ING Economisch Bureau
Assetvisie Autoleasemaatschappijen
Autolease op weg naar 2020
Colofon
Auteur Max Erich
ING Economisch Bureau
[email protected]
Redactieraad Arjan Chrispijn Marcel Peek Edgar Sandberg
ING Lease ING Economisch Bureau ING Lease
[email protected] [email protected] [email protected]
2
Inhoudsopgave
Inleiding 4 Executive Summary 5 Hoofdstuk 1.
Autoleasebranche 7
2.
Trend Analyse 15
3.
Toekomstvisie 35
4.
SWOT en Strategie 41
Bijlage Met dank aan 47 Contact 48 Disclamer 49
3
Inleiding: Een nieuwe realiteit voor autolease
Autoleasing heeft zich in Nederland weten te ontwikkelen tot een onmisbare schakel op het gebied van mobiliteit. De sector financiert niet alleen een belangrijk deel van het zakelijke wagenpark, maar levert tevens alle diensten om klanten op het gebied van (auto)mobiliteit) volledig te kunnen ontzorgen. Vergaande professionalisering binnen de autoleasebranche heeft geleid tot een kwalitatief hoogwaardig wagenpark en efficiënt beheer. Mede hierdoor zijn bijvoorbeeld Nederlandse occasions (ex-lease auto’s) zeer gewild in het buitenland. Tevens heeft de sector bijgedragen aan de inzet van een schoner en milieuvriendelijker wagenpark. Nederland behoort tot de kopgroep als het gaat om de verkoop van nieuwe auto’s met een lage CO2 uitstoot en auto’s met alternatieve (schonere) aandrijfsystemen. Hoewel autoleasing in Nederland gedomineerd wordt door een klein aantal grote partijen kent de markt ook vele kleine en middelgrote spelers. Deze vormen een onmisbare schakel in het geheel. Zeker in het beheer van kleinere wagenparken voor het MKB spelen zij een belangrijke rol. Dit was voor ING Economisch Bureau drie jaar geleden reden een onderzoek te doen naar de kracht van middelgrote autoleasemaatschappijen, resulterend in een publicatie in juli 2010 getiteld ‘De kracht van een middenpositie’. Hieruit kwam voort dat, ondanks steeds scherpere concurrentie in een verdringingsmarkt, middelgrote autoleasemaatschappijen gunstig gepositioneerd waren om moeilijke tijden te doorstaan.
De afgelopen jaren hebben middelgrote autoleasemaatschappijen ook in de praktijk laten zien een storm te kunnen doorstaan. De aanhoudend zwakke economie toont echter aan dat niet slechts sprake is van een enkele storm. Een nieuwe realiteit ontvouwt zich waarin niet alleen rekening dient te worden gehouden met een structureel lagere groei, maar waarin ook belangrijke technologische, politieke, ecologische, sociaal-cultureel en demografische ontwikkelingen de wereld veranderen. Denk bijvoorbeeld aan de invloed van internet, de opkomst van schone(re) auto’s, het fiscale stelsel rondom de (lease) auto), nieuwe generaties met een andere blik op mobiliteit en de ontwikkeling van vernieuwende mobiliteitsconcepten zoals car sharing. Reden voor ING Economisch Bureau de studie uit 2010 een vervolg te geven en het toekomstperspectief van middelgrote autoleasemaatschappijen richting 2020 centraal te stellen. Hoe zullen belangrijke trends en ontwikkelingen de komende jaren de mobiliteitsvraag van bedrijfsleven en consumenten / berijders beïnvloeden en hoe kunnen middelgrote autoleasemaatschappijen hierop inspelen? Om tot een antwoord te komen op deze vragen hebben wij naast eigen onderzoek ter inspiratie ook verschillende interviews gehouden met deskundigen uit de autolease branche. In dit rapport zijn enkele quotes uit deze gesprekken anoniem opgenomen. U zult deze in oranje gedrukt op verschillende plekken in het rapport terugvinden om teksten te ondersteunen. Wij willen dan ook iedereen bedanken die aan dit rapport een bijdrage heeft geleverd.
4
Executive summary – Verdedigen en overleven… 1/2
Waar veel sectoren geteisterd worden door de zwakke economische omstandigheden lijkt autoleasing redelijk comfortabel de storm te trotseren. Zowel grote als middelgrote autoleasemaatschappijen hebben een stabiele en winstgevende positie weten te bemachtigen. Grote verschuivingen in de markt doen zich nauwelijks voor. In feite is sprake van een status quo waarin grote en middelgrote partijen elkaar in evenwicht houden. Deze status quo toont tegelijkertijd hoe moeilijk het voor autoleasemaatschappijen is zich te onderscheiden richting klant om groei te bewerkstelligen. Belangrijk is dat dit er niet toe mag leiden dat partijen zich langzaam in slaap laten sukkelen. De status quo kan namelijk omver geworpen worden. ING Economisch Bureau heeft daarom in dit rapport een uitgebreide trend analyse gemaakt om te kijken hoe belangrijke trends en ontwikkelingen de omgeving, waarin autoleasemaatschappijen opereren, richting het jaar 2020 kunnen beïnvloeden. Deze analyse wijst richting een continuering van het bestaande business model, maar laat daarbij wel zien dat marktomstandigheden zwaarder worden en de mate van concurrentie toeneemt. Dit als gevolg van een leasemarkt die naar verwachting krimp tegemoet gaat door gemiddeld lagere economische
groei dit decennium. Klanten van leasemaatschappijen hebben het zwaar. Oplopende werkloosheid en een restrictief beleid t.a.v. leaseauto’s en leasebudgetten zijn het gevolg. Tegelijkertijd leidt flexibilisering van de arbeidsmarkt tot meer vraag naar tijdelijke oplossingen zoals short lease en pool auto’s. Dit creëert enerzijds nieuwe kansen, maar maakt de markt ook gevoeliger voor schommelingen en dus minder stabiel. Ratio en prijs zullen de leasemarkt meer en meer domineren. Dit betekent tevens dat schaalgrootte nog belangrijker wordt en effectiever zal worden uitgespeeld door de grote spelers. Om in deze ontwikkeling van schaalvergroting en kostenreductie mee te kunnen is consolidatie en / of intensivering van samenwerking essentieel voor middelgrote leasemaatschappijen. De combinatie van enerzijds strakkere sturing door krachtige samenwerking en anderzijds ondernemerschap, handelsgeest en inventiviteit van de afzonderlijke ondernemers zullen moeten leiden tot verdere verlaging van kosten, zowel in inkoop als beheer van voertuigen. Op deze wijze kunnen middelgrote autoleasemaatschappijen hun positie in de leasemarkt ook in de toekomst tegen grotere partijen verdedigen.
5
Executive summary – …Of versterken en aanvallen 2/2
In dit rapport is naar aanleiding van een trend analyse en schets van de toekomst ook een SWOT opgesteld voor middelgrote autoleasemaatschappijen en is tevens gekeken naar hieruit voortkomende strategieën. Naast verdedigende strategische opties is ook ruimte voor aanvallende opties. Zo zou men kunnen overwegen om niet alleen aan de achterkant (operationeel) over te gaan tot een meer intensieve samenwerking. Ook aan de voorkant (commercieel) zou samenwerking de innovatiekracht van middelgrote autoleasemaatschappijen kunnen versterken en de mogelijkheden vergroten kansen in de markt aan te grijpen. Denk bijvoorbeeld aan gezamenlijke ontwikkeling van online diensten, het bewerken van de groeiende zzp markt of het ontginnen van het potentieel van private lease. Verder kan gedacht worden aan initiatieven op het gebied van inkoop van nieuwe auto’s en verkoop van gebruikte auto’s zoals gezamenlijke eigen export- en importkanalen of used car concepten. Ook op aftersalesgebied kunnen nieuw ontwikkelde (eigen) aftersalesconcepten landelijke dekking en strakke sturing garanderen, zeker wanneer dealer gelieerde leasemaatschappijen bij een samenwerking betrokken zijn.
Belangrijk is daarnaast om ook out-of-the-box te kunnen denken. De verwachtingen in dit rapport vormen namelijk slechts een mogelijke schets van de toekomst (2020). Door invloedrijke, maar onzekere trends kunnen andere scenario’s ontstaan. Voorbeelden hiervan zijn het fiscale kader en de behoeften van de markt (werkgevers en werknemers / particulieren). Een alternatief scenario is denkbaar wanneer markt en overheid daadwerkelijk inzetten op de omschakeling van autobezit naar gebruik en de overheid hier ook het fiscale stelsel op inricht, bijvoorbeeld door stimulering van een mobiliteitsbudget. De behoefte aan ‘traditionele’ autolease zal in dat geval terugvallen en er zal meer behoefte ontstaan aan mobiliteitsadvies en flexibele (multimodale) oplossingen, zowel richting werkgevers als werknemers. Laatstgenoemde zal meer vrijheid en verantwoordelijkheid krijgen eigen keuzes te maken. In een dergelijke markt ontstaan voor alle partijen nieuwe kansen. Om hierin een rol te kunnen spelen als intermediair of adviseur is echter ook bij een autoleasemaatschappij een cultuuromslag noodzakelijk; men zal in dat geval ook zelf de transformatie moeten durven maken van bezit naar gebruik. Voor middelgrote autoleasemaatschappijen die de aansluiting dreigen te missen in de ‘traditionele’ leasemarkt kan dit een nieuwe start zijn. Juist hun platte en flexibele organisatie kan hen helpen sneller in te springen op veranderingen in de omgeving.
6
Hoofdstuk 1.
Autoleasebranche
7
1 Autoleasebranche
Top 3 domineert autolease…
Leasing; motor voor automobiliteit De totale omzet van de autoleasebranche in Nederland werd door de VNA (Vereniging Nederlandse Autoleasemaatschappijen) voor het laatst in 2010 geschat op EUR 9,1 miljard. Sindsdien is het wagenpark van autoleasemaatschappijen licht gestegen tot 713.200 eind 2012. Ruim 80% van het wagenpark bestaat uit personenauto’s en 20% uit bestelwagens. Het leasepark is goed voor een kleine 8% van het totale Nederlandse wagenpark.
Belangrijk is dat geleasede voertuigen relatief jong zijn. De gemiddelde contractduur ligt voor personenauto’s tussen de 3 ½ en 4 jaar, terwijl dit bij bestelauto’s rond de 5 jaar ligt. Jaarlijks wordt een kwart van de vloot personenauto’s vervangen. De impact op de nieuwverkoop is fors; zo’n 25% tot 30% van de nieuw geregistreerde personenauto’s wordt afgenomen door autoleasemaatschappijen.
Grote spelers domineren De top drie spelers in autolease (Athlon, Leaseplan en Alphabet) hebben met een gezamenlijk wagenpark van ruim 320.000 voertuigen bijna de helft van de leasemarkt in handen. Athlon en Leaseplan claimen ruim 120.000 voertuigen in beheer te hebben, gevolgd door Alphabet met 80.000. De top 10 is samen goed voor ongeveer 2/3 van de markt. De verschillen tussen de top 3 en de rest van de top 10 zijn overigens aanzienlijk. Naar schatting liggen de wagenparken van de nummers 4 tot en met 10 tussen de 10.000 en 30.000 voertuigen. Onder de top 10 volgt een grote groep spelers met wagenparken tussen de 0 en 10.000 voertuigen. Naast verschillen in omvang is er ook een scheiding te maken op het gebied van eigendom tussen de verschillende leasemaatschappijen: • Universele leasemaatschappijen (onafhankelijk of gelieerd aan autobedrijf / dealer) • Captives (eigendom autofabrikant) • Bank gelieerde leasemaatschappijen (eigendom bank, deze groep is de afgelopen jaren in omvang afgenomen).
Bronnen: VNA, Websites autoleasemaatschappijen.
8
1 Autoleasebranche
…maar middelgrote partijen laten zich niet uit veld slaan
Middelgrote autoleasemaatschappijen In dit rapport ligt de focus op het toekomstperspectief van (universele) middelgrote autoleasemaatschappijen. Dit zijn bedrijven met meer dan 1 werknemer en een wagenpark dat varieert van zo’n 500 tot 30.000 voertuigen. De zeer grote partijen (top 3) en zeer kleine spelers worden daarin niet meegenomen. Naar schatting bevinden zich ongeveer 75 bedrijven binnen deze groep. Dit is afgeleid van cijfers van het CBS en de VNA. Het CBS schat het totale aantal operationele autoleasebedrijven in op 180, waarvan 105 met 1 werknemer. Het overgrote deel van de middelgrote autoleasemaatschappijen is lid van branchevereniging VNA. Haar 77 leden zijn goed voor 90% van het totale leasepark.
“Een leasemaatschappij zal niet zo snel failliet gaan.” 1 “Een dealer met een leasebedrijf heeft nog toekomst, zonder wordt het moeilijk.” 1
Stabiel winstgevend Het aantal autoleasemaatschappijen lijkt redelijk stabiel. Door een voorspelbare en meer gelijkmatige inkomstenstroom hebben leasemaatschappijen minder last van schokken in de markt. Daarnaast zijn de gemiddelde marges hoger dan in de autobranche. Autodealers boekten over 2012 een gemiddeld rendement van 0,08% volgens cijfers van BOVAG Autodealers. Het belang van een leasebedrijf in een dealer holding is in verschillende interviews ter sprake gekomen. Juist leasing heeft veel dealers in moeilijke tijden op de been gehouden. Zowel direct (leaseactiviteiten zijn winstgevend) als indirect (spin-off van leasemaatschappij naar dealerbedrijf zoals afzet van auto’s en bezetting werkplaats). De gemiddeld hogere marges in autolease zijn onder meer af te leiden uit het feit dat leasing vaak maatwerk is. Er zijn vele gradaties in dienstverlening mogelijk. Daarnaast is ondanks nauwkeurige calculatie vooraf, zelden sprake van een voertuig dat gedurende de looptijd van de leaseovereenkomst exact het contract volgt. Van afwijkingen in bijvoorbeeld kilometrage en / of looptijd profiteert een leasemaatschappij. Vrijwel alle contracten worden reeds gedurende de looptijd één of meerdere malen herrekend (voor meer of minder gereden kilometers).
1 Anonieme quotes zijn afkomstig uit expert interviews ter ondersteuning van dit rapport.
Bronnen: VNA, CBS, BOVAG Autodealers.
9
1 Autoleasebranche
Business model autolease
“De afdeling contractbeheer is de belangrijkste afdeling van het bedrijf. Vrijwel geen enkele auto loopt exact volgens contract en juist daar wordt op verdiend.”
Marketing en Accountmanagement Order klant
Inkoop
Marge beheer • Benutten schaal • Effectieve en efficiënte ICT • Kennis, betrokkenheid en inzet medewerkers • Regie en sturing
Beheer auto’s • Afschrijving • Rente • Belasting • Verzekering • Reparatie, onderhoud en banden • Vervangend vervoer • Hulpdienst • Brandstof voorschot
Verkoop ex-lease auto Maximaliseren opbrengst door juiste keuze uit afzetkanalen
10
1 Autoleasebranche
Evenwicht in branche…
Status quo? Hoewel grote spelers in het verleden hun marktaandeel sterk hebben uitgebouwd, blijven verschuivingen in wagenparken de laatste jaren beperkt. Het aandeel van de top 3 is reeds geruime tijd stabiel. Ook in de top 10 en daaronder is weinig veranderd. Grote en middelgrote partijen lijken elkaar redelijk in evenwicht te houden. Grote partijen profiteren van hun schaal, maar kleinere partijen kennen het voordeel van een platte en flexibele organisatie waarin snel geschakeld wordt. Grote partijen zijn echter over het algemeen meer geprofessionaliseerd en kunnen uitval van medewerkers makkelijker compenseren. Kennis is breed aanwezig.
Local heroes Veel middelgrote partijen putten juist hun kracht uit hun middenpositie. Als ‘local heroes’ weten zij met sterke lokale of regionale aanwezigheid en een uitgebreid netwerk, partijen uit het MKB te binden. Dankzij hun geringe schaal en platte organisatie zijn zij in staat flexibel en snel te opereren. Beslissingsbevoegdheden liggen nog veelal op de werkvloer zelf. Dealer gelieerde leasemaatschappijen hebben daarnaast het voordeel dat zij de overwegend lokale / regionale MKB klanten makkelijker kunnen sturen richting eigen werkplaats. Dit concept sluit minder aan bij de vraag van landelijk opererende klanten of multinationals.
Bronnen: VNA, Websites autoleasemaatschappijen.
Ook met betrekking tot risicospreiding kennen zowel klein als groot voor- en nadelen. Kleinere partijen beheren veelal klanten met kleinere wagenparken en kunnen risico’s van faillissementen of voortijdige terugkeer van auto’s daarom meestal opvangen. De grotere partijen hebben weliswaar te maken met relatief grote wagenparken, maar zijn met hun vele afzetkanalen goed ingesteld op hoge aantallen. Daarnaast kiezen grotere klanten er vaak voor hun wagenpark te spreiden.
Top 10 autoleasemaatschappijen NL 2006 vs ‘12*
2006
2012
Leaseplan Nederland
130.000
Leaseplan Nederland
Athlon Car Lease Nederland
115.000
Athlon Car Lease Nederland 120.000
Alphabet Nederland
77.000
120.000
Alphabet Nederland
80.000
Mercedes-B Financial Services 32.000
Arval
30.000
Arval
25.000
ALD Automotive
24.000
ALD Automotive
24.000
Terberg Leasing
23.000
Terberg Leasing
21.000
Business Lease Nederland
20.000
Kroymans Financial Services
18.000
Mercedes-B Financial Services
n.b.**
PSA Finance Nederland
13.000
PSA Finance Nederland
n.b.**
Business Lease Nederland
12.500
BMW Group Financial Services n.b.**
(Bovenstaande cijfers zijn schattingen op basis van informatie van VNA, websites van leasemaatschappijen en Ernst & Young.) * Door de overname van Directlease en J&T zal de Van Mossel Groep (International Car Lease Holding) in 2013 de top 10 binnentreden. ** Mercedes Benz Financial Services, PSA Finance Nederland en BMW Group Financial Services behoren tot de top 10, maar exacte cijfers ontbreken.
11
1 Autoleasebranche
…mede dankzij samenwerking
Groeimogelijkheden beperkt De status quo in de branche lijkt voorlopig stand te houden. Zoals gemeld is aan beide kanten van het speelveld sprake van voor- en nadelen. Hoewel toch sprake is van flinke concurrentie zijn veel spelers (zowel klein, middelgroot als groot) in staat positieve resultaten te behalen. Dit heeft echter ook als consequentie dat groei moeilijk te bewerkstelligen is, terwijl deze behoefte wel aanwezig blijkt. Met name onder middelgrote partijen bestaat het gevaar ‘te klein voor het tafellaken, maar te groot voor het servet’ te worden. De stap richting bovenkant van de markt vormt voor veel partijen een onneembare horde. Mede omdat kansen op overnames beperkt zijn. De recente aankoop van J&T en Directlease door Van Mossel en Mandemakers lijkt de uitzondering die de regel bevestigt. Men groeit hierdoor in de nieuwe combinatie van 10.000 naar ruim 30.000 contracten.
Tegenwicht Om nadelen op het gebied van schaalgrootte geheel of gedeeltelijk te kunnen opheffen zijn diverse middelgrote leasemaatschappijen samenwerkingsverbanden met elkaar aangegaan. Zo ontstond in 2004 Autolease Alliance, waar inmiddels 16 leden bij aangesloten zijn met gezamenlijk 103.000 leasecontracten. Eind 2007 werd een soortgelijk initiatief voor kleinere partijen, genaamd Leaseplatform, opgestart met momenteel 14 leden.
“Er is behoefte in de markt om te groeien. Het is echter niet eenvoudig en de overnames liggen niet voor het oprapen.”
Door zich aan te sluiten bij dergelijke samenwerkingsverbanden kunnen kleinere partijen toch profiteren van kortingen die dankzij gezamenlijke inkoop hoger uitvallen. Ook wordt steeds vaker data en kennis gedeeld. Op deze wijze kan men tegenwicht bieden aan de schaalvoordelen van de grote spelers.
Bronnen: Autolease Alliance, Leaseplatform.
12
1 Autoleasebranche
Stilstand is achteruitgang?
Zoektocht naar onderscheidend vermogen… De status quo in de branche laat niet alleen zien dat het lastig is om in de markt te groeien, maar toont indirect ook aan hoe moeilijk het is voor autoleasemaatschappijen zich te onderscheiden richting klant.
…verzandt in prijsconcurrentie Probleem voor de autoleasebranche is dat het geringe onderscheidend vermogen in combinatie met een stabiele en meer op prijs gerichte markt kan leiden tot verdere erosie van de marge.
Hoewel leasemaatschappijen wel werk maken van een breed en gevarieerd dienstenpakket is het lastig om echt onderscheidend te opereren te midden van de vele aanbieders in de markt. Dit komt echter mede door een toch nog overwegend traditionele vraag en het fiscale stelsel dat niet of onvoldoende is ingericht op nieuwe mobiliteitsvormen.
Ook de toenemende invloed van autofabrikanten in directe (eigenaar leasemaatschappij) of indirecte zin (pushen van auto’s via leasemarkt) kan hieraan bijdragen. Veel fabrikanten kampen met overcapaciteit door de drastische daling van de Europese markt. Wanneer enkel prijs als onderscheidend element overblijft dreigt autoleasing zich op een hellend vlak te begeven. Stilstand leidt in dat geval tot achteruitgang.
“Klanten zijn kritisch op prijs.”
“Autofabrikanten misbruiken leasing om auto’s op de weg te zetten.”
“Bedrijven worden minder genereus met leaseauto’s.”
13
1 Autoleasebranche
Omgeving in beweging raakt toekomst autolease
Niet in slaap sukkelen De dreiging van een steeds fellere strijd op prijs kan dienen als wake-up call voor de autoleasebranche. De status quo in de branche en het ogenschijnlijke gemakt waarmee autoleasemaatschappijen de crisis doorstaan mag er niet toe leiden dat partijen zich langzaam in slaap laten sukkelen. Het is belangrijk kansen en bedreigingen die de status quo omver kunnen werpen in kaart te brengen. Door kennis over de branche te koppelen aan een (externe) trendanalyse is het de bedoeling in dit rapport te komen tot een SWOT analyse voor middelgrote autoleasemaatschappijen. Sterkten en zwakten van dit type onderneming worden samengevoegd met een visie op de toekomst van (auto)mobiliteit. Hieruit moet duidelijk worden met welke belangrijke issues middelgrote autoleasemaatschappijen richting het jaar 2020 te maken krijgen en hoe zij hier hun visie en strategie op af kunnen stemmen. Niet reactief de bocht uitvliegen, maar proactief de koers uitstippelen staat hierbij centraal. Zijn kleine stuurcorrecties voldoende of beweegt de markt zich richting een nieuw business model?
“Je moet als leasebranche wel meebewegen met je markt en omgeving en niet vasthouden aan oude business modellen.”
14
Hoofdstuk 2.
Trend Analyse
15
2 Trend Analyse
Trends 2012-2020
Externe analyse In dit hoofdstuk gaan we op zoek naar belangrijke ontwikkelingen en hun mogelijk impact op de toekomst van (auto)mobiliteit en autolease. Om deze ontwikkelingen te kunnen identificeren wordt gebruik gemaakt van een zogenaamde S T E P analyse. Door trends te clusteren kunnen alle relevante ontwikkelingen overzichtelijk in kaart worden gebracht. Bij dit model worden de volgende categorieën gehanteerd: • Sociaal • Technologisch • Economisch • Politiek
2020 De genoemde categorieën zullen in dit hoofdstuk in een aangepaste volgorde de revue passeren. We proberen daarbij zo goed mogelijk vooruit te kijken naar het jaar 2020. Daarbij moet aangetekend worden dat trends op langere termijn een hogere impact kunnen hebben. Tegelijkertijd wordt het ook moeilijk die impact goed te voorspellen. Door het jaar 2020 te kiezen ontstaat hierin enige balans. Het blijft echter een inschatting welke trends doorslaggevend kunnen zijn.
16
2 Trend Analyse
Downsizing blijvende trend Trends - Sociaal Vergrijzing en kleinere huishoudens Demografisch zal Nederland de komende jaren een aantal veranderingen ondergaan. De bevolking groeit nog steeds, van zo’n 16,8 miljoen in 2013 naar ruim 17,1 miljoen in 2020. Een piek wordt verwacht in 2040 (17,8 miljoen), waarna de totale bevolking zal afnemen. Belangrijk is dat het aantal mensen van 65 jaar of ouder naar verwachting toeneemt van ruim 2,8 miljoen in 2013 naar 3,4 miljoen in 2020 (en in 2040 naar 4,6 miljoen) en dat ook het aantal eenpersoonshuishoudens significant stijgt (van 2,8 miljoen nu naar 3,1 miljoen in 2020). Toch neemt ook het aantal meerpersoonshuishoudens nog toe. Binnen deze categorie vindt naar verwachting echter wel een verschuiving plaats richting kleinere (2 of 3 persoons-) huishoudens. Toename beroepsbevolking Hoewel het aantal personen tussen 20 en 65 jaar de komende tijd afneemt voorkomt de verhoging van de AOW leeftijd een afname van de beroepsbevolking. Het CBS verwacht tussen 2012 en 2020 nog een toename van de beroepsbevolking met 200.000. Dit is uiteraard een belangrijk gegeven voor de autoleasemarkt in Nederland. Pas in de periode 2025-2040 volgt een daling, waarbij na 2040 weer sprake is van een opwaartse tendens.
Bron: CBS.
Demografische factoren stimulans downsizing Zetten we de verwachte demografische veranderingen op een rijtje dan lijkt de trend richting downsizing voorlopig stand te zullen houden. Huishoudens worden kleiner, waardoor de noodzaak van grotere auto’s verder afneemt. Dit is niet per se een slechte ontwikkeling voor autoleasemaatschappijen en kan voordelen met zich meebrengen op het gebied van financiering en restwaarderisico. Probleem is wel dat om in absolute zin de resultaten op peil te houden meer volume noodzakelijk is.
“Downsizing is op zich geen probleem voor lease. Je hebt minder grote investeringen nodig, terwijl de relatieve marge gelijk blijft.”1
1 Anonieme quotes zijn afkomstig uit expert interviews ter ondersteuning van dit rapport.
17
2 Trend Analyse
Nieuwe generatie, andere eisen Trends - Sociaal Generatie X, Y, Z De Nederlandse bevolking ondergaat niet alleen veranderingen in samenstelling van leeftijden en huishoudens. Nieuwe generaties groeien op, begeven zich op de arbeidsmarkt en drukken hun stempel op het bedrijfsleven en daarmee ook de toekomstige autolease markt. Richting 2020 zal de protestgeneratie (1941-55) zich verder terugtrekken uit de arbeidsmarkt. Generatie X (1956-70) en de Pragmatische generatie (1971-85) schuiven door, terwijl generatie Y (1986-00) zijn intrede doet. Uit onderzoek blijkt dat iedere generatie haar eigen kenmerken heeft. Zo kunnen jongere generaties een beweging in gang brengen richting een meer praktisch ingestelde no-nonsense cultuur. Snelheid, samenwerking, netwerken en informalisering zullen naar verwachting nog meer terrein winnen. Ook flexibel werken, zelfontwikkeling en authenticiteit komen meer centraal te staan. Online technologie en het onderhouden van sociale contacten op afstand zullen vanzelfsprekend worden. Door de invloed van nieuwe generaties kunnen wensen en eisen veranderen. Reeds zichtbaar is een overgang van emotie naar ratio t.o.v. de auto. Onderzoek onder studenten en jongere medewerkers toont daarnaast aan dat het belang van autobezit daalt ten opzichte van andere behoeften zoals internet.
Japan scenario? Regelmatig wordt Japan aangehaald als voorbode voor de toekomst van automobiliteit in de Westerse wereld. Genoemde demografische trends voor Nederland doen zich in Japan echter in veel extremere mate voor. Japan kent een hoge mate van vergrijzing (+65 jaar bijna 25% van de bevolking), een krimpende bevolking en een jongere generatie die minder waarde toekent aan
Bronnen: Wikipedia, Cisco 2011 Connected World Technology onderzoek, JAMA 2012 annual report, Autonews.com.
auto’s. Verder kent Japan zeer grote steden, zijn autobelastingen en daarmee kosten extreem hoog en is het niveau van het OV uitstekend. De Japanse autoverkopen (nieuw en gebruikt) kennen een structurele dalende trend. Het totale wagenpark is nog wel stabiel. Ook in Japan is sprake van structurele downsizing. Het aandeel zogeheten mini cars is door de jaren heen toegenomen.
18
2 Trend Analyse
Meer flexibiliteit leidt tot verbreding Trends - Sociaal Minder kilometers… Het voorbeeld uit Japan laat zien dat hoewel de auto aan status inlevert dit niet direct betekent dat autobezit volledig uit de gratie raakt. Ook het Nederlandse wagenpark groeit nog steeds. Wel is duidelijk dat er bezuinigd wordt op de auto. Kleinere en zuinigere auto’s zijn sterk gestegen in populariteit, niet alleen vanwege fiscale voordelen. Duurdere brandstoffen, stijgende kosten van levensonderhoud en toenemende uitgaven aan recreatie (o.a. reizen) en communicatie (telefoon / internet) hebben er voor gezorgd dat een steeds kleiner deel van de bestedingen richting voertuigen gaat. Hoge kosten leiden er tevens toe dat auto’s vaker veroordeeld zijn tot stilstand. Volgens cijfers van het CBS daalt sinds 2005 de gemiddelde kilometrage van personenauto’s. Reizen met de auto wordt vermeden door bijvoorbeeld thuiswerken of het kiezen van een alternatieve mobiliteitsvorm.
“In Randstedelijke gebieden en voor grotere bedrijven wordt flexibele mobiliteit veel belangrijker.”
Bron: CBS.
…meer flexibiliteit Ook het bedrijfsleven zoekt vaker naar alternatieven om aan de mobiliteitsbehoefte te voldoen, duurzamer te opereren en kosten terug te dringen. Flexibilisering van de arbeidsmarkt in combinatie met een onzekere economie leiden er toe dat meer bedrijven een variabele schil aan arbeidskrachten opbouwen. Daarnaast is Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen bij steeds meer bedrijven een integraal onderdeel van het (autolease)beleid geworden. Ook leidt verdere internationalisering tot meer multinationaal opererende ondernemingen en een bijbehorende internationale mobiliteitsvraag. Al deze ontwikkelingen zullen de marktvraag verbreden. Aan de ene kant van het spectrum blijft behoefte aan langjarige full operational lease contracten. Aan de andere kant kunnen echter short-lease en alternatieve mobiliteitsoplossingen een grotere rol gaan spelen. Ook zal meer vraag komen naar internationale oplossingen rondom (auto)mobiliteit. Een alternatieve mobiliteitsoplossing zou car sharing kunnen zijn. Ook autobezit kost onbenut namelijk nog altijd geld. Door de auto niet te bezitten, maar alleen op afroep te gebruiken zijn kosten mogelijk verder terug te dringen en kan het totale wagenpark efficiënter worden benut en mogelijk ook worden teruggedrongen in aantal.
19
2 Trend Analyse
To share or not to share? Trends - Sociaal Car sharing Steeds vaker komt car sharing naar voren als een nieuw kansrijk fenomeen. Gedacht wordt dat, wanneer nieuwe generaties automobilisten op zoek gaan naar slimmere mobiliteitsoplossingen, zij de transitie van bezit naar gebruik zullen omarmen. Car sharing programma’s springen inmiddels als paddestoelen uit de grond. In Nederland timmeren, naast het bekende Greenwheels, ook diverse andere partijen aan de weg. Daarnaast onplooit de autobranche ook zelf initiatieven op dit gebied. Zo is Daimler (Mercedes) samen met Europcar het Car2Go concept begonnen. In een aantal grote Europese steden (o.a. A’dam) worden auto’s gedeeld en kunnen gebruikers auto’s inhuren en betalen per gereden kilometer. Ook BMW werkt aan een dergelijk concept met autoverhuurder Sixt genaamd DriveNow. Opvallend is dat beide fabrikanten zich concentreren op grote steden en een belangrijke plaats inruimen voor hun elektrische modellen. De combinatie van metropolen, EV’s en car sharing lijkt elkaar te kunnen versterken en heeft daarom de grootste kans van slagen.
“We gaan meer naar gebruiksoplossingen toe in plaats van bezit.”
Bronnen: Elsevier (9 maart 2013), BMW, Daimler.
Meningen verdeeld Tijdens onze interviews bleken de meningen over de kansen van car sharing verdeeld. Er wordt getwijfeld over de mogelijkheden om rondom car sharing een winstgevend business model te ontwikkelen. De helft verwacht dat car sharing een succesvol model zal worden in de toekomst. De andere helft ziet echter diverse hobbels op de weg en twijfelt of car sharing een winstgevend business model kan worden. In een recent artikel in Elsevier wordt bevestigd dat jongeren minder geïnteresseerd zijn in autobezit. Men werkt vaker in de grote stad en gebruikt fiets, taxi, ov, vliegtuig en deelauto. Toch wordt in hetzelfde artikel gemeld dat de auto op latere leeftijd vaak weer in beeld komt, zo blijkt onder meer uit Duits onderzoek naar mobiliteit. Mensen onder de 30 bezitten minder auto’s dan voorheen, maar boven de 30 gaat het familieleven een rol spelen en neemt autobezit juist toe. Car sharing lijkt daarmee voor jongeren en metropool gebieden zeker een toevoeging te zijn in het mobiliteitsaanbod. Autobezit zal echter voor velen wenselijk blijven.
“Car sharing werkt in een metropool maar niet daarbuiten.”
20
2 Trend Analyse
Verbreding technologie Trends - Technologie leiden tot een strijd als het gaat om het verlagen van brandstofverbruik en CO2 uitstoot. Hogere brandstofprijzen, rationeel en prijsbewust kiezende consumenten, fiscale bevoordeling van auto’s met een lage uitstoot en Europese wetgeving rondom de gemiddelde uitstoot van door fabrikanten verkochte auto’s zijn drivers voor deze trend.
Meer gevarieerd wagenpark Hoewel de impact van bijvoorbeeld elektrische auto’s op de totale markt nog steeds gering is, ontstaat langzamerhand wel een meer gevarieerd wagenpark qua aandrijfsystemen. Met name (plug-in) hybriden zijn in Nederland populair door enerzijds subsidies voor investeringen en anderzijds een lage of nihil bijtelling. Een aantal fabrikanten lijkt daarnaast pogingen te ondernemen om auto’s op waterstof te vermarkten. Kennis van en ervaring met al deze nieuwe technologieën is in sommige gevallen nog gering en zal ook bij leasemaatschappijen moeten worden opgebouwd. Niet alleen om klanten te adviseren, maar ook beter te kunnen calculeren.
CO2 race Naast verbreding in typen mobiliteit zien we binnen automobiliteit een verbreding in technologie. De afgelopen jaren is de ontwikkeling van auto’s met alternatieve aandrijfsystemen in een stroomversnelling terecht gekomen. Belangrijk is daarnaast ook de doorontwikkeling van conventionele benzine- en dieselmotoren.
Door nieuwe technologie en steeds zuinigere auto’s bestaat een toenemend risico op snel verouderende modellen. Daarnaast kent de occasionmarkt niet de incentives op zuinige modellen zoals de nieuwmarkt. Ook voor wat betreft restwaarde is het daarom voor leasemaatschappijen essentieel om bovenop deze materie te zitten. Voordeel is dat Nederland tot de koplopers behoort en opkomende economieën volgen. Zo zijn bijvoorbeeld kansen ontstaan voor gebruikte hybriden in het buitenland. In Moskou zijn deze veelgevraagd als taxi dankzij lokale stimuleringsregelingen.
Niet alleen de beweging richting MVO dwingt autofabrikanten tot productie van zuinigere auto’s. Vooral commerciële, financiële en wettelijke aspecten
Bronnen: VWE Voertuiginformatie- en documentatie, Elsevier (23 maart 2013).
21
2 Trend Analyse
De auto gaat (eindelijk) online Trends - Technologie Auto wordt ‘smart’ Niet alleen op het gebied van aandrijfsystemen vindt snelle verandering plaats. Ook als het gaat om telematica zijn auto’s volop in ontwikkeling. In een wereld die steeds meer online gaat mogen auto’s niet achter blijven. De autobranche zou wel eens aan de vooravond kunnen staan van een revolutie, veel invloedrijker nog dan de overgang naar alternatieve aandrijfsystemen. Daarin gaat het beeldscherm het interieur van de auto (nog) meer overheersen. De auto wordt ‘smart’ in navolging van andere apparatuur (telefoons, computers, tv’s). Net als in deze sectoren kan het ‘online gaan’ ontwikkelingen in een stroomversnelling brengen. Dat betekent niet alleen toegang tot e-mail en internet, maar ook nieuwe toepassingen. Een voorbeeld hiervan is het Amerikaanse Tesla, dat in haar auto’s een 17 inch scherm toepast, waar door middel van apps nieuwe functies of verbeteringen aan de auto kunnen worden toegevoegd. Ook Renault heeft inmiddels een systeem geintroduceerd waaraan apps kunnen worden toegevoegd. In de periode richting 2020 zullen ongetwijfeld nog veel van dit soort ontwikkelingen volgen. Electronicaconcerns azen op deze markt. Zo kijkt Apple hoe het haar producten beter kan integreren met systemen van auto’s. Ook andere technologie zoals de in ontwikkeling zijnde Google Glasses kunnen van invloed zijn.
Bron: dchauto.com.
Pro-actief Verdere integratie van internet in de auto (rechtstreeks of door smartphones) stelt berijders in staat gedurende een autorit gebruik te maken van diensten en data die hij of zij ook op de smartphone of tablet geniet. Denk bijvoorbeeld aan integratie van muziekdiensten of google maps, waarbij de berijder direct de goedkoopste benzine in de regio kan opvragen of informatie omtrent de omgeving. Het toepassen van apps opent daarnaast de weg naar nieuwe diensten rondom de auto. Het wordt voor partijen mogelijk om direct online pro-actief te communiceren met zowel auto als gebruiker. Niet alleen voor autofabrikanten en autobedrijven opent zich een wereld van mogelijkheden, maar ook voor leasemaatschappijen. Zo kan een leasemaatschappij meer te weten komen over rijgedrag en ritten en daarmee zowel klant als berijder meer pro-actief helpen en sturen. Wel dient rekening gehouden te worden met mogelijke issues rondom privacy. Het potentieel om de regie strakker in hand te nemen en daarnaast mobiliteitsadvies uit te bouwen neemt toe.
“De ontwikkeling in telematica is een enorme kans om pro-actief met berijders en klanten te communiceren.”
22
2 Trend Analyse
Online integratie bedrijfsmodel Trends - Technologie Online bedrijfsmodel niet van de grond gekomen Hoewel veel sectoren de afgelopen jaren in sterke mate beïnvloed zijn door de opkomst van e-commerce lijkt dat met betrekking tot autolease op het eerste gezicht slechts in beperkte mate het geval. Er zijn internetleasemaatschappijen ontstaan en er worden online contracten verkocht. Het aandeel is echter relatief gering. Transparantie Wel belangrijk is de impact van internet op het gebied van transparantie. Dankzij de opkomst van internetleasemaatschappijen hebben ondernemers mogelijkheden gekregen om online prijzen te bekijken en te vergelijken. Iets wat de concurrentie in de branche verder op scherp kan zetten. Uit interviews in de branche kwam daarnaast naar voren dat autoleasing via internet mogelijk sterk zou kunnen groeien wanneer mobiliteitsbudgetten vaker ingezet worden. Berijders zullen dan zelf gaan shoppen, waarbij internet modellen vaker in beeld zullen komen.
Flexibele mobiliteit vraagt om internet Gezien de toenemende wens naar flexibele mobiliteit ontkomt de autoleasebranche er niet aan online technologie in de toekomst vaker te integreren in het bedrijfsmodel.
“Internet is wel belangrijk geworden in het kader van transparantie.”
Bronnen: Daimler, Roadandtrack.com.
Diensten zoals car-sharing worden juist door real-time online informatie mogelijk gemaakt. Dankzij vergaande automatisering en online communicatie is een efficiënte planning en hoge benuttingsgraad mogelijk, essentieel om een winstgevend business model rondom car sharing te kunnen ontwikkelen.
Zelfrijdend Op de langere termijn ontstaan op dit vlak wellicht nog meer mogelijkheden door ontwikkeling van zelfrijdende auto’s. De nieuwste generatie Mercedes S-Klasse kent al een systeem waarbij de auto op lage snelheden zelf afstand houdt en stuurt.
23
2 Trend Analyse
Structureel minder groei Trends - Economie Economische groei en ontwikkeling leasemarkt* 6%
750.000
4%
725.000
2%
700.000
0%
675.000
-2%
650.000
-4%
625.000
-6%
_ _
600.000 2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
Economische groei jaar-op-jaar (linker as) Leasemarkt (rechter as)
Ontwikkeling leasemarkt* 1983-2012 Jaar 1983 1990 1994 1997 1999 2000 2001 2002 2003
Aantal 100.000 252.000 345.000 416.000 564.500 632.000 690.000 691.500 681.000
Jaar 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
Aantal 676.000 679.000 706.500 658.300 696.800 703.500 682.400 708.000 713.200
* VNA (cijfers vanaf 2011 opwaarts gecorrigeerd door VNA o.b.v. preciezere registratie RDW), CBS (economische groei).
Daling onafwendbaar Autoleasemaatschappijen dienen in Nederland sterk rekening te houden met een structureel lagere economische groei gedurende dit decennium. De crisis heeft de economie flink aangetast en bedrijven verzwakt. Krimpende bestedingen en investeringen dwingen veel ondernemingen tot bezuinigingen. Er wordt gesneden in personeel en arbeidsvoorwaarden. Ook mobiliteitskosten zullen vaker onder een vergrootglas komen te liggen. Het leasewagenpark zal hierdoor beïnvloed worden. Grofweg wordt met enige vertraging het verloop van de groei (of krimp) in BBP gevolgd. Na enige groei in de afgelopen jaren lijkt een daling onafwendbaar. 6%
750.000
4%
725.000
2%
700.000
0%
675.000
-2%
650.000
-4%
625.000
Gevoeligheid hoger door comeback shortlease Leasing heeft als voordeel dat extremen in de vraag worden weg gefilterd dankzij het langjarige karakter van autoleasecontracten. Verreweg het grootste deel van de contracten is meerjarig, de gemiddelde contractduur kent een trendmatige stijging door de jaren heen. Het aandeel van shortlease (max. 1 jr.) kromp in 2011 tot slechts 2% bij personenauto’s. Flexibilisering van de arbeidsmarkt kan echter leiden tot een ‘comeback’ van shortlease. Dit biedt enerzijds interessante kansen, maar kan anderzijds leasemaatschappijen ook gevoeliger maken voor pieken en dalen in vraag en aanbod. Dit geldt eveneens voor car sharing.
24
2 Trend Analyse
Klanten autolease hebben het zwaar… Trends - Economie De werkloosheid is volgens het CBS dit jaar al tot boven de 8% gestegen. In 2008 lag dit nog onder de 4%.
Volgens Vereniging Auto Van De Zaak zijn in 2011 meer dan 50% van de autoregelingen tussen werkgever en werknemer aangescherpt.
De Nederlandse Credit Manager Index daalde in maart 2013 tot een dieptepunt van 45,5. Afschrijvingen op dubieuze debiteuren nemen toe en er wordt minder snel krediet verleend.
Bronnen: Vereniging Auto Van De Zaak, CBS, Credit Manager Index.
Het jaar 2012 kende een record aantal faillissementen (11.235).
Bedrijfsinvesteringen (volume) krimpen sinds begin 2012 steeds sterker.
Het consumentenvertrouwen bevindt zich sinds halverwege 2011 (uitbraak schuldencrisis) op zeer lage niveaus.
25
2 Trend Analyse
…en zoeken kostenbesparing Trends - Economie
“Je moet steeds meer doen om klanten binnen te halen.”
“Grote leasemaatschappijen zoeken het MKB vaker op, dit zet de markt verder onder druk.”
Prijsconcurrentie… Een verzadigde markt in combinatie met een zwakke economie leidt tot felle concurrentie. Grotere spelers zien zich genoodzaakt hun jacht terrein te verbreden en proberen naast grote ondernemingen ook vaker het MKB te spelen. Mede daarom eist prijs in de gehele autoleasemarkt in toenemende mate een hoofdrol voor zich op. Vooral ook omdat klanten zich gedwongen zien, waar mogelijk, kosten te besparen. Ook berijders bezuinigen en zijn naast een lage bijtelling ook steeds gevoeliger voor actietarieven, wanneer zij meeprofiteren van een lager leasetarief. De CBS prijsindex voor operationele autolease laat zien dat de prijzen in 2012 vrijwel niet stegen, terwijl dit in voorgaande jaren eigenlijk altijd het geval was.
…leidt tot toenemend belang schaal Toenemende prijsconcurrentie in autolease en daarmee druk op de marge leidt bij leasemaatschappijen tot een toenemend belang om schaal te kunnen benutten. Terwijl grotere spelers hun park voornamelijk uitbreiden door nieuwe markten aan te boren, zoeken middelgrote spelers samenwerking op. Het bundelen van schaal en delen van kennis is in de huidige marktsituatie steeds belangrijker aan het worden.
Overigens wil de strijd op prijs niet zeggen dat kwaliteit onbelangrijk is geworden. Door verdere professionalisering in de branche en hoge eisen van klanten is kwaliteit echter steeds meer een basisvoorwaarde geworden om mee te kunnen doen. Het wordt steeds lastiger voor een leasemaatschappij zich op dit punt nog te onderscheiden van anderen. Naast kwaliteit en een scherpe voorcalculatie is het goed mogelijk dat klanten in het kader van kostenbesparing ook steeds vaker vooraf transparantie wensen over mogelijke hercalculaties gedurende de looptijd. Hoewel zeker nog geen gemeengoed zijn enkele leasemaatschappijen gestart met het inzetten van calculatierasters om vooraf duidelijkheid richting markt te bieden.
Lang niet alle auto’s in de zakelijke markt worden geleased. Een overweging om wel te leasen is het vrijhouden van werkkapitaal. Belangrijk in dit kader zijn nieuwe boekhoudkundige regels (IFRS). Recentelijk is een concept wijziging opgesteld waarbij o.a. verplichtingen m.b.t. (operationeel) geleasede auto’s op de balans dienen te worden geplaatst. Dit zou een negatieve ontwikkeling kunnen zijn voor leasemaatschappijen en klanten die volgens de IFRS standaard boekhouden. Het concept kan echter nog wijzigen.
Bronnen: CBS, VNA.
26
2 Trend Analyse
Schaal benutten nog belangrijker Trends - Economie Partijen inkoop Geluk bij een ongeluk is dat de zwakke economische situatie in Europa ook kansen biedt in combinatie met de structurele overcapaciteit bij autofabrikanten. De afgelopen jaren heeft dit geleid tot verkoop van partijen overtollige nieuwe auto’s tegen (zeer) hoge kortingen. Dit zowel door fabrikanten / importeurs zelf als tussenhandel. Door dit soort kanalen te benutten kan een leasemaatschappij zeer scherp inkopen. Deze auto’s worden vervolgens over het algemeen tegen actietarieven de markt ‘ingepusht’ om klanten te trekken. Inkoopcondities voor middelgroot en groot worden door dit fenomeen meer gelijk getrokken.
“Fabrikanten zijn zo in paniek dat ze alle remmen losgooien.”
Aftersales in het vizier Niet alleen in productie en verkoop bestaat overcapaciteit. Er is tevens sprake van een zeer groot bestand aan werkplaatsen van zowel onafhankelijke partijen als merkdealers. Waar grote partijen al langere tijd over zeer veel data en kennis beschikken m.b.t. werkzaamheden en tarieven, daar lijken middelgrote partijen een inhaalslag te maken. Door binnen samenwerkingsverbanden data betreffende reparatie en onderhoud te bundelen wordt meer inzicht gekregen in tarieven. Hierop kunnen de afzonderlijke leden vervolgens beter sturen. Strakke(re) sturing De keuze waar auto’s te onderhouden en te repareren is niet enkel gebaseerd op prijs. Ook kwalitatieve aspecten vormen selectiecriteria voor leasemaatschappijen. Daarnaast spelen de keuzevrijheid van berijders en de mogelijkheden tot 1-stop-shopping een rol. Strakke(re) sturing is mede daarom vaak nog een taboe. Middelgrote leasemaatschappijen gelieerd aan grotere dealerholdings hebben op het vlak van sturing vaak meer mogelijkheden. Omdat hun klanten ook vaker regionaal actief zijn kunnen zij meer richting eigen werkplaatsen of schadecentra sturen. Ook bij grotere spelers is echter beweging. Athlon is inmiddels haar eigen service centre concept gestart in samenwerking met autobedrijven.
27
2 Trend Analyse
Kansen - zzp’ers en private lease Trends - Economie Meer zelfstandigen Ondanks (of wellicht zelfs dankzij) de lastige marktomstandigheden ontstaan ook nieuwe kansen in de markt. Zo heeft een aantal factoren de afgelopen jaren geleid tot een behoorlijke groei in het aantal zzp’ers. Ondernemerschap heeft aan populariteit en aanzien gewonnen en biedt mensen mogelijkheden om werk nog beter zelf in te kunnen delen. Tegelijkertijd stimuleert flexibilisering van de arbeidsmarkt het inhuren van zzp’ers. Verder heeft de economische crisis geleid tot meer werklozen, waarvan een deel de beslissing heeft genomen als zelfstandige door te gaan. Daarnaast bestaan voor zzp’ers fiscale voordelen die zelfstandig ondernemerschap aantrekkelijk kunnen maken. Overigens zullen bepaalde voordelen volgens het voornemen van het kabinet de komende jaren wel verdwijnen. Tussen 2002 en 2012 steeg het aantal zzp’ers volgens het CBS van 519.000 naar 752.000, een toename van 45%. Dit betekent voor leasemaatschappijen dat de autoleasemarkt voor zzp’ers in potentie ook steeds interessanter wordt.
Bron: CBS.
De belofte van private lease Door de jaren heen is private lease steeds als een veelbelovende markt gezien. Die belofte is echter tot op heden nooit ingelost. Consumenten lijken terug te schrikken van de werkelijke kosten van een auto en dus ook van leasetarieven. Daarnaast zorgt de BTW voor een prijsverhogend effect. Door de focus op prijs, schaalgrootte en strakkere sturing lijkt particuliere autolease echter sterk concurrerend te worden ten opzichte van particuliere aanschaf. Zeker nu fabrikanten auto’s tegen hoge kortingen de leasemarkt indrukken. Ook de trend naar meer 1-persoonshuishoudens die over het algemeen minder kapitaalkrachtig zijn kan private lease een duwtje geven. Het blijft daarom interessant kansen op deze markt nauwgezet te volgen.
Individuele klanten vragen om een andere benadering dan grotere b2b klanten. Naast prijs kan persoonlijk contact een belangrijke rol spelen in het keuzeproces van zzp’ers en private lease klanten. Tegelijkertijd is ook internet een belangrijke schakel voor deze groep om kennis te vergaren en de markt transparant in beeld te krijgen. Deze groeiende klantengroepen bieden leasemaatschappijen nieuwe kansen zich te onderscheiden.
28
2 Trend Analyse
Export geeft boost aan ex-lease Trends - Economie Handelsgeest redt occasionmarkt Niet alleen heeft de zwakke economische situatie de markt voor nieuwe auto’s aangetast, ook de markt voor gebruikte auto’s deed een stapje terug. Hoewel het volume door de jaren heen stabiel is te noemen kende het prijsverloop een dalende trend. Met name gedurende het begin van de financiële crisis 20082009 en het oplaaien van de Europese schuldencrisis (2011-12) was het verval fors. Daar tegenover stond de belangrijke maatregel eind 2006 om BPM terug te kunnen vorderen bij export van een (gebruikte) auto. De handel van Nederlandse occasions naar het buitenland heeft zich hierdoor sterk ontwikkeld en vormt nu een belangrijk afzetkanaal voor leasemaatschappijen.
“Per auto wordt bekeken welk kanaal de opbrengst maximaliseert.” Naast de optie van export zijn ook andere afzetkanalen sterker ontwikkeld. Zeker de grotere partijen hebben zich meer gericht op eigen occasioncentra voor verkoop van ex-lease auto’s aan particulieren. Toch blijft de rol van de tussenhandel essentieel. Daarin zijn met name (online) veilingen steeds belangrijker geworden.
Bronnen: Ministerie van Financiën, CBS, VWE Voertuiginformatie- en documentatie.
...ook in de toekomst? Ook de komende jaren liggen er uitdagingen op het pad van de occasionhandel. De fiscale sturing in de markt voor nieuwe auto’s zal ook meer en meer het ex-lease aanbod van leasemaatschappijen bepalen. Denk bijvoorbeeld aan een model zoals de Renault Mégane. Een auto, die in korte tijd dankzij fiscale maatregelen zeer populair werd. Deze ontwikkeling kan op termijn mogelijk een wig drijven tussen vraag en aanbod in de occasionmarkt. Daarnaast wordt, door de massale keuze voor kleine zuinige auto’s en een wijziging in de BPM berekening (sinds 2013 enkel nog o.b.v. CO2 uitstoot), de potentiele BPM teruggave van auto’s bij export op termijn lager.
“Export blijft nu vraag is opgewekt. Nederland is een kwaliteitslabel voor occasions geworden.” De meningen over deze problematiek zijn binnen de leasebranche verdeeld. Een deel verwacht dat dit serieuze issues kan opleveren voor leasemaatschappijen. Een ander deel denkt dat oplossingen toch weer gevonden zullen worden. Daarbij wordt vooral gerekend op een blijvende vraag uit het buitenland, want ook daar zal zuinigheid en CO2 uitstoot aan belang toenemen.
29
2 Trend Analyse
Markt in cijfers Trends - Economie De Europese markt voor personenauto’s daalde van 16 miljoen registraties in 2007 naar 12,5 miljoen in 2012. Het 1e kwartaal van 2013 liet een verdere daling zien van bijna 10%
Export van occasions vanuit Nederland steeg tussen 2000 en 2010 van zo’n 100.000 naar 200.000. In 2011 groeide dit aantal naar bijna 275.000 en in 2012 naar 325.000.
20,0 16,0
15,0
12,5 10,0 -22%
5,0 0,0 2007
2012
“Men gaat massaal aan de lage bijtelling, alles is prijs gedreven.” Ook de Nederlandse personenautomarkt heeft het zwaar. ING Economisch Bureau verwacht dit jaar een daling van het aantal registraties naar 395.000 (was 503k in 2012). Particulieren kiezen in hoofdzaak goedkope A-segment auto’s. Zakelijke rijders gaan massaal voor modellen met een lage bijtelling.
Bronnen: VWE Voertuiginformatie- en documentatie, ACEA.
30
2 Trend Analyse
Overheid bepaalt Trends - Politiek Verdeling autoverkoop NL naar segment (A en B kleine auto’s vs. overige segmenten) 100% 80% 67%
60%
52%
48%
40%
33%
20% 0% 2007
2012
■ A en B ■ overig
“Nederland slaat helemaal door, de markt is volledig fiscaal gedreven.”
Den Haag kiest nieuwe auto Eerder genoemde trends in downsizing en de mogelijke mismatch in vraag en aanbod van occasions hebben alles te maken met de invloed van het fiscale beleid van de Nederlandse overheid.
Aantal registraties nieuwe elektrische personenauto’s en hybride personenauto’s (x 1.000) 2007
Differentiatie van de tarieven betreffende de bijtelling voor zakelijke rijders, de BPM ombouw naar CO2 uitstoot, investeringssubsidies voor schone auto’s, verhoging van brandstofaccijnzen en de ontheffing van MRB voor zeer zuinige auto’s (tot 2014) zijn allemaal maatregelen die de markt sterk richting kleine(re) en / of zuinige modellen hebben gestuurd. Nederland is (op papier) met dit beleid één van de voorlopers in Europa als het gaat om terugdringing van de CO2 uitstoot van nieuw geregistreerde auto’s.
3,7
24,5
2012 0
10
20
30
Bron: VWE Voertuiginformatie- en documentatie.
31
2 Trend Analyse
Ook internationale en lokale sturing belangrijk Trends - Politiek Ook internationale wetgeving steeds belangrijker Om de fiscaal gestuurde stroom aan leaseauto’s na afloop van het contract kwijt te raken wordt ook internationale regelgeving steeds belangrijker. De eerder genoemde explosieve ontwikkeling van export is deels te danken aan stimulerende maatregelen in het buitenland. Zo werd Libië vanuit het niets een voor Nederland belangrijk exportland. Libiërs mogen sinds de val van Khadafi belastingvrij een auto importeren. Voor gebruikte hybriden bleek Rusland aantrekkelijk door belastingvoordelen op zuinige auto’s. Het monitoren van dit soort kansen wordt steeds belangrijker voor exporterende partijen.
“Auto’s vinden altijd wel hun weg.”
Bronnen: Elsevier, VWE Voertuiginformatie- en documentatie.
Zuinig op papier Ook van belang voor Nederland is de internationale kwestie met betrekking tot het verschil in verbruik (en uitstoot) van auto’s op papier en in de praktijk. Door sterk afwijkende waarden gaan meer en meer stemmen op verbruiksmetingen aan te passen. Het is zeer waarschijnlijk dat dit in de loop van dit decennium zal plaatsvinden. Belangrijk voor Nederland, aangezien haar fiscale wetgeving afgestemd is op deze cijfers. Strikter beleid grote stadscentra Zeker niet onbelangrijk zijn maatregelen genomen door lokale overheden. In Duitsland zijn sinds 2008 zogenaamde Umweltzones ingesteld waar alleen auto’s mogen rijden die aan bepaalde uitlaatgasnormen voldoen. Door toenemende congestie en luchtvervuiling in grote steden is het zeker niet uit te sluiten dat in de toekomst vaker restricties zullen worden opgelegd aan autoverkeer.
32
2 Trend Analyse
Marktverstorende werking Trends - Politiek “De overgang van de nieuw markt naar de occasion markt is verstoord door fiscaliteiten.” Nadelige effecten De Nederlandse fiscale sturing kent, naast verlaging van de CO2 uitstoot van nieuwe auto’s, nog vele neveneffecten. De leasebranche heeft aan de ene kant voordeel genoten; dankzij de introductie van lage bijtellingstarieven of zelfs 0 bijtelling is het voor zakelijke berijders (met prive kilometers) relatief voordeliger geworden om een leaseauto te rijden. Aan de andere kant ontstaan issues met betrekking tot vraag en aanbod in de occasionmarkt, waar fiscale sturing grotendeels ontbreekt. Voor de autobranche is de impact wisselend. Sommige merken profiteren, terwijl anderen hun markt zien wegvallen. Ook de export van occasions kent tegenstrijdige effecten. Enerzijds bezorgt het de gehele autobranche een belangrijk nieuw afzetkanaal. Anderzijds valt met het verdwijnen van auto’s over de grens belangrijke aftersales omzet weg. Ook voor de overheid leidt dit tot tegenvallers in de vorm van BPM afdracht. Daarnaast wordt er minder BPM ontvangen op nieuwe auto’s door de massale marktbeweging richting nieuwe zuinige auto’s.
Van bezit naar gebruik Fiscale sturing stimuleert het bezit van schone en zuinige auto’s, maar is niet van invloed op het gebruik van deze auto’s. Uiteindelijk bepaalt gebruik echter de daadwerkelijke uitstoot van een auto. Ook wordt in het huidige stelsel geen onderscheid gemaakt in bijtelling tussen iemand die 1.000 km of iemand die 10.000 km privé rijdt. Een experiment van de overheid met meetkastjes voor het registeren van ritten bij bestelwagens lijkt een vervolg te krijgen en kan op termijn het begin zijn van volledige differentiatie in bijtelling naar privé gebruik.
Blackbox Langzamerhand verschijnen steeds meer systemen die (lease)auto’s monitoren. Deze kunnen dienen als ritregistratiesysteem, maar ook als hulpmiddel om het rijgedrag van de bestuurder te analyseren en snelheid, verbruik en uitstoot te monitoren. Ook zijn inmiddels kastjes op de markt gekomen die G-krachten meten en de rijstijl van de berijder in kaart brengen.
33
2 Trend Analyse
Andere insteek gevraagd Trends - Politiek Mobiliteitsbudget Naast de kwestie bezit en gebruik is het goed mogelijk dat het thema mobiliteit een belangrijke rol zal spelen in toekomstige fiscale wetgeving. Steeds meer werkgevers werken of zijn van plan te experimenteren met mobiliteitsbudgetten. Daarbij krijgen werknemers een budget om naar eigen inzicht aan te wenden voor hun mobiliteitsbehoefte. Besparingen zijn ten gunste van de werknemer. Op deze wijze hoopt men onnodige ritten te voorkomen en de combinatie met het OV te stimuleren. Fiscaal wordt dit echter niet ondersteund. Budget dat overblijft zal eerst volledig worden belast voor het in handen van de werknemer komt.
B50 Werkgevers verenigd in de B50 hebben in 2012 een voorstel voor een slim reisbudget neergelegd bij Staatssecretaris Frans Weekers van Financiën. In dit voorstel kunnen werkgevers naar eigen inzicht mobiliteitsbudgetten inrichten voor hun werknemers, waarbij het geld voor de fiscus duidelijk geoormerkt wordt voor mobiliteit, in plaats van verkapt loon. In het voorstel is een bonus/malus leasebudget opgenomen, waarbij zuiniger rijden en gebruik van het OV worden gestimuleerd en waarbij besparingen onbelast bij de werknemers terecht komen. De voorstellen worden door het ministerie verder bestudeerd. Tot op heden is onduidelijk of er iets met de voorstellen zal worden gedaan.
Daarnaast hebben bijvoorbeeld wagenparkbeheerders aangegeven dat zij een toename in administratieve processen verwachten. Uit onze interviews blijkt daarnaast dat zeker niet alle werkgevers mobiliteitsbudgetten toejuichen. Zo is er ook angst dat werknemers wellicht een te grote incentive ontvangen om reizen tot een minimum te beperken.
34
Hoofdstuk 3.
Toekomstvisie
35
3 Toekomstvisie
Schets van de toekomst
Driver kiest afslag In dit hoofdstuk wordt aan de hand van de trend analyse een schets gemaakt van de toekomstige autoleasemarkt. Deze schets is belangrijk om een duidelijker beeld te krijgen van kansen en bedreigingen en een volwaardige SWOT analyse voor middelgrote autoleasemaatschappijen op te kunnen stellen. Uiteraard is het onmogelijk de toekomst te voorspellen. Getracht is zo goed mogelijk aan te geven in welke richting bepaalde trends de leasemarkt kunnen bewegen. Er bestaat echter altijd onzekerheid over hoe bepaalde factoren zich exact zullen ontwikkelen. Daarom wordt ruimte gelaten voor alternatieve scenario’s. Trends met een sterke impact, maar ook een hoge mate van onzekerheid worden ook wel drivers genoemd. Zij kunnen de markt in een bepaalde richting sturen en daarmee de toekomst anders vorm geven.
36
3 Toekomstvisie
Krimp leidt tot verdringing
Doorgaande weg… De trend analyse in het voorgaande hoofdstuk laat een aantal ontwikkelingen zien die in de richting wijzen van een continuering van de huidige marktsituatie en het bestaande business model. Vraag daarbij is wel in hoe verre de omstandigheden in de markt ertoe leiden dat deze doorgaande weg voor een aantal partijen een doodlopende weg blijkt. De leasemarkt zal naar verwachting krimp tegemoet gaan door gemiddeld lagere economische groei dit decennium. Bedrijven hebben het zwaar. Oplopende werkloosheid en een restrictief beleid t.a.v. leaseauto’s en leasebudgetten zijn het gevolg. Ratio en prijs domineren de markt. Tegelijkertijd zullen werkgevers vaker werken met een flexibele schil van tijdelijke krachten en zzp’ers. Shortlease en poolauto’s lijken hierdoor inderdaad een comeback te kunnen maken.
…of doodlopende straat Deze ontwikkelingen betekenen dat leasemaatschappijen enerzijds zullen moeten voldoen aan de vraag naar prijsgerichte automobiliteit en anderzijds de vraag naar meer flexibiliteit. De ‘traditionele’ leasemarkt voor langjarige contracten zal feller op prijs worden bestreden, waarbij om iedere klant gevochten moet worden. Ook contractafwijkingen / nacalculaties zullen hierin vaker worden betrokken. Daarnaast wordt kwaliteit veel meer een voorwaarde in plaats van een onderscheidende factor. Het wordt nog lastiger voor leasemaatschappijen zich te onderscheiden. De comeback van shortlease kan aanvankelijk nieuwe kansen brengen, maar zal zich ook snel ontwikkelen tot een scherp bevochten markt. Niet in de laatste plaats omdat deze markt zowel door leasemaatschappijen als verhuurders kan worden bediend.
37
3 Toekomstvisie
Alle zeilen bijzetten
Groot, groter, grootst Zoals ook in het begin van dit rapport aangegeven dreigt autoleasing zich op een hellend vlak te begeven wanneer prijs als onderscheidend element overblijft. Indien de markt zich echter verder op dit pad begeeft betekent dit dat leasemaatschappijen alle zeilen bij moeten zetten. Schaalgrootte zal nog effectiever worden uitgespeeld door de grote leasemaatschappijen. Buiten het benutten van mogelijkheden om steeds scherper auto’s in te kopen zal dit ook leiden tot een veel strakkere sturing in aftersales. Daarnaast hebben de grotere leasemaatschappijen met hun internationale activiteiten de mogelijkheid om te profiteren van kansrijke markten in het buitenland. Dit biedt hen meer mogelijkheden groei op holding niveau door te zetten en marges op peil te houden. Dankzij deze groei kunnen zij richting internationale leveranciers nog meer hun gewicht in de strijd gooien. Verder zullen grotere spelers trachten zich meer en meer tot strategische partners te ontwikkelen van multinationals, om zo naast leasing ook hun activiteiten op het gebied van mobiliteitsadvies een boost te kunnen geven.
Ondernemerschap, innovatie, samenwerking Om in deze ontwikkeling van schaalvergroting en kostenreductie mee te kunnen is consolidatie en / of intensivering van samenwerking essentieel voor middelgrote leasemaatschappijen. De combinatie van strakkere sturing door krachtige samenwerking en ondernemerschap, handelsgeest en inventiviteit van de afzonderlijke ondernemers zullen moeten leiden tot verdere verlaging van kosten. Ook commercieel kan intensievere samenwerking tot voordeel leiden. Naast het delen van kennis en samen werken aan verdere professionalisering kan worden gedacht aan het opzetten van nieuwe activiteiten. Denk bijvoorbeeld aan gezamenlijke ontwikkeling van online diensten of initiatieven op het gebied van inkoop van nieuwe auto’s en verkoop van gebruikte auto’s zoals eigen export- en importkanalen. Ook de genoemde groei in de zzp markt en het potentieel van private lease bieden kansen voor middelgrote maatschappijen zich te onderscheiden. Op aftersalesgebied kunnen nieuw ontwikkelde (eigen) aftersalesconcepten landelijke dekking en strakke sturing garanderen. De dealer gelieerde maatschappijen spelen hierin een belangrijke rol.
“Grote partijen willen geen kruidenier zijn.”
38
3 Toekomstvisie
Inmenging automotive brengt risico’s
Van pull naar push? Schaalvergroting van leasemaatschappijen heeft een aantal automobielproducenten getriggerd om belangen te nemen in leasemaatschappijen. In Nederland is de zakelijke markt, mede door instorting van de particuliere markt, inmiddels leidend in volume en zeker ook in omzet. Nieuwe technologieën zoals EV’s en hybride auto’s zijn volledig afhankelijk van zakelijke afzetmogelijkheden. De aandacht van de autobranche wordt door dit soort ontwikkelingen meer en meer verlegd naar leasing. De ‘partijen verkoop’ van nieuwe auto’s aan leasemaatschappijen is gegroeid. Zo lang dit binnen een bepaalde schaal gebeurt biedt deze ontwikkeling leasemaatschappijen kansen. Gevaar is echter dat de leasemarkt zich tot een dumpplaats van auto’s ontwikkelt. Niet geheel ondenkbaar gezien de steeds verder dalende Europese markt, structurele overcapaciteit onder fabrikanten en prijsgerichtheid van klanten. Waar autoleasing altijd een pull gebaseerd model handhaafde zal het moeten oppassen niet meegetrokken te worden in de overwegend push gerichte automotive keten.
Beïnvloeding individu Een andere wijze waarop de invloed van de autobranche op de leasemarkt zou kunnen toenemen is de eerder genoemde groei in zzp’ers en mogelijke opkomst van private lease. Deze markten vertonen meer gelijkenis met B2C markten, waarin de autobranche over het algemeen meer ervaring heeft dan autoleasemaatschappijen. Dealer gelieerde partijen en captives kunnen op deze markt een belangrijke rol spelen. Door verdere groei op deze markten kan het hiernaast beschreven scenario nog sneller werkelijkheid worden.
39
3 Toekomstvisie
Alternatief scenario
Of toch een revolutie? Zoals eerder gesteld zijn de voorgaande verwachtingen slechts een mogelijke schets van de toekomst (2020). Door invloedrijke, maar onzekere trends kunnen andere scenario’s ontstaan. Belangrijke voorbeelden hiervan zijn het fiscale kader en de behoeften van de markt (werkgevers en werknemers / particulieren). Een alternatief scenario zou kunnen ontstaan wanneer de markt daadwerkelijk een cultuurverandering ondergaat en de overgang van autobezit naar gebruik en van autolease naar mobiliteitsoplossingen omarmt. Naast de werkgevers vervult ook de overheid hierin een doorslaggevende rol. Fiscale inkleding van mobiliteitsbudgetten is daarbij essentieel om dit scenario in de praktijk een kans van slagen te geven. Het eerder genoemde B50 plan kan daarbij een optie zijn. Voordeel is dat kritisch en meer prijsbewust reizen wordt gestimuleerd. Praktische uitvoerbaarheid en controleerbaarheid zijn mogelijke drempels. Er zal meer vraag komen naar advies en kennis omtrent mobiliteitsoplossingen.
Keuze bij individu Uitvoering van dit scenario betekent dat werkgevers en overheid voorwaarden scheppen en invulling geven aan mobiliteit. Uiteindelijke keuzes zullen echter meer bij werknemers komen te liggen. De incentive verschuift van bezit van een auto met een gunstige bijtelling naar kritisch gebruik van (auto)mobiliteit. Werknemers zullen daarbij ook meer vrijheid moeten krijgen om deze keuzes te maken. Dit kan leiden tot een sterk gewijzigde vraag in de markt. Dat kan gaan over typen auto’s die geleased worden, maar mogelijk ook meer vrijheid bij welke maatschappij geleased wordt. Dat zou betekenen dat een meer B2C gerichte markt ontstaat. Dit zal overigens niet betekenen dat het belang van prijs minder wordt, maar mogelijk zelfs stijgt. Ook internet krijgt een belangrijkere rol. Daarnaast zal meer vraag ontstaan naar combinaties van mobiliteit (modaliteiten). Dit betekent dat markten elkaar gaan overlappen en dat er behoefte komt aan andersoortige mobiliteitsdienstverleners en / of nieuwe samenwerkingsverbanden tussen aanbieders van mobiliteit. Denk bijvoorbeeld aan allianties tussen leasemaatschappijen, verhuurbedrijven, autofabrikanten, fietsfabrikanten en openbaar vervoerbedrijven.
40
Hoofdstuk 4.
SWOT en strategie
41
4 SWOT en strategie
SWOT Middelgrote autoleasemaatschappijen
Onderstaand volgt uit de trend analyse en toekomstvisie de SWOT analyse voor middelgrote leasemaatschappijen Flexibiliteit / platte organisatie Lokaal / regionaal netwerk Pull gericht business model Huidige winstgevendheid en continuïteit Ondernemerschap Relatie met dealerbedrijf*
Overcapaciteit autobranche (inkoopvoordeel) Meer gevarieerde vraag (flexibele mobiliteit) Export occasions / ontwikkeling afzetkanalen Samenwerking Toename beroepsbevolking Groei zzp markt Online technologie auto’s Nieuwe mobiliteitsdiensten Private lease (prijs)concurrerend Internationalisering Fiscale stelsel**
*
Sterkte
Zwakte
Kans
Bedreiging
Gebrek schaalgrootte Beperkte groeimogelijkheden Onderscheidend vermogen business model beperkt Innovatiekracht Kwetsbaar (bij uitval medewerkers) Kennis (specialistische kennis bijhouden) Relatie met dealerbedrijf*
Economische situatie Oplopende werkeloosheid Toenemende prijsgerichtheid Vooraf transparantie hercalculatie Restrictiever leasebeleid bedrijven Krimpende markt Verharding concurrentie Push autofabrikanten (dumping leasemarkt) Mismatch vraag nieuwe auto’s – gebruikte auto’s Mogelijke wijziging IFRS standaard (leaseverplichtingen op de balans) Fiscale stelsel**
De koppeling van autobedrijf en leasemaatschappij kan voordelen bieden, bijvoorbeeld omdat sturing naar eigen werkplaatsen mogelijk is. De zwakke marktomstandigheden en lage winstgevendheid van autobedrijven kunnen echter ook een bedreiging vormen.
** De onzekerheid van de ontwikkeling van het fiscale stelsel kan zowel tot kans als bedreiging leiden.
42
4 SWOT en strategie
Strategische issues
Confrontatie Getracht is een zo volledig mogelijke SWOT neer te zetten voor middelgrote autoleasemaatschappijen. Aan de hand van deze SWOT is het mogelijk om verschillende strategische issues voor de toekomst te identificeren. Dit kan door sterkten en zwakten met kansen en bedreigingen te confronteren.
Ondernemerschap, een flexibele organisatie en nauwe banden met de markt zijn belangrijke eigenschappen om in te kunnen spelen op de verschillende kansen op het gebied van inkoop, operationele zaken (ex-lease, aftersales), snel ontwikkelende (online) technologie en veranderingen in marktvraag (flexibiliteit, mobiliteit, private lease, zzp’ers).
Grofweg zijn deze als volgt in te delen: • Sterkte vs. Kans – Aanvallen • Sterkte vs. Bedreiging – Verdedigen • Zwakte vs. Kans – Versterken • Zwakte vs. Bedreiging – Overleven
Een platte besluitvaardige organisatie en een nauwe relatie met lokale / regionale ondernemers kan helpen sneller in te springen op veranderende marktomstandigheden. Klanten zullen in hun eigen sector meer onder druk komen te staan. Door advisering of hulp bij het verlagen van kosten kan een nog sterkere band worden opgebouwd om bestaande klanten te behouden.
Aanvallen
Verdedigen
Versterken
Overleven
Samenwerking is essentieel om zwakke punten om te kunnen buigen. Achterstand op het gebied van schaal en kennis zal door intensieve samenwerking moeten worden gecompenseerd. Mogelijk kunnen juist ook door (commerciële) samenwerking kansen in marktvraag worden aangegrepen om tot meer onderscheidend vermogen te komen.
Gebrek aan schaal en toenemende prijsconcurrentie leidt tot een situatie waarbij overleven het motto is. Partijen die niet tot samenwerking kunnen komen rest mogelijk op termijn enkel een exit scenario. Een exit kan echter ook weer het begin zijn om met een nieuw business model toekomstige kansen aan te grijpen.
43
4 SWOT en strategie
Evolutie of revolutie
Inventief in huidig business model Doorgaan op dezelfde weg kan betekenen dat middelgrote leasemaatschappijen in de verdrukking komen. Partijen die zich echter aan hebben gesloten of nog aan kunnen sluiten bij een samenwerkingsverband lijken een uitweg te kunnen vinden. Intensivering van samenwerking en inventiviteit zullen echter noodzakelijk zijn om op lange termijn te overleven. Onafhankelijkheid van de aangesloten partijen kan daarbij een krachtig wapen zijn. Juist ondernemerschap, handelsgeest en kunnen denken buiten de gebaande paden moeten er voor zorgen dat het business model zich evolueert en toch zo goed mogelijk aansluiting zoekt bij een veranderende markt. In een scenario waarbij zowel markt, overheid als leasemaatschappijen zich voor het merendeel vasthouden aan ‘traditionele’ autolease is het echter onmogelijk om volledig aan de strijd op prijs te ontsnappen. Leasemaatschappijen die dit spel mee willen spelen zullen alle zeilen bij moeten zetten.
Durf tonen in nieuw business model Wanneer leasemaatschappijen te veel in de verdrukking komen kan een exit scenario worden overwogen. Actief zoeken naar consolidatie is daarbij een optie. Een exit scenario kan tegelijkertijd ook een afscheid betekenen van autolease, maar een nieuw begin als mobiliteitsdienstverlener. Indien markt en overheid namelijk kiezen voor mobiliteit en gebruik plaatsen voor bezit ontstaat een geheel ander scenario. De behoefte aan ‘traditionele’ autolease zal in dat geval terugvallen en er zal meer behoefte ontstaan aan mobiliteitsadvies en flexibele (multimodale) oplossingen, zowel richting bedrijven als consumenten. Om hierin een rol te kunnen spelen als intermediair of adviseur is ook bij een autoleasemaatschappij een cultuuromslag noodzakelijk; men zal ook zelf de transformatie moeten durven maken van bezit naar gebruik.
44
4 SWOT en strategie
De regie in handen nemen
Mobiliteitsregisseur Een rol die zich zou kunnen ontwikkelen in een markt met behoefte aan mobiliteitsadvies is die van mobiliteitsregisseur. Als intermediair geeft men hierbij namens klanten invulling aan mobiliteitsbehoeften. Het daadwerkelijke beheer (en bezit) van auto’s wordt daarbij aan anderen overgelaten. Een mobiliteitsregisseur ontzorgt en schakelt de juiste partijen in. Er wordt niet gedacht vanuit een specifiek concept of modaliteit. Brede expertise op het gebied van mobiliteitsoplossingen en onafhankelijkheid staan centraal. Autolease, openbaar vervoer, car sharing, autohuur en andere oplossingen kunnen door een regisseur optimaal worden ingeschakeld voor haar klanten. Andere sectoren kennen soortgelijke ontwikkelingen. In transport en logistiek wordt wel gesproken van 4th party logistics provider. Deze partij (zonder eigen transportmiddelen) neemt voor klanten de regie over van de supply chain om deze optimaal in te richten en aan te sturen. Technologie waarbij op afstand alle stromen virtueel in beeld kunnen worden gebracht maakt het mogelijk een ‘control tower’ in te richten waarbij logistieke stromen van afstand worden aangestuurd. In een wereld waarin steeds meer personen (en op termijn ook auto’s) voortdurend online zijn kunnen ook op het gebied van mobiliteit kansen ontstaan voor een regierol.
45
4 SWOT en strategie
Conclusie: Kruispunt nadert
Keuze maken De beschreven toekomstvisie, mogelijke scenario’s en SWOT laten zien dat middelgrote autoleasemaatschappijen op hun weg naar de toekomst een belangrijk kruispunt naderen. Zij zijn daarbij over het algemeen in de gelukkige omstandigheid vanuit een sterke en gezonde positie hun koers te kunnen bepalen. Dit in tegenstelling tot ondernemers in diverse, door de economische neergang, getroffen sectoren. Zoals aan het begin van dit rapport al gesteld is het belangrijk dat leasemaatschappijen zich vanuit hun redelijk comfortabele stoel niet in slaap laten sussen. Bepaalde trends kunnen op termijn de relatieve rust in de sector verstoren. Daarom is het juist nu van belang scenario’s voor de toekomst in kaart te brengen en een gerichte visie en strategie te ontwikkelen voor de lange termijn. Ondernemingen die niet pro-actief hun toekomst uitstippelen kunnen op termijn gedwongen worden een afslag te kiezen die eindigt in een doodlopende weg. Ondernemers die zich tijdig wapenen tegen bedreigingen en tegelijkertijd inspringen op kansen in de markt zijn in staat hun eigen koers te bepalen en de juiste afslag te kiezen.
Kansen Juist middelgrote autoleasemaatschappijen zijn met hun platte en flexibele organisaties in staat in te springen op veranderingen in de omgeving. Daarnaast vormt samenwerking een sterk wapen, dat mogelijk nog krachtiger kan worden uitgespeeld door niet alleen aan de achterkant (inkoop), maar ook
aan de voorkant (commercieel) te kijken naar mogelijkheden kansen in de markt aan te grijpen. Door de kracht van zelfstandig ondernemerschap te bundelen is het mogelijk beter en sterker in te spelen op markten in ontwikkeling zoals zzp’ ers, private lease, internet en mobiliteit.
46
Bijlage
Met dank aan
Voor de tot standkoming van dit rapport danken wij de volgende personen voor het delen van hun expertise: Eric Berkhof Arno Cloosterman Francois Driessen Luuk van Halder Renate Hemerik Norbert Karthaus Michel van Roon
Van Mossel Groep Autolease Alliance Driessen Autogroep Alphabet VNA (Vereniging van Nederlandse Autoleasemaatschappijen) Strix Lease Service CRM Used Car Management
47
Meer weten? Kijk op INGLease.nl Of bel met Edgar Sandberg, ING Lease 020 576 38 09 Arjan Chrispijn, ING Lease 020 576 38 10 Max Erich, ING Economisch Bureau 06 83 63 57 85
48
Disclaimer De informatie in dit rapport geeft de persoonlijke mening weer van de analist(en) en geen enkel deel van de beloning van de analist(en) was, is, of zal direct of indirect gerelateerd zijn aan het opnemen van specifieke aanbevelingen of meningen in dit rapport. De analisten die aan deze publicatie hebben bijgedragen voldoen allen aan de vereisten zoals gesteld door hun nationale toezichthouders aan de uitoefening van hun vak. Deze publicatie is opgesteld namens ING Bank N.V., gevestigd te Amsterdam en slechts bedoeld ter informatie van haar cliënten. ING Bank N.V. is onderdeel van ING Groep N.V. Deze publicatie is geen beleggingsaanbeveling noch een aanbieding of uitnodiging tot koop of verkoop van enig financieel instrument. ING Bank N.V. betrekt haar informatie van betrouwbaar geachte bronnen en heeft alle mogelijk zorg betracht om er voor te zorgen dat ten tijde van de publicatie de informatie waarop zij haar visie in dit rapport heeft gebaseerd niet onjuist of misleidend is. ING Bank N.V. geeft geen garantie dat de door haar gebruikte informatie accuraat of compleet is. De informatie in dit rapport kan gewijzigd worden zonder enige vorm van aankondiging. ING Bank N.V. noch één of meer van haar directeuren of werknemers aanvaardt enige aansprakelijkheid voor enig direct of indirect verlies of schade voortkomend uit het gebruik van (de inhoud van) deze publicatie alsmede voor druk- en zetfouten in deze publicatie. Auteursrecht en rechten ter bescherming van gegevensbestanden zijn van toepassing op deze publicatie. Overneming van gegevens uit deze publicatie is toegestaan, mits de bron wordt vermeld. In Nederland is ING Bank N.V. geregistreerd bij en staat onder toezicht van De Nederlandsche Bank en de Autoriteit Financiële Markten. De tekst is afgesloten op 29 mei 2013.
49
