INGRADO M AGA Z I N E
Mei 2011 | Nr. 13
Plusvoorziening Schiedam:
Plenty problemen en toch je diploma halen En verder: De Ingrado Ledenvergadering Passend onderwijs en bezuinigingen Samen sterk tegen schoolverzuim
Advertentie
Advertentie
VAKOPLEIDING LEERPLICHT/RMC Van Leerplicht naar Recht op Onderwijs • Recht op Onderwijs centraal Vakopleiding Leerplicht/RMC
• Intake via RegieWijzer van DilemmaManager • Persoonlijke uitslag Regiewijzer rode draad bij Professioneel Handelen • Doorstroom met gedeeltelijke vrijstelling voor Post-HBO leergang Trajectbegeleiding en Gedragsbeïnvloeding
Intake
Vakgebieden
+
Keuze modulen
Professioneel handelen
Inzet van Regiewijzer
De vakopleiding Leerplicht/RMC start in Zwolle op maandag, 12 september, in Eindhoven op dinsdag, 13 september en in Utrecht op donderdag, 14 september 2011.
+
Zelfreflectie
Gedrags- beïnvloeding
Post-HBO Leergang Gedragsbeïnvloeding en Trajectbegeleiding
Het uitgebreide cursusaanbod vindt u in onze brochure, op www.ingrado.nl of www.bestuursacademie.nl. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Will van den Ouden, tel. 06 - 542 622 86.
Inhoud
Uitgelicht
4 Kort
Algemene Ledenvergadering Ingrado
5 Van het bestuur 6 Algemene Ledenvergadering Ingrado 9 Ambitie kabinet: 25.000 schoolverlaters in 2016 10 Landelijk Informatie- en steunpunt Specifieke doelgroepen Vind niet zelf het wiel uit
Tijdens de ALV vroeg het bestuur de leden om vertrouwen in de voorgestane koerswijziging. Een koerswijziging waarin het recht op onderwijs centraal zal staan met Leerplicht en RMC als pijlers. Die nieuwe koers vraagt om een nieuwe structuur die onder meer de positie van de rayons sterker maakt. Lees de uitkomsten op pagina 6.
Door de complexe praktijk kunnen leerplichtambtenaren hun bevoegdheid
12 Passend onderwijs en bezuinigingen gaan niet samen
uiteindelijk een zogenoemde bestuurlijke boete opleggen. Leerplicht en
18 Rechten & plichten 19 Toegang tot Suwi en Mens Centraal Voortijdig schoolverlaters nog beter in beeld 20 Filosoof Ronald Hünneman Het etiket is dood. Leve de verschillen! 22 Leerplicht in Caribisch Nederland Ellen de Wit gaat op reis
om een proces-verbaal tegen scholen op te maken nauwelijks effectueren. Dankzij een wijziging in de Leerplichtwet kan de inspecteur scholen nu Inspectie zullen hun samenwerking intensiveren, zoals te lezen is op pagina 11.
‘De uitgangspunten van passend onderwijs deugen. Maar de bezuinigingen waarmee ze gepaard gaan, zijn zeer onverstandig.’ Zo luidt, heel in het kort, de reactie van Kees Kuijs op de recente ontwikkelingen en beleidsvoornemens. Kuijs is deskundige op het gebied van speciaal onderwijs en speciale leerlingenzorg. Hij vindt het onterecht dat de bezuinigingen geheel voor rekening komen van het speciaal onderwijs. Meer op pagina 12.
Plusvoorziening Schiedam Plenty problemen en toch je diploma halen Op New Life, een plusvoorziening in Schiedam worden jongeren die niet langer
26 Ziekteverzuim als signaal
van hulpverleners zijn verenigd in het Zorg Doe Team. Lees meer op pagina 14.
naar school gaan, er weer bijgetrokken. Dan gaat het niet alleen over onderwijs, maar ook over het socialiseren van de leerlingen. Tien docenten en een keur
Eindredactie: Yolanthe van der Ree
Vormgeving: Bouwmeester van Leeuwen, Rotterdam
Redactieadres: Postbus 5113, 6802 EC Arnhem
[email protected] Ingrado Magazine Mei 2011 | Nr. 13
12
Passend onderwijs en bezuinigingen gaan niet samen
24 10 vragen aan… Marc Dullaert, Kinderombudsman
Colofon
11
Leerplicht en Inspectie Samen sterk tegen schoolverzuim
11 Leerplicht en Inspectie: Samen sterk tegen schoolverzuim
14 Plusvoorziening Schiedam Plenty problemen en toch je diploma halen
6
www.ingrado.nl
Fotografie: Judith Bender, Henk Loof, Jan Oelen, Bart Versteeg, Ton van der Vorst
Teksten: Rob de Blok, Yolanthe van der Ree, Bea Ros
Illustraties: Welmoet de Graaf i.s.m. Iris van Sen (welmoet.nl en weez.nl)
Druk: JP Offset, Duiven Als u teksten uit deze uitgave wilt overnemen, neem dan contact op met de redactie van Ingrado Magazine. Ingrado Magazine is een uitgave van Ingrado, Vereniging voor Leerplicht en RMC.
Ingrado Magazine | Mei 2011 | Nr. 13
3
14
Kort Deze keer in Kort een compilatie van de enorme hoeveelheid artikelen en berichten in de media op en rond de Dag van de leerplicht op 17 maart. Leerplicht, het recht op onderwijs leeft niet alleen in onderwijsland, maar in heel Nederland! Heeft u een bijdrage voor deze rubriek? Mail deze naar
[email protected].
4
Ingrado Magazine | Mei 2011 | Nr. 13
Van het bestuur Een nieuwe lente en een nieuw geluid! Niet alleen ligt er weer een nieuw nummer van Ingrado Magazine voor u, het bestuur en de medewerkers zijn druk bezig met een herziening van de website. Het ligt in de bedoeling deze komende zomer te lanceren. Houd dus de mailbox in de gaten voor het ‘geboortekaartje’. Daarnaast wil het bestuur de missie van Ingrado, het beschermen van het recht op onderwijs, ook leidraad laten zijn voor de structuur van de organisatie.
Yvonne Kniese-van Scheindelen
Zo is tijdens de Algemene Ledenvergadering van 19 april jl. gesproken over de versterking van de rayons, over het inrichten van een expertisebureau binnen de vereniging, het instellen van een adviesraad en het verbreden van de vereniging met partijen die ook het beschermen van het recht op onderwijs hoog in het vaandel hebben staan. De leden hebben het bestuur toestemming gegeven deze zaken verder te onderzoeken en tijdens de ledenvergadering van november met een gedegen definitief voorstel te komen. Naast deze ontwikkelingen op het gebied van organisatie en structuur vraagt natuurlijk ook de inhoudelijke actualiteit permanent de aandacht. Die inhoud is weer volop te vinden in dit magazine. Te beginnen met de kolommen naast dit stuk: krantenartikelen en webpagina’s die naar aanleiding van de Dag van de Leerplicht zijn verschenen. Leerplicht, recht op onderwijs, voortijdig schoolverlaten: het leeft in het land! Zo ook in dit nummer van Ingrado Magazine waarin passend onderwijs speciale aandacht krijgt. Hoewel dit zich grotendeels binnen de scholen en in de samenwerkingsverbanden gaat afspelen, krijgen Leerplicht en RMC hier in de praktijk natuurlijk ook mee te maken. In dit kader onder meer een interview met de organisator van Actietafels Thuiszitters, Kees Kuijs, over de effecten van passend onderwijs op het thuiszitten en een goed voorbeeld van een plusschool voor overbelaste jongeren. Rest mij iedereen weer veel leesplezier te wensen met dit magazine.
Yvonne Kniese-van Scheindelen Secretaris Ingrado
Ingrado Magazine | Mei 2011 | Nr. 13
5
Algemene Ledenvergadering Ingrado:
Zoeken naar verbinding ‘Haak je aan bij Ingrado?’ Met deze vraag en een stralende lach heet voorzitter Carry Roozemond de leden welkom op de ALV van 19 april jl. Ze deelt grote haken uit, bedoeld om bijvoorbeeld sleutels aan te hangen. Deze voorjaarsledenvergadering van Ingrado heeft verbinden als thema. Dat het maar meteen duidelijk is. Ingrado verbindt de leden en gaat als vereniging verbindingen aan met partners die eveneens staan voor het recht op onderwijs.
6
Ingrado Magazine | Mei 2011 | Nr. 13
Tekst: Yolanthe van der Ree | Foto’s: Henk Loof
Het is een spannende dag. Het bestuur ziet een koerswijziging voor zich waarin het recht op onderwijs centraal zal staan met Leerplicht en RMC als pijlers. Die nieuwe koers vraagt om een nieuwe structuur die onder
‘Het belang van de jongere moet altijd voorop staan’
meer de positie van de rayons sterker maakt. Een structuur waarin leden signalen kunnen afgeven en informatie krijgen via de rayons en mee kunnen sturen middels een adviesraad. Dit alles ondersteund door een expertisebureau. Een koers kortom, richting een vereniging die zich laat voeden door de praktijk en daarmee op haar beurt beleid, politiek en onderzoek wil voeden.
Ruggengraat Bestuursleden Ien Blaasse en Henk Loof lichten de verschillende onderdelen van de nieuwe structuur toe. ‘De rayons zullen, meer nog dan nu, de ruggengraat worden van de vereniging. Daar gebeurt het, dat is de praktijk. De rayons leveren munitie voor het werk van Ingrado. Daarnaast willen we een adviesraad inrichten die dicht tegen het bestuur aanzit. Deze raad geeft gevraagd en ongevraagd advies over het (te voeren) beleid van Ingrado. Het expertisebureau dat we voorstellen zal ondersteunende werkzaamheden voor de leden verrichten.’ ‘En welke plek geven we de stakeholders?’, vraagt
te discussiëren over twee vragen: waar zie je kansen en
Roozemond de leden. ‘Ligt het niet voor de hand dat we
wat zijn aandachtspunten bij de uitwerking? Al snel is
voorkomen dat werk dubbel wordt gedaan? Dat we
de grote ruimte een kakofonie van pratende leden. De
bijvoorbeeld Divosa adviseren met onze kennis van en
temperatuur stijgt minimaal enkele graden. Volgens van
ervaring met jongeren? En wat te denken van het
der Endt door alle energie die vrijkomt. Het voorstel de
Jongerenloket dat met alle beschikbare faciliteiten kan
rayons te versterken wordt overal enthousiast ontvangen.
meehelpen het recht op onderwijs te beschermen? Of
Wel geven sommige aan daar wat ondersteuning bij te
de mannen van Gedragswerk die in alle regio’s Actietafels
kunnen gebruiken. Wellicht kan die door het expertise
organiseren om de patstelling rond thuiszitters te
bureau geleverd worden. De inrichting van een adviesraad
doorbreken? Moeten deze partners in het beschermen
wordt ook in de meeste groepjes positief onthaald, zij het
van het recht op onderwijs een plek krijgen in onze
dat nog niet duidelijk is wie daar in moeten zitten. Zijn dat
vereniging en zo ja, welke?’ Waarmee Roozemond en de
alleen deskundige Ingradoleden of rekruteert Ingrado ook experts uit partnerorganisaties?
‘De rayons zullen, meer nog dan nu, de ruggengraat worden van de vereniging.’
Knelpunten ziet men ook. Zo is daar de eeuwige wrijving tussen wat moet volgens de wet en wat kan in de praktijk. Als voorbeeld wordt het tekort aan leerbedrijven voor bbl-leerlingen genoemd. Hoe kan Ingrado dat oppakken? Of het gevaar van privacyschending als gegevens tussen partners uitgewisseld gaan worden.
overige bestuursleden maar willen aangeven dat er de
‘Het belang van de jongere moet altijd voorop staan’,
komende tijd voldoende stof tot nadenken is. Op de
wordt in dit groepje benadrukt. In een ander gezelschap
ALV vragen zij de leden input te leveren voor de nieuwe
wordt de nog op te richten adviesraad alvast van advies
structuur en mee te denken over de puzzel die gemaakt
voorzien: zorg dat je open en helder communiceert; geef
moet worden.
een onderbouwing voor elk advies. En het aanstaande expertisebureau zou ook moeten functioneren als een
Kansen en aandachtspunten
helpdesk: toegankelijk en supersnel. Tot slot krijgt het
Daartoe roept Frank van der Endt, organisatieadviseur bij
bestuur het advies de structuur niet te ingewikkeld te
Cordes en adviseur van Ingrado, de leden op in groepjes
maken door te veel lagen te creëren.
Ingrado Magazine | Mei 2011 | Nr. 13
7
Hoofdprijs In de plenaire afsluiting van het ochtendgedeelte vraagt Roozemond de leden toestemming om de voorgestelde koerswijziging verder uit te werken. Op de ALV in november zal er dan een concreet voorstel op de agenda staan. Met ruime meerderheid stemmen de aanwezige leden voor voortzetting van de ingeslagen weg. Een hoofdprijsgevoel krijgt Roozemond hiervan en ze noemt dit een mijlpaal voor de vereniging. Ze belooft de aanwezigen alle input van de ochtend te gebruiken om de voorstellen te verfijnen en verder in te vullen. ‘Ingrado zal vlak voor haar 30ste verjaardag een vereniging zijn die staat voor het recht
Dorien Wijers
op onderwijs!’ Roozemond bedankt de leden voor het vertrouwen en sluit hiermee het ochtendprogramma af.
Bijgepraat Ook Dorien Wijers, die leerplichtambtenaar is in Doetinchem en dezelfde workshop volgde, vindt een dergelijk convenant een interessante gedachte. De andere workshop waaraan zij deelnam was een heel praktische: de BOA-opleiding. Als leerplichtambtenaar moet zij elke vijf jaar opnieuw de cursus volgen. In de workshop is zij ‘bijgepraat’ en ontdekte ze dat de vernieuwde opleiding veel meer is toegesneden op haar beroepspraktijk. ‘Erg prettig’, noemt ze dat. ‘De inhoud is nu echt gerelateerd aan ons werkveld en daarmee wordt de opleiding interessanter.’ Hester Bergmans, leerplichtambtenaar in Eindhoven, nam deel aan de workshop Het speelveld van het onderwijs van Gedragswerk en het NJi. ‘Ik neem vooral
Workshops
mee dat we binnen onze eigen werksfeer moeten
Je snapt eigenlijk niet dat er nog leden zijn die niet naar de
proberen zoveel mogelijk invloed uit te oefenen. Als
ALV komen als je de keur van workshops ziet dat in de
leerplichtambtenaar heb je geen ‘doorzettingsmacht’ als
middag op het programma staat. Deskundigheidsbevor-
het gaat om de plaatsing van jongeren. Je kunt geen
dering; gratis en voor niets. Van technische onderwerpen
knopen doorhakken en plaatsing afdwingen, maar je kunt
als Artikel 5a, b en c tot Het speelveld van het onderwijs
wel de regie nemen en partijen bij elkaar brengen. De
over de recente ontwikkelingen rond passend onderwijs.
boodschap van de workshop was dan ook: pak die regie!
Elf workshops in totaal.
Ik krijg daar wel energie van.’
Harry Bruijsten, RMC-coördinator in Venray volgde de workshop over Bewust Aanwezig op School (BAS) van Bureau VSV Parkstad Limburg. Dankzij de intensieve fysieke inzet van Leerplicht en RMC op de vo-scholen en het ROC zijn zowel schoolverzuim als voortijdig schoolverlaten drastisch afgenomen. Alhoewel in de regio Venray waar Bruijsten werkzaam is, gewerkt wordt volgens een vergelijkbare aanpak, waren er wel eye- openers. ‘Het convenant dat met scholen wordt afgesloten vind ik wel een goed idee. Daarin staat onder meer dat als BAS 134 uur investeert in de aanpak, de school eenzelfde aantal uren moet investeren. Zo voorkom je dat je als gemeente verantwoordelijk wordt gemaakt voor een probleem dat ook de verantwoordelijkheid is van de school. Ik vind dit wel iets om over na te denken.’
8
Ingrado Magazine | Mei 2011 | Nr. 13
Hester Bergmans
Ambitie kabinet: 25.000 schoolverlaters in 2016
Directeur VSV: ‘Het moet niet alleen, het kan ook’ Het aantal voortijdig schoolverlaters daalt gestaag. In het schooljaar 2009-2010 ligt Nederland op koers om de 35.000 in 2012 te halen. Het huidige kabinet doet er nog een schepje bovenop: 25.000 vsv’ers in 2016. Volgens Fred Voncken, directeur Projectdirectie Voortijdig Schoolverlaten van het Ministerie van OCW, is dat om twee redenen haalbaar: er komt geld bij en het kán gewoon. De 80 miljoen die jaarlijks voor de aanpak van schooluitval beschikbaar was, wordt structureel en daarnaast is er - ook structureel - jaarlijks 30 miljoen voor de plusvoorzieningen. Tekst: Rob de Blok | Illustratie: Welmoet de Graaf
Er zijn grofweg drie oorzaken aan te wijzen voor
Voncken lof en waardering, maar ook daar valt winst te
schooluitval: een school die de zaken niet op orde heeft,
behalen. ‘Het belang van regionale samenwerking staat
problemen waar hulpverleners bij moeten helpen en
buiten kijf: waar Leerplicht en RMC regionaal zijn opgezet,
verzuim dat aangepakt moet worden. ‘Inmiddels weet
is het effect groter. Als gemeenten allemaal hun allein
iedereen dat er geen silver bullet is, het is de combinatie’,
gang maken, gaat het fout. Ik noem nu geen namen,
zegt Voncken. ‘Dat de uitgaven voor voortijdige school
maar in een aantal regio’s is de boel niet op orde.’
uitval intact blijven en zelfs structureel worden uitgebreid, houdt ook in dat het beter moet gaan. Dat betekent dat onderwijsinstellingen moeten zorgen voor kwalitatief goed onderwijs dat goed georganiseerd is, met les roosters die kloppen.’
Verzuimbeleid
‘Waar Leerplicht en RMC regionaal zijn opgezet, is het effect groter’
Voncken wil de zwarte piet niet neerleggen bij de ROC’s, want er zijn mbo-instellingen die het uitstekend doen.
Scherp oog
Maar, geeft hij toe, de sector als geheel is problematisch.
Verder signaleert de VSV-directeur dat er grote behoefte
‘Sinds augustus 2009 zijn alle scholen bij wet verplicht
is aan generalisten in de dynamiek op en rond de scholen.
verzuim via het digitaal verzuimloket te melden. Dit werd
‘Het netwerk van professionals rondom de schoolverlaters
al een jaar eerder aangekondigd, maar bij de helft van
bestaat uit een bonte mengeling van specialisten. Daar
de ROC’s is de verzuimregistratie nog altijd niet op orde.
zijn mensen bij nodig, namelijk die van Leerplicht en RMC,
Wij houden niet van repressie, maar op een gegeven
die met een scherp oog voor veiligheid en zorg het
moment is de maat wel vol.’
overzicht behouden. Onlangs hoorde ik dat in Rotterdam
Hij vindt het dan ook zeer terecht dat scholen
van 20 tot 25 procent van de schoolverlaters de reden
binnenkort door de Inspectie aangesproken gaan worden
van uitval onbekend is. Dat vind ik veel. Als je niet weet
op hun verzuimbeleid. Het toezichtkader van de Inspectie
waarom iemand niet naar school gaat, kun je niets doen.’
in het mbo wordt uitgebreid: zij zullen rendement en
Dat het soms lopen op eieren is om al die deskundigen
schooluitval jaarlijks beoordelen en relateren aan de
effectief aan het werk te krijgen, gelooft Voncken wel.
kwaliteit van het onderwijs en aan de kwaliteit van de
‘Maar een mens, in het bijzonder een jongere die de weg
organisatie (zie het artikel elders in dit nummer, red.).
kwijt is, is toch ook ingewikkeld? Daar moet je mee aan
Voor leerplichtambtenaren en RMC-medewerkers heeft
de slag.’
Ingrado Magazine | Mei 2011 | Nr. 13
9
Landelijk informatie- en steunpunt Specifieke Doelgroepen
Vind niet zelf het wiel uit
inmiddels zo veel kennis en ervaring met deze doel
De bescherming van het recht op onderwijs voor kinderen van woonwagenbewoners, van Roma en Sinti, nieuwkomers en kinderen van schippers, vraagt soms wat meer
groepen. Daar kan iedereen z’n voordeel mee doen.’ Simone Hoogenboom is tevens coördinator van OWRS. Zij spreekt geregeld leerplichtambtenaren die aanlopen aan tegen schoolverzuim van Roma- en Sintikinderen
inspanning dan gemiddeld. Er is weinig
en problemen ondervinden bij het handhaven van de
onderwijscultuur, gezinnen verhuizen veel
Leerplichtwet. Hoogenboom: ‘Binnen de zogenoemde
of varen door Europa. Gemeentes, maar ook scholen en individuele leerplicht-
Roma-gemeenten, de gemeenten die in 1978 Roma hebben opgenomen, is veel ervaring met deze doelgroep. Het OWRS heeft de ervaringen van deze gemeenten
ambtenaren, kunnen met vragen rond
gebundeld. Wat gaat goed en waarom? En wat kun je
onderwijs(deelname) van kinderen uit
beter laten? Hoe win je het vertrouwen en hoe ga je het
deze doelgroepen terecht bij het Landelijk informatie- en steunpunt
gesprek aan? Een onderwijsconsulent bijvoorbeeld die fungeert als schakel tussen het onderwijs en de doelgroep kan de onderwijsdeelname een enorme impuls geven.’
Specifieke Doelgroepen (LiSD). Nieuwkomers Het grootste probleem met de groep kinderen van nieuwkomers, vertegenwoordigd door Lowan, is dat ze soms zomaar kunnen verdwijnen. Van den Hurk: ‘Zolang ze in een AZC wonen, gaan kinderen naar school en hebben we ze in beeld. Maar als het Centraal Orgaan Asielzoekers (COA) een gezin herhuisvest, weet vaak niemand waar het kind gebleven is. Ook de AZC-school niet. De volgende school, weet niets van de onderwijsgeschiedenis van de nieuwkomer. Vandaar dat er onder de paraplu van het LiSD een leerlingvolgsysteem is ontwikkeld: nieuwkomers in beeld. Dit stelt scholen in staat de onderwijsgeschiedenis te achterhalen en een brug te Tekst: Yolanthe van der Ree | Foto: Ton van der Vorst
slaan tussen de het individuele niveau van een nieuwkomende leerling en het niveau van zijn leeftijdgenoten.’
Het LiSD werkt in opdracht van het Ministerie van OCW en overkoepelt vier organisaties: OWRS dat zich
De ervaring leert dat knelpunten met doelgroepkinde-
richt op het onderwijs aan kinderen van woonwagen-
ren vaak regiogebonden zijn. Dat zie je vooral bij de schip-
bewoners, Roma en Sinti; Lowan-po en Lowan-vo voor
perskinderen en Roma en Sinti. Dit heeft deels te maken
kinderen van nieuwkomers en BSOS voor schippers-
met beleid van de overheid dat specifieke groepen gehuis-
kinderen. Het LiSD biedt ondersteuning, ontwikkelt
vest worden in specifieke regio’s. Voor een deel zullen
innovatieve projecten en doet aan beleidsadvisering.
deze regio’s overlappen met de rayons van Ingrado. Van den Hurk en Hoogenboom zijn er daarom van overtuigd
Veel ervaring
dat het Lisd en Ingrado veel voor elkaar kunnen betekenen.
Astrid van den Hurk en Simone Hoogenboom coördineren het LiSD. ‘Wij maken kennis en expertise toegankelijk’,
Meer informatie
vatten zij de taakstelling samen. Van den Hurk: ‘Het is
Zie voor meer informatie www.lisd.nl. Van daaruit
belangrijk dat niet iedereen het wiel gaat uitvinden. Er is
doorklikken naar de specifieke doelgroep.
10
Ingrado Magazine | Mei 2011 | Nr. 13
Leerplicht en Inspectie
Samen sterk tegen schoolverzuim Een school die z’n verzuimaanpak niet op orde heeft? Reden voor actie en eventueel sancties. Leerplichtambtenaren hebben in uiterste instantie de bevoegdheid proces-verbaal op te maken. Door de complexe praktijk wordt deze bevoegdheid echter nauwelijks geëffectueerd. Dankzij een wijziging in de Leerplichtwet komt dit nu bij de Inspectie van het onderwijs te liggen. De inspecteur kan scholen uiteindelijk een zogenoemde bestuurlijke boete opleggen. Leerplicht en Inspectie
met Ingrado. ‘In principe kon elke leerplichtambtenaar
zullen hun samenwerking intensiveren.
altijd al een signaal afgeven bij de Inspectie’, zegt zij.
Inzet: het aantal voortijdig schoolverlaters
‘Het verschil is dat er nu per onderwijssector iemand
nog verder verminderen.
verantwoordelijk is om die signalen te inventariseren en te wegen. Het uiteindelijke inspectieoordeel wordt toegevoegd aan het instellingsdossier.’
Tekst: Yolanthe van der Ree | Illustratie: Welmoet de Graaf
Hoe concreter en gedetailleerder een melding van Leerplicht is, hoe eerder de Inspectie ermee aan de slag
Carry Roozemond, voorzitter van Ingrado, noemt
kan en zal gaan. In de samenwerkingsovereenkomst die
verschillende redenen waardoor het voor Leerplicht lastig
al met Amsterdam en Den Haag is afgesloten, staat
is te sturen op de verzuimaanpak van scholen, laat staan
onder meer welk voorwerk er door de leerplichtambte-
deze te corrigeren: ‘Leerplicht is in de meeste gevallen
naar verricht moet worden. De Ruiter: ‘Het is de bedoeling
gekoppeld aan een gemeente. Nu hebben we ruim 400
dat er een dossier van een school wordt aangelegd.
gemeentes in Nederland en nog geen 50 ROC’s. Leerlingen
Daaruit moet blijken hoe ernstig de nalatigheid is.
uit verschillende gemeentes bezoeken dus dezelfde school.
Hoe completer dat dossier is, hoe groter de kans dat
Je kunt je de praktijk voorstellen; de ene gemeente zit
de Inspectie een bestuurlijke boete zal opleggen.’
bovenop de verzuimaanpak van het ROC, de ander besteedt er weinig tot geen aandacht aan. Zie dan maar
Tandem
es een proces-verbaal rond te krijgen. Bovendien hebben
Roozemond en De Ruiter benadrukken dat als de
de leerplichtambtenaar en de school belang bij samen-
leerplichtambtenaar z’n werk goed doet, het dossier
werking. Daar past het opleggen van sancties niet in.
vanzelf tot stand komt. De inhoud van het werk zal dus
Ik vind de wetswijziging daarom een goede zaak. Het zal
niet veel veranderen. De samenwerking tussen de
bovendien meer indruk maken als de verzuimaanpak
leerplichtambtenaar en de inspecteur zal wel intensiever
wordt meegenomen in het toezicht en het oordeel van
worden. Roozemond: ‘Zie het als een tandem.
de Inspectie.’
De leerplichtambtenaar zit voorop, maar na een bepaald traject geeft hij het stuur over aan de inspecteur.’
Dossier
De Ruiter: ‘Nu al gaan in sommige gemeentes inspecteur
Els de Ruiter is coördinerend onderwijsinspecteur en
en leerplichtambtenaar samen op pad als dat nodig is.
onder meer belast met het project voortijdig school
Als we de ambitie van dit kabinet willen waarmaken
verlaten. Vanuit die functie is zij nauw betrokken bij de
(maximaal 25.000 voortijdig schoolverlaters in 2016,
herziening van de Leerplichtwet en de samenwerking
red.), moeten we er samen stevig tegenaan!’
Ingrado Magazine | Mei 2011 | Nr. 13
11
Passend onderwijs en bezuinigingen gaan niet samen ‘De uitgangspunten van passend onderwijs deugen. Maar de bezuinigingen waarmee ze gepaard gaan, zijn zeer onverstandig.’ Korter kan Kees Kuijs zijn reactie op de recente ontwikkelingen en beleidsvoornemens niet samenvatten. ‘Deskundige op het gebied van speciaal onderwijs en speciale leerlingenzorg’. Korter kunnen wij op onze beurt Kuijs’ expertise en betrokkenheid bij het thema niet introduceren.
12
Ingrado Magazine | Mei 2011 | Nr. 13
Er blijft een kleine capaciteit over die wordt ondergebracht bij het samenwerkingsverband. Dit samenwerkingsverband, dat straks ongeveer 20.000 leerlingen vertegenwoordigt, is verantwoordelijk voor de zorgtoewijzing en de verdeling van het zorgbudget. Samenwerkingsverbanden kunnen Tekst: Yolanthe van der Ree | Illustratie: Welmoet de Graaf
eigen criteria en procedures hanteren bij de zorg toewijzing. Daardoor kan, veel flexibeler dan tot nu toe, ondersteuning op maat worden georganiseerd. Maar
Na invoering van de wetgeving passend onderwijs zijn
tegelijkertijd zal er een spanningsveld ontstaan tussen
scholen verplicht een adequaat onderwijsaanbod te
de zorgplicht van individuele scholen enerzijds en de
verzorgen voor leerlingen die op hun school zitten of die
zorgtoewijzing vanuit het samenwerkingsverband
door ouders worden aangemeld. Volgens Kuijs gaat die
anderzijds. Zeker gezien de enorme schaalvergroting.’
invoering jammerlijk samen met de bezuiniging van 300 miljoen. Deze komen namelijk nagenoeg geheel voor rekening van het (voortgezet) speciaal onderwijs. ‘Drie keer onverstandig vind ik dat. Feit is dat we sinds 2003 een enorme toename zien van het aantal leerlingen in met name het cluster 4-onderwijs en van de ambulante begeleiding vanuit datzelfde cluster. Maar daar mag je het speciaal onderwijs niet op afrekenen. Ten eerste is
‘De slogan gewoon waar het kan en speciaal waar het moet, is er niet voor niets al jaren’
het speciaal onderwijs niet de veroorzaker van de uit de hand gelopen groei van het (v)so en de toename van de
Thuiszitters
rugzakjes. Er zit geen enkele leerling zonder indicatie in
Terwijl de zorgplicht van scholen in theorie dus dé
het speciaal onderwijs, het is allemaal keurig volgens de
oplossing zou moeten zijn voor de thuiszittersproble matiek, zullen we ons ook in toekomst zorgen moeten maken om de thuiszitters, zegt Kuijs. ‘Ik adviseer alle
‘300 Miljoen bezuinigen in het speciaal onderwijs is drie keer onverstandig’
partijen dan ook gebruik te blijven maken van onder meer
regels gegaan. Ten tweede heeft het speciaal onderwijs
een structurele aanpak en regel dat daarvoor middelen
de handen vol aan de eigen kwaliteitsverbetering die als
vanuit het samenwerkingsverband beschikbaar worden
gevolg van de eveneens in te voeren nieuwe kwaliteits-
gesteld. Leerplicht en RMC kunnen in deze aanpak
wetgeving in volle gang is. Ten derde is het onlogisch om
namens de gemeente een regisserende rol spelen.’
de systematiek die door Gedragswerk is ontwikkeld in de zogenoemde Actietafels (zie Ingrado Magazine, nr.12 - red.). Zet alle betrokkenen bij de problematiek om tafel en accepteer niet dat er geen plek is voor een jongere. Zorg dat alle thuiszitters in beeld zijn, ontwikkel
mensen uit het speciaal onderwijs op straat te zetten als je in het regulier onderwijs zorgplicht wilt invoeren. De
’De wetgeving passend onderwijs is momenteel
deskundigheid die je daarmee weggooit, hebben we de
volop in voorbereiding. De verwachting is dat de wet per
komende jaren juist keihard nodig.’
1 augustus a.s. definitief in route zal worden gezet en per
Draagvlak
zegt Kuijs, ‘dat er in een jaar nog ongelooflijk veel moet
Kinderen zoveel mogelijk thuisnabij onderwijs bieden is
gebeuren. Geloof me, veel scholen zijn echt van goede
het uitgangspunt van passend onderwijs. Kuijs kan er
wil. Een deel van de kinderen uit het (voortgezet)
alleen maar achter staan. En ook in het speciaal (voort-
speciaal onderwijs kan onder de juiste omstandigheden
gezet) onderwijs is er veel draagvlak voor passend
echt in het regulier onderwijs opgevangen worden. Maar
onderwijs. De slogan gewoon waar het kan en speciaal
geef scholen en leerkrachten wel de tijd zich voor te
waar het moet is er niet voor niets al jaren. Het kind moet
bereiden en de omstandigheden voor deze leerlingen
daarbij altijd centraal staan, meent Kuijs. ‘Wat is het
te optimaliseren.’
1 augustus 2012 van kracht zal worden. ‘Dat betekent’,
ontwikkelingsperspectief van dit ene kind? En wat heeft zijn juf of meester nodig om met dit kind te kunnen werken? Dat zijn de vragen die leidend zouden moeten zijn bij de invulling van passend onderwijs. Maar het wordt moeilijk op die vragen een antwoord te vinden als alle deskundigheid is wegbezuinigd. Ambulante begeleiding verdwijnt uit het speciaal onderwijs.
Naschrift redactie: Na het afnemen van dit interview werd bekend dat de minister heeft besloten de voorgenomen bezuinigingen op passend onderwijs te temporiseren. In plaats van per 2012 worden de bezuinigingen een jaar later (2013) gedeeltelijk geëffectueerd en in de daaropvolgende jaren in een lager tempo doorgevoerd dan eerder voorgesteld. Hoewel het veld hierdoor meer tijd krijgt de pijnlijke effecten van de maatregelen op te vangen, zal toch zeer fors worden gesneden in het onderwijs aan leerlingen met extra zorgbehoeften.
Ingrado Magazine | Mei 2011 | Nr. 13
13
Plusvoorziening Schiedam
Plenty problemen en toch je diploma halen Het is tien uur in de ochtend als een leerling de klas binnenstapt om vervolgens weer naar buiten te gaan om een peuk te roken. De docente treedt op: zo werkt dat niet. Je kunt best een goede reden hebben om te laat te komen (inderdaad heeft ergens die ochtend een metro in brand gestaan), maar dan stap je niet meteen doodleuk weer naar buiten.
‘Verslavingszorg is cruciaal voor deze jongeren; ze lusten namelijk nog wel eens wat’ Tekst: Rob de Blok | Foto’s: Bart Versteeg
Zo gaat dat op New Life, een plusvoorziening in Schiedam. Jongeren die niet langer naar school gaan, worden er weer bijgetrokken. Dan gaat het niet alleen over onderwijs, maar ook over het socialiseren van de leerlingen. ‘Deze groep is er lastig bij te halen en te houden’, zegt directeur Paul Lakens van het Life College, waar New Life deel van uitmaakt. ‘Zij hebben de neiging te zeggen: het is jullie probleem, ik weet het ook allemaal niet meer.’ Niemand houdt van ze,
Patrick (op de voorgrond): ‘Ze zullen me wel pushen als ik wil stoppen
schreef Pieter Winsemius in zijn
dus ja, daar wacht ik dan maar op.’
WRR-rapport Vertrouwen in de
‘Ik vind het niet zo’n goeie school. Ik leer niet zo veel en het is ook niet wat
school, over de uitval van overbelaste
ik wilde. In de zomer word ik 18 en dan ga ik ook niet meer. Dan ga ik naar
jongeren, uit januari 2009. Maar
de opleiding sport en beweging en als dat niet lukt naar een andere
als je op New Life in Schiedam
school. Ik heb minder problemen dan de meesten hier; het enige was dat
rondloopt, komt dat toch over als
ik niet naar school kon.’
een dichterlijke overdrijving. ‘Wij zijn de enigen die hen iets
Ivan (op de achtergrond): ‘Misschien moet ik maar model gaan
substantieels kunnen aanbieden’,
worden, lijkt me ook wel gaaf.’
vertelt RMC-coördinator Nadja
‘Op de havo ben ik blijven zitten. Het ging gewoon niet goed in de lessen, ik
Mager. Waarbij ‘wij’ staat voor een
kwam te laat en vergat mijn huiswerk. Daarna ben ik op de rebound
team van tien docenten en een keur
terechtgekomen. Op deze school hebben we eerst gesproken over wat er
van hulpverleners, verenigd in het
allemaal mis ging enzo. Dat was bij mij de concentratie en de motivatie.
Zorg Doe Team. ‘Inderdaad, geen
Buiten is het gewoon leuker, vooral als het lekker weer is. Hier hebben we
Zorg- en adviesteam’, zegt Lakens.
kleinere groepen, zodat ik mij beter kan concentreren. Het gaat hier auto-
‘Het Zat is in mijn beleving verwor-
matisch beter. Ik wil zo snel mogelijk mijn diploma halen. Mijn opleiding is
den tot een club deskundigen die
Urban Trade, dat is detailhandel. Toch? Ik hoor verschillende namen,
aan de school vertelt wat er beter
ik weet niet hoe het precies heet.’
moet. Ik heb meegemaakt dat er
14
Ingrado Magazine | Mei 2011 | Nr. 13
Ingrado Magazine | Mei 2011 | Nr. 13
15
Directeur Paul Lakens:
‘Ga maar lekker stapelen in je onderwijs; voor onze jongeren is dat het mooiste dat ze kunnen bereiken.’
mensen in het Zat zitten met alleen
te coördineren. Het Ministerie van
uren om de vergaderingen bij te
OCW geeft een pot met geld voor
wonen. Onzin, aan die vergadertafel
een ingewikkelde doelstelling en wie
los je helemaal niets op. Ons
meedoet kan er een deel van krijgen.
uitgangspunt is: docenten moeten
Het sympathieke van dit project is
doceren. Met hulpverleners die op
dat we mensen aanspreken op hun
jouw school aan het werk gaan, sla
professionaliteit. Dat geeft veel
je een dubbele slag. Je voorkomt dat
energie.’
docenten gaan hobby-en en dat hulpverleners op zoek moeten naar
Meer dan botte pech
hun cliënten. Samen werk je aan
En zo haalt de jongerenwerker de
concrete doelen.’
leerlingen uit bed als dat nodig is en is er schuldhulpverlening beschik-
Successen
baar, verslavingszorg, maatschappe-
Maatschappelijk werker Smiljan en
lijk werk, een psychologe en voor de
verslavingsdeskundige Samila, die
tienermoeders een kinderdagverblijf.
beiden in het Doe-team zitten,
De jongeren worden geselecteerd
vinden het naar eigen zeggen een
door het plaatselijke Steunpunt
geweldige manier van werken. Samila
Jongeren en kampen allemaal met
verwoordt het zo: ‘Verslavingszorg is
multi-problematiek. Zij hebben
van cruciaal belang voor deze
problemen op drie of meer van
jongeren; ze lusten namelijk nog wel
negen leefgebieden (al geven ze dat
eens wat. Het goede hier is, dat je
vaak niet graag toe - zie kaders).
concreet werkt aan successen voor
‘Getalenteerden met alleen botte
‘Vaak is er niemand die ze dat ooit
de jongeren. Je hebt een termijn om
pech hebben wij hier niet’, zegt Paul
gevraagd heeft’, zegt Lakens. ‘We
je doel te halen en dat doel is: naar
Lakens. ’Alleen tienermoeder zijn is
brengen bezoeken aan bedrijven
boven. Hier beneden werken wij aan
niet voldoende om hier toegelaten te
en organiseren een kleine stage. Er
opvang en hulpverlening, maar de
worden.’
wordt gewerkt aan sociale vaardig-
jongeren moeten na een paar
De eerste drie maanden brengt het
heden en ook de vrijetijdsbesteding
maanden naar de tweede verdieping,
team van New Life de problemen
komt aan bod. Na drie maanden valt
naar het mbo.’
van de jongere in kaart en wordt een
het besluit: zo ga je verder. Voorzien
Als RMC-coördinator heeft Nadja
begin gemaakt met het op niveau
van een begeleidingsplan gaan ze
Mager de organisaties bij elkaar
brengen van de vakken Nederlands,
voor een diploma op mbo-niveau 2.
gekregen. ‘Ik was er om de inzet
Engels en wiskunde. Maar vooral
Vóór de zomervakantie zullen de
vanuit de gemeentelijke diensten en
wordt de vraag gesteld: waar wil je
eersten zo ver zijn.’
andere gesubsidieerde organisaties
nou eigenlijk heen met je leven?
16
Ingrado Magazine | Mei 2011 | Nr. 13
Lisa: ‘Het is jammer dat dit een groencollege is, anders was ik hier graag gebleven’ ‘Ik heb bijna twee jaar geen school gehad. Daarvoor zat ik op het Grafisch Lyceum, niveau 4, maar dat bleek te zwaar. Mijn droom stortte in. Ik woonde toen bij een instelling, dus ik moest alles zelf doen. Dat was heel zwaar. Nu ben ik arbeidsongeschikt verklaard en heb ik een wajong-uitkering. Op deze school gaat het goed. Op alle scholen waar ik heb gezeten was ik al een buitenbeentje en dat ben ik hier ook. Het maakt mij niet uit. Uit een beroepskeuzetest kwam dat ik iets met kunst kan doen of iets met mensen. Nu de kunst is mislukt, wil ik in september beginnen met het mbo-maatschappelijk werk op niveau 4. Ik woon in een daklozenopvang; dat betekent dat ik van half negen tot vijf uur de deur uit moet. Ik hoop dat ik binnenkort in een begeleid-wonenproject kan komen. Alles moet wel op zijn pootjes staan als ik in september de opleiding ga beginnen.’
‘Het sympathieke van dit project is dat we mensen aanspreken op hun professionaliteit.’
Stapelen
een gemiddeld ROC een dergelijke
Meer informatie
New Life heeft een jaar na de start
plusvoorziening zou kunnen aan
Het rapport van de WRR is te
105 deelnemers; men verwacht te
bieden. Denk alleen aan het feit dat
downloaden van: www.wrr.nl >
kunnen doorgroeien naar 200.
we met één vaste docent per klas
publicaties > rapporten aan
Van hen moet tachtig tot negentig
werken, omdat deze jongeren dat
de regering > 2008 - 2011
procent niveau 2 van het mbo
nodig hebben. Voor nu raden we de
kunnen halen. Doorstroom naar het
meeste leerlingen aan een niveau
reguliere mbo valt tegen, vooral
2-opleiding bij ons af te ronden,
vanwege instroombeperkingen op
zelfs als ze meer aan zouden kunnen.
het ROC. Overleg met het ROC is
Laat eerst maar eens zien dat je
gaande. Lakens denkt aan afspraken
de opleiding aankunt en ook kunt
in de richting van: zij de lessen,
afmaken, zeggen we tegen ze.
New Life de problemen. Lakens:
Daarna ligt de wereld aan je voeten:
‘Wij hebben makkelijk praten met
ga maar lekker stapelen in je
onze kleinschalige school, waar
onderwijs; voor onze jongeren is dat
iedereen elkaar kent. Ik zie niet hoe
het mooiste dat ze kunnen bereiken.’
Ingrado Magazine | Mei 2011 | Nr. 13
17
Rechten & plichten In deze rubriek informeert Carolien de Bruin, juridisch adviseur van Ingrado, u over actuele juridische zaken. Heeft u ook een vraag? Gebruik het vragenformulier op www.ingrado.nl en u krijgt per mail of telefoon antwoord.
Holistisch thuisonderwijs
telijke basisadministratie. Volgens de
maanden geen onderwijs volgt, maar
wet zou het kind dan niet langer in
je toont aan dat je werkt (arbeids-
Nederland wonen en dus niet langer
overeenkomst) en dat je het komend
Een moeder die zich onlangs
onderworpen aan de Nederlandse
schooljaar weer ingeschreven staat
‘bekeerd’ had tot een holistische
Leerplichtwet. Daar heeft de
bij een school. We staan het oog-
levensovertuiging, deed een beroep
Bossche kantonrechter nu een stokje
luikend toe. Collega’s in het land
op artikel 5b van de Leerplichtwet: er
voor gestoken. Hij bepaalde dat
hebben hier al voorbeelden van.
is geen passende school in de buurt,
minderjarigen die niet ingeschreven
dus geef ik mijn kinderen thuis zelf
staan een afgeleide woonplaats
les. Onterecht, oordeelde het college
hebben, te weten die van hun ouders.
van B&W, want het kind stond
De ouders in de Bossche zaak zijn
Uniform proces-verbaal
ingeschreven bij een school. Toen
in hoger beroep gegaan, maar
Eind januari is de SAS, Strafrechte-
moeder volhardde in haar stand-
vooralsnog geldt de uitspraak van
lijke Aanpak Schoolverzuim,
punt, kwam het tot een rechtszaak
deze kantonrechter.
vastgesteld door het Openbaar
tot aan de Hoge Raad toe. Deze oordeelde dat een nieuwe levensovertuiging ouders niet van de plicht ontslaat hun kind in te schrijven bij
Ministerie. De SAS legt vast wat de
Niet zo gewichtige omstandigheden
een school. En nee, deze verplichting
rollen van alle partijen zijn en is een belangrijke stap naar meer unifor miteit. Zo verschaft de SAS leerplicht- ambtenaren richtlijnen voor het
staat niet haaks op het recht op
Artikel 15 (vrijstelling wegens
komen tot en opstellen van een
vrijheid van godsdienst en levens-
onderwijs elders) en artikel 11g
proces-verbaal. Waren tot voor
overtuiging. Leerplichtambtenaren
(vrijstelling wegens gewichtige
kort diverse formats voor een
kunnen met dit arrest van de Raad
omstandigheden) van de Leerplicht-
proces-verbaal in omloop, nu geldt
een beroep op artikel 5b voortaan
wet worden nogal eens rekkelijk
een uniform format. Verder is de
strenger toetsen.
opgevat. Bijvoorbeeld om 16- en
strafmaat voor overtredingen
17-jarigen die wegens een verkeerde
verhoogd, de boete voor luxe verzuim
Omzeilen Leerplicht ontkracht
studiekeuze een opleiding staken,
gaat bijvoorbeeld van 50 naar
de rest van het schooljaar vrijstelling
75 euro per dag per kind.
Op diverse websites voor reislustige
Carolien de Bruin, want er is geen
Meer informatie
ouders valt het te lezen: wil je op
sprake van alternatief onderwijs of
www.om.nl > organisatie >
wereldreis en krijg je geen toestem-
van gewichtige omstandigheden.
beleidsregels > overzicht > jeugd
ming van de leerplichtambtenaar,
Een gedoogbeschikking is een beter
schrijf je kind dan uit bij de gemeen-
alternatief: we weten dat je enige
18
Ingrado Magazine | Mei 2011 | Nr. 13
te verlenen Niet doen, adviseert
Toegang tot Suwi en Mens Centraal
Voortijdig schoolverlaters nog beter in beeld Leerplichtambtenaren en RMC-medewerkers kunnen hun voordeel doen met gegevens uit de keten werk en inkomen, bijvoorbeeld via Mens Centraal en Suwi. Het voorkomt dubbel werk en versoepelt samenwerking met ketenpartners.
Tekst: Bea Ros | Illustratie: Welmoet de Graaf
Als ze bij RMC Noord- en Midden-Drenthe een melding
het Jongerenloket komen, heeft bijvoorbeeld de meerder-
binnenkrijgen over een voortijdig schoolverlater, kijken ze
heid geen startkwalificatie. In het systeem kunnen
tegenwoordig altijd eerst in de Suwi-databank. Werkt deze
medewerkers zien of er al een leerplichtambtenaar of
jongere, zo ja waar en voor hoeveel uur? Dat is waarde-
RMC-medewerker met een jongere bezig is’, vertelt
volle informatie, vertelt RMC-coördinator Monique Otten.
Femke Blokker, beleidsmedewerker bij de gemeente
‘Je hebt altijd piekbelasting en als je dan prioriteiten kunt
Alkmaar. ‘Zo voorkom je dat je dienstverlening opstart
stellen, is dat heel prettig. Iemand die 32 uur bij Defensie
die elders al begonnen is.’
werkt, is minder urgent dan iemand zonder werk of met een uitzendbaantje van enkele uren.’
Werkafspraken
Gerichtere actie
werkveld van belang is en iedereen bepaalt zelf welke
De Suwi-gegevens bestaan al langer. In eerste instantie
informatie ze wel en niet wil vrijgeven. Blokker, als
zijn ze bedoeld voor werkgevers en UWV. Na een pilot is nu
projectleider nauw betrokken bij de invoering van Mens
wettelijk geregeld dat RMC’s gratis (beperkte) toegang
Centraal, ziet grote meerwaarde voor RMC-medewerkers
krijgen tot Suwi-gegevens. Otten is daar blij mee. ‘Ik weet
en leerplichtambtenaren. ‘Als een jongere zegt ‘val me
dat sommige collega’s, die voorheen via een omweg de
niet lastig, ik ben lekker aan het werk’, kunnen wij dat
gegevens raadpleegden, het beschouwen als een stapje
checken. Of, een ander voorbeeld, als we iemand een
terug. Het is misschien even wennen, maar we hebben
capaciteitentest willen laten afnemen, zetten we die taak
toegang tot alle relevante gegevens. Suwi is een waarde-
in het systeem klaar voor onze contactpersoon bij het
Partners krijgen alleen informatie te zien die voor hun
volle aanvulling op de onderwijsgegevens uit Duo. Dankzij
ROC.’ Dit laatste kan de zwakke schakel zijn, vertelt
de informatie kunnen trajectbegeleiders gerichter actie
Blokker. ‘Mens Centraal werkt alleen als je goede
ondernemen. Ze kunnen werkende jongeren bijvoorbeeld
werkafspraken hebt binnen de keten. Het vraagt
wijzen op de mogelijkheid om via een leerwerkplaats
onderhoud, je moet regelmatig in de gaten houden of
alsnog een startkwalificatie te halen.’
er taken voor je klaarstaan.’
Betere afstemming
Suwi en Mens Centraal zijn geen vervanging van de
Via Mens Centraal krijgen RMC’s ook extra informatie,
basisregistratie, maar vormen wel een goede aanvulling
maar dit systeem gaat een stapje verder. Doel is een
daarop, stellen Otten en Blokker. ‘Het levert je in een
betere afstemming te realiseren tussen diverse dienst-
handomdraai extra informatie waardoor je je werk beter
verleners in een gemeente of regio. ‘Van de jongeren die bij
kunt doen.
Ingrado Magazine | Mei 2011 | Nr. 13
19
Filosoof Ronald Hünneman:
Het etiket is dood. Leve de verschillen!
ADHD, dyslexie, PDD-Nos; er wordt nogal met etiketten gestrooid in het onderwijs. Maar als leerplichtambtenaar doe je er goed aan die etiketjes niet als leidraad te nemen, betoogt de Groningse filosoof Ronald Hünneman. ‘Het is je ethische plicht het kind achter het etiket te zien.’
20
Ingrado Magazine | Mei 2011 | Nr. 13
Tekst: Bea Ros | Illustratie: Welmoet de Graaf
Opposional Defiant Disorder. Dat is een van de nieuwste takken aan de weelderig groeiende boom der leer- en opvoedingsstoornissen. ‘Tegenwoordig voor meisjes erg populair’, zegt Ronald Hünneman met lichte ironie in zijn stem. De jongens hadden al ADHD, voor meisjes is er nu een eigen, agressieve variant, ODD. Volgens het diagnoseboekje zijn er acht kenmerken en als iemand er daarvan vier heeft, is hij goedgekeurd als ODD-er. ‘Maar dat etiketje zegt niet welke vier kenmerken aanwezig zijn.’ Het is slechts een voorbeeld voor Hünneman om zijn boodschap duidelijk te maken. ‘Mensen zijn geobsedeerd
Ronald Hünneman
door etiketjes en stellen op basis daarvan handelingsplannen en protocollen op. Maar aan die etiketjes heb je in de praktijk helemaal niks, want ze verklaren niet de oorzaak van gedrag. Wie zich toch door dergelijke etiketjes laat leiden, is moreel eigenlijk op de verkeerde
‘Het is je ethische plicht het kind achter het etiket te zien’
weg. Het is je ethische plicht het kind achter het etiket te zien.’
Goed doorvragen Lastige gevallen
Als leerplichtambtenaar moet je de tijd en ruimte nemen
Hünneman gebruikt met opzet forse woorden als moreel
om in beeld te krijgen wat er nu precies met deze ene
en ethische plicht, want het onderwerp ligt hem na aan
jongere aan de hand is. ‘Dat vraagt om een uitmuntende
het hart. Drie jaar was hij zelf leerplichtambtenaar en tien
gesprekstechniek. Je moet met verschillende mensen
jaar werkte hij in het speciaal onderwijs, op een zmok-
praten, van directeur tot drugsdealer en goed doorvragen.
school. ‘Als leerkracht kon ik nog wel eens denken: deze
Vraag hoe iemand zich gedraagt in de wiskundeles en
leerling valt wel mee. Als leerplichtambtenaar heb ik dat
hoe bij gymnastiek. Gaat het thuis anders dan op school
nooit gedacht. Je hebt namelijk altijd te maken met de
of op de voetbalclub? Zo ontstaat een veel interessanter
lastige gevallen, leerlingen bij wie de protocollen en
en bruikbaarder plaatje dan een etiketje als ADHD.’
handelingsplannen niet hebben gewerkt. Juist daarom
Verder ben je als leerplichtambtenaar geen hulpverlener,
zijn ze uitgevallen op school.’
maar een autoriteit, stelt Hünneman, iemand die de jongere ter verantwoording roept. ‘Zelf zette ik vaak streng in. Dan barstte de bom en vertelden jongeren en ouders meer dan ze ooit aan leerkrachten hadden willen
‘Aan algemene richtlijnen heb je niks’
vertellen. Dat maakt het beroep van leerplichtambtenaar heel zwaar, want je hoort de ergste dingen en vaak als eerste. Dat kun je niet zomaar naast je neerleggen.’ Hünneman heeft meegemaakt dat een jongere als autist werd weggezet, terwijl de werkelijke reden voor haar probleemgedrag was dat moeder het huishouden en
Hoe je een leerling met gedragsstoornissen of leerproblemen helpt, kun je niet uit een boekje halen,
gezin verwaarloosde. ‘Dat kom je niet te weten als je blind blijft varen op etiketten.’
vindt Hünneman. Je moet zelf kijken hoe de leerling die jij voor je neus krijgt, in elkaar steekt. Maar een diagnose
En daarmee is hij weer terug bij zijn eerste en belang-
kan toch helpen om een leerling beter te begrijpen? Het is
rijkste boodschap voor leerplichtambtenaren: benut alle
toch handig en verhelderend om te weten dat autisten
kennis die voorhanden is en blijf vooral zoeken en kijken
sociaal anders in elkaar steken? ‘Klopt, je moet autisten
naar de jongere die achter dossiers, handelingsplannen
inderdaad anders benaderen dan doorsnee leerlingen’,
en etiketten schuilgaat.
antwoordt Hünneman. ‘Maar de ene autist is de andere niet. In het speciaal onderwijs heb ik autisten gezien die structuur nodig hadden en autisten die daar gek van werden, autisten die nooit iets zeiden en autisten die je de oren van de kop kletsten. Aan algemene richtlijnen heb je dus niks.’
Ingrado Magazine | Mei 2011 | Nr. 13
21
Leerplicht in Caribisch Nederland
Ellen de Wit gaat op reis Tekst: Ellen de Wit en Yolanthe van der Ree | Foto’s: Ellen de Wit
Het contact met de werkvloer versterken; voeling houden met de dagelijkse praktijk van Leerplicht en RMC. Om dit te bewerkstelligen besloot Ingrado in 2010 medewerkers uit een Ingrado-rayon steeds voor een jaar aan te stellen als beleidsmedewerker. Ellen de Wit is leerplichtambtenaar in de Gooi- en Vechtstreek en was de eerste ‘geleende’ beleidsmedewerkster. Met een frisse en kritische blik keek zij rond, de praktijk altijd in het achterhoofd. Haar inzet richtte zich vooral op de verdere ontwikkeling van de rayons. Daar komen praktijk en beleid bij elkaar. Inmiddels is ze weer terug op haar oude stek. ‘Ik heb heel veel geleerd en ik denk dat ik het beleid van Ingrado heb kunnen voeden met mijn praktijkervaring.’
‘De onderwijsagenda blijkt politiek gevoelig te liggen’ Naar Bonaire Ellens laatste activiteit voor Ingrado was deelname aan
Woensdag 23 maart 2011
de onderwijsconferentie voor de BES eilanden (Bonaire,
Als de wekker gaat ben ik klaarwakker. Bonaire!
St. Eustatius en Saba) op Bonaire. Ingrado was door de
Onderwijsconferentie, vanavond vlieg ik al. De afgelopen
Rijksdienst Caribisch Nederland (RCN) gevraagd een
dagen werd ik volledig in beslag genomen door de
workshop over Leerplicht te geven. ‘Er moest iemand heen
voorbereidingen. Enige research bleek op zijn plaats.
en toen stak ik m’n vinger op’, zegt Ellen de Wit na terug-
Er geldt bijvoorbeeld een aparte Leerplichtwet BES die
keer. Voor Ingrado Magazine hield zij een dagboek bij.
toch enigszins afwijkt van onze wet.
22
Ingrado Magazine | Mei 2011 | Nr. 13
Donderdag 24 maart 2011 De eerste dag staat er niets gepland dus ik besluit rond te kijken op het resort. De ontbijtzaal kijkt uit over de Caribische zee en tijdens het eten zie ik twee tuimelaars spelen in het water. De pier wordt feestelijk versierd met vlaggen van Nederland en de BES eilanden. De Govener van Bonaire geeft een receptie voor de delegatie van Saba en St. Eustatius die overkomen voor de onderwijsconferentie.
Vrijdag 25 maart 2011 Vroeg op, snel wat ontbijten en dan hup, in de taxi naar de conferentielocatie. Er heerst een beladen sfeer. De onderwijsagenda blijkt politiek gevoelig te liggen. Het lijkt me het beste om me bescheiden op te stellen. Mijn workshop ging leuk. Grappig om te horen dat spijbelen eigenlijk overal hetzelfde is. Aan het eind van deze dag voelde ik me geweldig opgeladen. Wat een voorrecht dat ik ervaringen met deze mensen mag delen en wat staat hen veel te wachten: DUO, lumpsum, verhuizingen, nieuwe leerplichtwet en onderwijswetten, nieuwe namen voor hun onderwijsvormen en ga zo maar door.
Maandag 28 maart 2011 Om 8.30 uur heb ik collegiaal overleg met de leerplicht-
Zaterdag 26 maart 2011
ambtenaren van de eilanden en vertegenwoordigers van
De laatste dag van de conferentie. De sfeer is veranderd.
de Rijksdienst Caribisch Nederland waarbinnen de
De aanwezigen weten nu wat er van hen verwacht wordt
verschillende ministeries samenwerken. De leerplicht-
en zijn klaar om met de onderwijsagenda aan de slag te
ambtenaren hebben vooral behoefte aan professioneel
gaan. Aan mijn tweede workshop namen meer schoollei-
overleg en scholing. Er is geen registratiesysteem, wat het
ders en bestuurders uit de samenwerkingsverbanden
werk enorm bemoeilijkt. De grootste belemmerende
deel. Mijn presentatie kreeg meer ruimte inhoudelijk te
factor is echter dat de GBA-gegevens niet op orde zijn.
zijn en ik heb onze boodschap, het recht op onderwijs
Voor alle onderwijsvernieuwingen op de eilanden heeft
voor ieder kind, goed kunnen benadrukken.’
OCW een potje geld ter beschikking gesteld. Leerplicht is echter geen onderwijsaangelegenheid en kan daardoor
Zondag 27 maart 2011
geen aanspraak maken op deze gelden. De noodzaak om
Hele dag vrij. Na het ontbijt ben ik met vertegenwoordi-
Leerplicht te profileren is dus nadrukkelijk aanwezig.
gers van de PO- en de VO-raad meegegaan naar de
Tegen 1 uur beëindig ik het overleg. Bonaire doet de
Noordkant van het eiland. Hier hebben we in het oude
toezegging vanaf 2012 bijzonder lid van Ingrado te worden.
centrum, Rincon, heerlijke pastei gegeten. Het Washington Slagbaai nationaal park was fantastisch. Prachtige
Dinsdag 29 maart 2011
rotsen, vegetatie en allerlei wilde dieren gezien.
De laatste ochtend, voor de laatste keer ontbijten, taxi bellen en naar het vliegveld. Ik ga naar huis. Wat was het een voorrecht om deze onderwijsconferentie mee te mogen maken. En wat was het een mooie gelegenheid om dit eiland te ontdekken. Maar vooral: wat heb ik een fijne, inspirerende mensen leren kennen.
Mashi Danki Ingrado voor deze fantastische ervaring!
Ingrado Magazine | Mei 2011 | Nr. 13
23
10 vragen aan...
Marc Dullaert, de Kinderombudsman
‘Als kinderen met moeilijk gedrag geen school vinden is dat ernstig, want kinderen hebben niet alleen een leerplicht, maar ook een leerrecht’
24
Ingrado Magazine | Mei 2011 | Nr. 13
1. Waarom is er een Kinderombudsman?
Nederland gaat het meestal goed
de ernstige problemen. Het gaat niet
met de kinderrechten, maar ook hier
om een speeltuin of een schoolreisje.’
‘Kinderen en jongeren hebben een
komen soms schrijnende gevallen
speciale positie door hun leeftijd en
voor. Ik vind het dus belangrijk dat er
door de mate waarin zij voor hun
ook in Nederland aandacht is voor de
7. Hoe is het gesteld met de kinderrechten in Nederland?
rechten kunnen opkomen. De
kinderrechten. Daarom ben ik nu de
‘Aan de ene kant zeg ik we doen het
Kinderombudsman controleert of de
Kinderombudsman.’
best goed. Er is veel aandacht voor
kinderrechten in Nederland worden
kinderen en over het algemeen functioneert de overheid goed. Maar
ook in het onderwijs, de kinderop-
4. Bent u er alleen voor kinderen?
vang, jeugdzorg en de gezondheids-
‘Ik ben er als Kinderombudsman om
grote problemen. De nationale
zorg. We kunnen het parlement en
de rechten van kinderen te bescher-
ombudsman kwam onlangs nog
organisaties gevraagd en ongevraagd
men. Dat betekent dat ik de zaken
tot de conclusie dat er voor veel
adviseren. Ook wil ik mensen bewust
die ik krijg voorgelegd toets aan het
kinderen die moeilijk gedrag verto-
maken van de kinderrechten.’
Kinderrechtenverdrag. Iedereen
nen geen plaats op een school
die vindt dat kinderrechten worden
gevonden kan worden. Dat is ernstig,
2. Wat zijn die kinderrechten?
geschonden, kan bij mij terecht:
want kinderen hebben niet alleen
‘In 1989 hebben de Verenigde Naties
kinderen, jongeren en volwassenen.
een leerplicht, maar ook een
(VN) het Verdrag inzake de Rechten
Dus ook ouders, leraren, leerplicht-
leerrecht.’
van het Kind (IVRK) opgesteld. Dit
ambtenaren en grootouders kunnen
wordt het Kinderrechtenverdrag
schending van kinderrechten melden
genoemd. Nederland heeft dit
bij de Kinderombudsman.’
nageleefd door de overheid, maar
op sommige gebieden zijn er echt
verdrag, samen met bijna alle landen
8. Wat gaat u als eerste aanpakken? ‘Ik ben aan het onderzoeken hoe we een onafhankelijke kinderrechten-
alle aspecten van het leven komen
5. Waarmee kun je bij de Kinderombudsman terecht?
in het verdrag aan de orde. Kinderen
‘Je kunt bij de Kinderombudsman
kunnen we meten welke kinderrech-
hebben bijvoorbeeld recht op gratis
terecht met signalen, vragen en
ten al dan niet worden geschonden
en goed onderwijs, goede en
klachten over (schending van) de
en welke vooruitgang we boeken.’
bereikbare gezondheidszorg en op
kinderrechten. Klachten kunnen
bescherming tegen mishandeling en
gaan over een individueel geval,
verwaarlozing. Daarnaast is partici-
maar mensen kunnen ook een
patie een belangrijk recht. Kinderen
signaal afgeven over het structureel
9. Wat zijn uw dromen wat betreft de onderwijsdeelname van kinderen?
mogen dus meepraten en meebe-
schenden van kinderrechten. Zo’n
‘Het is mijn droom dat alle kinderen
slissen over zaken die hen aangaan.
signaal is bijvoorbeeld de zorgen die
in Nederland zich maximaal kunnen
Dat is in Nederland helaas nog niet
mensen hebben over het wijzigen
ontwikkelen. Dat betekent dat
altijd het geval.’
van de leerlinggebonden financie-
kinderen onafhankelijk van hun
ring. Het is wel belangrijk dat mensen
situatie, goed en passend onderwijs
3. Waarom bent u de Kinderombudsman geworden, wat is uw achtergrond?
indien mogelijk eerst een klacht
moeten krijgen. Het is daarnaast
hebben ingediend bij de desbetref-
belangrijk dat de onderwijsinstellin-
fende instantie. Pas als ze daar geen
gen zich er samen met de ouders
‘Ik ben Kinderombudsman geworden
gehoor krijgen kunnen ze bij de
voor inzetten dat kinderen naar
omdat ik het belangrijk vind dat
Kinderombudsman terecht.’
school gaan en hun opleiding
in de wereld, ondertekend. Vrijwel
kinderrechten worden nageleefd,
monitor kunnen opzetten. Hiermee
afmaken.’
jaren in voor de rechten van het
6. Maar wat kunt u in de praktijk doen?
kind en ben oprichter en bestuurs-
‘Ik kan met overheden en de instan-
voorzitter van Stichting KidsRights.
ties gaan praten om oplossingen te
10. Wat heeft u nodig van organisaties op het gebied van Leerplicht en RMC?
KidsRights heeft als doel het
zoeken en ik kan adviezen uitbren-
‘Ik zou van de leerplichtambtenaren
verbeteren van kinderrechten voor
gen. Ik wil een spreekbuis zijn voor
graag signalen ontvangen over
kinderen in de armste landen van de
kinderen zodat ik hun problemen
knelpunten rond het recht op
wereld. KidsRights reikt elk jaar de
zichtbaar kan maken voor de
onderwijs. De leerplichtambtenaren
Kindervredesprijs uit aan een kind
organisaties die hen moeten helpen.
zijn de antennes voor misstanden
dat zich op bijzondere wijze heeft
En ik ben een soort antenne die
op dit gebied, dus als zij ernstige
ingezet voor kinderrechten. In
problemen signaleert. En dan vooral
zaken signaleren hoor ik dat graag.’
waar ook ter wereld. Ik zet me al
Ingrado Magazine | Mei 2011 | Nr. 13
25
Ziekteverzuim als signaal Ziek is ziek. Of toch niet? In het bedrijfsleven is controle en begeleiding meestal goed geregeld, maar als een leerling vaak of langdurig ziek is, gebeurt er na een ziekmelding… niets. De jeugdartsen van de GGD zijn bereid in dat gat te stappen. Op een aantal plaatsen in het land gebeurt dat al, zoals in West-Overijssel. ‘Het verzuimprotocol is hiermee sluitend.’
‘Klopt het niet helemaal, dan komt de jeugdarts in actie’ Tekst: Rob de Blok | Foto’s: Bart Versteeg en Judith Bender
Een leerling meldt zich ziek. Kan gebeuren. Maar nu: een
naar school. Die schakelde op zijn beurt de leerplicht-
leerling meldt zich vaak, zorgwekkend vaak ziek. Zolang
ambtenaar in. De resultaten van de pilot waren
hij of zij een briefje heeft van de ouders, is er voor de
uitstekend: het ziekteverzuim daalde aanzienlijk
school geen aanleiding actie te ondernemen. Ook de
(en steeg meteen weer na afronding).
leerplichtambtenaar kan niets doen, want ziekteverzuim is een vorm van geoorloofd verzuim. Handelings
Regie bij school
verlegenheid noemen we dat tegenwoordig. De GGD ziet
In 2008 kon ZAS structureel in de hele regio worden
ziekteverzuim als een helder signaal: alle leerlingen die
ingevoerd. Tachtig procent van de scholen voor
verzuimen, hebben een probleem, medisch of anderszins.
voortgezet onderwijs doet er inmiddels aan mee.
Verzuimt een leerling zorgwekkend vaak, dan moet je
Marita Spauwen, beleidsadviseur bij GGD IJsselland en
niet wachten op hulpvragen, stelt de GGD.
verantwoordelijk voor het programma Zas, vertelt dat
In 2005 startte de Jeugdgezondheidszorg van de GGD
eerste instantie neemt nu de mentor contact op met de
in West-Overijssel op drie scholen de pilot Ziekteverzuim
zieke leerling en de ouders. Als die een bevredigende
als signaal (Zas). De jeugdarts van de GGD nodigde
verklaring hebben voor het verzuim, gebeurt er niets.
één belangrijke aanpassing heeft plaatsgevonden: ‘In
kinderen (en hun ouders) uit die vaker dan driemaal
Klopt het niet helemaal, dan komt de jeugdarts in actie.
in een schooljaar of langer dan twee weken ziek zijn.
Dat de regie hiermee bij de school zelf ligt, maakt dat
Concludeerde de jeugdarts dat er voor de ziekmelding
die zich verantwoordelijk voelt. De verzuimprotocollen
geen goede verklaring was of kwam de leerling na een
zijn op orde en vaak is er zelfs een verzuimcoördinator
tweede oproep niet opdagen, dan ging er een melding
aangesteld.’
26
Ingrado Magazine | Mei 2011 | Nr. 13
Betrouwbare cijfers dat het ziekteverzuim daadwerkelijk afneemt, zijn er niet. Op de meeste scholen bestond geen registratie van het ziekteverzuim, dus een nul meting was niet aan de orde. Toch is Spauwen ervan overtuigd dat deze manier van werken vruchten afwerpt. ‘Het verzuimprotocol is hiermee sluitend. We krijgen de psychosociale problematiek die er bij twee van de drie leerlingen achter zit sneller in beeld. En, nog zo’n “onbewezen stelling”: we voorkomen ook het afglijden naar een lager schoolniveau.’
Snel terug naar school is veel beter Veel scholen vinden het lastig om met ziekteverzuim om te gaan. Zij kunnen zich laten bijstaan door de jeugd gezondheidszorg en leerplichtambtenaren. In het vinden van de geschikte aanpak kunnen scholen, jeugdartsen, leerplichtambtenaren en andere professionals gebruik maken van de landelijke handreiking Snel terug naar school is veel beter die eind 2010 is verschenen. Daarin staan onder meer criteria voor het oproepen van leerlingen door de mentor en het doorverwijzen naar de jeugdarts. Meer informatie De handreiking is te downloaden van: www.nji.nl/publicaties/Handreiking_Schoolziekteverzuim.pdf
Advertentie
Advertentie
• Leerplicht-administratie • RMC-administratie • Sluitende aanpak • Jongerenloket • Werkprocesondersteuning • Zaak- en taakgestuurde dossiervorming • Verwijsindex/ Signalering • Leerlingenvervoer Flexibel Cliëntvolgsysteem van 0 tot 28 jaar In het doorlopend cliëntdossier van het Jeugdvolgsysteem (JVS) staat de jongere van 0 tot 28 (inclusief Wet WIJ) centraal. Het JVS maakt het bijhouden van uw leerplichten/of RMC administratie snel en gemakkelijk. Het helpt u overzicht te verkrijgen. Indien gewenst kan het cliëntdossier volledig papierloos worden gemaakt, zodat makkelijk buiten kantoor kan worden gewerkt en case-overdracht tussen collega’s wordt vereenvoudigd. Werkelijk alle relevante informatie kan gekoppeld worden aan één jongere of school.
partij relevante gegevens zichtbaar zijn. Ideaal dus om een sluitende aanpak te realiseren. De beveiliging staat als een huis met onder andere uitgebreide autorisatiemogelijkheden en dataencryptie. De mensen van MetaObjects zien het einde van de implementatie niet als het einde van de relatie, maar juist als de eigenlijke start. We gaan flexibel om met veranderingen en uitbreidingen. Met behulp van het JVS faciliteren wij u om goed georganiseerd te zijn en dat ook te blijven!
Goed georganiseerd zijn, en blijven!
Contact
Het Jeugdvolgsysteem ondersteunt u niet alleen bij de uitvoering, maar ook bij de inrichting van een goede leerplicht en/of RMC-organisatie. Ook als u regionaal of in ketenverband wilt samenwerken is het JVS uniek. Iedere organisatie krijgt zijn eigen virtuele omgeving waarin alleen de voor die
Nieuwsgierig geworden? Bezoek dan de JVS-website www.jeugdvolgsysteem.nl voor nadere informatie en bel ons voor een afspraak met demonstratie (Wim Cuijten: 040 750 1617).
MetaObjects Benelux B.V. | Telefoon: 040 – 750 1618 | E-mail:
[email protected] | www.metaobjects.nl | Adres: Croy 7P, 5653 LC Eindhoven