Informatie voor werkgevers van overheid en onderwijs maart 2012 nummer 41
Wegwijzer
Xander Buisman, beleidsmedewerker Belastingdienst Check je Pensioen! Voorzitter ABP-bestuur Henk Brouwer ‘Er is een grens aan premiestijgingen’ De Digitale Vertrekhulp Gestructureerd werken bij vertrek van medewerkers
Korte Berichten In gesprek met het ABP-bestuur
Meer weten? Ingangsdatum AOW verschuift. Kijk uw cao na.
ABP Wegwijs
Per 1 april 2012 verschuift de ingangsdatum van
Actuele ontwikkelingen en nieuws berichten. U ontvangt deze digitale nieuwsbrief ongeveer één keer per maand. Mail
[email protected] als u abonnee wilt worden.
de AOW van de eerste dag van de maand van 65 jaar worden naar de 65ste verjaardag. Andere sociale zekerheidsuitkeringen zoals de WIA sluiten hierop aan. De Pensioenkamer van de Raad voor Overheidspersoneelsbeleid heeft besloten om de pensioeningangsdatum Speciaal voor alle deelnemers aan de ABP-
vooralsnog niet aan te passen. Dat wil zeggen
pensioenregeling organiseert ABP bijeen
dat de pensioeningangsdatum de eerste dag
komsten in de regio. Daar kunnen deelnemers
van de maand waarin de leeftijd van 65 jaar
met onze bestuursleden van gedachten
bereikt wordt, blijft. Dit besluit kan gevolgen
wisselen over de aangekondigde maatregelen
hebben voor uw cao, rechtspositieregeling of de
om de dekkingsgraad te verbeteren. Op deze
met de werknemer gesloten
bijeenkomsten geeft ABP uitleg over het
arbeidsovereenkomst.
easinet.abp.nl De werkgeverswebsite van ABP. Hier kunt u formulieren en brochures downloaden en bestellen. Maar u leest hier ook het laatste nieuws.
waarom van de maatregelen en beantwoordt ABP vragen die onder de deelnemers leven.
Cao’s mogen geen verplichte ontslagdatum
Van Middelburg tot Arnhem. Van Meppel tot
hebben die gelegen is vóór de AOW-datum. Dit
Rotterdam. De bijeenkomsten zijn verspreid
is bepaald in de Wet gelijke behandeling op
over het hele land en starten vanaf 28 maart in
grond van leeftijd bij de arbeid (WGBla). Omdat
Alkmaar. Aanmelden: info.abp.nl
de datum van pensionering gelegen is vóór de
ABP Klantenservice Onze medewerkers zijn tussen 8.30 en 17 uur bereikbaar: 045 579 65 56. U kunt ook mailen
[email protected].
AOW-datum, mag deze datum niet langer als
ABP Kennisdagen 2012: schrijf u nu in!
ontslagdatum gehanteerd worden. Kijk daarom na of dat in uw cao zo is. Een cao-bepaling die
Voor uw werknemers
niet per 1 april 2012 is aangepast, wordt als in strijd met de wet aangemerkt en kan om die reden niet langer algemeen verbindend worden verklaard.
ABP-post vanaf nu ook digitaal Uw werknemers kunnen ervoor kiezen om vanaf nu ABP-post digitaal via MijnABP te ontvangen. Kennismaken met de pensioenwereld of uw
In eerste instantie de betaalspecificatie, de
kennis opfrissen? Dat kan tijdens de ABP
jaaropgave en het Uniform Pensioenoverzicht.
Kennisdagen. De kennisdagen zijn dit jaar in
ABP stuurt een e-mail zodra er post klaarstaat.
Hengelo, Tilburg, Amsterdam en Heerlen.
Aanmelden voor ABP-post digitaal is snel
Deelname aan een ABP Kennisdag is gratis.
geregeld via MijnABP. Heeft de deelnemer nog
Hebt u nog niet eerder deelgenomen aan een
géén abonnement op MijnABP? Dan moet hij
kennisdag? Start dan met de introductiecursus
eerst inloggegevens aanvragen. De digitale
ABP-pensioen, de basiskennisdag om alle ins
ABP-post wordt bewaard op MijnABP. Nooit
en outs van de ABP-regeling te leren kennen.
meer iets kwijt en altijd en overal inzicht in het
Meer weten of aanmelden? Bel ABP
pensioen. Wel zo handig! Attendeer uw
Klantenservice.
medewerkers!
2
Wegwijzer
Veel informatie is te vinden op abp.nl. Op MijnABP leest uw werknemer alles over zijn eigen pensioensituatie. En met ABP Nieuwsbrief krijgt hij maandelijks actuele informatie. Met vragen kan hij op werkdagen van 8 tot 17.30 uur terecht bij Klantenservice 045 579 60 70.
4
10
Henk Brouwer
ABP Pensioencheck
18
26
In gesprek met ...
ABP Pensioenthermometer
Letty Demmers - van der Geest
Inzicht in het pensioenbewustzijn
28
30
Staatsbosbeheer
Werkgeversvraag
Nieuwe voorzitter ABP-bestuur
Van de natuur genieten en er ook nog gebruik van maken
Belastingdienst ondergaat vuurdoop
Onno Visscher
8 Actueel Vraag & antwoord 9 De Digitale Vertrekhulp Helpt bij het maken van keuzes 12 ROA onderzoek Te optimistische verwachtingen bij jongeren 16 Luchtvaart Museum Soesterberg Historisch erfgoed van de militaire luchtvaart 21 Het werk van …. Frans Robroek Projectleider evenementen 22 Achter de schermen Monumentenwacht Noord-Holland 31 Column Andreas Bouman Niemand met uitdagend werk wil met pensioen Maart 2012
3
Voorzitter ABP-bestuur Henk Brouwer
‘Er is een grens aan premiestijgingen’ 4
Wegwijzer
Sinds 1 januari 2012 is Henk Brouwer
Nederlandse Philipsbedrijven werd hij belast met het sociaal
voorzitter van het bestuur van Stichting
beleid en dat was geen eenvoudige opgave. ‘Ik werd daar
Pensioenfonds ABP. Brouwer heeft in zijn loopbaan met uiteenlopende werkgevers- en werknemersvraagstukken te maken gehad.
verantwoordelijk voor de uitvoering van Operatie Centurion, het programma van Jan Timmer waarbij binnen één jaar ongeveer tienduizend mensen linksom of rechtsom, door ontslag of door verkoop of verzelfstandiging van bedrijfs onderdelen, het bedrijf moesten verlaten. Dat is op zichzelf
Die ervaring zal hem ongetwijfeld van pas komen
allemaal goed verlopen, maar het was vanzelfsprekend niet
in zijn werk als onafhankelijk voorzitter van een
leuk.’ In 1992 keerde Brouwer terug naar Den Haag, omdat
paritair samengesteld bestuur.
minister van Financiën Wim Kok hem de functie van thesaurier-generaal had aangeboden. In die functie had hij vooral te maken met de internationale contacten op
Het bestuur van ABP telt, naast de onafhankelijke voorzitter,
financieel gebied en met deelaspecten van het
zes vertegenwoordigers van werkgevers en eveneens zes
begrotingsbeleid.
vertegenwoordigers van werknemers. Wie veronderstelt dat deze bloedgroepen lijnrecht tegenover elkaar staan, heeft het
Turbulent
mis. ‘In mijn eerste weken als bestuursvoorzitter heb ik een
De langstdurende periode in de loopbaan van Henk Brouwer
indrukwekkende gemeenschappelijkheid in het functioneren
begon in 1997, toen hij lid van de directie van De Neder
van het bestuur ervaren’, aldus Henk Brouwer. ‘De werk
landsche Bank werd. Hij vervulde deze functie veertien jaar,
nemers- en werkgeversvertegenwoordigers bekijken de
tot zijn pensionering in 2011. Bijna twaalf jaar was hij
onderwerpen in de bestuursvergaderingen uiteraard vanuit
verantwoordelijk voor de monetaire zaken van De Neder
hun eigen invalshoeken. Toch nemen zij hun beslissingen niet
landsche Bank en de laatste periode voor het toezicht op
als werknemers of als werkgevers, maar als bestuursleden
de banken. ‘Na mijn vijfenzestigste wilde ik iets substantieels
met een gezamenlijk doel, namelijk de best mogelijke
als werkterrein hebben’, vertelt hij. ‘De optie van bestuurs
uitkomsten voor de deelnemers aan het pensioenfonds.’
voorzitter van ABP deed zich voor. Daar heb ik natuurlijk heel goed over moeten nadenken, maar heb dat vervolgens met
Sociale partners
graagte aangenomen.’ Brouwer begon zijn werk voor ABP
Henk Brouwer (1946) is geboren en getogen in Amsterdam.
in een turbulente periode. Omdat voor het herstel van de
Hij studeerde algemene economie aan de Vrije Universiteit en
dekkingsgraad aanvullende maatregelen noodzakelijk zijn,
kon na zijn afstuderen in 1972 meteen bij het ministerie van
moest het bestuur in januari aankondigen dat de pensioen
Financiën aan de slag. In 1980 vroeg Hans Wiegel hem de
aanspraken en uitkeringen in april 2013 met 0,5% worden
overstap naar het ministerie van Binnenlandse Zaken te
verlaagd als de situatie eind 2012 niet is verbeterd. ‘0,5% is
maken. Daar trad hij in dienst als plaatsvervangend directeur-
niet veel, maar het wordt door ons en ongetwijfeld ook door
generaal overheidspersoneelsbeleid en kreeg hij voor het
de deelnemers als pijnlijk en teleurstellend ervaren’, zegt hij.
eerst met pensioenen en met onderhandelingen met de vakbonden te maken. In 1983 zette Brouwer zijn loopbaan
Maatschappelijke vraagstukken
voort op het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegen
In de loopbaan van Henk Brouwer ligt de nadruk op
heid, als directeur-generaal algemene beleidsaangelegen
financiële aangelegenheden. ‘Financiën is de rode draad
heden. Daar werkte hij aan de verhoudingen tussen de
geweest’, zegt hij. ‘Vanzelfsprekend speelt voor een
overheid en de sociale partners en maakte hij samen met de
econoom de functie van geld een belangrijke rol. Maar vooral
werknemers- en werkgeverscentrales het sociaal akkoord in
de samenhang met maatschappelijke vraagstukken, vanuit
die jaren.
de financiële kant bezien, boeit mij heel erg.’ De maat schappelijke invalshoek blijkt uit de functies die hij heeft
Sociaal beleid
bekleed. In dit verband is ook nog relevant dat Henk Brouwer
Een heel andere puzzel op het gebied van werkgevers-
een aantal jaren kroonlid van de Sociaal-Economische Raad
en werknemersverhoudingen kreeg Brouwer in 1990 voor
is geweest. Het spreekt vanzelf dat hij met deze veelkleurige
gelegd, nadat hij Den Haag voor een dienstverband bij
achtergrond de totstandkoming van het pensioenakkoord in
Philips had verruild. Als lid van de hoofddirectie bij de
2011 met veel interesse heeft gevolgd.
Maart 2012
5
Realistisch akkoord
van het pensioenakkoord. En nog een element is, dat je
‘Ik denk dat het op hoofdlijnen een realistisch akkoord
door de jaren heen probeert een reëel pensioen overeind
is’ zegt hij. ‘Er moet nog veel worden ingevuld, maar
te houden, dus je meer op het reële karakter dan op het
belangrijk is dat met dit akkoord veel duidelijker is gewor
nominale karakter van het pensioen focust. Ik denk dat we
den dat er voor pensioenuitkeringen nooit garanties zijn.
met dit soort aanpassingen tot een aanvaardbaar
In het verleden is, misschien onbewust, vaak gesugge
pensioenstelsel kunnen komen.’
reerd dat er onvoorwaardelijke nominale pensioen uitkeringen zouden worden gegeven, die onaantastbaar
Solidariteit organiseren
zouden zijn. We hebben geleerd dat dit niet het geval is.
Gevraagd naar zijn opvattingen over vergaande wijzigin
En daarom is het denk ik verstandig een lijn te kiezen zoals
gen van het pensioenstelsel die mogelijk hoog op de
die in het pensioenakkoord is gekozen, namelijk dat je je
agenda van werkgevers staan - bijvoorbeeld meer
aanpast aan gewijzigde omstandigheden, maar wel op
keuzevrijheid - reageert Brouwer afhoudend. ‘Als je tot
een rustige manier. Voor aanpassing van de pensioen
een bepaalde bedrijfstak of een bepaalde onderneming
aanspraken, bijvoorbeeld als gevolg van wijzigingen in
behoort, moet je de gewenste solidariteit organiseren
levensverwachting, aan nieuwe ontwikkelingen wordt tien
tussen de deelnemers. Daar hoort de verplichtstelling
jaar de tijd genomen en dat vind ik op zichzelf een heel
onherroepelijk bij. Uiteraard - en dat vind ik niet meer dan
realistische manier om daarmee om te gaan.’
logisch - wordt vanuit werkgeverskant zeer kritisch gekeken naar de premie die moet worden opgebracht. Als
‘In het verleden is, misschien onbewust, vaak gesuggereerd dat er onvoorwaardelijke nominale pensioenuitkeringen zouden worden gegeven, die onaantastbaar zouden zijn.’
de premie omhoog moet, vertaalt zich dat in minder ruimte voor loonvorming en misschien ook in een minder goede concurrentiepositie op de arbeidsmarkt, of het vertaalt zich in grotere lasten en daardoor minder werkgelegenheid.’ Gezamenlijk belang Gedeelde zorgen van werkgevers en werknemers over bijvoorbeeld de werkgelegenheid maken het weliswaar paritair samengestelde bestuur van ABP een toonbeeld van gemeenschappelijkheid. Brouwer wil dan ook in dit verband niet van een poldermodel spreken. ‘Polderen is vanuit verschillende disciplines en in beginsel heel andere belangen elkaar vinden door afspraken te maken. De
6
Wegwijzer
Premiestijging?
gemeenschappelijkheid in het bestuur gaat veel verder.
‘Het is evenzeer realistisch,’ vervolgt Brouwer, ‘om in zijn
Het is een gezamenlijk bestuur ten behoeve van een goed
algemeenheid te zeggen dat er grenzen aan de premie
pensioenstelsel en een optimale uitkomst voor de deel
stijgingen zijn. Die hebben immers ook schadelijke
nemers. Zelf heb ik, als onafhankelijk voorzitter, geen
effecten. Dat wil niet zeggen dat het voor elk fonds een
stemrecht in het bestuur, maar de leden van werkgevers
wet van Meden en Perzen is dat de premie niet omhoog
kant en van werknemerskant wel. Maar er wordt eigenlijk
kan. In beginsel echter, als ik naar de Nederlandse
nooit gestemd, de besluitvorming vindt plaats op basis
verhoudingen kijk, zou je moeten constateren dat daar de
van argumentatie. Ook dat geeft wel iets aan van dat
rek in belangrijke mate wel uit is. Ook dat is een element
gezamenlijke belang.
Maart 2012
7
Vraag & antwoord
ABP heeft op 1 februari maatregelen aangekondigd over verlaging van het pensioen en verhoging van de herstelopslag op de premie. U, maar ook uw medewerkers hebben er zeker vragen over. Een selectie uit de vragen die wij de afgelopen tijd kregen: Op welke manier raken de 1 februari aan
ABP beschouwt de door De Nederlandsche
Hoe ziet de verhoging van de premie er
gekondigde maatregelen mij als werkgever?
Bank (DNB) gehanteerde systematiek om de
op het loonstrookje uit?
verplichtingen te waarderen tegen een Het bestuur van ABP heeft de belangen van
gemiddelde van de marktrente over de laatste
In de maand april 2012 vindt u de nieuwe
werkgever, gepensioneerden, actieven en
drie maanden van 2011 als ‘een stap in de
pensioenpremie op het loonstrookje. De totale
slapers zorgvuldig afgewogen. De verlaging van
goede richting’. Het is dus nog niet genoeg.
pensioenpremie is 2,2%-punt hoger dan de
het pensioen treft de werkgevers niet. Zij betalen
Wat stelt ABP zelf voor?
pensioenpremie van de maand maart 2012.
wel mee aan het herstel van het fonds via de
Hiervan komt 30% voor rekening van de
herstelopslag op de premie. De tijdelijke
Het betreft hier een tijdelijke maatregel. ABP
werknemers en 70% voor rekening van de
herstelopslag is voor 2012 en 2013 tot 3%
zou graag zien dat de rente waarmee de
werkgevers. De ingangsdatum van de premie
verhoogd.
verplichtingen gewaardeerd worden over een
verhoging van 2%-punt is 1 januari 2012. De
langere periode gemiddeld zou worden (een
eerste drie maanden van 2012 verdelen we over
Is het niet aan ABP zelf te wijten dat de
jaar). Dat zorgt er bovendien voor dat de
de dan resterende maanden tot einde 2013.
dekkingsgraad aan het eind van 2011 noopt
beweeglijkheid van de dekkingsgraad fors
tot een pensioenverlaging? Als ABP de rente
vermindert en voorkomt dat maatregelen die een
Wat is het verschil tussen een %-punt
in hogere mate had afgedekt was dit niet
grote impact kunnen hebben, genomen moeten
(procentpunt) en een % (procent)?
nodig geweest?
worden op basis van dagkoersen. Een %-punt geeft het absolute verschil in het
ABP bekijkt de renteontwikkelingen op de lange
ABP indexeert al jaren niet meer. Hoeveel is er
percentage aan. Een % geeft het relatieve
termijn. ABP is ervan overtuigd dat de rente nu
inmiddels gemist? Is er uitzicht op wanneer
verschil over het geheel aan. Als bijvoorbeeld
op een historisch dieptepunt is en op termijn
dit ingehaald kan worden?
een rentepercentage stijgt van 2% tot 3% is dat
weer zal stijgen. Een fonds profiteert minder van
een stijging met 50%, of een stijging van
een stijging van de rente, naarmate de afdekking
Sinds 2008 is het pensioen inderdaad niet
van het renterisico hoger is. Met andere
aangepast aan de gemiddelde loonstijging. Als
woorden: als de rente stijgt (lees: terugkeert naar
ABP wel had kunnen aanpassen (indexeren),
een normaal niveau), profiteert ABP daar in
dan was het pensioen dat deelnemers
hogere mate van dan wanneer sprake zou zijn
opbouwen nu maximaal 8,24% hoger geweest.
van een grotere afdekking van het renterisico.
In toekomstige goede tijden kunnen we deze gemiste aanpassing wellicht weer inhalen. Dat hebben we eerder ook gedaan. Voorwaarde is dat de dekkingsgraad van het fonds minimaal 135% is. Op dit moment is deze achterstand helaas een feit.
Rekenvoorbeeld gemiddelde gepensioneerde: Het gemiddeld ouderdomspensioen is circa € 9 500 per jaar. Dat betekent dat tot nu toe cumulatief in totaliteit circa € 785 per jaar aan indexatie niet is verstrekt - dat is circa € 65 bruto per maand.
8
Wegwijzer
1%-punt (procentpunt).
Sommige vragen komen steeds weer terug. Deed de overheid een greep in de kas van ABP? Wat zijn de kosten van de uitvoering? Leveren de bestuursleden ook salaris in? Wij kunnen die vragen niet allemaal in Wegwijzer behandelen, maar u kunt de antwoorden altijd vinden op abp.nl.
Argumentenkaart Digitale Vertrekhulp
Gestructureerd werken bij vertrek van medewerkers Wie zijn betrokken bij een vertrek? Wie is
nodig hebt om noodzakelijke keuzes te
eindproduct weer ten goede. Heel goed dat
verantwoordelijk voor de vertrekregeling?
maken. Een hulpmiddel om u handig door de
werkgevers zo spontaan aan de ‘Vertrekhulp’
Hoe zorgen we voor draagvlak? Wie willen
te nemen stappen te loodsen en u naar de
hebben meegewerkt.’ Op easinet.abp.nl is
we laten vertrekken? Voorbeelden van vragen
juiste beslissing te leiden.
eerstdaags de Argumentenkaart Digitale Vertrekhulp beschikbaar.
die ongetwijfeld bij u opkomen als medewerkers vrijwillig of onvrijwillig door
Hulp aan werkgevers
bezuinigingen of herstructureringen moeten
Om de ‘Vertrekhulp’ samen te stellen heeft
Laurent Panders, hoofd Beleid en Control
vertrekken. Omdat ook de pensioenregeling
ABP de hulp van werkgevers ingeroepen.
Voorgezet Onderwijs Limburg: ‘Een hele
bij de financiële afwikkeling een belangrijke
In drie denksessies is er samen met
positieve denksessie. De Vertrekhulp is een
rol speelt, krijgt ABP ook vaker vragen.
specialisten op het HRM- en pensioenvlak
gebruiksding. Misschien op het eerste
‘Kunnen jullie aangeven hoe wij onze mensen
gewerkt om de centrale vraag - de financiële
gezicht wat ingewikkeld van structuur, maar
op een nette manier kunnen laten vertrek
afwikkeling van een vertrek - in kaart te
de werkgever gaat er baat bij hebben.’
ken?’ Alle reden voor ABP om het onderwerp
brengen. Ernst de Reus, manager markt
‘vertrek’ aan te pakken, te inventariseren en
segment: ‘Iedere sessie bracht nieuwe
Karin Laeven, HR Beleidsmedewerker,
een oplossing te zoeken.
inzichten. We wilden zo veel mogelijk input
Universitair Medisch Centrum Maastricht:
krijgen. En gelukkig, de deelnemende
‘Wij zijn volop bezig met vertrek van
Argumentenkaart
werkgevers hadden vanuit hun eigen
medewerkers. Als je medewerkers goed kunt
De Digitale Vertrekhulp is een instrument om
organisatie-ervaring een rijke bijdrage aan
begeleiden, goed kunt voorlichten, valt er des
uw vragen te stroomlijnen, u beter te helpen
vragen die spelen bij vertrek. Door de
te eerder een beslissing. Je blijft met de
en u door te verwijzen.
verschillende sessies krijg je de vragen in
Vertrekhulp in ieder geval heel alert om je
Bondige, gestructureerde informatie die u
ieder geval scherper. En dat komt het
doel in het vertrekgesprek te bereiken.’
Maart 2012
9
Belastingdienst ondergaat vuurdoop
Pilot: ABP Pensioencheck
Xander Buisman: ‘Pensioenbewustzijn is voor mij dat je nadenkt over het pensioen dat je opbouwt. Dat je je ervan bewust bent dat je daarin keuzes kunt maken. Die keuze kan zijn dat je er niks mee doet. Dat is dan ook een bewuste keuze. Beter is het je te realiseren, dit heb ik opgebouwd, dit is wat ik heb. Zicht te hebben op je uitgaven, nu maar ook in de toekomst. Met welk bedrag denk je dat je straks uitkomt? Het eigen moment kiezen om daar af en toe eens bij stil te staan.‘
10
Wegwijzer
Het ministerie van Financiën en de Belastingdienst
‘Met een campagne zette ABP onze medewerkers aan
deden onlangs als eerste werkgevers mee aan mee aan
mee te doen met de Pensioencheck. Vrijwel iedereen
een ABP-proef naar het meten van pensioenbewustzijn
kreeg een kaart thuis gestuurd waarop een persoonlijke
onder medewerkers. Voor ABP belangrijk om te weten
inlogcode en het netto pensioenbedrag bij doorwerken
of, in welke mate, wanneer en wie (man, vrouw, jong,
tot 65 stond. Voor een kwart van de medewerkers een
oud) nadenkt over zijn pensioen. Want met die
reden om in te loggen en door te klikken. De echte
informatie kan ABP gerichter communiceren naar zijn
Pensioencheck is dan een vragenlijst gebaseerd op de
deelnemers.
pensioenbewustzijnmeter. Een meetinstrument ontwikkeld door Wijzer in geldzaken samen met TNS/
Xander Buisman, beleidsmedewerker arbeids
NIPO, de Stichting Pensioenkijker en de Universiteit
voorwaarden Belastingdienst: ‘Wij waren in het najaar
van Tilburg. We merkten meteen dat vooral de ouderen
(2011) een aantal pensioenactiviteiten aan het plannen.
meededen. We hebben vrijwel direct alle medewerkers
Samen met ABP en medezeggenschap hebben we
een reminder gestuurd waarin we met name de
voorlichtingsbijeenkomsten verspreid over het land
jongeren ook aanmoedigden om mee te doen. Dat
georganiseerd. Op een laagdrempelige manier is
heeft geholpen! We zijn in ieder geval heel tevreden
pensioen onder de aandacht gebracht bij onze
over de deelname.’
medewerkers. En we wilden onze medewerkers ‘een palet aan instrumenten’ aanbieden. Doel van die instrumenten is: Wees je bewust wat er is, welke keuzes je kunt maken, wat de gevolgen zijn van die keuzes. Doe er gewoon je voordeel mee. Toen we de vraag kregen van ABP mee te doen met de pilot, was dat voor ons een reden om vrij snel aan te haken bij de Pensioencheck. Een programma dat door vragen te stellen de deelnemer indeelt in een pensioenbewustzijn categorie. Voor ABP ook nog eens een geschikte
Bij het vergroten van het pensioenbewustzijn is niet alleen een belangrijke rol weggelegd voor het pensioenfonds, maar ook voor de werkgever.
onderzoekspopulatie omdat het een grote groep betreft. 1 800 medewerkers van het kerndepartement, plus meer dan 30 0000 medewerkers van de
‘Wat we merken is dat onze mensen het waarderen dat
Belastingdienst. En de functies en functieniveaus zijn
we het onderwerp pensioen promoten. Pensioen is
bij ons zeer gevarieerd.’
overigens niet alleen een werknemersaangelegenheid. Het is iets waar je samen met je werkgever voor spaart.
Mensen zo ver krijgen dat ze de Pensioencheck doen? Dat ze niet alleen inloggen, een paar vragen bekijken, maar ook dat ze de hele lijst invullen.
En je pensioenfonds is ook weer een samenwerking tussen werkgevers en werknemers. Daar heeft ieder ook weer zijn eigen verantwoordelijkheid in. Kern van het verhaal is dat we onze mensen bewust willen maken dat ze keuzes kunnen maken. De Pensioencheck ondersteunt daarin!’ Meer weten? Neem dan contact op met uw adviseur of relatiebeheerder.
Maart 2012
11
Veel werknemers hebben geen realistisch beeld van pensioen
Onderzoek ROA naar langer
Raymond Montizaan van het Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt ‘Veel werknemers hebben verwachtingen over hun pensioenuitkering die niet stroken met de werkelijkheid’
12
Wegwijzer
Conclusies uit het rapport ‘Pensioenverwachtingen en personeelsbeleid’ • Werknemers hebben verwachtingen ten aanzien van hun pensioenuitkering die niet stroken met de werkelijkheid. • Afschaffing van de FPU heeft een sterk effect gehad op de verwachtingen die werknemers met versoberde
doorwerken
pensioenrechten hebben. • De werkinzet van oudere werknemers hoeft niet lager te zijn dan die van jongere werknemers. Terwijl een aanzienlijk deel van de werkgevers aangeeft dat gezondheidsrisico’s een belemmering vormen om oudere werknemers langer in dienst te houden, blijkt dat het overgrote deel van ouderen geen
Veel jonge werknemers overschatten de
gezondheidsproblemen ondervindt die hen belemmeren
pensioenuitkering die zij straks ontvangen.
om te blijven werken. Het is daarom belangrijk om
Gebrekkige financiële kennis lijkt hierbij een belangrijke voorspeller te zijn van te optimistische verwachtingen. De hoge verwachtingen van veel jongeren over hun pensioen zorgen ervoor dat zij nauwelijks anticiperen op het feit dat zij lagere pensioenrechten hebben dan ze zelf denken. Terwijl de versoberingen van de pensioenrechten in de eerste en tweede pijler van het pensioensysteem vooral jongere werknemers zouden moeten stimuleren hun pensioen individueel aan te vullen, investeert deze groep juist beduidend minder vaak in zijn pensioen.
werkgevers te wijzen op het feit dat oudere werknemers minder vaak ziekteverlof opnemen dan jongeren, waardoor voor een grote groep oudere werknemers de ziekteverzuimkosten lager zijn dan bij jongere werknemers. • Werknemers zijn in het algemeen vrij negatief over het personeelsbeleid. Toch springen bepaalde facetten zoals opties om in deeltijd te werken en waardering van leidinggevenden - er positief uit. • Werkgevers nemen een negatieve verhouding waar tussen loonkosten en arbeidsproductiviteit van oudere werknemers. Daar staat tegenover dat oudere werknemers in de ogen van werkgevers juist beter scoren dan jongeren als het gaat om een aantal belangrijke productieve vaardigheden zoals kennisniveau, deskundigheid, zelfstandigheid,
Het is een van de conclusies uit het onderzoek dat het
nauwkeurigheid, planning van het werk, leidinggeven en
Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt (ROA),
het omgaan met verantwoordelijkheid.
onderdeel van de Universiteit Maastricht, eind november 2011 publiceerde onder de titel ‘Pensioenverwachtingen en personeelsbeleid’. ROA deed dit onderzoek in 14 specifieke
• De bereidheid van werkgevers om ouderen aan te nemen, is gering.
overheids- en onderwijssectoren, de bouwsector en bij woningcorporaties.
• Het voeren van leeftijdsbewust personeelsbeleid kan van belang zijn om werknemers duurzaam inzetbaar te
Vergroten arbeidsparticipatie
houden.
Veranderingen op pensioengebied hebben tot gevolg dat oudere werknemers langer doorwerken. Centrale vraag is hierbij hoe
• Werkgevers zetten zich volgens werknemers niet sterk in
werkgevers uiteenlopende groepen werknemers kunnen helpen
voor het ontwikkelen van specifiek op ouderen gericht
om gemotiveerd, gezond en productief aan het werk te blijven, dan
personeelsbeleid.
wel naar ander werk te leiden. • Er bestaat een grote mismatch in het oordeel tussen ‘Rekening houdend met de hervormingen van het pensioenstelsel,
werkgevers en werknemers over het gevoerde
moeten werknemers zich instellen op een verlenging van hun
personeelsbeleid, vooral in de sectoren academische
loopbaan en moeten ze zich afvragen hoe ze dat op een plezierige,
ziekenhuizen, wetenschappelijk onderwijs en onderzoek
gezonde en productieve wijze kunnen doen’, licht onderzoeker
en politie. Werkgevers zijn doorgaans een stuk positiever
Raymond Montizaan van het ROA toe. ‘Werkgevers krijgen steeds
en overschatten de tevredenheid van hun eigen
vaker te maken met een situatie waarin er meer 55-plussers aan
werknemers over hun personeelsbeleid.
Maart 2012
13
het werk zijn. Ook moeten ze rekening houden met een grotere variatie in de uittredingsleeftijden als gevolg van de introductie van meer flexibele pensioenregelingen.’ Rol van de werkgever ‘Vooral de rol van de werkgever bleef tot op heden onderbelicht in andere onderzoeken naar arbeidspartici patie van ouderen’, stelt Montizaan. ‘In dit onderzoek hebben wij gekeken naar een representatieve groep werknemers in de leeftijd van 35 tot 65 jaar en hebben wij bovendien een vragenlijst gestuurd naar werkgevers. Daarbij hebben we ingezoomd op de factoren die bepalen waardoor oudere werknemers langer productief en met plezier aan het werk blijven. Zijn het incentives in het pensioenstelsel? Of spelen net HRM-instrumenten van de werkgever een rol bij de keuze om langer door te werken of uit te treden?’ HR-beleid Met hun personeelsbeleid geven werkgevers handen en voeten aan in cao’s gemaakte afspraken. Toch blijkt dat een levensfasebewust personeelsbeleid dat nodig is om werknemers duurzaam inzetbaar te houden in de praktijk maar beperkt wordt toegepast. Slechts 37% van de organisaties voert een HR-beleid op dit punt. Focus op de inzetbaarheid en vitaliteit van oudere werknemers vereist verder een personeelsbeleid dat meer specifiek gericht is op deze groep werknemers. Montizaan: ‘Het blijkt echter dat werkgevers niet zo’n vaart zetten achter het ontwikkelen van een HR-beleid dat er op gericht is om oudere werknemers langer te laten doorwerken. De HR-instrumenten die het vaakst worden toegepast zijn voornamelijk gericht op het zogenaamde ‘ontziebeleid’: leeftijdvakantiedagen en seniorenverlof.’ Grote verschillen Opvallend is dat er grote verschillen bestaan tussen de sectoren. Zowel als het gaat om pensioenverwachtingen, maar ook om personeelsbeleid. Op sectorniveau komen er bijeenkomsten om bewustwording te bereiken. De fondsbesturen van de aangesloten sectoren ontvangen het ROA-rapport met daarin concrete aanbevelingen om mee aan de slag te gaan. Het ROA-rapport vindt u op easinet.abp.nl.
Bert Lokhorst van het Expertisecentrum LEEFtijd ‘Er is een gebrekkige aansluiting tussen de flexibiliteit van ABP KeuzePensioen en de afspraken rond pensioen in de arbeidsvoorwaardenregelingen.’
14
Wegwijzer
Cao - vergelijk Parallel aan het ROA-onderzoek heeft Expertisecentrum LEEFtijd onderzocht in hoeverre de arbeidsvoorwaardenregelingen en de pensioenregelingen aangrijpingspunten bieden voor duurzame inzetbaarheid en langer doorwerken. Dat onderzoek levert een aantal bevindingen op: • Er is een gebrekkige aansluiting tussen de flexibiliteit van ABP Keuzepensioen (AKP) en de afspraken rond pensioen in de arbeidsvoorwaardenregelingen. Het keuzepensioen maakt flexibel uittreden na 65 jaar mogelijk en stimuleert dat met voortzetting van de pensioenopbouw. In de cao’s betekent het bereiken van de 65-jarige leeftijd doorgaans ontslag. Op het terrein van de arbeidsvoorwaarden voor 65-plussers wordt in de meeste regelingen dan ook weinig geregeld. • Het seniorenbeleid staat sterk in het teken van ontzien en is weinig gericht op activeren en duurzame inzetbaarheid van ouderen, enkele uitzonderingen daargelaten zoals de cao’s voor het middelbaar beroepsonderwijs (MBO), de universitair medische centra (UMC’s) en de waterschappen. Het ontbreekt in het algemeen ook aan heldere afspraken over de laatste loopbaanfase als het gaat om aanpassing en afbouw van werk en flexibele pensionering. De cao’s voor de gemeenten en de waterschappen vormen hier positieve uitzonderingen op. • De normale cao’s bieden meer aangrijpingspunten voor duurzame inzetbaarheid dan de rechtspositieregelingen bij de overheid. • Afspraken over gezondheidsbeleid en loopbaanbeleid, twee belangrijke pijlers met betrekking tot duurzame inzetbaarheid, zijn relatief zwak ontwikkeld in de arbeidsvoorwaarden regelingen in de O&O-sectoren. De cao’s voor het MBO en de waterschappen hebben het beste loopbaanbeleid.
Maart 2012
15
Militair Luchtvaart Museum te Soesterberg
Waar de tijd vliegt
16
Wegwijzer
I
D
vliegtuigen, helikopters, objecten en historisch materiaal
waarin de depots en werkplaatsen voor het publiek open
tonen samen het historisch erfgoed van de militaire
gaan. Ook zijn er Open Cockpitzondagen. Op deze
luchtvaart van het Koninklijk Nederlands-Indisch Leger, de
zondagen mogen de bezoekers plaatsnemen in een
Marineluchtvaartdienst en bovenal de Koninklijke
speciaal voor die dag opengestelde cockpit. In het kader
Luchtmacht. Aan de hand van fotomateriaal, films,
van het 100-jarig bestaan van de Koninklijke Luchtmacht
uniformen, medailles, interviews en natuurlijk vliegtuigen
in 2013, wordt vanaf het najaar van 2012 een
en helikopters wordt de ontwikkeling van de militaire
tentoonstelling over 100 jaar Koninklijke Luchtmacht
luchtvaart vanaf 1913 tot heden getoond.
georganiseerd. Naast deze hoogtepunten vinden er door
n het Militaire Luchtvaart Museum komt u meer te weten over de Nederlandse militaire luchtvaart. Maar ook
wordt u er wegwijs gemaakt in het fenomeen vliegen. De
oor het jaar organiseert het Militaire Luchtvaart Museum meerdere evenementen. Een van de
hoogtepunten is het Nationale Museumweekend in april
het jaar heen verschillende kleinere evenementen plaats. Een bezoek aan dit leerzame museum is gratis.
Maart 2012
17
In gesprek met…
Letty Demmers - van der Geest, korpschef van de regiopolitie Zeeland
18
Wegwijzer
Burgemeester ‘Ik ben begonnen als salesmanager
Respect ‘Van oorsprong ben ik dus niet ‘blauw’. Ik ben
bij een reisbureau, was toen directieassistent bij een
ook niet benoemd omdat ik het beter kon. Sterker nog, ik
groot bedrijf en daarna - ik had drie kleine kinderen -
heb gevraagd, toen ik hier kwam, vertel mij wat jullie aan
zelfstandig makelaar. Heel leuk werk. Tegelijkertijd
het doen zijn. Daar kan ik veel van leren. Kan ik eens
was ik politiek actief in mijn woonplaats Bergen op
kijken hoe ik daar naar kijk. Ik heb veel respect voor de
Zoom. Eerst fractieassistente, daarna partijbestuurs
manier waarop de mensen hier werken. Hoe goed zij hun
lid, vier jaar gemeenteraadslid en ten slotte wet
werk doen. Vaak jonge mensen, 22, 23 jaar, die juist van
houder. In 1996 vroeg de Commissaris van de
de opleiding komen, die in staat zijn de zwaarste klussen
Koningin Houben van Brabant, of ik niet na wilde
te doen. En niet altijd de leukste. Neem huiselijk geweld
denken over een burgemeestersfunctie. Dat heb ik
met slachtoffers. Je staat er wel als eerste bij. Niet alleen
gedaan en ik heb gesolliciteerd. Tegen mijn
door dat te zien, maar dat ook echt tegen ze te zeggen.
verwachtingen in werd ik in 1997 burgemeester van
Zo krijg je het gevoel om er voor elkaar te zijn. Samen de
Reusel-De Mierden. En zes jaar later werd ik in Best
klus te klaren.’
na een referendum de eerste gekozen burgemeester van Nederland. Weer wat jaren later kwam vanuit het ministerie de vraag of ik niet wilde overstappen naar
Letty Demmers van der Geest:
de politie. Echt, van die vraag heb ik heel wat slapeloze nachten gehad. Ik zat prettig waar ik zat,
• Ik zou niet zonder mensen
maar het was een kans om een stap te zetten. En zo’n kans krijg je echt maar één keer.’
Politie-uniform ‘Eerlijk gezegd heb ik nooit zo
kunnen werken. • Ik word heel onrustig van
heel veel gepland in mijn leven. Dingen komen soms gewoon op je pad. Als je in het verleden had
verantwoordingsdocumenten.
gevraagd: ‘Letty, waar zit jij over 20 jaar?’, dan had ik nooit bedacht dat ik hier nu in Middelburg in een
• Een structuur werkt zoals de
politie-uniform zou zitten. Wat vooral bij mijn benoeming speelde was de ‘andere kant’ te laten
mensen die er in werken bepalen.
zien. Niet opnieuw de betere politieman of vrouw op deze plaats. Maar echt een nieuw elan, een ander
• Wij zijn het best presterende korps
geluid inbrengen.’
van het land. Bijzonder ‘In Zeeland heb ik 1 100 mensen in dienst. En het leuke is dat ik werk met de ervaring van
• Op je 66ste achter een dief aanrennen?
een burgemeester en dat dat prima uitpakt. Ik handel op basis van gezag, argumenten, overtuigingskracht en betrokkenheid, in een organisatie die van oudsher
Vertrouwen ‘Het verleden van dit korps heb ik bij mijn
strak hiërarchisch is. Dat werkt hartstikke lekker. Als
start niet meegenomen. Ik ben hier binnengekomen in een
je in een hiërarchische organisatie zegt ‘we gaan
roerige tijd. Er waren problemen rond het korps en zijn
linksaf’, dan gaat die ook linksaf. Maar dat gebruik ik
leiding. Met name het onderling vertrouwen was geknakt.
niet. Dat zit niet in mijn natuur. Altijd de dingen tot
Het was niet zo dat ze naar binnen gekeerd en niet meer
stand te brengen op basis van je betrokkenheid, je
aanspreekbaar waren. Dat niet. Een beetje Zeeuws, het
overtuigingskracht. Mensen meenemen in de
werk gaat voor. We zijn gaan werken aan waar het hier om
ontwikkelingen. Verbindingen maken. Dat zit er van
ging: vertrouwen in elkaar, vertrouwen in de leiding,
oudsher hier niet in, maar dat past en werkt heel goed
zorgen dat de leiding niet alleen maar werd gezien als
bij de politie. Dan is het heel fijn om die achtergrond
leiding, maar als onderdeel van het korps om samen
als bestuurder te hebben en dat is ook juist de
stappen te zetten. Ik zelf voorop. Als je vindt dat
verbreding en de diversiteit die de minister bij de
vertrouwen een belangrijk thema is dan moet je op de
politie voor ogen had. Begrijp me overigens niet
allereerste plaats zelf ook dat vertrouwen geven aan de
verkeerd: in situaties van rampen of calamiteiten is
mensen die bij jou staan. Als er intern veiligheid is, gaan
die hiërarchie in onze organisatie echt noodzakelijk.’
mensen zich niet meer verstoppen.‘
Maart 2012
19
65+ ‘Wat we nog niet goed doen is dat we te weinig
Vooruitkijken ‘We gaan naar de nationale politie.
aandacht hebben voor een leeftijdsbewust personeels
De hele boel gaat dus op z’n kop. Maar de basis bij
beleid. We halen nog niet het maximale uit alle leeftijden.
ons is goed. We zijn een ‘klein’ korps maar we staan
Zo worden de fysieke vaardigheden minder bij het ouder
er! We leveren goede prestaties. We zijn ‘toekomst
worden. Maar daar kunnen dingen tegenover staan om
proof’, en we zijn in staat het gesprek met een ander
het werk anders in te vullen. Je krachten op een goede
aan te gaan. Bij het samengaan straks een even
manier aan de politie blijven geven. Oudere agenten
wichtige partner die de regie mee kan voeren. Dat
coachen hier bijvoorbeeld jongere agenten. Geven hun
geeft vertrouwen en plezier naar de toekomst toe. Dat
ervaring door. Ik ben nu korpschef. Maar we moeten van
is motiverend voor mijn mensen. Dit korps staat z’n
het idee af dat je dan maar altijd als hoofdcommissaris
mannetje!’
moet blijven werken. Met diezelfde vaardigheden kun je goed andere werkzaamheden doen.’
20
Wegwijzer
Het werk van
Frans Robroek Projectleider evenementen
Een van de evenementen die we sinds jaar en dag voor ABP organiseren is de Dag van het Pensioen. Het thema ‘Pensioen’ staat dan bij de werkgever op locatie centraal. Werknemers maken we dan via actuele presentaties wijzer over pensioen. Het ABP KeuzePensioen en het ABP NabestaandenPensioen zijn vaste ingrediënten. En de jongeren? Die vergeten we ook niet. Op verzoek spelen wij met de presentaties hierop in. Uiteraard zijn steevast actuele pensioenvraagstukken geagendeerd. Stap voor stap leggen wij uw medewerkers uit wat er speelt. Vaak moeilijke onderwerpen, die we begrijpelijk presenteren. Sinds de start in 2006 hebben inmiddels vele duizenden werknemers de weg naar de ABP-stand op deze Dag van het Pensioen weten te vinden. Wij staan dan klaar om uw medewerkers te ontvangen en door deze dag te leiden. En de medewerker die meer wil weten? Die kan ter plekke een afspraak maken voor een persoonlijk gesprek. Vanaf nu kiezen we voor een vernieuwde aanpak. We hebben een nieuwe stand en het informatiemateriaal is aangepast. De dag wordt als vanouds in overleg met u samengesteld. U hebt een aantal keuzes in thema en middelenmix. Het papieren informatiemateriaal is vervangen door online informatie op abp.nl. Op deze manier dragen wij ook een steentje bij aan het maat schappelijk verantwoord ondernemen. Uw ‘vaste’ adviseur vertelt u graag meer over de mogelijkheden. Vandaag zijn we te gast bij het Penta College in Spijkenisse. Het ontbreekt niet aan belangstelling. Op zo’n dag kom je als deelnemer makkelijk in contact met ABP. En daar gaat het uiteindelijk om. Je merkt dan heel goed dat iedereen zijn pensioen heel anders beleeft. Meer weten over de Dag van het Pensioen? Neem dan contact op met uw adviseur of relatiebeheerder.
Maart 2012
21
Van geitenwollen sokken naar professionele organisatie
Monumentenwacht Noord-Holland Barend Hoogendorp, directeur van Monumentenwacht Noord-Holland aan het woord over het werk van zijn organisatie ‘In Noord-Holland staan 14 000 monumentale objecten: woonhuizen, landhuizen, molens, kerken, hofjes, musea, sluizen, bruggen en gemalen. Zo staan bijvoorbeeld ook het Paleis op de Dam, het Koninklijk Instituut voor de Tropen en de Beurs van Berlage in de kaartenbak. Onze grondige inspecties geven de eigenaar of beheerder van een monument inzicht in de bouwkundige staat. Het belang van een inspectie kan ik overigens niet genoeg benadrukken. Verborgen gebreken kunnen op termijn uitmonden in zeer ingrijpende herstel- en restauratiewerkzaamheden, met navenant hoge kosten.
22
Wegwijzer
Mei 2011
23
Een onafhankelijke en deskundige organisatie die helpt om erfgoed te behouden voor huidige en toekomstige generaties. Oorspronkelijk waren we een vrijwilligersclub. Uiteindelijk werkte dat niet meer. In de jaren 70 is Monumentenwacht daarom stevig geprofessionaliseerd. In iedere provincie vind je overigens een monumentenwacht. De organisatie hier in Noord-Holland is gesplitst in twee werkmaatschappijen. De Monumentenwacht, die zich bezighoudt met de bouwkundige inspecties, en Bouwadvies, dat zich meer richt op de praktische kant van de zaak. Dan moet je denken aan meerjarenonderhoudsplannen, adviezen over bouwvergunningen, kostenramingen en directievoering. Voor de goede orde: de klant/opdrachtgever betaalt altijd een bijdrage. Wat leuk is aan dit vak? Het zit ‘m echt niet in de schaal. Het gaat over het gebruik van de techniek, de materialen en hoe die verwerkt zijn. Een klein gebouw kan daarbij veel complexer zijn dan een groot. Het gaat dan om de ambachtelijke details die ons bezighouden. Het is trouwens een hele uitdaging om een bedrijf zoals dit bedrijfeconomisch levensvatbaar te houden.
De mogelijkheden om monumenten nieuw leven in te blazen, zijn nog nooit zo groot geweest. De bouwproductie in het monumentale vastgoed staat in tegenstelling tot de nieuwbouw niet onder druk. Er is behoefte om monumenten in goede staat te houden. Maar voor het behoud van het monumentale erfgoed is het wel van belang dat dit erfgoed wordt gebruikt. En dan bij voorkeur gebruik dat past bij het karakter van het gebouw. Maar ook op een manier waarmee de beheers- en onderhoudskosten van het gebouw kunnen worden betaald. Nu het nieuwbouwvolume zo sterk is afgenomen, biedt dat kansen voor onze monumenten. Het automatisme om voor elke nieuwe activiteit een nieuw gebouw neer te zetten, kan plaatsmaken voor een automatisme waarbij eerst wordt onderzocht of een bestaand monumentaal gebouw onderdak kan bieden voor een nieuwe activiteit. Daarvoor is het nodig dat eigenaren, gebruikers en belangengroepen zich openstellen voor nieuwe gebruiksfuncties van monumentale gebouwen. Door de beperking van de vergunningplicht voor inpandige verbouwingen en onderhoudswerkzaamheden per 2012 werkt de overheid in elk geval al behoorlijk mee.
24
Wegwijzer
Als we doorgaan zoals nu, moeten we over 15 jaar weer een monumentenwacht oprichten….. Werken aan een monument is in vergelijking met werken
Barend Hoogendorp:
aan naoorlogse bouw zeker 30% duurder. Ga je bij de
‘Wij zijn heel tevreden over de manier waarop ABP ons als klant
uitvoering van het restauratiewerk (meestal ingegeven
behandelt. Als je terugkijkt hoe dat bijvoorbeeld is gegaan bij
door financiële redenen) voorbij aan de monumentale
onze privatisering, dan is dat door ABP keurig opgepakt en
kwaliteiten die vereist zijn, dan vraag je om moeilijkheden.
geregeld. Nemen we hier nieuwe mensen aan? Dan bieden wij
Ook het professioneel opdrachtgeverschap bij de
ze in elk geval onze tevredenheid over ABP als pensioenfonds
overheid en de particulier laat te wensen over. Dat is
aan. Kijk naar de financiële markten, de rentestanden, de AEX.
vragen om problemen! Kijk ook eens naar al onze kerken.
ABP doet het op de keeper beschouwd nog niet eens zo slecht.
Die moeten in de toekomst beheerd worden. De vraag is:
Ik heb zelf een tijdje mijn centjes belegd. Dat was niet echt
Wie gaat dat doen? Overheden staan onder druk door
goed! Een vergelijk dat je kunt maken is dat wij zorgen dat we
reorganisatie op reorganisatie. Wet, regelgeving en
ons erfgoed straks goed door kunnen geven. Dat kost nu iets,
procedures worden alsmaar gewijzigd. Specifiek vereiste
eigenlijk steeds meer. En dat geldt ook voor de pensioenen. Als
kennis bij bouw & woningtoezicht bij de gemeentes
we straks, voor ons, maar nog veel meer voor de nieuwe
ontbreekt of verdwijnt. We zien er dagelijks de gevolgen
generaties iets willen doen, dan moeten we nu een offer
van. Zelfs in het monumentale gebouw waar wij gebruik
brengen. Dat doet pijn, dat weet ik, maar dat moet met ons
van maken, zitten detailfouten. Voor de toekomst maak ik
allen echt op te brengen zijn.’
me daar wel zorgen over.’
Maart 2012
25
Arjan Annema en Roel Lubberink bespreken namens ABP met Paul Happel de resultaten van het onderzoek: ‘de rol van de werkgever is belangrijk om medewerkers te enthousiasmeren mee te doen.’
De ABP Pensioenthermometer Meer weten over de pensioenbeleving van uw medewerkers Paul Happel: ‘Ik geef liever teveel informatie aan mijn
terwijl ik dit zeg, dat jongeren vaak keuzes moeten maken.
medewerkers dan te weinig. Maar op het terrein van
Ik noem bijvoorbeeld het kopen van een huis. Maar
pensioenen moet ik constateren dat ik een beetje de boot
pensioen is voor mij toch een heel essentieel onderwerp
heb gemist. Zo kon ik voor een medewerker voorheen nog
om voortdurend onder de aandacht van de medewerkers
wel een pensioenberekening maken. De regeling was
te brengen. Ik hecht veel waarde aan een goede
‘simpel’ en er waren alleen maar zekerheden. Je werkte
informatieverstrekking over pensioen. Medewerkers de
40 jaar en je ging eruit. Dat werd al heel snel een
mogelijkheden te bieden om overwegingen te maken.
onzekerheid. De laatste jaren is heel veel veranderd in de
Om nu de juiste keuzes te maken die gericht zijn op later.
pensioenwereld. Gelukkig krijg ik bij mijn pensioenwerk prima ondersteuning van ABP.
De Pensioenthermometer is een goede graadmeter om na te gaan wat er bij je medewerkers leeft
26
Wegwijzer
Pensioen is een essentieel onderwerp om voortdurend
Als werkgever ben je een belangrijke informatiebron voor
onder de aandacht van je medewerkers te brengen
je werknemers. De ABP Pensioenthermometer is een
Ik vind het heel belangrijk, en dan vooral voor onze jonge
goede graadmeter om na te gaan wat bij je medewerkers
medewerkers, dat zij zich bewust zijn van de pensioen
leeft. Te kunnen beoordelen of je bij je informatieverstrek
keuzes die ze kunnen maken. Ik realiseer me terdege,
king de juiste weg hebt bewandeld. Wat makkelijk is aan
de Pensioenthermometer: je hebt er nauwelijks werk aan. ABP bereidt het helemaal voor. Op het moment dat je het bericht van ABP krijgt dat de vragenlijst voor je organisatie klaar staat, stuur je een e-mail naar je medewerkers om ze attenderen. Als ik nu de respons zie, zitten we goed op koers. In vergelijking met andere organisaties leeft bij de RDOG HM het pensioenonderwerp meer dan bij andere organisaties. Dat is prima! Op basis van de uitkomsten gaan we een plan van aanpak schrijven. Daarin moet zeker staan: via intranet onze mensen vertellen over de resultaten van het onderzoek. Medewerkers nog beter attenderen op MijnABP en de ABP Nieuwsbrief. En er komt meer aandacht voor het Pensioenspreekuur.’
Voorbeeld (open) vragen uit de Pensioen thermometer met reacties van mede werkers RDOG HM Zijn er onderwerpen die uw werkgever volgens u kan aanpakken om de informatievoorziening over pensioenen verder te verbeteren? • Bij persoonlijke situatieveranderingen ook een persoonlijk gesprek initiëren. • Er wordt nu veel naar ABP verwezen voor info over direct pensioengerelateerde zaken. • Geef mij algemene informatie over pensioen, hoe moet ik pensioenoverzicht lezen? Zijn er onderwerpen die ABP volgens u kan aanpakken om de informatievoorziening over pensioenen verder te verbeteren? • Niet alles willen regelen via folders/krantenartikelen maar persoonlijk toegepaste informatie geven! • Geef persoonlijke verbetervoorstellen voor maximaal pensioen. • Meer gericht zijn op je persoonlijke verhaal en de sector waar je in werkt.
De Pensioenthermometer geeft u handvatten om (meer gericht) invulling te geven aan uw verplichting werknemers te informeren over pensioenaangelegen heden. Via een online meerkeuzevragenlijst klikt uw medewerker door de vragen. De vragen gaan over zijn of haar pensioenbeleving. Elementen als pensioen kennis, verwerven van pensioeninformatie en pensioen bewustzijn komen aan de orde. Op basis van het
Paul Happel, manager Personeel, Organisatie en Communicatie
verkregen inzicht uit de enquête vindt een gesprek
van Regionale Dienst Openbare Gezondheidszorg Hollands
plaats tussen werkgever en de ABP-adviseur. Daarin
Midden (RDOG HM): ‘Pensioen is een te belangrijk onderwerp.
worden afspraken gemaakt om geconstateerde tekorten
Op dat punt ben ik een echte doordouwer. Ik wil de mensen voor
aan te pakken. ABP verzorgt voor u - bijna - alle
wie ik werk meenemen. Pensioen onder de aandacht brengen en
werkzaamheden.
houden is echt een kwestie van een lange adem.’
Meer weten of meedoen? Neem contact op met uw adviseur of relatiebeheerder.
Maart 2012
27
Biomassa bij Staatsbosbeheer Van de natuur genieten en er ook nog gebruik van maken
‘ Frank van Hedel (34), studeerde bos en natuurbeheer in Wageningen:
‘Afval bestaat bij ons niet’, vertelt Frank van Hedel,
‘Ik werk nu 3 jaar bij Staatsbosbeheer Buitenzaken. Wij zijn de
projectontwikkelaar biomassa bij Staatsbosbeheer. ‘Uit
commerciële tak van SBB. Mijn werk is het de ontwikkelingen rond
onze terreinen komen jaarlijks honderdduizenden tonnen
nieuwe hoogwaardige grondstoffen te stimuleren. Zorgen dat we
biomassa vrij in de vorm van resthout en maaisel. En wij
allianties aangaan met andere terreinbeheerders, contracten sluiten
zorgen door de grootte van al onze terreinen voor een
met bedrijven die het materiaal kunnen en willen verwerken. Zorgen
constante aanlevering van kwalitatief hoogwaardige,
dat we ook het financiële resultaat halen dat we verwachten. En
schone biomassa. Ik heb het zelf daarom altijd over
samen met onze terreinbeheerders en veldmedewerkers ervoor
grondstoffen!
zorgen dat we de gemaakte contracten daadwerkelijk in kunnen Zoeken naar alternatieven
vullen.’
Ons klimaat verandert. We weten dat het gebruik van fossiele brandstoffen daarin een rol speelt. Staats bosbeheer heeft in zijn missie vastgelegd om met duurzame beheermethoden bij te dragen aan de productie van vernieuwbare grondstoffen. Dat is niet alleen een belang in het kader van het Nederlandse klimaatbeleid, 28
Wegwijzer
Met biomassa levert Staatsbosbeheer vanuit natuurbeheer een verantwoorde bijdrage aan een duurzame ontwikkeling van onze maatschappij en economie.
maar ook in het belang van kostenbesparing in onze
beschikbaar te stellen maar je kunt er ook producten uit
bedrijfsvoering. Het traditioneel afvoeren van iedere
halen. Als Staatsbosbeheer hebben we het roer omge
lading biomassa naar een verwerker kostte ons veel
gooid. Zo zoeken we nu als Staatsbosbeheer samen met
geld. Maaisel konden we voorheen nog vaak bij
bedrijven en overheden naar nieuwe toepassingen, zoals
boerenbedrijven kwijt als voedsel, maar doordat het
hoogwaardige chemische producten, medicijnen en
maaisel steeds gevarieerder wordt, daalt de voedings
eiwitten. Natuurgrassen voor vergisting of nieuwe soorten
waarde en daarmee de afzetmarkt. Biomassa
karton. Steeds meer nieuwe alternatieven ontdekken we.
achterlaten in terreinen is niet bevorderlijk voor de
Maar ook werken we aan een optimalisatie van onze eigen
natuur. Bovendien komt CO2 zowel bij het achterlaten
technieken, zodat we een goede kwaliteit van ons product
als bij het afvoeren vrij, waardoor het geen positief
leveren, zonder dat dat, ten koste gaat van de natuur. En
effect heeft op het broeikaseffect. We zijn gaan zoeken
dat we dan uiteraard zo hoogwaardig mogelijk in de markt
naar alternatieven.’
zetten. Door biomassa als grondstof te verkopen genereren we omzet. Dat geld komt weer ten goede aan
Nieuwe toepassingen
het terreinbeheer bij Staatsbosbeheer. Als organisatie zijn
‘Uit de natuur is meer te halen dan alleen wandelen.
we op dit vlak nu echt koploper. En dat is gewoon leuk’
Niet alleen door de overheid een bak met geld ervoor
glundert Van Hedel. Maart 2012
29
Vraag & antwoord
Onno Visscher Algemeen directeur basisschool bij de Vereniging voor Protestants Christelijk Onderwijs te Veenendaal Jonge mensen hebben vaak een onzekere baan. Regelmatig onderbroken door periodes van ontslag. Wat adviseert u deze mensen, om toch een goed pensioen op te bouwen?
Wie is Onno Visscher? Ik ben 55 jaar en sinds 1979 werkzaam binnen het (primair) onderwijs. Eerst als leerkracht, maar al snel als waarnemend hoofd van de school en adjunct directeur. In 1986 werd ik directeur van een kleine
Een antwoord op uw vraag kunnen we eigenlijk niet geven. De
basisschool. Daarna ben ik regelmatig verkast als
vraag wat een goed pensioen is, is heel persoonlijk. Een goed
schoolleider naar scholen met een specifieke
advies over pensioen kan letterlijk goud waard zijn. En op tijd
uitdaging zoals doorstart na fusie, onvrijwillig
beginnen met na te denken over je pensioen misschien nog
terugtreden van de directie en het runnen van een
wel meer. Een uniform pensioen bestaat eigenlijk niet. Ieder
grote éénpitter. Ik combineerde dit schoolleiderschap
heeft zo zijn eigen gedachten bij zijn of haar pensioen. En
met lesgevende taken en verantwoordelijkheid voor
iedereen heeft straks ook andere wensen. De één wil eerder
een eigen groep. 2,5 dag stond ik voor de klas. In
stoppen met werken, de ander wil veel later met pensioen.
2003 ben ik een grote basisschool gaan leiden. Het
Ook het verwachte uitgavenpatroon straks verschilt van
fenomeen managementteam deed zijn intrede. Sinds
persoon tot persoon. Heb je een partner die zelf pensioen
vier jaar ben ik er werkzaam als algemeen directeur.
opbouwt en wil je dekking in geval van overlijden of arbeids ongeschiktheid (pensioen is niet alleen ouderdoms- of
Het is voor mij een uitdaging van toegevoegde
keuzepensioen)? Iedere dag die je wacht met reserveren,
waarde te zijn voor het onderwijs. Soms heb ik wel
of niet reserveert voor je pensioen betekent achterstand.
het idee dat wet- en regelgeving over de hoofden van de kinderen heengaat. Kinderen hebben recht op
Kijk overigens niet alleen naar je bij je werkgever opgebouwde
goed onderwijs, door gemotiveerde leerkrachten
pensioen, maar ook naar extra inkomstenbronnen.
gegeven zodat zij zich optimaal kunnen ontwikkelen.
Bijvoorbeeld zelf afgesloten regelingen, zoals lijfrentes of
Het onderwijs is gebaat bij een goed evenwicht van
banksparen. En natuurlijk spaargeld of beleggingen. Een
gemotiveerde deskundige jonge en oudere leer
belangrijke boodschap is en blijft: probeer in alle voor
krachten. Zij kunnen elkaar stimuleren waardoor de
komende situaties een minimale aanvullende bijdrage aan je
passie voor het vak aanwezig blijft.
pensioen te leveren. 30
Wegwijzer
Column...
Niemand met uitdagend werk wil met pensioen Op mijn 4de, we schrijven 1981, gaat mijn opa Theo na 40 trouwe dienstjaren weg bij de PTT. Nu, meer dan 30 jaar later, leeft mijn opa nog steeds. Sterker nog: hij is zo gezond als een vis. Hij fietst, klaverjast en doet boodschappen. Ziet hij ergens een prei die 20 eurocent goed koper is, dan fietst hij gerust vijf kilometer om. Zo gezond is hij. Opa duif, zo noemen we hem, kost de samenleving bakken met geld. Dat is hem niet kwalijk te nemen, maar toch. Het wringt. Parasiteert hij niet op de arme drommels
Niemand met uitdagend werk wil met pensioen. Kijk naar staatshoofden: zij vinden werk veel te leuk. Onze eigen Beatrix is 74, Shimon Peres is 87. De tachtiger Elisabeth reist als Queen nog lustig de wereld rond, en de in 1925 geboren Italiaanse president Giorgio Napolitano is dus helemaal geen bijzonderheid. En wat te denken van creatieve geesten? Denkt een schrijver op zijn 65ste verjaardag; ‘Yes, nu gooi ik mijn tikmachine het raam uit.’? Hoor je een muzikant bij het bereiken van de AOW-leeftijd zeggen: ‘Eindelijk kan die rotpiano bij het grofvuil.’? Nee, natuurlijk niet. Echte kunstenaars werken tot aan hun dood. De Amers foorter Armando is op zijn 82ste productiever dan ooit.
die voor hun 65ste het loodje leggen? Wie voor zijn pensionering sterft, kan immers fluiten naar z’n pensioencentjes. Moet dat niet anders? Kan dat niet eerlijker?
In 1889 voert de Duitse rijkskanselier Otto von Bismarck het pensioen in voor mannen van 70 jaar. Duitsers werden destijds gemiddeld 72 jaar. En nu? Nu moeten we maar liefst 20 jaar volmaken na ons pensioen. 20 lange jaren. Vissen. Sjoelen. Eendjes voeren. Gepensioneerd zijn was een recht, maar het is inmiddels een straf. Hoeveel potjes kun je klaverjassen, zonder elkaar de hersens in te slaan? Hoeveel obese eendjes heeft dit land nodig? Genoeg is genoeg. Hier dat pak kaarten, gooi weg dat oude brood! De zeventiger van nu is de vijftiger van vroeger. Waarom zou iemand van 70 geen boeiend, interessant en nuttig werk kunnen doen?
Andreas Bouman begon in 1998 als sportverslaggever. Andreas schrijft webteksten, columns en bedrijfs teksten.
Ik pleit niet voor 80-jarigen aan de lopende band. Laagopgeleiden leven korter, beginnen eerder met werken, dus het lijkt me eerlijk dat zij eerder mogen stoppen. Al ben ik vóór het recht op stoppen op je 65ste, ik ben nog veel meer voor het recht op interessant werk op latere leeftijd. Laten we positiever denken over werk. Zinvol werk maakt gelukkig. In de 21ste eeuw werken we niet meer om te overleven, maar om te leven. Langer werken betekent meer inbreng, minder uitkeringen. Werkgevers zijn ook tevreden. Minder onvervulbare vacatures, meer gemotiveerde krachten. En de werknemers? Zij profiteren het meest. Bejaarden worden weer mensen. Met mijn kleinzoon wil ik over - pak ‘m beet - 35 jaar tennissen, fietsen en spelen. Een echte opa zijn. Maar ik wil op mijn 69ste ook nog steeds columns schrijven. Hopelijk zegt mijn kleinzoon straks trots tegen zijn vriendjes: ‘Mijn opa is Andreas Bouman: de wereldberoemde stukjestikker!’
Maart 2012
31
Vergroot gratis uw pensioeninzicht Wilt u weten hoe de pensioenwereld in beweging is? Wilt u meer weten over de werking van het premie- en indexatiebeleid? Wilt u de financiële markten beter begrijpen? Wilt u op de hoogte blijven van de nieuwste pensioenontwikkelingen in andere landen? Lees dan net als ik voor een compleet en scherp beeld ABP Wereld! Kijk voor ABP Wereld op abp.nl / over abp, of meld u voor de gedrukte versie aan bij
[email protected] of Redactie ABP Wereld, Postbus 4911, 6401 JS Heerlen.
99.0023.12
Barend Hoogendorp, directeur Monumentenwacht Noord-Holland
