel van krijgen.

uitgangspunt is: docenten moeten

Het sympathieke van dit project is

doceren. Met hulpverleners die op

dat we mensen aanspreken op hun

jouw school aan het werk gaan, sla

professionaliteit. Dat geeft veel

je een dubbele slag. Je voorkomt dat

energie.’

docenten gaan hobby-en en dat hulpverleners op zoek moeten naar

Meer dan botte pech

hun cliënten. Samen werk je aan

En zo haalt de jongerenwerker de

concrete doelen.’

leerlingen uit bed als dat nodig is en is er schuldhulpverlening beschik-

Successen

baar, verslavingszorg, maatschappe-

Maatschappelijk werker Smiljan en

lijk werk, een psychologe en voor de

verslavingsdeskundige Samila, die

tienermoeders een kinderdagverblijf.

beiden in het Doe-team zitten,

De jongeren worden geselecteerd

vinden het naar eigen zeggen een

door het plaatselijke Steunpunt

geweldige manier van werken. Samila

Jongeren en kampen allemaal met

verwoordt het zo: ‘Verslavingszorg is

multi-problematiek. Zij hebben

van cruciaal belang voor deze

problemen op drie of meer van

jongeren; ze lusten namelijk nog wel

negen leefgebieden (al geven ze dat

eens wat. Het goede hier is, dat je

vaak niet graag toe - zie kaders).

concreet werkt aan successen voor

‘Getalenteerden met alleen botte

‘Vaak is er niemand die ze dat ooit

de jongeren. Je hebt een termijn om

pech hebben wij hier niet’, zegt Paul

gevraagd heeft’, zegt Lakens. ‘We

je doel te halen en dat doel is: naar

Lakens. ’Alleen tienermoeder zijn is

brengen bezoeken aan bedrijven

boven. Hier beneden werken wij aan

niet voldoende om hier toegelaten te

en organiseren een kleine stage. Er

opvang en hulpverlening, maar de

worden.’

wordt gewerkt aan sociale vaardig-

jongeren moeten na een paar

De eerste drie maanden brengt het

heden en ook de vrijetijdsbesteding

maanden naar de tweede verdieping,

team van New Life de problemen

komt aan bod. Na drie maanden valt

naar het mbo.’

van de jongere in kaart en wordt een

het besluit: zo ga je verder. Voorzien

Als RMC-coördinator heeft Nadja

begin gemaakt met het op niveau

van een begeleidingsplan gaan ze

Mager de organisaties bij elkaar

brengen van de vakken Nederlands,

voor een diploma op mbo-niveau 2.

gekregen. ‘Ik was er om de inzet

Engels en wiskunde. Maar vooral

Vóór de zomervakantie zullen de

vanuit de gemeentelijke diensten en

wordt de vraag gesteld: waar wil je

eersten zo ver zijn.’

andere gesubsidieerde organisaties

nou eigenlijk heen met je leven?

16


Lisa: ‘Het is jammer dat dit een groencollege is, anders was ik hier graag gebleven’ ‘Ik heb bijna twee jaar geen school gehad. Daarvoor zat ik op het Grafisch Lyceum, niveau 4, maar dat bleek te zwaar. Mijn droom stortte in. Ik woonde toen bij een instelling, dus ik moest alles zelf doen. Dat was heel zwaar. Nu ben ik arbeidsongeschikt verklaard en heb ik een wajong-uitkering. Op deze school gaat het goed. Op alle scholen waar ik heb gezeten was ik al een buitenbeentje en dat ben ik hier ook. Het maakt mij niet uit. Uit een beroepskeuzetest kwam dat ik iets met kunst kan doen of iets met mensen. Nu de kunst is mislukt, wil ik in september beginnen met het mbo-maatschappelijk werk op niveau 4. Ik woon in een daklozenopvang; dat betekent dat ik van half negen tot vijf uur de deur uit moet. Ik hoop dat ik binnenkort in een begeleid-wonenproject kan komen. Alles moet wel op zijn pootjes staan als ik in september de opleiding ga beginnen.’

‘Het sympathieke van dit project is dat we mensen aanspreken op hun professionaliteit.’

Stapelen

een gemiddeld ROC een dergelijke

Meer informatie

New Life heeft een jaar na de start

plusvoorziening zou kunnen aan-

Het rapport van de WRR is te

105 deelnemers; men verwacht te

bieden. Denk alleen aan het feit dat

downloaden van: www.wrr.nl >

kunnen doorgroeien naar 200.

we met één vaste docent per klas

publicaties > rapporten aan

Van hen moet tachtig tot negentig

werken, omdat deze jongeren dat

de regering > 2008 - 2011

procent niveau 2 van het mbo

nodig hebben. Voor nu raden we de

kunnen halen. Doorstroom naar het

meeste leerlingen aan een niveau

reguliere mbo valt tegen, vooral

2-opleiding bij ons af te ronden,

vanwege instroombeperkingen op

zelfs als ze meer aan zouden kunnen.

het ROC. Overleg met het ROC is

Laat eerst maar eens zien dat je

gaande. Lakens denkt aan afspraken

de opleiding aankunt en ook kunt

in de richting van: zij de lessen,

afmaken, zeggen we tegen ze.

New Life de problemen. Lakens:

Daarna ligt de wereld aan je voeten:

‘Wij hebben makkelijk praten met

ga maar lekker stapelen in je

onze kleinschalige school, waar

onderwijs; voor onze jongeren is dat

iedereen elkaar kent. Ik zie niet hoe

het mooiste dat ze kunnen bereiken.’


17

Rechten & plichten In deze rubriek informeert Carolien de Bruin, juridisch adviseur van Ingrado, u over actuele juridische zaken. Heeft u ook een vraag? Gebruik het vragenformulier op www.ingrado.nl en u krijgt per mail of telefoon antwoord.

Holistisch thuisonderwijs

telijke basisadministratie. Volgens de

maanden geen onderwijs volgt, maar

wet zou het kind dan niet langer in

je toont aan dat je werkt (arbeids-

Nederland wonen en dus niet langer

overeenkomst) en dat je het komend

Een moeder die zich onlangs

onderworpen aan de Nederlandse

schooljaar weer ingeschreven staat

‘bekeerd’ had tot een holistische

Leerplichtwet. Daar heeft de

bij een school. We staan het oog-

levensovertuiging, deed een beroep

Bossche kantonrechter nu een stokje

luikend toe. Collega’s in het land

op artikel 5b van de Leerplichtwet: er

voor gestoken. Hij bepaalde dat

hebben hier al voorbeelden van.

is geen passende school in de buurt,

minderjarigen die niet ingeschreven

dus geef ik mijn kinderen thuis zelf

staan een afgeleide woonplaats

les. Onterecht, oordeelde het college

hebben, te weten die van hun ouders.

van B&W, want het kind stond

De ouders in de Bossche zaak zijn

Uniform proces-verbaal

ingeschreven bij een school. Toen

in hoger beroep gegaan, maar

Eind januari is de SAS, Strafrechte-

moeder volhardde in haar stand-

vooralsnog geldt de uitspraak van

lijke Aanpak Schoolverzuim,

punt, kwam het tot een rechtszaak

deze kantonrechter.

vastgesteld door het Openbaar

tot aan de Hoge Raad toe. Deze oordeelde dat een nieuwe levensovertuiging ouders niet van de plicht ontslaat hun kind in te schrijven bij

Ministerie. De SAS legt vast wat de

Niet zo gewichtige omstandigheden

een school. En nee, deze verplichting

rollen van alle partijen zijn en is een belangrijke stap naar meer uniformiteit. Zo verschaft de SAS leerplichtambtenaren richtlijnen voor het

staat niet haaks op het recht op

Artikel 15 (vrijstelling wegens

komen tot en opstellen van een

vrijheid van godsdienst en levens-

onderwijs elders) en artikel 11g

proces-verbaal. Waren tot voor

overtuiging. Leerplichtambtenaren

(vrijstelling wegens gewichtige

kort diverse formats voor een

kunnen met dit arrest van de Raad

omstandigheden) van de Leerplicht-

proces-verbaal in omloop, nu geldt

een beroep op artikel 5b voortaan

wet worden nogal eens rekkelijk

een uniform format. Verder is de

strenger toetsen.

opgevat. Bijvoorbeeld om 16- en

strafmaat voor overtredingen

17-jarigen die wegens een verkeerde

verhoogd, de boete voor luxe verzuim

Omzeilen Leerplicht ontkracht

studiekeuze een opleiding staken,

gaat bijvoorbeeld van 50 naar

de rest van het schooljaar vrijstelling

75 euro per dag per kind.

Op diverse websites voor reislustige

Carolien de Bruin, want er is geen

Meer informatie

ouders valt het te lezen: wil je op

sprake van alternatief onderwijs of

www.om.nl > organisatie >

wereldreis en krijg je geen toestem-

van gewichtige omstandigheden.

beleidsregels > overzicht > jeugd

ming van de leerplichtambtenaar,

Een gedoogbeschikking is een beter

schrijf je kind dan uit bij de gemeen-

alternatief: we weten dat je enige

18


te verlenen Niet doen, adviseert

Toegang tot Suwi en Mens Centraal

Voortijdig schoolverlaters nog beter in beeld Leerplichtambtenaren en RMC-medewerkers kunnen hun voordeel doen met gegevens uit de keten werk en inkomen, bijvoorbeeld via Mens Centraal en Suwi. Het voorkomt dubbel werk en versoepelt samenwerking met ketenpartners.

Tekst: Bea Ros | Illustratie: Welmoet de Graaf

Als ze bij RMC Noord- en Midden-Drenthe een melding

het Jongerenloket komen, heeft bijvoorbeeld de meerder-

binnenkrijgen over een voortijdig schoolverlater, kijken ze

heid geen startkwalificatie. In het systeem kunnen

tegenwoordig altijd eerst in de Suwi-databank. Werkt deze

medewerkers zien of er al een leerplichtambtenaar of

jongere, zo ja waar en voor hoeveel uur? Dat is waarde-

RMC-medewerker met een jongere bezig is’, vertelt

volle informatie, vertelt RMC-coördinator Monique Otten.

Femke Blokker, beleidsmedewerker bij de gemeente

‘Je hebt altijd piekbelasting en als je dan prioriteiten kunt

Alkmaar. ‘Zo voorkom je dat je dienstverlening opstart

stellen, is dat heel prettig. Iemand die 32 uur bij Defensie

die elders al begonnen is.’

werkt, is minder urgent dan iemand zonder werk of met een uitzendbaantje van enkele uren.’

Werkafspraken

Gerichtere actie

werkveld van belang is en iedereen bepaalt zelf welke

De Suwi-gegevens bestaan al langer. In eerste instantie

informatie ze wel en niet wil vrijgeven. Blokker, als

zijn ze bedoeld voor werkgevers en UWV. Na een pilot is nu

projectleider nauw betrokken bij de invoering van Mens

wettelijk geregeld dat RMC’s gratis (beperkte) toegang

Centraal, ziet grote meerwaarde voor RMC-medewerkers

krijgen tot Suwi-gegevens. Otten is daar blij mee. ‘Ik weet

en leerplichtambtenaren. ‘Als een jongere zegt ‘val me

dat sommige collega’s, die voorheen via een omweg de

niet lastig, ik ben lekker aan het werk’, kunnen wij dat

gegevens raadpleegden, het beschouwen als een stapje

checken. Of, een ander voorbeeld, als we iemand een

terug. Het is misschien even wennen, maar we hebben

capaciteitentest willen laten afnemen, zetten we die taak

toegang tot alle relevante gegevens. Suwi is een waarde-

in het systeem klaar voor onze contactpersoon bij het

volle aanvulling op de onderwijsgegevens uit Duo. Dankzij

ROC.’ Dit laatste kan de zwakke schakel zijn, vertelt

de informatie kunnen trajectbegeleiders gerichter actie

Blokker. ‘Mens Centraal werkt alleen als je goede

ondernemen. Ze kunnen werkende jongeren bijvoorbeeld

werkafspraken hebt binnen de keten. Het vraagt

wijzen op de mogelijkheid om via een leerwerkplaats

onderhoud, je moet regelmatig in de gaten houden of

alsnog een startkwalificatie te halen.’

er taken voor je klaarstaan.’

Partners krijgen alleen informatie te zien die voor hun

Betere afstemming

Suwi en Mens Centraal zijn geen vervanging van de

Via Mens Centraal krijgen RMC’s ook extra informatie,

basisregistratie, maar vormen wel een goede aanvulling

maar dit systeem gaat een stapje verder. Doel is een

daarop, stellen Otten en Blokker. ‘Het levert je in een

betere afstemming te realiseren tussen diverse dienst-

handomdraai extra informatie waardoor je je werk beter

verleners in een gemeente of regio. ‘Van de jongeren die bij

kunt doen.


19

Filosoof Ronald Hünneman:

Het etiket is dood. Leve de verschillen!

ADHD, dyslexie, PDD-Nos; er wordt nogal met etiketten gestrooid in het onderwijs. Maar als leerplichtambtenaar doe je er goed aan die etiketjes niet als leidraad te nemen, betoogt de Groningse filosoof Ronald Hünneman. ‘Het is je ethische plicht het kind achter het etiket te zien.’

20


Tekst: Bea Ros | Illustratie: Welmoet de Graaf

Opposional Defiant Disorder. Dat is een van de nieuwste takken aan de weelderig groeiende boom der leer- en opvoedingsstoornissen. ‘Tegenwoordig voor meisjes erg populair’, zegt Ronald Hünneman met lichte ironie in zijn stem. De jongens hadden al ADHD, voor meisjes is er nu een eigen, agressieve variant, ODD. Volgens het diagnoseboekje zijn er acht kenmerken en als iemand er daarvan vier heeft, is hij goedgekeurd als ODD-er. ‘Maar dat etiketje zegt niet welke vier kenmerken aanwezig zijn.’ Het is slechts een voorbeeld voor Hünneman om zijn boodschap duidelijk te maken. ‘Mensen zijn geobsedeerd

Ronald Hünneman

door etiketjes en stellen op basis daarvan handelingsplannen en protocollen op. Maar aan die etiketjes heb je in de praktijk helemaal niks, want ze verklaren niet de oorzaak van gedrag. Wie zich toch door dergelijke etiketjes laat leiden, is moreel eigenlijk op de verkeerde

‘Het is je ethische plicht het kind achter het etiket te zien’

weg. Het is je ethische plicht het kind achter het etiket te zien.’

Goed doorvragen Lastige gevallen

Als leerplichtambtenaar moet je de tijd en ruimte nemen

Hünneman gebruikt met opzet forse woorden als moreel

om in beeld te krijgen wat er nu precies met deze ene

en ethische plicht, want het onderwerp ligt hem na aan

jongere aan de hand is. ‘Dat vraagt om een uitmuntende

het hart. Drie jaar was hij zelf leerplichtambtenaar en tien

gesprekstechniek. Je moet met verschillende mensen

jaar werkte hij in het speciaal onderwijs, op een zmok-

praten, van directeur tot drugsdealer en goed doorvragen.

school. ‘Als leerkracht kon ik nog wel eens denken: deze

Vraag hoe iemand zich gedraagt in de wiskundeles en

leerling valt wel mee. Als leerplichtambtenaar heb ik dat

hoe bij gymnastiek. Gaat het thuis anders dan op school

nooit gedacht. Je hebt namelijk altijd te maken met de

of op de voetbalclub? Zo ontstaat een veel interessanter

lastige gevallen, leerlingen bij wie de protocollen en

en bruikbaarder plaatje dan een etiketje als ADHD.’

handelingsplannen niet hebben gewerkt. Juist daarom

Verder ben je als leerplichtambtenaar geen hulpverlener,

zijn ze uitgevallen op school.’

maar een autoriteit, stelt Hünneman, iemand die de jongere ter verantwoording roept. ‘Zelf zette ik vaak streng in. Dan barstte de bom en vertelden jongeren en ouders meer dan ze ooit aan leerkrachten hadden willen

‘Aan algemene richtlijnen heb je niks’

vertellen. Dat maakt het beroep van leerplichtambtenaar heel zwaar, want je hoort de ergste dingen en vaak als eerste. Dat kun je niet zomaar naast je neerleggen.’ Hünneman heeft meegemaakt dat een jongere als autist werd weggezet, terwijl de werkelijke reden voor haar probleemgedrag was dat moeder het huishouden en

Hoe je een leerling met gedragsstoornissen of leerproblemen helpt, kun je niet uit een boekje halen,

gezin verwaarloosde. ‘Dat kom je niet te weten als je blind blijft varen op etiketten.’

vindt Hünneman. Je moet zelf kijken hoe de leerling die jij voor je neus krijgt, in elkaar steekt. Maar een diagnose

En daarmee is hij weer terug bij zijn eerste en belang-

kan toch helpen om een leerling beter te begrijpen? Het is

rijkste boodschap voor leerplichtambtenaren: benut alle

toch handig en verhelderend om te weten dat autisten

kennis die voorhanden is en blijf vooral zoeken en kijken

sociaal anders in elkaar steken? ‘Klopt, je moet autisten

naar de jongere die achter dossiers, handelingsplannen

inderdaad anders benaderen dan doorsnee leerlingen’,

en etiketten schuilgaat.

antwoordt Hünneman. ‘Maar de ene autist is de andere niet. In het speciaal onderwijs heb ik autisten gezien die structuur nodig hadden en autisten die daar gek van werden, autisten die nooit iets zeiden en autisten die je de oren van de kop kletsten. Aan algemene richtlijnen heb je dus niks.’


21

Leerplicht in Caribisch Nederland

Ellen de Wit gaat op reis Tekst: Ellen de Wit en Yolanthe van der Ree | Foto’s: Ellen de Wit

Het contact met de werkvloer versterken; voeling houden met de dagelijkse praktijk van Leerplicht en RMC. Om dit te bewerkstelligen besloot Ingrado in 2010 medewerkers uit een Ingrado-rayon steeds voor een jaar aan te stellen als beleidsmedewerker. Ellen de Wit is leerplichtambtenaar in de Gooi- en Vechtstreek en was de eerste ‘geleende’ beleidsmedewerkster. Met een frisse en kritische blik keek zij rond, de praktijk altijd in het achterhoofd. Haar inzet richtte zich vooral op de verdere ontwikkeling van de rayons. Daar komen praktijk en beleid bij elkaar. Inmiddels is ze weer terug op haar oude stek. ‘Ik heb heel veel geleerd en ik denk dat ik het beleid van Ingrado heb kunnen voeden met mijn praktijkervaring.’

‘De onderwijsagenda blijkt politiek gevoelig te liggen’ Naar Bonaire Ellens laatste activiteit voor Ingrado was deelname aan

Woensdag 23 maart 2011

de onderwijsconferentie voor de BES eilanden (Bonaire,

Als de wekker gaat ben ik klaarwakker. Bonaire!

St. Eustatius en Saba) op Bonaire. Ingrado was door de

Onderwijsconferentie, vanavond vlieg ik al. De afgelopen

Rijksdienst Caribisch Nederland (RCN) gevraagd een

dagen werd ik volledig in beslag genomen door de

workshop over Leerplicht te geven. ‘Er moest iemand heen

voorbereidingen. Enige research bleek op zijn plaats.

en toen stak ik m’n vinger op’, zegt Ellen de Wit na terug-

Er geldt bijvoorbeeld een aparte Leerplichtwet BES die

keer. Voor Ingrado Magazine hield zij een dagboek bij.

toch enigszins afwijkt van onze wet.

22


Donderdag 24 maart 2011 De eerste dag staat er niets gepland dus ik besluit rond te kijken op het resort. De ontbijtzaal kijkt uit over de Caribische zee en tijdens het eten zie ik twee tuimelaars spelen in het water. De pier wordt feestelijk versierd met vlaggen van Nederland en de BES eilanden. De Govener van Bonaire geeft een receptie voor de delegatie van Saba en St. Eustatius die overkomen voor de onderwijsconferentie.

Vrijdag 25 maart 2011 Vroeg op, snel wat ontbijten en dan hup, in de taxi naar de conferentielocatie. Er heerst een beladen sfeer. De onderwijsagenda blijkt politiek gevoelig te liggen. Het lijkt me het beste om me bescheiden op te stellen. Mijn workshop ging leuk. Grappig om te horen dat spijbelen eigenlijk overal hetzelfde is. Aan het eind van deze dag voelde ik me geweldig opgeladen. Wat een voorrecht dat ik ervaringen met deze mensen mag delen en wat staat hen veel te wachten: DUO, lumpsum, verhuizingen, nieuwe leerplichtwet en onderwijswetten, nieuwe namen voor hun onderwijsvormen en ga zo maar door.

Maandag 28 maart 2011 Om 8.30 uur heb ik collegiaal overleg met de leerplicht-

Zaterdag 26 maart 2011

ambtenaren van de eilanden en vertegenwoordigers van

De laatste dag van de conferentie. De sfeer is veranderd.

de Rijksdienst Caribisch Nederland waarbinnen de

De aanwezigen weten nu wat er van hen verwacht wordt

verschillende ministeries samenwerken. De leerplicht-

en zijn klaar om met de onderwijsagenda aan de slag te

ambtenaren hebben vooral behoefte aan professioneel

gaan. Aan mijn tweede workshop namen meer schoollei-

overleg en scholing. Er is geen registratiesysteem, wat het

ders en bestuurders uit de samenwerkingsverbanden

werk enorm bemoeilijkt. De grootste belemmerende

deel. Mijn presentatie kreeg meer ruimte inhoudelijk te

factor is echter dat de GBA-gegevens niet op orde zijn.

zijn en ik heb onze boodschap, het recht op onderwijs

Voor alle onderwijsvernieuwingen op de eilanden heeft

voor ieder kind, goed kunnen benadrukken.’

OCW een potje geld ter beschikking gesteld. Leerplicht is echter geen onderwijsaangelegenheid en kan daardoor

Zondag 27 maart 2011

geen aanspraak maken op deze gelden. De noodzaak om

Hele dag vrij. Na het ontbijt ben ik met vertegenwoordi-

Leerplicht te profileren is dus nadrukkelijk aanwezig.

gers van de PO- en de VO-raad meegegaan naar de

Tegen 1 uur beëindig ik het overleg. Bonaire doet de

Noordkant van het eiland. Hier hebben we in het oude

toezegging vanaf 2012 bijzonder lid van Ingrado te worden.

centrum, Rincon, heerlijke pastei gegeten. Het Washington Slagbaai nationaal park was fantastisch. Prachtige

Dinsdag 29 maart 2011

rotsen, vegetatie en allerlei wilde dieren gezien.

De laatste ochtend, voor de laatste keer ontbijten, taxi bellen en naar het vliegveld. Ik ga naar huis. Wat was het een voorrecht om deze onderwijsconferentie mee te mogen maken. En wat was het een mooie gelegenheid om dit eiland te ontdekken. Maar vooral: wat heb ik een fijne, inspirerende mensen leren kennen.

Mashi Danki Ingrado voor deze fantastische ervaring!


23

10 vragen aan...

Marc Dullaert, de Kinderombudsman

‘Als kinderen met moeilijk gedrag geen school vinden is dat ernstig, want kinderen hebben niet alleen een leerplicht, maar ook een leerrecht’

24


1. Waarom is er een Kinderombudsman?

Nederland gaat het meestal goed

de ernstige problemen. Het gaat niet

met de kinderrechten, maar ook hier

om een speeltuin of een schoolreisje.’

‘Kinderen en jongeren hebben een

komen soms schrijnende gevallen

speciale positie door hun leeftijd en

voor. Ik vind het dus belangrijk dat er

door de mate waarin zij voor hun

ook in Nederland aandacht is voor de

7. Hoe is het gesteld met de kinderrechten in Nederland?

rechten kunnen opkomen. De

kinderrechten. Daarom ben ik nu de

‘Aan de ene kant zeg ik we doen het

Kinderombudsman controleert of de

Kinderombudsman.’

best goed. Er is veel aandacht voor

kinderrechten in Nederland worden

kinderen en over het algemeen functioneert de overheid goed. Maar

ook in het onderwijs, de kinderop-

4. Bent u er alleen voor kinderen?

vang, jeugdzorg en de gezondheids-

‘Ik ben er als Kinderombudsman om

grote problemen. De nationale

zorg. We kunnen het parlement en

de rechten van kinderen te bescher-

ombudsman kwam onlangs nog

organisaties gevraagd en ongevraagd

men. Dat betekent dat ik de zaken

tot de conclusie dat er voor veel

adviseren. Ook wil ik mensen bewust

die ik krijg voorgelegd toets aan het

kinderen die moeilijk gedrag verto-

maken van de kinderrechten.’

Kinderrechtenverdrag. Iedereen

nen geen plaats op een school

die vindt dat kinderrechten worden

gevonden kan worden. Dat is ernstig,

2. Wat zijn die kinderrechten?

geschonden, kan bij mij terecht:

want kinderen hebben niet alleen

‘In 1989 hebben de Verenigde Naties

kinderen, jongeren en volwassenen.

een leerplicht, maar ook een

(VN) het Verdrag inzake de Rechten

Dus ook ouders, leraren, leerplicht-

leerrecht.’

van het Kind (IVRK) opgesteld. Dit

ambtenaren en grootouders kunnen

wordt het Kinderrechtenverdrag

schending van kinderrechten melden

genoemd. Nederland heeft dit

bij de Kinderombudsman.’

nageleefd door de overheid, maar

verdrag, samen met bijna alle landen

op sommige gebieden zijn er echt

8. Wat gaat u als eerste aanpakken? ‘Ik ben aan het onderzoeken hoe we een onafhankelijke kinderrechten-

alle aspecten van het leven komen

5. Waarmee kun je bij de Kinderombudsman terecht?

in het verdrag aan de orde. Kinderen

‘Je kunt bij de Kinderombudsman

kunnen we meten welke kinderrech-

hebben bijvoorbeeld recht op gratis

terecht met signalen, vragen en

ten al dan niet worden geschonden

en goed onderwijs, goede en

klachten over (schending van) de

en welke vooruitgang we boeken.’

bereikbare gezondheidszorg en op

kinderrechten. Klachten kunnen

bescherming tegen mishandeling en

gaan over een individueel geval,

verwaarlozing. Daarnaast is partici-

maar mensen kunnen ook een

patie een belangrijk recht. Kinderen

signaal afgeven over het structureel

9. Wat zijn uw dromen wat betreft de onderwijsdeelname van kinderen?

mogen dus meepraten en meebe-

schenden van kinderrechten. Zo’n

‘Het is mijn droom dat alle kinderen

slissen over zaken die hen aangaan.

signaal is bijvoorbeeld de zorgen die

in Nederland zich maximaal kunnen

Dat is in Nederland helaas nog niet

mensen hebben over het wijzigen

ontwikkelen. Dat betekent dat

altijd het geval.’

van de leerlinggebonden financie-

kinderen onafhankelijk van hun

ring. Het is wel belangrijk dat mensen

situatie, goed en passend onderwijs

3. Waarom bent u de Kinderombudsman geworden, wat is uw achtergrond?

indien mogelijk eerst een klacht

moeten krijgen. Het is daarnaast

hebben ingediend bij de desbetref-

belangrijk dat de onderwijsinstellin-

fende instantie. Pas als ze daar geen

gen zich er samen met de ouders

‘Ik ben Kinderombudsman geworden

gehoor krijgen kunnen ze bij de

voor inzetten dat kinderen naar

omdat ik het belangrijk vind dat

Kinderombudsman terecht.’

school gaan en hun opleiding

in de wereld, ondertekend. Vrijwel

kinderrechten worden nageleefd,

monitor kunnen opzetten. Hiermee

afmaken.’

jaren in voor de rechten van het

6. Maar wat kunt u in de praktijk doen?

kind en ben oprichter en bestuurs-

‘Ik kan met overheden en de instan-

voorzitter van Stichting KidsRights.

ties gaan praten om oplossingen te

10. Wat heeft u nodig van organisaties op het gebied van Leerplicht en RMC?

KidsRights heeft als doel het

zoeken en ik kan adviezen uitbren-

‘Ik zou van de leerplichtambtenaren

verbeteren van kinderrechten voor

gen. Ik wil een spreekbuis zijn voor

graag signalen ontvangen over

kinderen in de armste landen van de

kinderen zodat ik hun problemen

knelpunten rond het recht op

wereld. KidsRights reikt elk jaar de

zichtbaar kan maken voor de

onderwijs. De leerplichtambtenaren

Kindervredesprijs uit aan een kind

organisaties die hen moeten helpen.

zijn de antennes voor misstanden

dat zich op bijzondere wijze heeft

En ik ben een soort antenne die

op dit gebied, dus als zij ernstige

ingezet voor kinderrechten. In

problemen signaleert. En dan vooral

zaken signaleren hoor ik dat graag.’

waar ook ter wereld. Ik zet me al


25

Ziekteverzuim als signaal Ziek is ziek. Of toch niet? In het bedrijfsleven is controle en begeleiding meestal goed geregeld, maar als een leerling vaak of langdurig ziek is, gebeurt er na een ziekmelding… niets. De jeugdartsen van de GGD zijn bereid in dat gat te stappen. Op een aantal plaatsen in het land gebeurt dat al, zoals in West-Overijssel. ‘Het verzuimprotocol is hiermee sluitend.’

‘Klopt het niet helemaal, dan komt de jeugdarts in actie’ Tekst: Rob de Blok | Foto’s: Bart Versteeg en Judith Bender

Een leerling meldt zich ziek. Kan gebeuren. Maar nu: een

naar school. Die schakelde op zijn beurt de leerplicht-

leerling meldt zich vaak, zorgwekkend vaak ziek. Zolang

ambtenaar in. De resultaten van de pilot waren

hij of zij een briefje heeft van de ouders, is er voor de

uitstekend: het ziekteverzuim daalde aanzienlijk

school geen aanleiding actie te ondernemen. Ook de

(en steeg meteen weer na afronding).

leerplichtambtenaar kan niets doen, want ziekteverzuim is een vorm van geoorloofd verzuim. Handelings-

Regie bij school

verlegenheid noemen we dat tegenwoordig. De GGD ziet

In 2008 kon ZAS structureel in de hele regio worden

ziekteverzuim als een helder signaal: alle leerlingen die

ingevoerd. Tachtig procent van de scholen voor

verzuimen, hebben een probleem, medisch of anderszins.

voortgezet onderwijs doet er inmiddels aan mee.

Verzuimt een leerling zorgwekkend vaak, dan moet je

Marita Spauwen, beleidsadviseur bij GGD IJsselland en

niet wachten op hulpvragen, stelt de GGD.

verantwoordelijk voor het programma Zas, vertelt dat één belangrijke aanpassing heeft plaatsgevonden: ‘In

In 2005 startte de Jeugdgezondheidszorg van de GGD

eerste instantie neemt nu de mentor contact op met de

in West-Overijssel op drie scholen de pilot Ziekteverzuim

zieke leerling en de ouders. Als die een bevredigende

als signaal (Zas). De jeugdarts van de GGD nodigde

verklaring hebben voor het verzuim, gebeurt er niets.

kinderen (en hun ouders) uit die vaker dan driemaal

Klopt het niet helemaal, dan komt de jeugdarts in actie.

in een schooljaar of langer dan twee weken ziek zijn.

Dat de regie hiermee bij de school zelf ligt, maakt dat

Concludeerde de jeugdarts dat er voor de ziekmelding

die zich verantwoordelijk voelt. De verzuimprotocollen

geen goede verklaring was of kwam de leerling na een

zijn op orde en vaak is er zelfs een verzuimcoördinator

tweede oproep niet opdagen, dan ging er een melding

aangesteld.’

26


Betrouwbare cijfers dat het ziekteverzuim daadwerkelijk afneemt, zijn er niet. Op de meeste scholen bestond geen registratie van het ziekteverzuim, dus een nulmeting was niet aan de orde. Toch is Spauwen ervan overtuigd dat deze manier van werken vruchten afwerpt. ‘Het verzuimprotocol is hiermee sluitend. We krijgen de psychosociale problematiek die er bij twee van de drie leerlingen achter zit sneller in beeld. En, nog zo’n “onbewezen stelling”: we voorkomen ook het afglijden naar een lager schoolniveau.’

Snel terug naar school is veel beter Veel scholen vinden het lastig om met ziekteverzuim om te gaan. Zij kunnen zich laten bijstaan door de jeugdgezondheidszorg en leerplichtambtenaren. In het vinden van de geschikte aanpak kunnen scholen, jeugdartsen, leerplichtambtenaren en andere professionals gebruik maken van de landelijke handreiking Snel terug naar school is veel beter die eind 2010 is verschenen. Daarin staan onder meer criteria voor het oproepen van leerlingen door de mentor en het doorverwijzen naar de jeugdarts. Meer informatie De handreiking is te downloaden van: www.nji.nl/publicaties/Handreiking_Schoolziekteverzuim.pdf

Advertentie

Advertentie

• Leerplicht-administratie • RMC-administratie • Sluitende aanpak • Jongerenloket • Werkprocesondersteuning • Zaak- en taakgestuurde dossiervorming • Verwijsindex/ Signalering • Leerlingenvervoer Flexibel Cliëntvolgsysteem van 0 tot 28 jaar In het doorlopend cliëntdossier van het Jeugdvolgsysteem (JVS) staat de jongere van 0 tot 28 (inclusief Wet WIJ) centraal. Het JVS maakt het bijhouden van uw leerplichten/of RMC administratie snel en gemakkelijk. Het helpt u overzicht te verkrijgen. Indien gewenst kan het cliëntdossier volledig papierloos worden gemaakt, zodat makkelijk buiten kantoor kan worden gewerkt en case-overdracht tussen collega’s wordt vereenvoudigd. Werkelijk alle relevante informatie kan gekoppeld worden aan één jongere of school.

partij relevante gegevens zichtbaar zijn. Ideaal dus om een sluitende aanpak te realiseren. De beveiliging staat als een huis met onder andere uitgebreide autorisatiemogelijkheden en dataencryptie. De mensen van MetaObjects zien het einde van de implementatie niet als het einde van de relatie, maar juist als de eigenlijke start. We gaan flexibel om met veranderingen en uitbreidingen. Met behulp van het JVS faciliteren wij u om goed georganiseerd te zijn en dat ook te blijven!

Goed georganiseerd zijn, en blijven!

Contact

Het Jeugdvolgsysteem ondersteunt u niet alleen bij de uitvoering, maar ook bij de inrichting van een goede leerplicht en/of RMC-organisatie. Ook als u regionaal of in ketenverband wilt samenwerken is het JVS uniek. Iedere organisatie krijgt zijn eigen virtuele omgeving waarin alleen de voor die

Nieuwsgierig geworden? Bezoek dan de JVS-website www.jeugdvolgsysteem.nl voor nadere informatie en bel ons voor een afspraak met demonstratie (Wim Cuijten: 040 750 1617).

MetaObjects Benelux B.V. | Telefoon: 040 – 750 1618 | E-mail: [email protected] | www.metaobjects.nl | Adres: Croy 7P, 5653 LC Eindhoven

INGRADO. Plenty problemen en toch je diploma halen MAGAZINE. Plusvoorziening Schiedam:

Recommend Documents