Informatie voor werkgevers van overheid en onderwijs oktober 2011 nummer 40
Wegwijzer
Jill Kleuters, juridisch consultant Bestuursadvisering Ondersteunt en adviseert ABP-werkgevers Joop van Lunteren en Xander den Uyl Bouwen aan vertrouwen in pensioenen Maarten Ruijs, gemeentesecretaris in Groningen Een stad met bruis en beweging!
Korte Berichten Organiseer een pensioenlunch
Meer weten? Astrid geeft antwoord
ABP Wegwijs Actuele ontwikkelingen en nieuwsberichten. U ontvangt deze digitale nieuwsbrief ongeveer één keer per maand. Mail ABP Klantenservice als u abonnee wilt worden.
easinet.abp.nl De pensioenlunch is het op een ongedwongen en laagdrempelige manier onder de aandacht brengen van pensioen tijdens lunchtijd op het werk. Door deel te nemen helpt u uw collega’s en medewerkers direct meer inzicht te krijgen in hun persoonlijke pensioensituatie. Om u met de voorbereidingen van de lunch te helpen is er door Wijzer in geldzaken een pensioenlunchbox samengesteld. Deze krijgt u gratis toegezonden als u meedoet. Meer weten? wijzeringeldzaken.nl
Pensioen en bijverdienen, intentieverklaring vervalt
Op grond van nieuw beleid bij de fiscus vervalt de intentieverklaring bij de aanvraag van ABP-pensioen. Hierin gaf de deelnemer aan te stoppen met werken voor het gedeelte waarvoor pensioen wordt aangevraagd. En dat hij ook niet van plan was weer te gaan werken of zijn economische activiteiten uit te breiden. Zonder zo’n verklaring was er geen sprake van een fiscaal zuiver (pre)pensioen. De voorwaarde in de ABP regeling dat een deelnemer recht heeft op pensioen wanneer hij (geheel of gedeeltelijk) uittreedt blijft vooralsnog ongewijzigd.
Astrid, de virtuele medewerkster van ABP, helpt uw medewerkers bij het snel beantwoorden van algemene vragen over pensioen en ABP. Omdat ABP zijn deelnemers graag op elk gewenst moment van de dag van informatie wil voorzien, kunnen uw medewerkers Astrid 24 uur per dag raadplegen via abp.nl. Voor vragen over iemands persoonlijke pensioensituatie, bijvoorbeeld de hoogte van het nettopensioen, verwijst Astrid altijd door naar MijnABP, het persoonlijk digitaal pensioendossier.
Geringe kennis over inhoud pensioenakkoord Bijna 60% van de Nederlanders heeft het gevoel dat de discussie rond het pensioenakkoord veel meer over hun hoofd gevoerd wordt dan mét hen. 48% lijkt daarin te berusten, omdat ze het gevoel hebben dat ze toch geen invloed kunnen uitoefenen. Deze machteloosheid komt niet voort uit desinteresse: de helft (49%) van de Nederlanders realiseert zich wel degelijk dat het voor hen een belangrijk onderwerp is. Dit blijkt uit een onderzoek van Motivaction onder een representatieve groep van ruim 1 000 Nederlanders. Het is dan ook zaak het kennisniveau van de Nederlanders op orde te krijgen: slechts een derde van de bevolking vindt zichzelf goed geïnformeerd.
De werkgeverswebsite van ABP. Hier kunt u formulieren en brochures downloaden en bestellen. Maar u leest hier ook het laatste nieuws.
ABP Klantenservice Onze medewerkers zijn tussen 8.30 en 17 uur bereikbaar: 045 579 65 56. U kunt ook mailen
[email protected].
Voor uw werknemers Veel informatie is te vinden op abp.nl. Op MijnABP leest uw werknemer alles over zijn eigen pensioensituatie. En met ABP Nieuwsbrief krijgt hij maandelijks actuele informatie. Met vragen kan hij op werkdagen van 8 tot 17.30 uur terecht bij Klantenservice 045 579 60 70.
ABP Wegwijzer is een uitgave van Stichting Pensioenfonds ABP. Het magazine is bedoeld voor pensioenprofessionals. Dit blad verschijnt drie keer per jaar. Wilt u reageren op deze uitgave? Mail dan naar
[email protected]. Druk: Roto Smeets, Eindhoven. Fotografie: Oscar Timmers, Anja van Wijgerden, Rogier Veldman. Vormgeving: APG Design Management. Tekst: APG Marktcommunicatie Deze uitgave wordt voor ABP verzorgd door Algemene Pensioen Groep.
2
Wegwijzer
4
11
Joop van Lunteren en Xander den Uyl
Visafslag Urk
14
22
In gesprek met
Band op spanning
Maarten Ruijs, gemeentesecretaris in Groningen
Met duurzaam ondernemen aan de slag
24
26
Hortus botanicus Leiden
Pieter van Hofwegen
ABP-bestuur over pensioencommunicatie
Levend museum
Visie, durf en doorzettingsvermogen
Jonge Ambtenaar van het Jaar 2011
8 De Eenbes in Geldrop, een beetje pensioenakkoord 17 Het werk van Jill Kleuters, juridisch fiscaal consultant 19 ABP Relatiebeheer, uw vaste aanspreekpunt 20 Wijzer in geldzaken, ook voor pensioenbewustzijn 27 Column door Henriette Prast oktober 2011
3
Groot aantal boodschappen, ontvangers, golflengtes en kanalen
Pensioen een communicatievraagstuk waar je u tegen zegt Xander den Uyl en Joop van Lunteren, Vice-voorzitters van het ABP-bestuur.
Van oudsher hebben pensioenfondsen twee hoofdtaken. De eerste is het zorgvuldig administreren van alle rechten die de deelnemers bij hun fonds opbouwen en het uitbetalen ervan. De tweede is het zodanig beleggen van de premies zodat de ambities ten aanzien van de hoogte van het pensioeninkomen ook werkelijk worden gerealiseerd.
De laatste jaren is daar in toenemende mate communicatie als derde hoofdtaak, zeg maar derde pijler, bij gekomen. Niet verwonderlijk in deze tijden van permanente onzekerheden. Zo´n beetje alles wat met pensioenen te maken heeft, is op drift geraakt. Dat vraagt van ABP communicatie die zo helder is als maar enigszins mogelijk, met de juiste toonzetting, up to date en vooral eerlijk. Vice-voorzitters Joop van Lunteren en Xander den Uyl over het hoe en waarom. We hebben wat uit te leggen Den Uyl: ‘De verhouding tussen ouderen en jongeren is enorm aan het verschuiven. Zo zal in het jaar 2019 al tweederde van het pensioenvermogen niet meer van werkende deelnemers zijn maar toehoren aan mensen die vroeger bij overheid en onderwijs gewerkt hebben en nu slaper of gepensioneerde deelnemer zijn. Nu is dat nog ongeveer de helft. Na 2020 neemt het aandeel van de gepensioneerden en de andere niet-actieven verder toe naar driekwart. Er is sprake van een sterk stijgende levensverwachting. Tel daarbij de hardnekkig teleurstellende financiële markten. Dat leidt tot een communicatievraagstuk waar je u tegen zegt. Het is onze taak om in deze situatie alle (on)zekerheden en risico’s helder en begrijpelijk te communiceren en de verwachtingen over het pensioeninkomen goed te managen. Onze communicatie is er voor zowel jonge als voor oude deelnemers. Voor mensen met sterk uiteenlopende achtergronden van wie mediavoorkeuren verschillen. Voor deelnemers die nauwelijks belangstelling tonen voor hun pensioen en degenen die dat wel doen. Iedere ABP deelnemer moet je zien te bereiken op zijn eigen golflengte. Geen communicatieve eenheidsworst, maar op maat gesneden gerechtjes gepresenteerd via uiteenlopende kanalen.’
Een vuist maken via sociale media Van Lunteren: ‘Via filmpjes op onze site laten we webbezoekers zien waar een pensioenbestuurder allemaal rekening mee moet houden. De sociale media kunnen de pensioencommunicatie nieuwe impulsen geven. Online media zoals YouTube, hyves, linkedin en twitter bieden mogelijkheden die eerder gewoonweg niet bestonden. Pensioenorganisaties, en meer nog de
deelnemers zelf, krijgen hiermee niet alleen meer en snellere middelen om met elkaar in contact te komen, informatie te delen en selfservice te bevorderen, ze zorgen ook voor een verschuiving van invloed richting deelnemers. Die kunnen nu met elkaar eerder een vuist maken tegen die organisaties die het in hun ogen niet goed doen. We moeten leren daarmee om te gaan. We zijn ervan overtuigd dat dit moderne tweerichtingsverkeer ABP nieuwe kansen biedt goed met de deelnemers over alle, vooral ook heikele, onderwerpen te communiceren.’
Beheerste risico’s Door de kredietcrisis en de nasleep daarvan kwamen onzekerheden over pensioengaranties aan de oppervlakte. Van Lunteren: ‘Sommigen voelen zich zo ongemakkelijk bij deze onzekerheid dat ze er voor pleiten geen beleggingsrisico’s meer te nemen. Een gemiddeld pensioen bij ABP is voor het grootste gedeelte gefinancierd door de rendementen van onze beleggingen. En met beleggen kun je alleen geld verdienen als je beheerst risico’s neemt. Risicoloos beleggen betekent veel minder rendement. Om dat tekort te compenseren, zou de pensioenpremie met zo’n 40% omhoog moeten of het pensioen met 40% omlaag. Of een combinatie van die twee kwaden natuurlijk.’ We moeten het dus niet zoeken in geen risico’s lopen, maar in het beheersen van risico’s. We moeten onze deelnemers helpen de gevolgen van een lage rente en onze beleggingsopbrengsten te overzien. Een lage rente leidt tot hogere verplichtingen. Samen met lagere beleggingsopbrengsten leidt dit weer tot een lagere dekkingsgraad en uiteindelijk een kleinere kans op indexatie. We moeten precies uitleggen wie wat krijgt en waarom dat zo is.’
Oktober 2011
5
Vertrouwen
Pensioenen zijn nooit zeker geweest
Het leidende principe voor het komende communicatiebeleid is ‘Bouwen aan vertrouwen’. Den Uyl: ‘Hieronder valt niet alleen bouwen aan vertrouwen in pensioenfonds ABP, maar ook in de hele pensioensector, het pensioenstelsel en in de solidariteit en collectiviteit waar alles op gebouwd is. Als je hier bouwstenen uit sloopt, wankelt voor je het weet het hele pensioengebouw. Er bestaan nog veel mythes over pensioen, die niet op feitelijke kennis zijn gebaseerd. Zoals het idee dat een pensioen altijd 70% is van het laatstverdiende loon. Deelnemers baseren zich vaak op algemene, maar niet altijd juiste wijsheden en hebben de neiging weinig initiatief te nemen om meer te weten te komen. Daar moeten wij dus extra aandacht aan besteden. Het is onze taak om, samen met belangenorganisaties en de werkgevers bij overheid en onderwijs, onze deelnemers te stimuleren zich hierin actief te verdiepen en de drempel een flink stuk te verlagen.’
Heeft ABP in het verleden wel altijd goed genoeg gecommuniceerd? Van Lunteren: ‘Achteraf gezien hebben we in het verleden onvoldoende gecommuniceerd over de onzekerheden die er ook in ons pensioenstelsel zitten. Het vertrouwen in pensioenfondsen was groot en de veronderstelling dat het pensioen goed was onwrikbaar. In werkelijkheid zijn pensioenen nooit zeker geweest. Dat hadden wij op sommige punten beter moeten communiceren, ook al was dat gevaar in goede tijden niet erg groot, zeker niet bij een stabiel fonds als ABP. Deelnemers hebben onvoldoende geweten dat het pensioenresultaat voor een groot deel gebaseerd is op beleggingsopbrengsten. Die informatie was er wel, maar vooral de mensen die toch al pensioenbewust waren, keken er naar. Meestal zijn dat geen jongeren. En ook niet de mensen die denken dat het wel snor zit, maar in werkelijkheid geen flauw idee hebben van de realiteit.’ Den Uyl: ‘In heel veel gevallen zijn de mensen met de slechtste pensioenvooruitzichten zich daar het minst van bewust. Dat moet echt veranderen.’
Henk Brouwer nieuwe bestuursvoorzitter ABP Henk Brouwer (65) wordt per 1 januari 2012 de nieuwe bestuursvoorzitter van Stichting Pensioenfonds ABP. Brouwer heeft zeer ruime ervaring opgedaan bij zowel de overheid als bij de financiële toezichthouder, De Nederlandsche Bank. Daarnaast is Brouwer verantwoordelijk geweest voor het sociaal beleid bij een grote onderneming en heeft hij ook als kroonlid van de Sociaal Economische Raad goed zicht op de verhoudingen tussen sociale partners. Brouwer nam onlangs afscheid bij DNB, waar hij vanaf 1997 directeur was. De laatste twee jaar was hij daar verantwoordelijk voor het bankentoezicht en toezichtbeleid. Voor zijn periode bij DNB was Brouwer topambtenaar op verschillende ministeries als plaatsvervangend directeur-generaal bij het ministerie van Binnenlandse Zaken en directeur-generaal bij het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid en gedurende vijf jaar als thesaurier-generaal bij het ministerie van Financiën. Brouwer studeerde Algemene Economie
6
Wegwijzer
Vraag & antwoord
René Reinaerts Medewerker arbeidsvoorwaarden VU Amsterdam Een vraag die ik kreeg van een medewerker:
Wie is René Reinaerts?
‘Kan ik mijn betaalde pensioengelden
45 jaar geleden ben ik in Heerlen geboren en tot mijn 27ste heb ik in Limburg gewoond. Een aantal jaren heb ik nog voor ABP en USZO gewerkt! Eerst in Heerlen, daarna op het kantoor in Diemen. Sinds 2002 werk ik als medewerker arbeidsvoorwaarden voor de Vrije Universiteit Amsterdam. In deze functie adviseer ik personeelsadviseurs op het gebied van sociale zekerheid, pensioen en re-integratie. In deze tijd waarin universiteiten (en ook andere werkgevers uit de sector Overheid en Onderwijs) in zwaar financieel weer verkeren, moet er bezuinigd worden. Dat betekent vacaturestop, reorganisatie en natuurlijk verloop. Op mijn aandachtsgebied zijn er dus veel vragen en verzoeken om pensioenberekeningen. Daarnaast heb ik door het eigenrisicodragerschap WW en WIA dagelijks gesprekken met medewerkers die door einde dienstverband of ziekte uit dienst gaan. We begeleiden deze mensen om de afstand van werk en het liefst weer naar nieuw werk zo klein mogelijk te houden. En uiteraard wil iedereen dan graag weten hoe zijn financiële toekomst er uit gaat zien. Leuke en drukke werkzaamheden waarvoor mijn hobby’s squash, fietsen en het gezinsleven een mooie uitlaatklep vormen.
opvragen en zelf mijn premie beleggen?’ Nee, het geld opvragen en zelf gaan beheren kan niet. Dat volgt uit het systeem waar pensioenfondsen in Nederland voor hebben gekozen. Via de deelnemersraad – de leden worden benoemd door de centrales van overheidspersoneel – kan uw werknemer wel invloed uitoefenen op het beleid van ABP. Daarnaast heeft de regering via fiscale regels invloed op de pensioenregelingen. Een individuele belegger staat overigens voor hetzelfde dilemma als ABP: hij moet in aandelen om zijn pensioen betaalbaar te houden! Op de aandelenmarkt mist hij als individu het schaalvoordeel van de grote belegger en krijgt hij te maken met hoge kosten. Bovendien zou hij op oudere leeftijd zelfs uit de aandelen moeten stappen om te voorkomen dat zijn pensioen verdampt door een koersdaling vlak voor het einde van de rit. Een pensioenfonds kent dat probleem niet omdat er continu mensen bijkomen en met pensioen gaan. Bovendien biedt een fonds de solidariteit van een grote groep die helpt tegenvallers op te vangen. Wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat wie deelneemt aan een pensioenfonds tot 30% goedkoper uit is. Met andere woorden: solidariteit is lonend voor alle deelnemers en economisch het meest efficiënt.
Oktober 2011
7
Door de triobaan (ondanks vacaturestop) toch nieuwe medewerkers
Onderwijsstichting De ‘Op z’n vroegst merken we iets van het pensioenakkoord in de uitvoering in 2013, misschien zelfs nog wat later. Maar eigenlijk ben je zelf ook een beetje het pensioenakkoord. Zo proberen we als Eenbes op een heel eigen manier invulling te geven aan langer doorwerken. Goed voor onze oudere werknemers, prima voor nieuwe instroom, en nog beter voor onze organisatie’, Willemien van de Wouw enthousiast aan het woord.
8
Wegwijzer
Eenbes in Geldrop Krimp en bezuinigen ‘Zoals veel besturen hebben ook wij te maken met krimp en bezuinigingen. Op een heel onnatuurlijke manier moet je dan gedwongen ingrijpen in je personeelsbestand. De oplossing is dan meestal een sociaal plan met vertrekbevorderende maatregelen en dan vaak bedoeld voor de wat oudere medewerkers. We zijn daar toch een gezonde uitzondering op. Dat hebben we dus niet gedaan! We hadden wel vertrekbevorderende maatregelen, maar niet specifiek voor ouderen. Hadden we dat wel gedaan en we zouden kijken naar de opbouw van ons personeelsbestand, en je weet dat je de komende 3, 4 jaar ook nog terugloop hebt van leerlingen, dan blijf je ook 3, 4 jaar onrust in je organisatie houden. Dat wilden we echt niet. Je hebt dan geen of nagenoeg geen natuurlijk verloop meer. Niet doen dus.
‘Als de mogelijkheden van het deeltijdpensioen goed zijn, kan de pensioenleeftijd zonder veel problemen naar 66 of 67 jaar.’ Het personeelsbeleid hebben we toen in een meerjarenperspectief geplaatst. Gekeken ‘hoe ziet de komende jaren de verwachting van het formatiebestand uit’. Op basis van een aantal aannames en ook kijkend naar het natuurlijk verloop, hebben we als eerste maatregelen genomen om ons personeel in beweging te krijgen. Maar onderwijsmensen schrijven zekerheid in hoofdletters, een reden waarom ze moeilijk te verplaatsen
zijn. We hebben geprobeerd dat ‘veilig’ te maken en kennelijk zijn we daarin geslaagd. We hebben het weggezet als een kans om een positieve impuls te geven aan de loopbaan. Misschien zijn daardoor mensen, die vaak al heel lang aan een school verbonden waren, toch nieuwsgierig geworden om eens te gaan kijken bij een andere school. 65 mensen op een personeelsbestand van 550 mensen zijn in een periode van 3 maanden naar een andere plek gegaan. Het heeft een superpositieve oppepper aan onze hele organisatie gegeven en de onderwijsresultaten zijn ook nog eens verbeterd. Triobaan Door krimp hebben we een vacaturestop. Je krijgt dan aan de onderkant geen nieuwe aanwas. Om te voorkomen dat we een gat in de formatie zouden krijgen, hebben we de triobaan bedacht. Vooral om jonge mensen en nieuwe kwaliteit aan De Eenbes te binden. Medewerkers van een bepaalde leeftijd hebben we daarvoor de gelegenheid geboden om éénmalig een derde van hun functieomvang in te laten leveren tegen 15% van het salaris. Met drie deelnemers kun je dan een nieuwe fulltimer in dienst nemen. En die nieuwe jonge leraren? Vooral goed voor de onderwijsvernieuwing en de onderwijsontwikkeling komt zo niet stil te staan. De oudere leraren bieden we daarmee de mogelijkheid op een ‘gezondere’ manier het einde van hun loopbaan te bereiken. Met alle respect, als je zoals wij sterk inzet op onderwijsvernieuwing dan is het niet altijd voor iedereen even makkelijk. Door ze deze mogelijkheid te geven, stagneer je de ontwikkelingen van je scholen niet en doe je ook echt iets voor je oudere medewerker. We merken nu dat de mensen die gekozen hebben voor een triobaan allemaal langer blijven dan ze eigenlijk van plan waren. Overigens: van de groep die in aanmerking kwam om mee te doen heeft uiteindelijk 75% meegedaan. Meer dan we hadden verwacht!
Willemien van de Wouw is beleidsadviseur HRM van De Eenbes, de stichting voor Katholiek, Protestant-Christelijk & Interconfessioneel Primair Onderwijs te Geldrop. Willemien van de Wouw ontving in 2010 de HR Award voor professionals voor haar doortastende mobiliteitsaanpak.
Oktober 2011
9
Het Pensioenakkoord, wat u weten moet Het Pensioenakkoord is nodig omdat onze pensioenen steeds moeilijker te betalen zijn. Steeds meer mensen die een pensioen ontvangen en steeds minder mensen die een betaalde baan hebben. Mensen starten later op de arbeidsmarkt. En omdat iedereen steeds langer leeft, krijgen mensen langer AOW en pensioen.
De AOW-leeftijd verschuift van 65 naar 66 jaar in 2020 • De AOW- en de pensioenleeftijd worden gekoppeld aan de levensverwachting. • De AOW-leeftijd gaat per 1 januari 2020 naar 66 jaar. Naar verwachting gaat de AOW-leeftijd per 1 januari 2025 naar 67 jaar. Aanvullend pensioen • Het aanvullend pensioen moet waardevaster worden op de lange termijn. Pensioenfondsen moeten zorgen voor een betere balans tussen het nemen van risico’s in beleggingen en het behouden van financiële ruimte om de pensioenen te indexeren. • De pensioenpremie wordt in economisch goede tijden niet meer automatisch verlaagd, maar wordt in slechte tijden ook niet automatisch verhoogd. Zo blijven de pensioenkosten voor werknemers en voor u als werkgever beter op peil. Fiscale facilitering pensioen • De fiscale facilitering van pensioenopbouw wordt per 1 januari 2013 afgestemd op een pensioenrichtleeftijd van 66 jaar en per 1 januari 2015 naar 67 jaar. • De maximale opbouw van ouderdomspensioen (en het hiervan afgeleide partnerpensioen en wezenpensioen) per dienstjaar blijft ongewijzigd.
10
Wegwijzer
Werkbonus • Iedereen die na 1 januari 2013 doorwerkt krijgt vanaf 61-jarige leeftijd een werkbonus. Ondanks de verhoging van de AOW-leeftijd naar 66 jaar blijft het mogelijk om op 65-jarige leeftijd te stoppen met werken. Iedereen kan immers zijn AOW naar 65 jaar vervroegen, maar dan wordt de AOW wel 6,5% lager. Het is mogelijk om de werkbonus, die van 61 tot 65 jaar betaald wordt, op te sparen. Vitaliteitssparen • Dit is een nieuwe spaarregeling in de inkomstenbelasting en dient als vrij opneembare aanvulling op het inkomen. Met de vitaliteitsregeling kunnen werknemers en zelfstandig ondernemers per 1 januari 2013 fiscaal voordelig sparen: de stortingen zijn fiscaal aftrekbaar in box 1 en er wordt pas belasting geheven bij opname van het tegoed.
Levensloopregeling • De levensloopregeling (en ook de spaarloonregeling) wordt per 1 januari 2012 afgeschaft. Volgens een overgangsregeling worden tot en met 31 december 2011 opgebouwde rechten in de levensloopregeling geëerbiedigd.
10
De grootste van Nederland en één van de belangrijkste in Europa
Visafslag Urk ‘Wat je hier ’s ochtends aan vis ziet, kan morgen al op een bordje in New York liggen. Onze vis gaat de hele wereld over.’ Aan het woord is Teun Visser, ooit begonnen als jongste bediende bij de Visafslag Urk, nu trotse directeur van dit oer-Nederlandse bedrijf. ‘We hebben een jaaromzet van 106 miljoen euro en je moet dan denken aan meer dan 42 000 ton vis. Al die vis gaat door de handen van de mensen hier. Op de drukke dagen werken op onze visafslag zo’n 250 mensen.’ Innovatie hoog in het vaandel Teun Visser: ’s Zondagsnachts varen de Urker vissers uit. Zodoende hebben we de hele week aanvoer, maar de meeste vis komt hier op maandag en vooral op vrijdag binnen. Alles wat de zee ons oplevert zoals kreeft, kabeljauw, griet en garnalen, maar het zijn vooral de platvissen zoals tong, schol en tarbot waar de nadruk van onze handel op ligt. Met moderne communicatiemiddelen hebben we direct contact met de vissers op zee. Dagelijks wisselen we informatie uit over de vangsten qua soorten en hoeveelheden, de markt en de prijsvorming. De modernste technieken staan in onze visafslag garant voor de best mogelijke condities voor alle partijen in de
viswereld. Vroegtijdige informatie is tegenwoordig zeer belangrijk voor de handel. Effectief en snel brengen we op die manier vraag en aanbod bij elkaar. Zo is het computergestuurde veilnetwerk gekoppeld aan het administratieve netwerk. Transacties van de handelaren zijn daardoor vrijwel direct administratief verwerkt op het moment dat ze de mijnzaal verlaten.’
Het best voor vers ‘Om dat doel te bereiken is een doordacht logistiek systeem ontwikkeld,’ vervolgt Visser. ‘Onze visafslag is de modernste van Europa, vormgegeven in een compact complex. Korte interne lijnen in een volledig geklimatiseerde omgeving zorgen ervoor dat de
Oktober 2011
11
Visie, durf en doorzettingsvermogen Op 19 mei 1904 werd Visafslag Urk opgericht voor de verhandeling van vis afkomstig uit de toenmalige Zuiderzee. De inpoldering in de jaren dertig van de vorige eeuw had ingrijpende gevolgen voor de Urker gemeenschap. Het zoute water werd zoet en de vissersvloot verplaatste zich naar de Noordzee. Door visie, durf en doorzettingsvermogen van de Urker vissers kwam een zeer moderne vissersvloot tot stand en ontwikkelde Visafslag Urk zich in de loop der jaren tot de spil van het visserijbedrijfsleven. Visafslag Urk is qua omzet en volume de grootste van Nederland. In 2002 is de visafslag geprivatiseerd. Voor hun pensioen zijn de medewerkers van de visafslag bij ABP aangesloten.
12
Wegwijzer
aangevoerde en direct gesorteerde vis z’n optimale kwaliteit behoudt. Het zijn hier niet de mensen, maar het is de vis die steeds van plaats verandert. Die hoge doorloopsnelheid stelt ons in staat grote hoeveelheden vis in een korte tijd te verwerken. Maar ook zijn er extra maatregelen genomen op het gebied van milieu en hygiëne. Zo maken we gebruik van elektrisch aangedreven vorkheftrucks en we voorkomen zo temperatuurschommelingen en uitstoot van schadelijke gassen. Die continue zorg voor het product is een belangrijke garantie voor de kwaliteit van onze vis.’
Duurzaam ‘De visman heeft uiteindelijk het meeste belang bij een gezonde visstand. Donders goed weet hij dan ook dat je van je kapitaal niet meer kunt opnemen dan je rente. Duurzame visserij is dus een belangrijk antwoord op overbevissing en bijvangst. Om ook in de toekomst vis te kunnen blijven vangen, moet er voldoende volwassen vis in de zee achterblijven die kan zorgen voor nieuwe aanwas. We zien nu dat de stock van schol en tong zeer gezond zijn. Twee jaar hebben we
daarom al een verhoging van de vangstquota gekregen en dat verwachten we ook voor de komende jaren. Duurzame visserij maakt gebruik van vistechnieken waarbij de kans op bijvangst sterk afneemt. Dus niet alleen noodzakelijk voor het behoud van de vis, maar ook voor het behoud van de hele vissector. De consument vraagt er gewoon om en wij leveren het. Als Urk zijn wij een van de voorlopers die MSC (Marine Stewardship Council) vis kan leveren. Die vis brengt aardig wat meer centjes op, maar dat moet ook wel, want de visman heeft ook fors moeten investeren om aan alle regelgeving te voldoen.’
Urker traditie Teun Visser tussen de sorteerders: ‘Vis staat bij mij zeker 4 keer in de week op het menu. Mijn favoriet is de wijting. Beetje onbekend in Nederland maar erg lekker. Traditioneel op Urk bakt de gezinsoudste elke zaterdagmiddag vis voor zijn familie. In een speciale vispan op een spinbrander zwemmen bij mij dan zo’n 60 tot 70 bebloemde visjes in de hete olie. Dat eten we met witte rijst. Heerlijk.’
Oktober 2011
13
In gesprek met…
Maarten Ruijs, gemeentesecretaris
14
Wegwijzer
Nieuwe uitdaging Ja, volmondig zeg ik dan ja. Bij SoZaWe was het uiteraard heel veel van het domein werk en inkomen en dan vooral vanuit de Haagse werkelijkheid. Bij de Belastingdienst ongelooflijk veel mensen. Relatief ben ik er maar kort geweest, in die periode vooral van de bovenkant kijken waar je verschil kunt maken. Hier bij de gemeente een heel breed pakket. Voor mij echt een nieuw perspectief. Hoe we het openbaar vervoer beter kunnen maken, dus over trams en bussen, tot ruimtelijke ordening aan toe, hoe we bijvoorbeeld met een slechtere woningmarkt toch doorstroming kunnen bevorderen. Maar ook de ‘kleine’ dingen. Zo zorg ik er voor dat de stukken op tijd in het collegeoverleg komen. Daarbij ook nog het leuke van de stad Groningen. Een grote universiteit, een grote hogeschool, een historisch centrum, de cultuurhoofdstad van het Noorden. Voortdurend bruis en beweging met veel activiteiten in deze stad. Leuk om daar een onderdeel van te zijn. Komer, blijver, vertrekker Ik heb tien jaar bij ABP / USZO en bijna net zoveel jaren bij Sociale Zaken gewerkt. Tien jaar is echt een mooie periode. Mobiliteit is goed voor de dossiers en nog meer voor de mensen om wie het gaat. Voor jezelf is het ook een groot goed. Op een andere plek ga je op een andere manier naar jezelf kijken. Als je met nieuwe collega’s komt te werken, merk je dat mensen weer op een andere manier naar jou kijken. Dat is goed voor je, nieuwe talenten bij jezelf ontdekken. Voor een organisatie is het ook goed om mensen met verschillende achtergronden en ervaring in huis te hebben. Voor mijzelf heeft het goed uitgewerkt. Ik had het niet durven dromen toen ik 13 jaar geleden bij USZO vertrok
dat ik zolang in Den Haag mocht zijn en nu opeens in Groningen zit. Sabbatical Na een reeks van kabinetten en na het inwerken van Donner en Aboutaleb in 2008 was het tijd om ruimte voor mijzelf te creëren en verbreding en verdieping te krijgen. Een tijdje er helemaal tussen uit, de balans voor mezelf opmaken. Ik had allerlei plannen om dingen te gaan doen. Maar dat liep allemaal wat anders toen mijn moeder ongeneeslijk ziek werd. Het klinkt een beetje raar om het zo te zeggen, maar het allermooiste is mij toen overkomen. Ik heb mijn moeder in die periode kunnen helpen om te sterven. Het is voor mij een rijke en dierbare ervaring geweest om dat te kunnen doen. De wereld wordt je achtertuin. Van huiskamer, naar keuken, naar slaapkamer, naar bed. Ik kreeg er een heel nieuw perspectief door op mijn eigen ik. Gemeentesecretaris Ik ben een soort nekje tussen de ambtelijke organisatie en de politiek. Mijn verantwoordelijkheid is dat de politieke besluitvorming goed wordt voorbereid. Daarnaast ben ik er verantwoordelijk voor dat in het gemeentelijk apparaat de dingen goed gebeuren. Dat de juiste mensen op de juiste plek zitten. Wat ik persoonlijk heel belangrijk vind, is wat je als stad kunt bijdragen aan het thema werken en leren. De inwoners van de stad zo opleiden dat ze ook in de toekomst hun geld hier kunnen verdienen. Door de decentralisatie die in het kabinet is afgesproken krijgen we enorm veel kansen om echt integraal werk te maken van onderwerpen als jeugdwerkeloosheid, jeugdvolksgezondheid en jeugdleren. Heel spannend te laten zien dat het een verstandig besluit is om dit aan de gemeentes te geven.
in Groningen Een ontmoeting met Maarten Ruijs in zijn werkkamer in het Groninger Stadhuis. Een aanloopje: ‘Mijn kamer is ingericht met schilderijen van vooral Groningse kunstenaars. De schilderijen zijn in de jaren twintig en dertig van de vorige eeuw voor een paar gulden door de gemeente aangekocht. Ze zijn nu heel wat meer waard….. Ik heb ook een schilderij hangen van een jonge Wilhelmina. Zij inspecteert fier in amazonezit de troepen. Het spettert van het beeld af, toen al een geëmancipeerde vrouw..…‘
Oktober 2011
15
Verbazing Mooi is dat ik kansen krijg na te denken over hoe we hier als organisatie beter kunnen functioneren. Hoe geef je de medewerkers meer kracht? Hoe zet je ze meer in hun krachten door verantwoordelijkheden lager in de organisatie te beleggen? Op die momenten denk ik vaak terug aan mijn samenwerking met John Neervens (ABP 1994/2006). Wij deelden onze passie voor de medewerker, voor de mens in de organisatie. Waar ik me hier over verbaas is dat ik als gemeentesecretaris fysiek erg ver van mijn mensen afzit, dat de mensen zo verspreid door de stad zitten. Daar is gelukkig wat aan te doen.
Terecht dat we trots zijn op ons pensioensysteem. Het is goed dat we nu al nadenken over het aanpassen van het systeem, over de AOW-leeftijd, over de garanties die in ons pensioen zitten, over het langer doorwerken. Mensen zijn bezig hierin moedige stappen te zetten. Vrije Tijd Ik ben een enthousiaste golfer (geworden). We hebben hier in het noorden prachtige golfbanen. In het weekend wel eens tijd om wat te koken. En lezen. Ik lees nu een boek over radicale denkers rond de Franse filosoof Denis Diderot tijdens de Verlichting. Niet alleen ingewikkelde boeken hoor. Ik hou een klein beetje de Nederlandse literatuur bij.
Pensioenwereld De samenleving heeft het pensioendossier goed op de agenda weten te plaatsen. Dat was zo’n tien jaar geleden wel anders. Als samenleving realiseren we ons nu dat we langer door moeten werken. Met de stand op dit moment vraag ik me wel af of het juiste evenwicht is gevonden tussen de generaties. Pensioen is bij uitstek een onderwerp dat om intergenerationele solidariteit vraagt. Echt heel goed dat die er is!
16
Wegwijzer
Maarten Ruijs (1954) startte zijn loopbaan bij ABP. Was directievoorzitter USZO, secretaris-generaal bij het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid en directeur-generaal bij Financiën/de Belastingdienst. Vanaf 1 januari 2011 is Maarten Ruijs gemeentesecretaris in Groningen.
Wegwij
jzer
Het werk van
Jill Kleuters, Juridisch fiscaal consultant De afdeling waar ik sinds 2006 werk, houdt zich vooral bezig met ondersteuning en advisering. Vanaf 1 oktober hebben wij een nieuwe afdelingsnaam ‘Bestuursadvisering’ (voorheen heette dat PRO, product, research en ontwikkeling). De nieuwe naam dekt al grotendeels de lading. Wij adviseren het ABPbestuur en de pensioenkamer, waar werkgevers en werknemers (Sociale Partners) de inhoud van de pensioenregeling vaststellen. We geven dan juridische en actuariële/financiële ondersteuning. Het takenpakket van onze afdeling is heel gevarieerd. Dit komt omdat we vanuit verschillende disciplines werken; zo werken er juristen en actuarissen. Naast de advisering van werkgevers en werknemers in de pensioenkamer en het bestuur, bieden wij ook juridische en actuariële ondersteuning aan sectorwerkgevers en individuele werkgevers. Ook leggen wij het door pensioenkamer en bestuur gekozen beleid vast in de verschillende fondsdocumenten. Verder adviseert bestuursadvisering over de mogelijkheden voor werkgevers om collectief toe of juist uit te treden bij ABP. En we beantwoorden uiteenlopende vragen over de inhoud van de pensioenregeling aan individuele werkgevers en sectorwerkgevers. Zelf ben ik werkzaam als juridisch en fiscaal jurist. Ik houd me bezig met de juridische ondersteuning van de pensioenkamer en ook de vertaling van besluiten die in de pensioenkamer genomen zijn naar het pensioenreglement. De advisering van de pensioenkamer doe ik samen met een collega die de actuariële advisering voor zijn rekening neemt. Dit is een belangrijke taak omdat de consequenties van wijzigingen doorwerken voor alle werkgevers en werknemers in de ABP regeling. Wanneer Sociale Partners een keuze hebben gemaakt voor een wijziging van de pensioenregeling, zal deze gecommuniceerd moeten worden naar werkgevers en deelnemers. Zo zullen wijzigingen tot uitdrukking moeten komen in de verschillende fondsdocumenten, zoals de pensioenovereenkomst of het pensioenreglement. Samen met werkgevers en werknemers in de Pensioenkamer ga ik dan aan de slag om de gemaakte afspraken te vertalen in reglementteksten. De klantcontacten in de pensioenkamer en bij sectorale of individuele werkgevers, zorgen voor afwisselend en uitdagend werk. Het is een mooie combinatie tussen de voor een jurist altijd belangrijke wettenbundels en de praktijk!
Oktober 2011
17
Nieuwe techniek om sneller te veranderen
Werkgever moet ABP meer informatie aanleveren, maar het wordt wel eenvoudiger Sneller veranderingen doorvoeren tegen lagere kosten met dezelfde kwaliteit. Dat is de reden waarom werkgevers of hun dienstverleners (administratiekantoren, salarisverwerkers etc.) de pensioengegevens van deelnemers straks op een andere manier (moeten!) aanleveren bij ABP. De huidige gegevensaanlevering is gebaseerd op verouderde technologie. Maar de veranderingen in de pensioensector gaan tegenwoordig steeds sneller. Daarom is gezocht naar nieuwe technische mogelijkheden om veranderingen sneller door te voeren. Over deze nieuwe manier van gegevensaanlevering is nauw overleg gevoerd met een klankbordgroep van (software)leveranciers en ontwikkelaars. Bewust gekozen voor een gefaseerde implementatie van de nieuwe werkwijze Omdat de huidige werkwijze dus niet meer snel genoeg is, gaan werkgevers en administratiekantoren vanaf 1 januari 2012 de pensioengegevens op een nieuwe manier aanleveren. Op basis van ervaringen van (software) leveranciers met de Belastingdienst is gekozen voor een gefaseerde invoering van de nieuwe werkwijze. Het gevolg daarvan is dat u of uw administratiekantoor in 2012 de gegevens op twee manieren moet aanleveren: zowel op de huidige (VB6) als op de nieuwe (XB7) methode. Tijdelijk brengt het dus extra werk met zich mee. Maar op die manier
18
Wegwijzer
probeert ABP te voorkomen dat er iets fout gaat. En dat bespaart u uiteindelijk werk. Vanaf 2013 wordt er alleen nog maar met het nieuwe systeem gewerkt. Werkgevers en administratiekantoren moeten méér informatie aanleveren De nieuwe werkwijze betekent niet alleen een nieuwe vorm van aanleveren. Ook de gegevens die aangeleverd worden veranderen. Nu is het nog zo dat u als werkgever alleen mutaties per maand moet doorgeven. Straks moet u elke maand opnieuw alle gegevens aanleveren, oftewel ‘de standen’ doorgeven. Dat betekent dat u en / of uw dienstverlener méér informatie moet aanleveren. Maar de techniek wordt eenvoudiger omdat het op precies dezelfde manier gaat als het aanleveren van de loonaangifte aan de Belastingdienst.
Met ingang van 2012 moeten werkgevers of hun dienstverleners pensioengegevens op een nieuwe manier aanleveren. Nieuwe werkwijze biedt alle partijen voordeel Behalve snelheid is efficiency een voordeel van de nieuwe werkwijze. De nieuwe manier van gegevens aanleveren levert een financiële besparing op. De uitvoeringskosten van ABP gaan een stukje omlaag. Uiteindelijk gaat het ook voor u efficiencyvoordeel opleveren!
Werkgevers hebben behoefte aan een gesprekspartner
ABP Relatiebeheer, van informeren, naar communiceren Wat in 1999 begon als helpdesk voor werkgevers en later is gewijzigd in adviesdesk, is inmiddels geëvolueerd tot Relatiebeheer. De doelgroep bleef eigenlijk steeds dezelfde: werkgevers in de sector Overheid en Onderwijs. Maar de dienstverlening is in al die jaren behoorlijk veranderd.
Relatie steeds meer op de voorgrond ‘Eind jaren negentig veranderde de functie van de regiokantoren ingrijpend,’herinnert Bert Hartman, medewerker relatiebeheer zich. ‘Voor werknemers bestond er een callcenter, maar ook werkgevers hadden behoefte aan een plek waar ze adequaat, snel en goed konden worden geïnformeerd. Die behoefte werd ingevuld door de oprichting van een helpdesk voor werkgevers.’ ‘Van de medewerkers van die helpdesk werd veel kennis verwacht,’ vult zijn collega John Reimersdal aan. ‘Niet alleen van pensioenen, maar ook de sociale zekerheidsregelingen zoals die destijds door USZO (uitvoering sociale zekerheid overheid) werden uitgevoerd. Daarom werd er veel geïnvesteerd in opleidingen. Bij de overgang van helpdesk naar adviesdesk zag je al dat werkgevers meer wilden dan alleen antwoord op vragen. Werkgevers hadden behoefte aan een gesprekspartner. In het huidige Relatiebeheer heeft die trend zich voortgezet. Kennis is nog steeds belangrijk - werkgevers maken er nog dagelijks gebruik van - maar de relatie staat steeds meer op de voorgrond.’
Eigen portefeuille, vast aanspreekpunt Circa 4 000 werkgevers vallen onder de pensioenregeling voor Overheid en Onderwijs. Een regeling die de laatste jaren veelvuldig in het nieuws is, altijd onderhevig is aan wijzigingen en regelmatig zwaar onder vuur ligt. De wat kleinere werkgevers - ongeveer 2 500 worden vanuit Relatiebeheer bediend. Om dit optimaal te doen, heeft elke relatiebeheerder een eigen portefeuille, waarvoor hij zelf verantwoordelijk is. Daardoor heeft elke werkgever een vast aanspreekpunt waar hij met zijn vragen terecht kan. Meestal telefonisch of per e-mail. Maar het hebben van een vast aanspreekpunt alleen is niet langer voldoende voor een volwaardige en laagdrempelige relatie. Relatiebeheer werkt daarom actief aan die relatie. Zo wordt elke werkgever twee keer per jaar gebeld door zijn eigen contactpersoon. Relatiebeheerder Lilian Queis: ‘Zo’n eigen portefeuille is leuk en afwisselend. Zo ontstaat er hechter contact en een betere relatie.’ ‘En je krijgt ook veel meer inzicht in de wensen en behoeften van de werkgevers’, vult Wilbert Geurts aan, ‘en daar kun je als organisatie weer op anticiperen. Uitgangspunt is en blijft een hoge klanttevredenheid.’ Nauwe samenwerking met buitendienst Hoewel de verantwoordelijkheid voor de ruim 1 500 grote(re) werkgevers voor een belangrijk deel bij de adviseurs van de buitendienst ligt, wordt er voor deze groep werkgevers op regionaal niveau samengewerkt met Relatiebeheer. Eigenlijk is Relatiebeheer de spreekwoordelijke spin in het web. Want naast de vele contacten met werkgevers en accountmanagers onderhoudt Relatiebeheer nauw contact met alle afdelingen die bezig zijn met het pensioenbeheer.
Oktober 2011
19
Wijzer in geldzaken
Ook als het gaat om het vergroten van pensioenbewustzijn ‘Omgaan met geld in Nederland op de kaart zetten, dat is kortweg gezegd wat we doen’. Aan het woord Olaf Simonse, projectleider van Wijzer in Geldzaken. ‘We werken daarvoor samen met de financiële sector, de overheid, het onderwijs en maatschappelijke organisaties als Nibud en de Consumentenbond. Uiteraard is ABP daarin als grote partij ook een belangrijke partner. Vanuit de gedachte dat er in Nederland iets moest gebeuren aan het financieel bewustzijn heeft het ministerie van Financiën in 2006 het initiatief genomen voor dit platform. Doelstelling is om krachten te bundelen, partijen bij elkaar te brengen en kennis en ervaring te delen door gezamenlijk op te trekken richting de consument.
20
Wegwijzer
Week van het geld Inmiddels hebben we een aantal succesvolle projecten die symbool staan voor zoals wij als platform willen werken. Een goed voorbeeld is de Week van het geld. We leren daarin kinderen in de leeftijd van 4 tot 12 jaar beter om te gaan met geld. Onze activiteiten zijn er op gericht om het onderwerp in de klas te krijgen. Wat we gedaan hebben is om zoveel mogelijk partijen aan te haken. Dat heeft er toe geleid dat vorig jaar zo’n beetje een kwart van alle basisscholen heeft meegedaan. Best indrukwekkend voor zo’n eerste keer. Dit jaar is er in november de tweede editie. Toen we begonnen met het platform was financiële educatie een moeilijk thema en de media wilden er eigenlijk niet zo veel mee. Nu kun je geen krant meer openslaan of het gaat wel over omgaan met geld. Als platform hebben we daar toch een belangrijke bijdrage aan geleverd.
Uit onderzoek van Wijzer in geldzaken, Stichting Pensioenkijker.nl en TNS NIPO blijkt dat 72% van de mensen die werkt niet op de hoogte is van zijn pensioen. Pensioenonbewusten hebben weinig kennis over de hoogte van het pensioen, weten niet of dit hoog genoeg is voor later en zijn niet bekend met de mogelijkheden om meer pensioen op te bouwen.
Pensioen3daagse Naar voorbeeld van de Week van het geld organiseren we dit jaar op 6, 7 en 8 oktober voor het eerst een Pensioen3daagse. Het doel van dit evenement is aandacht te vestigen op het begrip pensioen en het pensioenbewustzijn in Nederland te verhogen. Mensen prikkelen zich te verdiepen en ‘in beweging’ te laten komen. De Pensioen3daagse is een ‘evenement’ met een veelheid aan pensioengerelateerde activiteiten in heel Nederland. Wijzer in geldzaken coördineert dit als initiatiefnemer en verwelkomt activiteiten en organisaties in de meest brede zin van het (pensioen)woord. Onder de vlag van de Pensioen3daagse gaan activiteiten plaatsvinden zoals pensioenspreekuren verzorgd door hogescholen en pensioenadviseurs, een pensioencongres, pensioenlunches en pensioenvoorlichting op de werkvloer en het aanreiken van praktische handvatten om inzicht te krijgen in de eigen pensioensituatie.
‘Pensioencommunicatie is pas effectief als de behoefte van de deelnemer centraal staat. De tijd van alleen maar zenden is echt voorbij. De deelnemer heeft recht op informatie die voor hem relevant is. Om die informatie te geven moet je ‘m wel eerst goed leren kennen, zodat duidelijk wordt wat hij echt wil weten over zijn pensioen.’
Van pensioentobber naar pensioentopper ABP heeft nu het voortouw genomen om tijdens de Pensioen3daagse een proef te doen onder de medewerkers van het ministerie van Financiën en de Belastingdienst: hoe kun je mensen het best bereiken met het onderwerp pensioen. De centrale gedachte is dat je daar geen standaardrecept voor hebt, maar dat je de boodschap moet afstemmen op degene die aan de overkant zit. Dat gaat gebeuren met een door ABP ontwikkeld segmentatiemodel gebaseerd op het pensioenbewustzijn-meetinstrument van Wijzer in geldzaken. Het doel is om daarmee te komen tot een meer gerichte communicatie. Communicatie die beter aansluit bij wat voor de individuele deelnemer relevant is. Communicatie waardoor de betrokkenheid van de deelnemer bij pensioenzaken toeneemt. Een wezenlijk onderdeel van dat model is dat er samengewerkt wordt met de deelnemer om te komen tot een juiste inschatting van zijn situatie. De ABP deelnemer gaat zichzelf indelen in een pensioenbewustzijn categorie. De opzet is dat de deelnemer aangemoedigd wordt om informatie te leveren over zichzelf, zijn financiële situatie en zijn financiële wensen. Bij het ministerie van Financiën en de Belastingdienst gaan we in het najaar proefdraaien. Op basis van de ervaringen die we hier op gaan doen, rolt ABP daarna het meetinstrument verder uit bij de overheids- en onderwijswerkgevers. Wat we uiteraard ook testen, is in hoeverre extra inspanningen van de werkgever een positieve bijdrage hebben op de deelname. Dat moet ons dan straks helpen bij het overtuigen van werkgevers om ook hun rol daarin te pakken.’ In het platform Wijzer in geldzaken, een initiatief van het Ministerie van Financiën, werken ruim 40 partners uit de financiële sector, de overheid, voorlichtings- en consumentenorganisaties en de wetenschap samen aan financiële bewustwording en educatie van de consument.
Olaf Simonse: Het zou al heel mooi zijn als iedereen één keer per jaar eens naar zijn eigen pensioensituatie zou kijken. Het ontvangen van het Uniform Pensioenoverzicht zou zo’n moment kunnen zijn. Ook de lancering van mijnpensioenoverzicht.nl is in dat kader een grote stap voorwaarts. Als iedereen daarnaast even nadenkt over zijn pensioen als er iets verandert in zijn leven, dan zijn we goed op weg. Dan heb ik het over life events zoals samenwonen, trouwen, een huis kopen, kinderen krijgen of van baan veranderen.
Oktober 2011
21
Band op Spanning
‘Wij doen voor het eerst mee met Band op Spanning,’ vertelt Frank ten Wolde, programmamanager bij Rijkswaterstaat. Zo’n 400 weginspectievoertuigen zijn door Band op Spanning gecontroleerd. Naast alle voordelen die het uiteindelijk oplevert, proberen we zo ook aandacht te geven dat de chauffeur zelf verantwoordelijk is voor zijn voertuig. De Band op Spanningactie helpt daarbij beter dan alleen een verhaal, een folder of een verwijzing naar een internetsite.
Winst voor het milieu, verkeersveiligheid en kostenbesparing 22
Wegwijzer
Eenvoudig met duurzaam ondernemen aan de slag Stijn van Duijkeren, projectmanager bij Band op Spanning: ‘De negatieve invloed op het milieu van het rijden met onderspanning bestaat uit het verbruik van extra brandstof en de daarmee gepaard gaande extra uitstoot van verontreinigingen. Een tweede schadelijk effect is de versnelde slijtage van autobanden waardoor de levensduur afneemt. Dit leidt tot het eerder vervangen van de autobanden en meer bandenslijpsel dat als fijnstof in de lucht komt. Een te lage bandenspanning heeft ook gevolgen voor de verkeersveiligheid. Daarom is ook de controle van de bandenspanning per 1 mei 2009 opgenomen in de APK-keuring. Aangezien een band altijd langzaam leegloopt, is ons advies om de autobanden minimaal één keer per drie maanden te controleren. Door de verspilling van brandstof en de versnelde bandenslijtage kost het rijden met onderspanning geld. Dat zijn kosten die de automobilist zelf betaalt, of de werkgever als het lease-auto’s betreft.’ ‘Bij de bedrijven en organisaties waar wij werken,’ vervolgt Stijn van Duijkeren,’ heeft ongeveer 60% van alle door ons gecontroleerde auto’s onderspanning. Door de autobanden te voorzien van de juiste bandenspanning worden forse kostenbesparingen gerealiseerd waarbij de besparingen per auto op jaarbasis kunnen oplopen tot wel 150 euro. Wij werken tegen zeer geringe kosten, zonder winstoogmerk en daarbij hebben onze werkzaamheden ook nog eens een groen en positief imago.’
De voordelen die Band op Spanning oplevert:
Milieu • een schonere lucht; • minder fijn stof; • minder CO2 uitstoot. Auto • een kortere remweg; • betere wegligging; • comfortabel autorijden. Kosten • 2-5% besparing op brandstofkosten; • minder bandenslijtage; • besparing al snel van 25 tot 150 euro per jaar.
Band op Spanning is een service die autobanden op de juiste spanning houdt en wordt uitgevoerd door Stichting de Groene Garage. 1 op de 2 auto’s rijdt met een te lage bandenspanning. Dit kost 2 tot 5% extra brandstofverbruik per jaar en extra slijtage van de banden. Door met mobiele vulapparatuur de bandenspanning te controleren en zo nodig bij te vullen, wordt het milieu gespaard en de verkeersveiligheid vergroot. Per auto per jaar levert dit een kostenbesparing op van circa 25 tot 150 euro.
Oktober 2011
23
Hortus botanicus Leiden Groene schatkamer in het hart van Leiden
In de historische binnenstad, achter het Academiegebouw van de Universiteit Leiden, ligt de oudste botanische tuin van Nederland: de Hortus botanicus Leiden. Een groene oase met een grote collectie planten uit Zuidoost en OostAzië, Zuid-Europa en Zuid-Afrika. De Hortus is een rustpunt in de stad, een historisch monument en een sfeervolle ontmoetingsplaats. Een plek om te onthaasten, te genieten van de seizoenen of meer te weten te komen over de diversiteit van het plantenrijk. In 1590 werd de Hortus door de Universiteit Leiden opgericht, en in 1594 ingericht door Carolus Clusius (1526-1609) als medicinale kruidentuin. De tulp maar ook vele andere gewassen werden door Clusius in de Hortus geïntroduceerd en raakten zo in West-Europa bekend.
Levend museum Meer dan 10 000 soorten planten en tientallen soorten vogels huizen in de Leidse Hortus. Al meer dan vier eeuwen worden in de tuin en kassen planten uit alle windstreken verzameld en gekweekt voor onderzoek, onderwijs en tentoongesteld aan het publiek. Het oudste deel van de Hortus, gesticht in 1590, is de huidige Voortuin. Hier ligt de Clusiustuin, een reconstructie van de tuin uit 1594. U vindt hier ook de Wintertuin met een grote verzameling Cycaspalmen en vleesetende planten. Verder heeft de Hortus een monumentale Oranjerie uit 1744, uitgestrekte tropische kassen, veel oude bomen, een prachtige Varentuin, Rosarium, Japanse tuin, Kruidentuin, Notenveld en een Systeemtuin.
Beroemde wetenschappers Beroemde internationale wetenschappers zoals Clusius, Boerhaave, Linnaeus en Einstein hadden een band met de Leidse Hortus. De Duitse arts Philipp Franz von Siebold (1796-1866) haalde in de 19de eeuw honderden planten uit Japan naar Nederland, waarvan 15 nog originele introducties te vinden zijn.
24
Wegwijzer
Onderzoek en onderwijs Van oudsher is de Hortus botanicus Leiden een tuin waar studenten en geleerden onderzoek doen naar planten. Wetenschappers van de Hortus werken samen met het Nationaal Centrum voor Biodiversiteit van Naturalis in Leiden om planten te bestuderen. De Hortus speelt daarnaast een belangrijke rol in het kweken en beschermen van bedreigde planten. Er wordt nauw samengewerkt met botanische tuinen in Nederland en wereldwijd voor uitwisseling van materiaal om plantensoorten te behouden.
Oktober 2011
25
Jonge Ambtenaar van het Jaar 2011
‘De publieke opinie is genadeloos: we zijn met te veel, we kosten te veel en doen te weinig. Het stereotype beeld van de ambtenaar is dat van een nutteloze memo’s producerende, koffieleutende serievergaderaar, die gezichtjes tekent in de door zijn mok achtergelaten kringen op zijn bureau en vreugdeloos opveert om zijn spullen te pakken en naar huis te gaan nog voordat de klok half vijf heeft geslagen’. Met deze weinig opbeurende woorden begon ik mijn slotbetoog van de verkiezing Jonge Ambtenaar van het Jaar 2011. Ik moet eerlijk toegeven dat ook ik niet helemaal vrij was van vooroordelen toen ik in 2003 als trainee bij het toenmalige ministerie van VROM aan de slag ging. En hoewel ik er snel genoeg achter kwam dat de werkelijkheid een stuk genuanceerder ligt, ben ik altijd ergens de drang blijven voelen om het aloude cliché van de lanterfanterende ambtenaar en een inefficiënt werkende overheid te ontkrachten. De afgelopen jaren hebben we binnen de overheidscommunicatie laten zien dat we door slim samen te werken niet alleen geld kunnen besparen, maar ook met minder mensen een kwalitatief sterke dienstverlening kunnen blijven leveren. In plaats van bij de pakken neer te zitten als zich weer een nieuwe bezuinigingsronde aandiende, zijn de directies Communicatie van de ministeries steeds kritisch blijven kijken waar het beter kan. Of het nu gaat om het scherper inkopen van communicatiediensten, het inrichten van shared services als de website Rijksoverheid.nl of het komen tot meer eenheid in de vorm en inhoud van communicatie.
Pieter van Hofwegen
Pieter van Hofwegen is adviseur online media bij de Dienst Publiek en Communicatie, onderdeel van het ministerie van Algemene Zaken. Daar zet hij zich in voor de verdere professionalisering van de (online) overheidscommunicatie. Pieter is in 2011 verkozen tot Jonge Ambtenaar van het Jaar. 26
Wegwijzer
Zelf ben ik nu als projectleider betrokken bij de realisatie van de internationale website van de Rijksoverheid. Deze vervangt straks de bestaande, losse internationale websites van de ministeries. Daarmee wordt het internationale online landschap van de Rijksoverheid een stuk overzichtelijker en besparen we ook nog eens flink in de kosten. De overheid is geen bedrijf. Wat niet wegneemt dat we ook binnen de overheid kunnen nadenken over een efficiëntere en effectievere inrichting van onze organisatie en werkprocessen. Als we dat iets meer laten zien komt het met dat suffe imago van ons ambtenaren heus nog wel eens goed.
Column...
Wie-zwijgt-stemt-toe De financiële crisis heeft voor heel Nederland aan het licht gebracht wat de pensioenwereld al jaren roept, namelijk dat werknemers minder pensioen hebben opgebouwd én meer pensioenrisico lopen dan ze denken. Niet dat er geen moeite is gedaan om werknemers te informeren. Pensioenwet 2007, het Uniform Pensioen Overzicht, het vermaledijde en stilletjes door de zijdeur verdwenen indexatielabel, en last but not least het Nationaal Pensioenregister: allemaal voorbeelden van beleid gericht op informatie en bewustwording. De informatieaanpak berust op de gedachte dat goed geïnformeerde mensen in actie zullen komen als ze dat nodig achten. En dat is, zo is overtuigend aangetoond, een misverstand. Informatie Henriëtte Prast is deskundige op het gebied van beïnvloedt op zijn best intentie, maar niet of persoonlijke financiële planning en de rol van nauwelijks gedrag. De gevoelens en emoties daarin. onderzoeken die dat hebben Prast is hoogleraar aan de Universiteit van aangetoond voor Tilburg en lid van de Wetenschappelijke Raad pensioengedrag in Nederland voor het Regeringsbeleid. en daarbuiten dateren van ver voor de crisis. Zou het inmiddels anders zijn, nu de harde pensioenwaarheid boven tafel is gekomen? Het lijkt er niet op, zo laat recent onderzoek zien. Tilburg studente Anouk Smits deed voor haar Netspar Master thesis onder mijn supervisie een peiling onder een representatieve steekproef van Nederlandse werknemers en gepensioneerden. Ze legde ze de vraag voor wat ze zouden doen als ze te horen kregen dat hun opgebouwde pensioen maar 75% was van wat ze tot dan toe hadden gedacht. Zouden ze hun gedrag aanpassen? Sommigen antwoordden van wel, en dat waren vooral de gepensioneerden. Logisch, want als je een inkomensdaling van 25% voor de kiezen krijgt moet je wel. Van de werkenden antwoordde een flinke groep ‘weet niet’, en was er ook een hoog percentage dat het vakje ‘het zou verstandig zijn mijn leefstijl aan te passen, maar ik zou het toch niet doen’ aankruiste. Dat is eigenaardig. Je weet dat je bij een tegenvaller in je pensioenopbouw van 25% eigenlijk meer zou moeten sparen, maar tegelijkertijd geef je toe dat je het toch niet zou doen. De ondervraagden gaven een paar redenen voor dit verschil tussen ‘droom en daad’. De meestgenoemde was ‘Ik zou het uitstellen tot later’ gevolgd door ‘Ik zou niet weten wat ik zou moeten doen’.
Het getuigt van zelfkennis, dat wel. En het sluit aan bij een van de conclusies van de SER Pensioencommissie in 2008, die luidde ‘Mensen hebben moeite met het verzamelen en verwerken van (financiële) informatie, en hun keuze- en beslisproces wordt bovendien mede beïnvloed door vele niet-rationele factoren en andersoortige overwegingen’. Als informatie niet werkt, wat moet je dan als overheid, pensioensector, werkgever die zich bekommert om het welzijn van zijn werknemers? Twee suggesties. De eerste houdt in dat de werknemer van zijn pensioenfonds het volgende bericht krijgt: ‘Als we niet van u horen, gaan we ervan uit dat u per maand bedrag x extra wilt sparen voor uw pensioen, en houden we dat via uw werkgever in op uw loon. We beleggen het in staatsobligaties, tenzij u aangeeft meer risico te willen lopen’. Aan een dergelijk ‘wie-zwijgt-stemt-toe’-systeem zitten de nodige haken en ogen. Hoe kan het pensioenfonds weten dat het te maken heeft met een deelnemer die meer wil sparen, maar er niet toe komt? Er zou een objectief criterium gebruikt kunnen worden, zoals de verhouding pensioeninkomen/eindloon op basis van de UPO-vooruitblik. Beter nog is hiervoor het Pensioenregister te gebruiken, want dat brengt alle opgebouwde pensioenrechten bijeen. Dat kan alleen als de werknemer zijn pensioenfonds machtigt om toegang tot zijn Pensioenregister te krijgen. Nog beter is het, als het pensioenfonds, al dan niet op ‘wie-zwijgt-stemt-toe’basis, toegang krijgt tot de belastingaangifte van de deelnemer. Daarin staan immers gegevens die relevant zijn voor de eventuele noodzaak tot extra pensioensparen, zoals het inkomen van de partner, het financiële vermogen, de waarde van de eigen woning, en de hypotheekschuld. De tweede suggestie is dat de werkgever een zelfbindingscontract aanbiedt aan de werknemer. Daarin machtigt de werknemer zijn werkgever/pensioenfonds om in de toekomst en tot wederopzegging zijn vakantiegeld, 13de maand, en bonus rechtstreeks in een aanvullende pensioenpot te storten. Als er ooit een moment was om hier serieus mee aan de slag te gaan, is het wel nu dankzij de financiële crisis het woord pensioen in neonletters op ons netvlies staat.
Oktober 2011
27
Sta eens wat vaker stil bij je pensioen ABP gaat de komende tijd in samenwerking met honderden werkgevers bij overheid en onderwijs zijn deelnemers verleiden om een moment te nemen voor het
pensioen. Voor veel mensen lijkt pensioen ver weg, maar om later goed te kunnen leven is het belangrijk om minimaal 1 keer per jaar je eigen pensioenoverzicht
Olaf Simonse, projectleider van Wijzer in geldzaken ‘Ook als het erom gaat het pensioenbewustzijn te vergroten.’
99.0023.11.3
actief te bekijken.
