Informatie voor werkgevers van overheid en onderwijs juni 2012 nummer 42. Wegwijzer

Informatie voor werkgevers van overheid en onderwijs juni 2012 nummer 42

Wegwijzer

Deltacommissaris Wim Kuijken ‘Een organisatie run je op heldere doelen, gedeelde waarden en heel veel vertrouwen’ Jaarverslag 2011: een roerig jaar voor ABP Druk op financiële positie ABP neemt verder toe Lizeth Verheijen gemeente Peel en Maas Mensen laten nadenken over arbeidsongeschiktheid

Korte Berichten ABP Jaarbeeld 2011

Meer weten? Pensioen3daagse 2012

ABP Wegwijs

Dit najaar organiseert Wijzer in geldzaken de tweede editie van de Pensioen3daagse om het onderwerp pensioen laagdrempelig onder de aandacht te brengen. Op 27, 28 en 29 september 2012 worden er in het hele land activiteiten georganiseerd om mensen

Actuele ontwikkelingen en nieuws­ berichten. U ontvangt deze digitale nieuws­brief ongeveer één keer per maand. Mail [email protected] als u abonnee wilt worden.

overzicht en inzicht te geven in hun pensioen. Voorbeelden zijn onder andere pensioen­ voorlichting op de werkvloer of pensioen­

abp.nl/werkgever

lunches. Helpt u ook mee om uw werk­ In het ABP Jaarbeeld 2011 gaan bestuurs­

nemers pensioenbewuster te maken?

leden van ABP het gesprek aan met deel­ nemers. Ze luisteren naar wat er leeft en leggen onder andere uit hoe de relatie tussen

Alle pensioeninformatie vindt u op abp.nl; hier kunt u formulieren en brochures downloaden en bestellen. Maar u leest hier ook het laatste nieuws.

dekkingsgraad en pensioen in elkaar zit. De gesprekken maken ook duidelijk waarom

ABP Klantenservice

solidariteit, juist in moeilijke tijden van doorslaggevend belang is. ABP-bestuurders

Onze medewerkers zijn tussen 8.30 en 17 uur bereikbaar: 045 579 65 56. U kunt ook mailen [email protected].

gaan in op vragen en opmerkingen van deelnemers zoals: ‘Geef mij mijn premie maar terug, dan beleg ik die zelf wel’. ‘Jullie hebben niet goed belegd en teveel risico

Kijk voor meer informatie, spelregels en

genomen met mijn premies.’ In korte films

aanmelden op www.wijzeringeldzaken.nl/

op abp.nl/terugblik-2011 krijgt u een indruk

Pensioen3daagse. Wilt u weten hoe ABP u

van deze gesprekken.

daarbij kan helpen? Neem dan contact op met uw adviseur of met onze klantenservice.

Controleer uw gegevens Als werkgever bent u verantwoordelijk voor bekende werkgevergegevens. Alleen met

Vind direct uw informatie op abp.nl

juiste gegevens kan onze communicatie met

Op de vernieuwde website abp.nl is alle

u en met uw werknemers correct verlopen.

pensioeninformatie ook voor u als werkgever

Een keer per jaar ontvangt u daarom een

voortaan direct beschikbaar. U hoeft dus niet

e-mail met het verzoek om uw werkgevers­

meer in te loggen op EASiNet om uw werk­

gegevens online te controleren via EASiNet

nemers goed te kunnen informeren over hun

en door te geven of er wijzigingen zijn. Ook

pensioen. Klik daarvoor naar: abp.nl/

als er geen wijzigingen zijn moet u reageren!

werkgever. Alleen voor bedrijfseigen en uw

Voorkom veel onnodig rappelleerwerk en

persoonlijke contactinformatie gaat u nog

probeer direct te reageren. Hebt u vragen?

naar EASiNet.

de juistheid van de bij onze uitvoerder

Neem dan contact op met de klantenservice.

2

Wegwijzer

Voor uw werknemers Veel informatie is te vinden op abp.nl. Op MijnABP leest uw werknemer alles over zijn eigen pensioensituatie. En met ABP Nieuwsbrief krijgt hij maandelijks actuele informatie. Met vragen kan hij op werkdagen van 8 tot 17.30 uur terecht bij Klantenservice 045 579 60 70.

6

8

ABP Jaarverslag 2011

Ilse de Baaij Archipel Zutphen

12

16

Wim Kuijken, deltacommissaris

Franca Orth van de gemeente Nijmegen

We hebben het in Nederland heel goed voor elkaar

Spelen met je pensioen is leuk

22

26

Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed

Lizeth Verheijen gemeente Peel en Maas

Druk op financiële positie ABP neemt verder toe

Van Romeinse platbodems tot Victory Boogie Woogie

Een persoonsgebonden aanpak werkt

Arbeidsongeschiktheid is iets om bij stil te staan

4 Kritiek ABP over de nieuwe pensioenregels Kamp 9 Werkgeversvraag Wim van Grinsven van Brabant Water N.V. 15 ABP bestuursleden komen naar u toe. Deelnemers­bijeenkomsten succes 18 Gemeentearchief Rotterdam maakt het daklandschap productief 20 Column Erik Lutjens Een sterker pensioenfondsbestuur! 21 Het werk van Wim Cornelissen, servicemedewerker Pensioenbeheer Juni 2012

3

Nieuwe spelregels

Plannen minister Kamp FTK naar Tweede Kamer

Pensioenregelingen helder

Minister Kamp heeft nieuwe spelregels voor pensioenregelingen opgesteld: een financieel toetsingskader. In dat kader is opgenomen

Voorzitter Henk Brouwer van het ABP-bestuur is blij met de voortvarendheid waarmee minister Kamp de pensioenproblematiek nu aanpakt, maar er is ook kritiek.

aan welke eisen een pensioenregeling moet voldoen en hoe de deelnemers in de regeling daarover geïnformeerd moeten worden. Uitgangspunt is dat iedere pensioenregeling duidelijk is over de risico’s in de regeling en hoe

goed pensioen bij elkaar te sparen. Om dat te realiseren moet belegd worden. Eenvoudig gezegd: ongeveer een vijfde deel van het pensioen is gespaard, de rest wordt verdiend met beleggen. Dat betekent ook dat er soms tegenvallers zijn en dat er dan tijdelijk wat minder geld in

zijn naar de Tweede Kamer gestuurd. Als de

de pot zit. Dat risico wordt door alle deelnemers in de

plannen wet worden, zullen de werkgevers

collectieve regeling uiteindelijk voordeliger en veiliger voor

sectoren bekijken of dat moet leiden tot wijziging van de ABP-regeling.

Wegwijzer

hun pensioen. Die premie alleen is niet voldoende om een

met die risico’s wordt omgegaan. Deze plannen

en werknemers (de sociale partners) in onze

4

Deelnemers in de pensioenregeling betalen premie voor

regeling gedragen en met elkaar gedeeld. Daardoor is een iedereen. Het nieuwe toetsingskader zorgt ervoor dat in iedere pensioenregeling duidelijk wordt opgenomen hoe met die risico’s wordt omgegaan en wat een deelnemer van zijn of haar pensioen kan verwachten.

over risico’s De belangrijkste elementen van het nieuwe toetsings­kader

te besturen, waar het gaat over verplichtingen over een

zijn:

periode van meer dan 60 jaar. Om die twee problemen aan te

– Sociale partners (werkgevers en werknemers) moeten op

pakken bood het pensioenakkoord van sociale partners en

voorhand duidelijke afspraken maken over de verdeling van

kabinet uit het voorjaar zeker goede mogelijkheden.

financiële risico’s. Jong en oud moet weten waar hij of zij aan toe is. – Pensioenfondsen moeten naar hun deelnemers duidelijk

Wat kan er nog beter? In de voorstellen van minister Kamp missen we nog duidelijke,

communiceren over de financiële risico’s en de te

wettelijke spelregels over hoe we moeten omgaan met het

verwachten resultaten van het pensioen, zodat deelnemers

verder stijgen van de levensverwachting. Dat er in de

op tijd beslissingen kunnen nemen over hun pensioen.

toekomst steeds meer ouderen zijn die langer leven is een

– Pensioenfondsen worden minder afhankelijk van dagkoersen van de rente op de financiële markten. – Het toetsingskader zou regelingen mogelijk moeten maken

maatschap­pelijk “probleem” dat iedereen in onze samen­ leving raakt. Daarom zou dat ook voor iedereen op dezelfde wijze moeten worden opgelost. De minister laat dat nu over

waarmee schokken in de financiële markten en in de stijging

aan sociale partners. Naar ons idee is dat niet terecht.

van de levensverwachting beter opgevangen kunnen

De minister heeft wel gehoor gegeven aan de oproep om op

worden.

een andere manier de financiële toestand van een pensioenfonds te bepalen. We krijgen een iets stabielere

Kritiek ABP over de nieuwe pensioenregels

rekenrente, waardoor de dekkingsgraad minder op en neer

Voorzitter Henk Brouwer van het ABP-bestuur is blij met de

gaat dan nu het geval is. Tegelijkertijd worden de spelregels

voortvarendheid waarmee minister Kamp de pensioen­

op een aantal punten ook strakker. Hoe dat precies gaat

problematiek nu aanpakt. De voorstellen van Kamp geven

uitpakken is nu nog niet te zeggen, omdat de regels op

volgens Brouwer perspectief voor de toekomst. Maar er is

onderdelen nog verder uitgewerkt moeten worden.

ook kritiek.

Waar we echt vraagtekens bij zetten is of de nieuwe spelregels voldoende mogelijkheden bieden om straks te kiezen voor een

Mensen een duidelijk verhaal vertellen over

ander soort pensioencontract. Sociale partners hebben in het

pensioen, dat is toch vanzelfsprekend

pensioenakkoord de mogelijkheid opgenomen om te blijven

‘Mensen willen geholpen worden. In normale en begrijpe­lijke

werken onder het huidige (= nominale) contract of te kiezen

taal onze deelnemers te woord staan zodat zij begrijpen hoe

voor een nieuw, zogenaamd reëel contract. In het reële

de regeling werkt. Daarover zijn wij het als ABP-bestuur met

contract worden tekorten sneller verwerkt in de pensioen­

minister Kamp van Sociale Zaken en Werkgelegenheid

opbouw en -uitkeringen, waardoor ook het herstel sneller gaat.

volledig eens‘, zegt Henk Brouwer. ‘Maar als bestuur plaatsen

Hierdoor wordt misschien iets eerder gekort, maar over een

wij bij het voorstel dat door Kamp naar de Tweede Kamer is

langere periode bekeken levert dat een beter gemiddeld

gestuurd, ook kant­tekeningen. Het mist op een paar punten

pensioen­resultaat op.

de verbeteringen die nodig zijn om het stelsel echt toekomst­

In het nominale contract (dat we nu hebben) proberen we zo

bestendig te maken.

lang mogelijk het pensioen te blijven uitkeren, ook als er

Er zijn eigenlijk twee problemen die ons parten spelen.

eigenlijk tekorten zijn in het fonds. Zo’n contract leidt op de

Het eerste probleem is het steeds ouder worden van mensen.

korte termijn tot minder snel korten, maar de kortingen zullen

Dat is op zichzelf plezierig, maar betekent wel dat we tijdens

langer aanhouden. Op de langere termijn kan dat leiden tot een

ons actieve leven meer moeten sparen om voldoende

lager gemiddeld pensioen. Henk Brouwer: ‘Wij vinden dat

pensioen te hebben. Of dat we langer moeten doorwerken.

minister Kamp in de nieuwe spelregels onvoldoende

Het tweede probleem is dat iedere tegen­valler in de financiële

mogelijkheden biedt voor een echt reëel contract, terwijl daar

markten nu zo ongeveer op dagbasis doorwerkt in de

juist wel eens de oplossing zou kunnen liggen van de

pensioenen. Dat is geen goede manier om een pensioenfonds

fundamentele problemen die we nu hebben.’

Juni 2012

5

ABP Jaarverslag 2011

Hannie Bovens (Manager Financial Reporting) en Theo Ooms (Senior Financial Reporting Officer) zijn in opdracht van ABP nauw betrokken bij de totstandkoming van het Jaarverslag ABP. ’De samenstelling van het jaarverslag vergt een adequate projectmatige aanpak waarbij een strak tijdpad essentieel is. We hebben te maken met vele betrokkenen onder wie bestuursorganen, tekstschrijvers, controllers, administrateurs, vormgevers en vertalers, die ieder op tijd hun eigen bijdrage moeten leveren. Daarnaast ontvangen we ook informatie van externe partijen zoals accountants, actuarissen en externe vermogens­ beheerders. Onze rollen zijn die van regisseur, redacteur, communicator en vooral ook die van procesbewaker.’

6

Wegwijzer

Druk op financiële positie ABP neemt verder toe

ABP Jaarverslag 2011 Het jaar 2011 was voor ABP in alle opzichten

Indexatie

een moeilijk jaar. Na het fragiele herstel in

Op de peildatum 31 oktober 2011 bedroeg de dekkings­

2010 en de eerste helft van 2011 is de druk op de financiële positie van het pensioenfonds in het tweede halfjaar van 2011 opnieuw

graad 93,8%, bij een marktrente van 2,8%. De ondergrens van de zogeheten beleidsstaffel indexatie voor het toekennen van indexatie bedraagt 104,3%. Op grond van de dekkingsgraad van 93,8% is geconstateerd dat er geen indexatieruimte was en dat de pensioenen over 2012

toegenomen. De eurocrisis domineerde

niet kunnen meegroeien met de loonontwikkeling in de

de financiële markten, waardoor grote

sectoren overheid en onderwijs. Die loonontwikkeling

druk ontstond op de waarde van zowel de beleggingen als de verplichtingen.

bedroeg in 2011 gemiddeld 0,25%. Maatschappelijk verantwoord beleggen ABP hecht veel waarde aan maatschappelijk verantwoord beleggen en gebruikt zijn invloed om dit te bevorderen.

De doelstelling van ABP om binnen de gestelde herstel­

ABP geeft door verantwoord te beleggen blijk van zijn

termijn het benodigde herstel te bereiken, is serieus in

maatschappelijke verantwoordelijkheid als pensioen­

gevaar gekomen. Reden voor ABP om een evenwichtige

fonds. Door in de beleggingsprocessen en beslissingen

belangenafweging te maken. Het fonds heeft moeten

rekening te houden met ecologische factoren,

ingrijpen en heeft hierbij rekening gehouden met de

maatschappelijke kwesties en goed ondernemings­

belangen van alle deelnemers en werkgevers. Toch heeft

bestuur, kan ABP een betere afweging maken tussen

het fonds een aantal pijnlijke beslissingen moeten nemen.

rendement en risico.

Zo is de herstelopslag op de premie 2012 verhoogd tot het in het herstelplan genoemde maximum van 3%-punt. Als uiterste maatregel heeft ABP ook een verlaging van de pensioenuitkeringen en aanspraken met 0,5% aangekondigd. Deze verlaging wordt in april 2013 uitgevoerd, behalve wanneer de financiële positie eind 2012 voldoende herstel vertoont.

‘ABP heeft moeten ingrijpen en rekening moeten houden met de belangen van alle deelnemers en werkgevers’

Pensioenpremie Sinds augustus 2010 is sprake van een herstelopslag op

Service

de premie van 1%-punt. Vanwege de onzekere financiële

Het is een strategische doelstelling van ABP om qua

positie van het fonds beoordeelt ABP periodiek of deze

service tot de top van de pensioenwereld te horen. Een

herstelopslag moet worden bijgesteld. Dit heeft in maart

belangrijke maatstaf is de servicescore van de CEM-

2011 en december 2011 tot besluitvorming geleid. Beide

benchmark. Deze staat onder auspiciën van het instituut

keren is de herstelopslag 1%-punt gebleven, maar in

Cost Effectiveness Measurement (CEM) in Toronto. Aan

december heeft ABP ook besloten - als de financiële

deze benchmark nemen wereldwijd 55 fondsen deel.

positie van het fonds eind 2011 daartoe aanleiding zou

ABP heeft een totale servicescore gerealiseerd van

geven - de herstelopslag vanaf januari 2012 verder te

afgerond 90 op een schaal van 100. Daarmee heeft ABP

verhogen naar 3 %punt. In april 2012 heeft het fonds dit

de toppositie qua service in de wereldwijde CEM-

besluit geëffectueerd.

benchmark kunnen handhaven. Juni 2012

7

Klanttevredenheid

gebeurtenissen in hun leven die het ouderdoms-, nabe­

Met de tevredenheidscores tonen actieve en pensioen­

staan­den- en invaliditeitspensioen raken. Daarvoor wil

gerechtigde deelnemers hun waardering over de afhan­

ABP de deelnemers kennen en hen zodanig informeren

deling van de diverse processen en de communicatie over

dat zij de noodzakelijke beslissingen kunnen nemen.

pensioenthema’s. In 2011 is de tevredenheid van actieven

Werken aan vertrouwensherstel is de belangrijkste

met een score van 7,5 licht gestegen, ondanks de druk

communicatiedoelstelling die ABP in het Communicatie­

van de economische crisis en de toenemende bezorgd­

beleidsplan 2010-2012 heeft geformuleerd. In 2011 is aan

heid onder de deelnemers.

een vergroting van transparantie en betrokkenheid

De tevredenheid van de pensioengerechtigden is in 2011

gewerkt.

weer op 8,1 uitgekomen. Het betreft de tevredenheid bij pensioengerechtigden met een vervroegd pensioen, een

Relevant en begrijpelijk

ouderdoms- of een nabestaandenpensioen.

Invulling van het begrip transparantie betekent dat ABP

Overigens: de klanttevredenheid onder onze deelnemers

zijn deelnemers relevante en begrijpelijke informatie wil

vertoont de laatste maanden een lichte daling.

geven. In die betekenis kan transparantie in grote mate aan het herwinnen van vertrouwen bijdragen. Nog meer

‘Werken aan vertrouwensherstel belangrijke communicatiedoelstelling’

dan voorheen ziet ABP het als zijn taak deelnemers consequent en veelvuldig inzicht te geven in de besluit­ vorming die de verbetering van de financiële positie van het fonds en de deelnemers beoogt, de afwegingen die hierin worden gemaakt en de uitkomsten hiervan.

Herstel van vertrouwen

Twee belangrijke gevolgen van de lage dekkingsgraad,

ABP heeft in 2011 het communicatiebeleid herijkt. Het

te weten de premieopslag en het mogelijk verlagen van

fonds streeft ernaar dat deelnemers bewust met het

pensioenaanspraken en uitkeringen, waren de belang­

onderwerp pensioen omgaan, vooral bij belangrijke

rijkste communicatiethema’s in de tweede helft van 2011.

Jaarverslag highlights • In 2011 hebben in totaal circa 1 182 000

• In 2011 zijn aan werkgevers 930 opleidin­ gen en presentaties gegeven (1 265 in

leidde bij die werkgevers tot een toename

163 000 slapers, 86 000 gewezen

2010). De afname is een gevolg van

van MijnABP-gebruikers van bijna 15 %.

partners en 54 000 vertrekkers een op

de vertraging ten aanzien van het

hun doelgroep toegesneden versie van

pensioen­akkoord. Daardoor moesten

het Uniform Pensioenoverzicht (UPO)

bijeen­komsten worden uitgesteld. De

communicatie zijn, is onder aansturing

ontvangen. Daarnaast zijn circa 62 000

waar­dering voor deze opleidingen en

van de Bestuurscommissie Commu­

startbrieven aan nieuwe indiensttreders

presen­taties steeg naar 8,0 (7,8 in 2010).

nicatie het pakket meetinstrumenten voor

• Om te weten wat de effecten van

onderzoeken onder deelnemers en

gestuurd. • Werkgevers zijn in 2011 via campagnes

werkgevers effectiever gemaakt. Ook zijn

ondersteund bij het informeren van hun

de rapportages van het uitvoeringsbedrijf

twee miljoen deelnemers en gewezen

werknemers. Zo is er bij 37 grote werk­

aan het fonds verbeterd.

deelnemers aan het Pensioenregister

gevers met behulp van de ‘Pensioen­

beschikbaar gesteld. Ook is op de eigen

thermometer’ onderzocht hoe het met het

website nadere informatie over het

pensioenbewustzijn van hun werknemers

register opgenomen. Hierdoor wordt ook

is gesteld. Ook zijn meer dan 268 werk­

het gebruik van MijnABP bevorderd.

gevers bij het promoten van MijnABP

• ABP heeft de pensioengegevens van ruim

8

onder hun werknemers geholpen. Dit

deelnemers met pensioenopbouw,

Wegwijzer

Wegwij

jzer

Vraag en antwoord

Wim van Grinsven Specialist Arbeidsvoorwaarden bij Brabant Water N.V Mijn vraag: wat zijn de gevolgen van het Lente­ akkoord voor de pensioenregeling van ABP?

Wie is Wim van Grinsen? Geboren en getogen ben ik in Brabant. In 1976 trad

9

De uitwerking van het Lenteakkoord is nog niet bekend.

ik in dienst van de voormalige N.V. Waterleiding­

Omdat een aantal maatregelen al op korte termijn ingaat,

maatschappij Oost-Brabant, die in 2002 opging in

hebben we als ABP wel vraagtekens bij de uitvoerbaarheid.

Brabant Water N.V. Als drinkwaterproductie- en

Zo is bijvoorbeeld nog onduidelijk wat de gevolgen zijn van de

distributiebedrijf zijn we verantwoordelijk voor de

verhoging van de AOW-leeftijd met 1 maand voor de mensen

drinkwatervoorziening in onze provincie. Mijn hele

die nu een prepensioen of arbeidsongeschiktheidspensioen

loopbaan ben ik al werkzaam bij de afdeling

ontvangen. Die eerste stap die we merken rond de verhoging

Personeel& Organisatie. De laatste jaren ben ik

van de AOW-leeftijd wordt al in 2013 gezet. In de jaren daarna

als Specialist Arbeidsvoorwaarden mede verant­

gaat die leeftijd - in stappen - verder omhoog. In 2019 wordt

woordelijk voor het opzetten en actueel houden van

dan een pensioengerechtigde leeftijd van 66 bereikt, en uiterlijk

onze arbeidsvoorwaarden. Als ‘ouwe rot’ in het vak

in 2023 die van 67. Een overgangsregeling kan de omvang van

heb ik inmiddels de nodige kennis en ervaring

de inkomensgevolgen beperken voor mensen die weinig

opgebouwd in mijn vakgebied. Collega’s weten me

mogelijkheden hebben om het inkomensverlies te compen­

altijd te vinden bij de meer complexe vraagstukken.

seren. Overigens: bij ABP kunnen mensen er voor kiezen om

Diversiteit aan onderwerpen, vragen en het contact

het pensioen, naar keuze, eerder op te nemen en dit bedrag in

met collega’s en medewerkers, maken mijn werk elke

mindering te brengen op het later te verkrijgen pensioen

dag weer afwisse­lend en boeiend. En als je denkt de

Verder gaat in 2014 de pensioenleeftijd voor aanvullende

materie voldoende te beheersen, komen er altijd weer

pensioenen omhoog naar 67 jaar. Met deze maatregel wordt

nieuwe ontwikke­lingen of overheidsmaatregelen die je

uitsluitend nieuwe opbouw geraakt. In aanvulling op de

aandacht vergen.

verhoging op de richtleeftijd, worden de fiscaal maximale

In 2010 heb ik de ziekte van Parkinson gekregen.

opbouwpercentages voor het aanvullend pensioen neerwaarts

Dit heeft mijn leven ‘best op zijn kop gezet’. Gelukkig

aangepast. Per saldo bespaart dit structureel 0,7 mrd op de

kan ik blijven werken en denkt Brabant Water goed

fiscale faciliëring voor aanvullend pensioen (Witteveenkader).

met me mee om het zo lang mogelijk vol te houden.

Juni 2012

9

Digitale vertrekhulp

Persoonsgebonden aanpak werkt bij Stichting Archipel

Hoe maak ik vertrek draaglijk? ‘We hielden al jaren rekening met een terugloop

Vertrekhulp helpt

van het aantal leerlingen. Maar in het voorjaar

We zijn nog niet van alle problemen verlost. Ook dit jaar

van 2009 bleek dat het veel sneller ging dan we gedacht hadden. We hadden ineens te maken met 20 overtollige medewerkers. Dan

hebben we weer te maken met krimp. We zullen daardoor een aantal tijdelijke contracten niet kunnen verlengen. Heel vervelend. Kunnen we weer, net als in 2009, een extra storting in de pensioenpot doen? Zo gemakkelijk gaat dat helaas niet altijd. Door de krimp hebben we

is alle hulp om te komen tot een voor iedereen

natuurlijk ook minder inkomsten. We moeten dus

acceptabele oplossing zeer welkom.’

voorzichtig zijn met extra stortingen. Ik probeer onze oudere werknemers wel te attenderen op de mogelijkheden van ABP Keuzepensioen. Dat zou ik

Ilse de Baaij is beleidsmedewerker personeelszaken bij

trouwens ook doen als we niet te maken hadden met

Archipel, een stichting voor openbaar primair onderwijs.

krimp. Ik probeer namelijk ook kansen in het onderwijs te

Ze was er bij toen Archipel op 1 januari 2006 na een fusie

creëren voor jonge mensen. Als we dat kunnen bereiken

zijn huidige vorm kreeg. ABP hielp in 2009 om de kosten

doordat ouderen uit eigen beweging en vol overtuiging

van een reorganisatie in beeld te brengen. Veel van de

kiezen voor pensioen, dan wint iedereen.

overtollige medewerkers waren geboren voor 1950 en konden dus nog gebruik maken van de zogenaamde

‘Je zult maar iets vergeten!’

pre-FPU-regeling en FPU-suppletieregeling. Ik probeer uiteraard op de hoogte te blijven van alle Persoonlijke aandacht voor iedereen

mogelijkheden die iemand heeft als hij wil vertrekken. Ik

‘We hebben het hele verhaal samen met de regio-adviseur

leg collega’s alle varianten voor, maar ze moeten

van ABP bekeken. De speelruimte was klein, de

uiteindelijk zelf kiezen. Vaak willen ze berekeningen zien,

bandbreedte niet erg groot. We hebben uiteindelijk zelf

maar daar ben ik een beetje huiverig voor. Een fout is snel

een flinke duit in het zakje moeten doen, maar we zijn er

gemaakt. Je zult maar iets vergeten! Ik heb daarom liever

wel uitgekomen. In april 2010 hadden we ons doel

dat ze voor een goede berekening naar de consulent van

gehaald. Wat misschien nog belangrijker is: het proces is

ABP gaan. Met de nieuwe, digitale Vertrekhulp heb ik nog

heel goed verlopen, vooral dankzij veel persoonlijke

niet gewerkt. Zo’n instrument is zeer welkom, als ik het

aandacht voor iedereen. We hebben heel bewust gekozen

maar persoonsgebonden kan toepassen en als het ook op

voor die persoonsgebonden aanpak. Eén-op-één

het onderwijs is afgestemd.’

gesprekken, een goede belangstellingsregistratie, veel berekeningen, veel gepuzzel. Je moet eigenlijk een heleboel tegelijk doen: persoonlijke gesprekken houden,

De digitale Vertrekhulp is een instrument om uw vragen te

gesprekken met de regio-adviseur regelen, algemene

stroomlijnen, u te helpen en u te verwijzen. U kunt de

informatiedagen organiseren, … De regelingen waarmee

Vertrekhulp gebruiken op momenten dat u moet beslissen

we onze collega’s konden laten vertrekken, waren over het

over de financiële afwikkeling van vertrek van mede­

algemeen heel goed. In feite vulden we hun ABP-pensioen

werkers. De Vertrekhulp leidt u naar de meest wenselijke

extra aan.

route. U ziet waaraan u moet of kunt denken, waar u uitgebreide informatie kunt vinden en welke rekentools u kunt gebruiken. Spelenderwijs ontdekt u welke stappen u kunt zetten en hoe u tot de juiste beslissing kunt komen. U vindt de Vertrekhulp op abp.nl/werkgever

10

Wegwijzer

Ilse de Baaij is beleidsmedewerker personeelszaken bij Archipel, een stichting voor openbaar primair onderwijs.

Stichting Archipel is de overkoepelende organisatie van 23 openbare basisscholen in de gemeenten Brummen, Voorst, Zutphen en Warnsveld. Archipel ontstond in 2006 door een fusie van een aantal bestuurscommissies. Bij Archipel werken bijna 400 medewerkers en dagelijks bezoeken meer dan 3 600 kinderen de scholen.

Juni 2012

11

In gesprek met...

Wim Kuijken, deltacommissaris Wim Kuijken (Amsterdam 1952) is vanaf 2010 werkzaam als deltacommissaris. In die functie is hij verantwoordelijk voor het opstellen, actualiseren en realiseren van het Deltaprogramma. Daarvoor was Kuijken werkzaam in verschillende functies binnen de overheid. Zo was hij vanaf 1995 Secretaris-generaal van het ministerie van Binnenlandse Zaken. Vanaf 2000 Secretarisgeneraal van het ministerie van Algemene Zaken en vanaf 2007 Secretaris-generaal van het ministerie van Verkeer en Waterstaat.

12

Wegwijzer

Het Deltaprogramma is een nationaal programma. Rijksoverheid, provincies, gemeenten en waterschappen werken hierin samen met inbreng van de maatschappelijk organisaties en het bedrijfsleven. Het doel is om Nederland ook voor volgende generaties te beschermen tegen hoogwater en te zorgen voor voldoende zoet water.

‘Smeerolie’

In 2010 werd ik benaderd voor deze functie.

dingen uitproberen. Wij zoeken dan ook naar de innovaties

Voor mij een hele nieuwe uitdaging na 14 jaar Secretaris-

die later weer exporteerbaar zijn. Het is dus niet alleen

generaal te zijn geweest. Een unieke functie, met een hele

waterbeheer en ruimtelijke inrichting, het is ook een

relevante opgave voor ons land. En ook nog eens een

belangrijk economisch programma.

nieuwe fase in mijn eigen ontwikkeling. Een ministerie leiden is één, maar een nationaal programma leiden is

Existentieel

echt van een andere orde. Wat wel helpt is dat in de wet

zo. Als je de opdracht hebt gekregen om te zorgen een

staat dat het moet. Vrij eenvoudig zijn er twee doelen

ramp voor te blijven, moet je er dus heel veel ambitie in

geformuleerd; dat we dit land in de toekomst veilig houden

stoppen. Dat gebeurt niet vanzelf. Er moet dus veel gevoel

en zorgen dat de zoetwatervoorziening op orde is als het

van urgentie bestaan. Dat ontstaat doordat mensen

droger wordt. Dat betekent dat alle Waterschappen,

betrokken raken en ook nog eens zien dat er met hun

Provincies, Gemeenten betrokken zijn, maar ook heel veel

kennis, informatie en ideeën echt iets gebeurt! Het is dus

maatschappelijke organisaties aangehaakt zijn bij dit

niet een programma dat reageert op wat er mis is gegaan.

vraagstuk. Zo lopen er bijvoorbeeld projecten aan de

Maar een programma waarbij iedereen zijn invloed kan

rivieren, de kust, de Afsluitdijk, het IJsselmeer. Wat moet je

uitoefenen. We redeneren daarvoor vanuit de toekomst,

doen als je weet dat de zeespiegel stijgt, de bodem daalt,

eind deze eeuw, terug. Richten ons op de onzekerheid van

de extremen in de regen- en waterafvoer toe- en

2050 en projecteren dan terug wat je zou moeten doen om

afnemen? Wat moet je dan doen om hier te kunnen blijven

die onzekerheden het hoofd te bieden. Ik ben op iedereen

wonen en de economie gezond te houden? Dat is mijn

aangesloten die hier mee bezig is. En men weet mij

opgave en dat verbindt heel veel mensen die daar

overigens ook wel te vinden! Er is één iemand die het

professioneel en bestuurlijk mee bezig zijn. Ik schrijf ieder

voorstel voor het jaarlijkse programma schrijft. Er speelt

jaar voor het Deltaprogramma op wat ik vind dat we in

dan ook wel een stukje eigen belang mee; voor het

ons land moeten doen. Daar reageert het Kabinet op en

bedrijfsleven, de verschillende overheden, die allemaal

dat gaat naar de Tweede Kamer. Ook nog eens een hele

hun eigen invalshoeken hebben. Ik heb overigens niet een

bijzondere manier van besluitvorming.

eigen agenda. Voor mij staan de twee doelen centraal en

Dat klinkt wat dramatisch, maar het is wel

ik laat me graag inspireren en ‘verrassen’ door de inbreng Economisch

De Deltawerken zijn afgerond. We hebben

van betrokken partijen.

er dik veertig jaar over gedaan. Dat laat ook wel zien dat je zo’n termijn nodig hebt als je een nieuwe generatie

Visitekaartje

maatregelen wilt nemen. Het grote verschil is dat we het

belangstelling voor onze aanpak. We zijn op dit terrein

nu niet doen na een ramp, maar dat we proberen er een te

echt leidend. Straks houd ik een presentatie voor een

voorkomen. Daarin zijn wij echt uniek in de wereld. Wij zijn

minister uit Singapore. Vorige week had ik hier ministers

heel kwetsbaar als delta. Als je niks doet, 60% van ons

uit China en Ivoorkust. En zelf ga ik desgevraagd ook op

land is overstroombaar. Wij kiezen voor een benadering

pad; Indonesië, Vietnam, Bangladesh, de Verenigde

om met alle kracht, en alle inventiviteit die we hebben het

Staten. Heel opvallend, heel stimulerend ook! Het past

ergste voor te zijn. Wat ook nog eens helpt is dat we de

ook in de economische diplomatie van het Kabinet. Een

beschikbare financiële middelen, over de decennia heen

van de topprioriteiten.

Uit het buitenland is ontzettend veel

kunnen programmeren. Er is namelijk geld beschikbaar in het Deltafonds, dat is wettelijk vastgelegd. En een

Belangrijk

bijkomend element is dat ‘iedereen’ weet dat wij hier de

jaar een dag minder gaan werken om (ook) voor mijn

komende tijd heel veel gaan investeren om de delta op

kinderen te zorgen. Om mij heen werd daar toen nog een

orde te houden. Dat is weer een hele mooie thuismarkt

beetje vreemd naar gekeken, maar het werd wel gesteund.

voor onze bedrijven, ingenieurs, baggeraars,

Je runt een organisatie op doelen, heldere waarden en

waterbouwers, noem maar op. Hier kunnen ze nieuwe

heel veel vertrouwen. Ik zit hier niet iedere dag om half-

In mijn tijd als Secretaris-generaal ben ik een

Juni 2012

13

negen. Maar ik ben wel altijd met mijn werk bezig. Ook in

iets wat ik jonge mensen adviseer: ga op zoek naar heel

de vakantie. Je runt een organisatie niet op controle,

veel breedte in je ontwikkeling. Daar heb ik zelf ook heel

tijdschrijven en afrekenen. In het begin probeer je dat wel

veel profijt van gehad. En als het je niet bevalt, wegwezen

uit als je net leiding geeft. Maar uiteindelijk zit de sleutel

en wat anders zoeken. Er is echt genoeg te doen.

toch in de gezamenlijkheid, de helderheid van je doelen en de waarden die je samen deelt. Dat pas ik in het

Urgentie

Deltaprogramma ook toe. Vertrouwen en openheid in een

komt, daar moeten we mee leren leven. Maar een echte

organisatie zijn heel belangrijk.

watersnood in het hart van onze economie is een drama.

Natte voeten en overlast dat het in de kelder

Een storm is voorspelbaar. Maar een ramp overkomt je. Plezier

14

Wegwijzer

Een goede combinatie tussen werk en privé is

Dat zag je laatst in Japan. In de Povlakte in Italië en in

belangrijk. Daar haal ik kracht uit. Tegenwoordig kan dat

Brazilië. Dramatische overstromingen die gebeuren,

ook nog eens makkelijk met alle moderne middelen. Ik

omdat er uiteindelijk niemand over gaat om het te

doe het deltacommissariaat nu in vier dagen. En ik doe er

voorkomen. Het probleem van al die delta’s; je hebt

een paar dingen bij. Zo ben ik onlangs commissaris bij de

meerdere overheden, te veel belangen en uiteindelijk

DNB geworden. Kan ik wat ik geleerd heb aan andere

niemand die de urgentie voelt om het aan te pakken. In het

organisaties toevoegen. Zo lang ik gezond blijf, vind ik het

Deltaprogramma komen overheden, belangen en urgentie

heel plezierig om te blijven werken. Ook na mijn 65ste. Ik

samen. Dat hebben we in Nederland gewoon heel goed

voel me echt bevoorrecht dat ik dit kan doen. Dat is ook

voor elkaar!

ABP deelnemersbijeenkomsten

Vervolg op gesprekken tussen deelnemers en bestuur

ABP-bestuursleden komen naar u toe Tussen 28 maart en 8 mei 2012 gingen bestuursleden

gebruiken bij mijn contacten in Den Haag en Brussel.

van ABP live in gesprek met deelnemers tijdens 19

Ik vind dat ABP nog beter en uitgebreider moet

bijeenkomsten. Twee bijeenkomsten waren zelfs via

communiceren over actuele politieke ontwikkelingen

internet te volgen. Aanleiding voor de bijeenkomsten

rondom pensioen en vooral over de eigen visie daarop.’

waren de maatregelen die ABP mogelijk moet nemen om de financiële positie te verbeteren. De deelnemers

Afspraak op locatie

waren zeer te spreken over het initiatief. De bestuurs­

Het ABP-bestuur wil ook in de toekomst graag de

leden vonden de bijeenkomsten nuttig en zinvol.

dialoog met deelnemers en werkgevers blijven aangaan. Of dat zal gebeuren in dezelfde vorm als in het voorjaar

Dialoog enorm belangrijk

van 2012, is nog niet duidelijk. Die beslissing hoeft u ook

Mariëtte Doornekamp is lid van het ABP-bestuur

niet af te wachten. Misschien krijgt u veel vragen van uw

namens de werkgevers. Zij beantwoordde een paar

werknemers over de besluiten die ABP neemt? Onze

avonden de meest uiteenlopende vragen.

bestuursleden zijn graag bereid de achtergronden van

‘Ik vond het enorm belangrijk om de dialoog met de

die besluiten toe te lichten. Dat kan tijdens een bijeen­

deelnemers aan te gaan. Het meest is me de goede

komst die u op uw eigen locatie organiseert. Uiteraard

inhoudelijke kennis van de deelnemers bijgebleven.

moeten de agenda’s het allemaal toelaten. Een verzoek

Jammer dat er zo weinig jongeren aanwezig waren.

kunt u indienen bij ABP Klantenservice. Vervolgens

De vragen en opmerkingen neem ik mee in de besluit­

kunnen we samen kijken of en op welke manier ABP

vorming in het ABP-bestuur. Ik ga ze ook zeker

aan die bijeenkomst kan bijdragen.

Rapportcijfers bijeenkomsten ABP-bestuur en deelnemers Zo’n 1 800 deelnemers bezochten de bijeenkomsten, waarvan ongeveer 2/3 pensioengerechtigd. De vragen getuigden van veel inhoudelijke kennis. De belangrijkste thema’s: de rekenrente (‘onredelijk’), de ‘greep uit de kas’ (‘laat de overheid alles terugstorten’), de vrees dat in de toekomst nog meer maatregelen nodig zijn en het niet nakomen van de afspraak dat het pensioen waardevast zou zijn. De bezoekers waren met een 7,3 als rapportcijfer tevreden over de bijeenkomsten. 90% vond ze zeer nuttig. Vrijwel iedereen (98%) vond het initiatief goed. Veel deelnemers adviseerden om dit soort bijeenkomsten te herhalen. Er was waardering voor de deskundigheid van het bestuur, maar vooral de openheid en de mogelijkheid tot dialoog.

Juni 2012

15

ABP KeuzePensioen

Gemeente Nijmegen had altijd al veel aandacht voor pensioen

‘Spelen met je pensioen is leuk!’ Franca Orth werkt al 43 jaar bij de ge­meen­te

50-plussers! Met dat hoge percentage zijn we overigens

Nijmegen. Jaren waarin ze als personeelsmede­

geen uitzondering. In heel gemeenteland ligt de gemid­

werker allerlei regelingen ingrijpend zag veran­ deren. Ook de pensioen­regeling van ABP. Voor haar juist een reden om extra werk te maken van goede pensioenvoorlichting. Een ontmoeting met Franca Orth tijdens een werkbezoek bij de Brandweer van de gemeente Nijmegen.

delde leeftijd hoog. Ik zou ABP dan ook dringend willen oproepen deze mensen bewust te maken van hun pensioensituatie. Gelukkig doen ze wat dat betreft al veel. Zo hebben we onlangs de check-je-pensioencampagne gehad. En voor iedereen is er natuurlijk MijnABP. Een handige tool. Leuk om te spelen met je pensioen. Toen ik begon te werken zag de pensioenregeling er heel anders uit. Ook in de toekomst zal de regeling wel steeds blijven veranderen. Voor jongeren is dat vaak een reden om zich nu nog niet druk te maken om hun pensioen. Straks kan het er immers heel anders uitzien. Ik vind zo’n

16

Wegwijzer

Pensioen blijft veranderen

houding niet verstandig. Het is altijd zinvol om na te

‘Ongeveer de helft van de medewerkers van de gemeente

denken over hoe je straks je dagen wil vullen. Welk werk

Nijmegen is ouder dan 50 jaar. Dat betekent meer dan 900

zou je dan willen doen? Hoe lang zou je dat willen doen?

Kiezen voor pensioen heeft volgens mij niet alleen met geld te maken. Het gaat er vooral om of je je tijd op een plezierige en zinvolle manier kunt besteden. Enthousiasme loont De gemeente Nijmegen heeft binnen de afdeling Personeel & Organisatie altijd iemand gehad met pensioen in zijn pakket. Ik ben er zelf ook altijd actief mee bezig geweest. Ik probeer collega’s altijd te attenderen op MijnABP, zowel de jongere als de oudere. Pensioen is maatwerk. Ik vind het leuk om samen plannen te maken. Daar hoort bij dat ik vertel hoe het zit en de mogelijkheden uitleg. De uiteindelijke keuze moet vooral hun eigen beslissing zijn.

Kiezen voor pensioen heeft niet alleen met geld te maken Ik vind het nu eenmaal leuke materie. Mijn enthousiasme levert wel resultaten op. Zo hadden wij veel meer deelnemers aan de levensloopregeling dan andere gemeenten. Ik voer elke week wel enkele gesprekken over pensioen. Veel collega’s kloppen bij me aan omdat ze van anderen gehoord hebben dat het misschien wel eens iets zou kunnen opleveren. De mond-tot-mondreclame werkt heel goed! Ik geef altijd aan dat de pensioenwereld niet meer zo zeker is als vroeger en dat je moet openstaan voor veranderingen. We kijken samen naar de actuele stand van zaken en hoe onze seniorenregelingen daar nog op aansluiten. Is de levensloop­ pot leeg, dan kunnen we misschien nog iets doen met de keuzepensioenpot? Met de hulp van MijnABP en mijn eigen kennis kunnen we het plaatje meestal voor 90% compleet krijgen. De resterende 10% leg ik voor aan ABP. Daar heb ik een standaardbriefje voor gemaakt. Zijn er hele gerichte vragen, dan komt eventueel iemand van ABP hier ter plekke uitleg geven. Verder heb ik regelmatig contact met onze vaste ABP-adviseur. Voorlopig heb ik mijn handen nog wel vol aan pensioen. Ik merk dat veel mensen pensioen nog steeds niet op hun netvlies hebben. Zolang dat zo is, zal de boodschap van ABP moeilijk binnenkomen, hoe goed ze ook hun best doen. Veel te kiezen met ABP KeuzePensioen ABP KeuzePensioen biedt werknemers de vrijheid hun pensioen in te vullen zoals zij dat willen. Zij kiezen zelf wanneer en voor hoeveel uren ze stoppen met werken en hoeveel pensioen ze op welk moment willen hebben. Stoppen met werken kan tussen het 60ste en 70ste levensjaar. Wie voor zijn 65ste met pensioen gaat, krijgt nog geen AOW van de overheid. Met ABP KeuzePensioen kan hij de AOW compenseren en het inkomen gelijk houden. Uw werknemer kan ervoor kiezen om tot zijn 65ste een periode meer ABP KeuzePensioen te ontvangen. Verder kan hij zijn ABP KeuzePensioen verhogen, bijvoorbeeld als hij geen partner (meer) heeft. Of als zijn partner zelf voldoende pensioen heeft opgebouwd.

Juni 2012

17

Stadslandbouw

Gemeentearchief Rotterdam Ook voor een kropje sla en een pondje tomaten

18

Wegwijzer

Cor Quist, Hoofd Facilitaire Zaken Gemeentearchief Rotterdam.

Op een dak vlakbij Hofplein, in het centrum

stadsproblemen op te lossen, kun je die planten ook nog

van Rotterdam, gaat een stadsboerin aan het

zo kiezen dat je ze kunt eten. Met dat idee is de stadsland­

werk. In navolging van andere wereldsteden, zoals New York, voelt Rotterdam de noodzaak om het laatste stukje onbenut oppervlak, het

bouw ontstaan. Het laten begroeien van daken met vegetatie is voor iedere dakeigenaar interessant. In bijna alle gevallen zwenkt de balans van de kosten baten analyse positief uit. De levensduur verlengd, de koellast vermindert. Met als gevolg minder inkoop van dure

dakenlandschap, productief te maken. Is deze

elektriciteit. De arbeidsproductiviteit van medewerkers zal

nieuwe ontwikkeling serieus te nemen voor

in zomerse omstandigheden omhoog gaan, terwijl het

eigenaren van grote oppervlaktes aan daken?

verzuim omlaag gaat, omdat de airco minder en later aan kan. Heeft de eigenaar of exploitant van een dak behoefte om de baten te vergroten ten opzichte van de kosten, dan

Het begroeien van daken met planten van allerlei soort en

kan hij stadslandbouw toepassen. Er komen wel wat extra

afmeting is in Nederland al meer dan dertig jaar geleden

kosten bij zoals valbeveiliging, een permanente toegang

geïntroduceerd. Sinds enkele jaren geven enkele steden,

tot het dak en een extra stevige laag materiaal ter

vaak met steun van Waterschappen, subsidie voor het

bescherming van de dakhuid.

aanleggen van begroeide daken. Rotterdam was een van de eerste gemeentes die de maatschappelijke voordelen

Het kennisinstituut Sustainable Solutions van de

van begroeide daken wilde benutten.

Hogeschool Rotterdam voert de komende twee jaar onderzoek uit naar de technische specificaties van

Maatschappelijke voordelen zijn positieve effecten van

begroeide daken in Nederland. Lector Christoph Maria

begroeide daken, als deze op grote schaal worden

Ravesloot leidt een consortium van bedrijven en

toegepast. Stedelijke problemen als - wateroverlast bij

organisaties die het belang van één uniforme berekenings-

zwaarder wordende regenbuien door klimaatverandering;

en meetmethode inzien. Volgens Ravesloot zal een

- overschrijding van normen voor fijnstof; - en het

uniforme bepalingsmethode de aanleg van begroeide

zogenaamde urban heat island effect waardoor kwetsbare

daken een geweldige zet voorwaarts geven: ‘Als

inwoners van de stad vroegtijdig kunnen komen te

producten van verschillende leveranciers vergelijkbaar

overlijden; - en hoge CO2 productie door koellast onder

worden in hun prestaties, gaan beleggers, eigenaren en

zwarte bitumendaken, kunnen door begroeide daken

bewoners er meer in geloven, dat ze met hun investering

worden verminderd in hun effect.

een maatschappelijke bedrage kunnen leveren. Waterschappen en gemeentes kunnen die bijdrage gaan

Echter, het groeien van planten op daken kan nog een

belonen met subsidie of verminderde afdracht van

evolutionaire stap verder worden gebracht. Behalve het

waterschapsbelastingen.’

laten groeien van planten op het dak om de Juni 2012

19

Column...

Een sterker pensioenfondsbestuur!

Prof. dr Erik Lutjens. Hoogleraar Pensioenrecht aan de Vrije Universiteit Amsterdam verbonden aan het Expertisecentrum Pensioenrecht. Besturen van pensioenfondsen krijgen veel kritiek. De financiële opzet van veel pensioenfondsen is niet rooskleurig. De zogenaamde dekkingsgraad is onder druk gezet door eerst de crisis op de financiële markten, vervolgens de toegenomen levensverwachting van mensen (met gevolg dat het pensioen naar verwachting langer betaald moet worden zodat hier meer geld opzij gelegd moet worden) en daarbij ook de langdurig lage rentestand. Zo was op 31 mei 2012 de dekkingsgraad bij ABP 92%. In 2011 zijn de pensioenen bij ABP hierdoor niet geïndexeerd en als geen herstel intreedt moeten de pensioenen per 1 april 2013 mogelijk worden verlaagd. Het is een ernstige situatie. Dit heeft het vertrouwen van mensen in pensioenfondsen onder druk gezet. Steeds vaker wordt de vraag gesteld of de kwaliteit van de besturen van pensioenfondsen wel in orde is. De regering heeft uit de situatie de conclusie getrokken dat nieuwe wettelijke regels nodig zijn om het vertrouwen te herstellen, de deskundig­ heid van besturen te vergroten en het interne toezicht te versterken. Niet voor alle pen­ sioen­fondsen is dit even hard nodig. Diverse pensioenfondsen zijn goed georganiseerd, hebben het toezicht goed verankerd en – een heel belangrijk punt in het vertrouwen bij de deelnemers – communiceren duidelijk en eerlijk over de pensioensituatie. Maar toch heeft de regering begin dit jaar een wets­ voorstel ‘Versterking bestuur pensioen­ fondsen’ bij de Tweede Kamer ingediend. Kernpunten van dit wetsvoorstel zijn: – Bedrijfstakpensioenfondsen worden verplicht om een permanente raad van toezicht in te stellen; 20

Wegwijzer

– Er worden twee bestuursmodellen mogelijk: het bestuur kan bestaan uit sociale partners of uit onafhankelijke deskundige beroepsbestuurders; – Pensioengerechtigden hebben altijd recht op een plek in het bestuur of - als het bestuur uit deskundigen bestaat - zijn vertegenwoordigd in een belanghebben­ den­orgaan; – Het verantwoordingsorgaan vervalt. Ook worden de adviesrechten van de deel­ nemersraad geschrapt om dubbelop van zeggenschap en medezeggenschap te voorkomen. Goed bekeken zijn er drie essentiële functies die bij een pensioenfonds een plek moeten krijgen: 1) het bestuur, 2) het interne toezicht en 3) de verantwoording. Wat is dan de inrichting die het meest past bij het karakter van een pensioenfonds? Pensioenfondsen zijn een beetje bijzondere instelling. Zij moet zorgen voor de goede uitvoering van een financieel product - de pensioenregeling dat een essentiële sociale functie vervult in het inkomen van gepensioneerden. Dat vergt een goed bestuur van het fonds, met des­ kundige bestuurders. Dat kunnen sociale partners zijn. Als zij maar aan deskundig­ heids­eisen voldoen. Ook kwalitatief en onafhankelijk toezicht hoort daarbij gewaarborgd te zijn. Maar ook geldt dat de pensioenfondsen een bijzondere herkomst hebben doordat het is opgezet door de sociale partners en de door de sociale partners overeengekomen arbeidsvoor­ waarde pensioen uitvoert. Daarbij komt dat een pensioenfonds geen commerciële doelen heeft en - daarom ook - niet werkt

voor het winstoogmerk van aandeelhouders. De - zo zou je het kunnen stellen - winst voor de deelnemers en pensioengerechtigden is hetgeen telt. Zo bekeken vervullen die belanghebbenden eigenlijk een aandeel­ houders­rol. In ieder geval is het zo dat het pensioenfonds functioneert ten behoeve van die belanghebbenden. Het gaat uiteindelijk om hun pensioen. Daarom is het voor de hand liggend dat over het beleid van het fonds verantwoording wordt afgelegd aan die belanghebbenden. Het wetsvoorstel richt dat verschillend in, afhankelijk of het bestuur uit sociale partners of uit onafhanke­ lijken bestaat. In het eerste geval is er een Deelnemers- en pensioengerechtigden orgaan en in het tweede geval een Belang­ hebbendenorgaan. Ik zou denken dat een brede vertegenwoordiging van belang­ hebbenden altijd voorgeschreven moet zijn, waarbij de diversiteit in deelbelangen gerepresenteerd is (werknemer, werkgever, slaper, gepensioneerd, arbeidsongeschikt, jong/oud, man/vrouw). Het aldus in te richten Belanghebbendenorgaan zou niet alleen het orgaan voor verantwoording moeten zijn, maar kan ook op belangrijke besluiten adviesrechten krijgen (zoals de Deelnemers­ raad), op essentiële besluiten voor de continuïteit van het fonds goedkeurings­ rechten en ook het recht heeft om bestuurs­ leden te ontslaan. Als degenen om wie het gaat vinden dat het bestuur niet goed functioneert, zou hen die ontslagbevoegd­ heid gegeven moeten worden. Met deze inrichting is de voor het pensioenfonds zo essentiële betrokkenheid van ook de sociale partners verankerd. Of hiernaast het bestuur uit alleen sociale partners of pensioen­ gerechtigden bestaat, alleen onafhankelijken of een gemende vorm kent, is mij vervolgens om het even. Ik vind dat het wetsvoorstel hier ook geen dwingende normen voor het bestuursmodel moet geven. Laat het de sociale partners die de pensioenregeling overeengekomen zijn en die over de uitvoering moeten beslissen bepalen welk bestuursmodel zij willen en welke betrokken­ heid in dat model van de sociale partners zij gewenst vinden. Het wetsvoorstel moet nog helemaal door de Tweede Kamer behandeld worden. Onder­tussen blijft ongeacht de (toekomstige) bestuurlijke inrichting voor het vertrouwen die hierboven door mij genoemde eerlijke communicatie altijd essentieel. Dat moet ieder pensioenfonds ook nu al tot speerpunt van het beleid maken.

Het werk van

Bert Cornelissen Servicemedewerker Pensioenbeheer Op de afdeling Pensioenbeheer houden wij ons bezig met inhoudelijke pensioenvraagstukken van werkgevers en werknemers. Wij krijgen bijvoorbeeld aanvragen binnen om pensioenberekeningen te maken voor werkgevers. Vaak uitdagende en complexe vraagstukken. Berekeningen voor afvloeiingsregelingen of voor geheel of gedeeltelijk stoppen met werken. Zo heb ik nu bijvoorbeeld een vraag liggen waarom werkgevers en werknemers nog steeds overgangspremie VPL en FPU betalen, terwijl ze er toch geen gebruik meer van kunnen maken. De uitleg daarbij is eigenlijk heel simpel. Als je geen kinderen hebt, betaal je via de loonheffing ook mee aan de kinderbijslag. Zo is het ook met deze premie. Uit solidariteit is ooit afgesproken dat we tot 2016 allemaal aan deze premies meebetalen. De laatste deelnemer die tot de overgangsregeling FPU behoort, wordt dan 65. Zelf onderhoud ik vooral de contacten met relatiebeheer en klantenservice. Ook heb ik veel telefonisch contact met onze deelnemers. Na bijna 30 jaar vind ik het nog steeds prettig om klanten te helpen met persoonlijke vraagstukken en ze uit te leggen hoe het ABP-pensioen werkt. Zo geef ik vaak uitleg hoe het pensioenoverzicht in elkaar zit. Iets wat mensen vaak lastig vinden, maar na mijn uitleg toch begrijpen. Nog steeds breid ik dagelijks mijn kennis uit. Ik denk dat dat iets zegt over de veelzijdigheid van ons werk, maar ook over de complexiteit van de regeling. Voor werkgevers is het belangrijk om goed stil te staan bij de individuele pensioenafspraken die zij met hun medewerkers maken. Deze kunnen soms nadelig uitpakken voor de medewerker. Werkgevers kunnen daarom altijd bij ons terecht voor uitleg of berekeningen. Dan weten ze zeker dat ze hun medewerkers voorzien van de juiste informatie.

Juni 2012

21

Achter de schermen

Woordvoerders van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed Dolf Muller en Willemien van de Biezen.

Van Romeinse platbodems, de Nieuwe Hollandse Waterlinie tot Victory

Rijksdienst voor het Cultureel Je kunt het bijna zo gek niet bedenken, vertelt woorvoerder Dolf Muller. Bij onze Dienst werken op zeer uiteenlopende vakgebieden specialisten. Zo hebben we mensen in huis die alles weten te vertellen over scheepswrakken, over natuursteen, over industrieel erfgoed of over de boekdrukkunst. Over hoe de Romeinen wegen aanlegden. Over kerkorgels, over fotografie, over beton, of over glas en keramiek. Maar er werken bij ons ook periodespecialisten. Mensen die alles weten over de prehistorie, de Brons- en IJzertijd, de Romeinse tijd, of de Middeleeuwen.

22

Wegwijzer

Boogie Woogie

Erfgoed Willemien van de Biezen: ‘Onze dienst heeft als doel

kunnen worden. Op basis van dat onderzoek adviseren wij

monumentale, archeologische of cultuurlandschappelijke

dan weer over het behoud.

waarden van nationaal of internationaal belang te beschermen en te behouden. Cultureel erfgoed is

We werken daarvoor nauw samen met eigenaren en

kwetsbaar. En goede zorg daarvoor is niet vanzelf­

beheerders van gebouwen en landschappen. Maar ook

sprekend. Neem het voorbeeld als terreinen grootschalig

met instellingen voor onderwijs en onderzoek. En uiteraard

voor Vinex op de schop gaan. Of wanneer historische

de gemeenten, provincies en de waterschappen. Bij de

gebouwen een nieuwe functie krijgen. Of bij opslag van

uitvoering van onze werkzaamheden is het belangrijk te

kunstobjecten. Wij onderzoeken dan welke aspecten van

luisteren naar de verschillende opvattingen over het

het erfgoed het beste zijn om te bewaren. En hoe die

erfgoed. Op die manier dragen wij bij veranderingen aan

cultuurhistorische waarden het beste onder­houden

de historische omgeving bij aan inspirerende plannen.’

Juni 2012

23

Scheepsarcheologie Muller: ‘Een voorbeeld van een specialisme dat we in huis hebben is de scheepsarcheologie. De inpoldering van de Flevopolders heeft bijvoorbeeld voor de ontdekking van het allergrootste tot nu toe bekende scheepskerkhof ter wereld gezorgd. Van Romeinse platbodem tot Middeleeuwse aak. Die vondsten leren ons veel over ons verleden; hoe mensen woonden, leefden en werkten. De meeste scheepsarcheologische objecten liggen opgeslagen in het Nationaal Depot voor Scheepsarcheologie in Lelystad. Klaar om verder onderzocht, geconserveerd en soms ook gerestaureerd te worden. Zo heeft ieder materiaalsoort weer een eigen, speciale aanpak nodig. Een houten voorwerp moet ononderbroken nat worden gehouden tot conservering. En een leren laars behandelen we weer anders dan een ijzeren staaf. En bij glazen of aardewerken voorwerpen is het vaak puzzelen en lijmen. Werkzaamheden die wij zelf doen, of zo organiseren dat ze gedaan worden. Van kerken en kastelen tot … Huizen en boerderijen, molens en terreinen: die kunnen uniek en waardevol zijn voor ons land. Hun schoonheid of cultuur­ historische betekenis kan zelfs reden zijn ze te beschermen als rijksmonument. Nederland telt in totaal 52 500 gebouwen en archeologische rijksmonumenten. Ook zijn ruim 400 stads- en dorpsgezichten beschermd. Zo zorgen wij ook voor behoud, bijvoorbeeld bij toekomstige gebiedsontwikkelingen. Neem binnensteden als Leiden of Sneek, maar ook ontworpen gebieden zoals de mijnkoloniën in Zuid-Limburg en de villaparken in het Gooi. Zo krijgen de afzonderlijke bouwwerken van de Nieuwe Hollandse Waterlinie als geheel de monumentenstatus. In plaats van losse objecten gaan wij de circa negentig clusters van die bouwwerken in samenhang beschrijven en beschermen. Cultuurlandschap Hét kenmerk van ons cultuurlandschap is verandering. Sinds de 300 000 jaar dat ons land is bewoond, neemt de invloed van de mens op het landschap toe. Denk maar aan bedijkingen, grondstofwinningen, aanleg van wegen en groei van steden. De kunst is nu veranderingen in het cultuurlandschap zodanig te begeleiden dat de diverse stadia van de landschapsgeschiedenis herkenbaar blijven. Om landschappelijke waarden te beschermen is kennis nodig. En die hebben wij ook weer in huis. Wij doen in alle breedte onderzoek naar de geschiedenis van het Nederlandse landschap. Wat zien we in onze huidige landschappen en steden terug van het verleden? Hoe kunnen wij kennis over het verleden benutten bij gebiedsontwikkeling of natuurontwikkeling? We werken daarbij nauw samen met terreinbeheerders zoals Natuurmonumenten, Staatsbosbeheer of provinciale Landschappen. Samen bewaken we dan de vaak grote cultuurhistorische waarden van deze terreinen. Victory Boogie Woogie De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed beheert ook een kunstcollectie van meer dan 100 000 objecten. Voor zover deze kunstwerken niet zijn uitgeleend aan musea, openbare gebouwen en Nederlandse ambassades, zijn ze opgeslagen in onze depots in 24

Wegwijzer

Rijswijk. De verwerving van deze rijkscollectie is in de

Van het eerste begin tot en met de huidige tijd

vorige eeuw begonnen. Het merendeel van de collectie is

Van de Biezen: ‘We bieden het overzicht van de

dus ‘modern’, dat wil zeggen gemaakt in de 20ste eeuw.

cultuurhistorische waarden in ons hele land. We laten de erfgoedzorg in Nederland beter functioneren. We

Hét meesterwerk van de Nederlandse moderne kunst, de

adviseren en stellen informatie en kennis beschikbaar. Wij

Victory Boogie Woogie (1942-1944) van Piet Mondriaan is

verbinden beleid, wetenschap en praktijk. De Rijksdienst

in 1998 aangekocht door de Nederlandse staat. Die heeft

voor het Cultureel Erfgoed zit in het hart van de

het in permanent bruikleen gegeven aan het Gemeente­

erfgoedzorg in Nederland.’

museum Den Haag, waar het voor iedereen te zien is. In 2006 is samen met onze dienst een grootschalig

Muller: ‘Ons gebouw in Amersfoort is ontworpen door de Spaanse

onderzoek, deels op zaal voor de ogen van het publiek,

architect Juan Navarro Baldeweg. Hij liet zich inspireren door

naar het schilderij gestart om de ontstaansgeschiedenis

schilderijen van Hollandse zeventiende-eeuwse meesters. De schuine

en de conditie te bestuderen. De opgedane kennis levert

glasgevel weerspiegelt de helderheid en de schaduwpartijen van de

weer veel informatie op over het hele oeuvre van

Nederlandse wolkenluchten van Jacob van Ruisdael. En binnen waan je

Mondriaan. De hele restauratiegeschiedenis van het

je in een licht kerkinterieur van Pieter Saenredam. Bovendien is die

schilderij is getraceerd en deze informatie is bijvoorbeeld

reusachtige voorgevel met zijn spanten gebaseerd op de sporenkappen

zeer waardevol voor het Mondriaan Restauratie Project

zoals je die in historisch Nederland vindt.

waar het Gemeentemuseum de komende jaren nog aan

De helling en de knikken geven de glasgevel de vorm van een

werkt.’

omwalling, die net buiten de oude vesting Amersfoort ligt. En uiteraard: het glas-in-loodraam uit de koekjesfabriek die hier van 1942 tot 1992 stond, heeft nu een toepasselijke plaats in ons restaurant.’

Juni 2012

25

Pensioenvraagstukken

Arbeidsongeschiktheid is belangrijk binnen het onderwerp pensioen. 26

Wegwijzer

‘Mensen laten nadenken over arbeidsongeschiktheid. Dat is altijd een beetje een hobby van me geweest’ Aan het woord is Lizeth Verheijen, medewerker

Aanvulling op arbeidsongeschiktheidspensioen

Uitvoering Rechtspositie bij de gemeente Peel en

In 2010 zijn de vier gemeenten Maasbree, Helden, Kessel

Maas. ‘Binnen de gemeente heb ik pensioen als speciaal aandachtsgebied. Een onderwerp dat ik zelf erg interessant vind. Ik help onze mede­

en Meijel gefuseerd tot de gemeente Peel en Maas. Een gemeente met ruim 43 000 inwoners gelegen in NoordLimburg. ‘Voor de fusie was ik werkzaam bij de gemeente Meijel. Daar was het percentage medewerkers met een aanvullende arbeidsongeschiktheidsverzekering 92%. Ik was

werkers met pensioenvraagstukken en onderhoud

altijd hard bezig om mensen bewust te maken van het belang

de contacten met ABP. Arbeids­ongeschiktheid is

van een aanvulling op het arbeidsongeschiktheids­pensioen.

voor mij een zeer belangrijk onderwerp binnen het

In de andere drie gemeenten was dit percentage gemiddeld 50%. Onder bepaalde voorwaarden ontvangen medewerkers

onderwerp pensioen. Pensioen is opgebouwd uit

na twee jaar ziekte een arbeidsongeschikt­heids­pensioen van

het LOA-stelsel: Leven, Overlijden en Arbeids­

ABP. De hoogte van deze uitkering is afhankelijk van de

ongeschikt­heid. Maar bij dat laatste staan mensen

inkomen te garanderen is het verstandig om een aanvullende

helaas te weinig stil.’

persoonlijke situatie van de werknemer. Om toch een bepaald arbeidsongeschiktheids­verzekering af te sluiten. Bij de fusie heb ik daarom deze verzekering onder de aandacht gebracht. Veel mensen hebben deze aanvullende verzekering afge­

Leermoment

sloten. Nu ligt het percentage op ongeveer 66%. Dat vind ik

Dat arbeidsongeschiktheid iets is om bij stil te staan, bewijzen

eigenlijk te weinig. Helaas heb ik nu minder tijd om me

de twee dossiers waar Lizeth nu mee bezig is: ‘Dit zijn

hiermee bezig te houden. Bovendien zie ik niet meer iedere

dossiers van medewerkers die in november 2011 zijn

nieuwe mede­werker, wat voor de fusie wel het geval was.

ontslagen na een ziekteperiode van twee jaar. Het gaat hier

Dat is inherent aan een grote organisatie; je kunt je meer

om volledige maar niet duurzame arbeidsongeschikt­heid.

specialiseren in je vak maar dat maakt het ook minder

Deze mensen zijn 80 tot 100% arbeidsongeschikt en krijgen

persoonlijk. Om mezelf verder te specialiseren in het

een uitkering Inkomens­voorziening Volledig Arbeids­

onderwerp pensioen heb ik de SPO-opleiding Pensioen­

ongeschikten (IVA) vanuit de WIA. Eén van deze personen

deskundige voor overheid en onderwijs gedaan. Hier heb ik in

had wel een aanvullende arbeids­ongeschikt­heids­verzekering

mijn vak echt veel aan. Deze opleiding is zeker een aanrader

afgesloten, de ander niet. Komen ze op enig moment in

voor collega’s die in hetzelfde vakgebied werkzaam zijn.

aanmerking voor de Regeling werkher­vatting gedeeltelijk arbeidsgeschikten (WGA) en stopt de loongerelateerde

Mijn werk op pensioengebied is dankbaar werk. Mensen zijn

uitkering, dan zal deze persoon dus mogelijk flink in inkomen

blij als ik hun pensioenzaken voor ze geregeld heb. Helemaal

achteruit gaan. Beide personen heb ik het formulier Aanvraag

op het moment dat ze ook werkelijk met pensioen gaan. Voor

ABP Arbeids­ongeschikt­heids­Pensioen / premievrije pensioen­

veel mensen is pensioen een emotionele zaak.’

opbouw over­handigd. Daar waren ze blij mee. Beide krijgen nu bovenop de IVA een aanvulling in de vorm van ABP

ABP ArbeidsongeschiktheidsPensioen

ArbeidsongeschiktheidsPensioen en een gedeeltelijke premie­

ABP ArbeidsongeschiktheidsPensioen (AAOP) is een bovenwettelijke

vrije pensioenopbouw. Dat was voor mijzelf bovendien ook

aanvulling op de WIA-uitkering. Er is recht op AAOP als uw werk­

een leermoment want ik was in de veronder­stelling dat

nemer op de eerste ziektedag pensioen opbouwt bij ABP én een

mensen met een salaris boven het maximum premiedagloon

WIA-uitkering ontvangt. Op het moment dat aan de werknemer een

alleen recht zouden hebben op ABP Arbeids­ongeschikt­

WIA-uitkering is toegekend, maar er is nog geen sprake van een

heidsPensioen. Dat bleek dus niet zo te zijn, want ook aan

ontslag of een gewijzigd dienstverband, dan ontvangt de werkgever

deze persoon is een kleine aanvulling toegekend. Ik vind het

de betaling van het AAOP. Op het moment van ontslag of een

een taak van de werkgever om de (ex-)werknemer hierop te

gewijzigd dienstverband, gaat de betaling over naar de werknemer.

wijzen.

De hoogte van het AAOP is onder andere afhankelijk van de mate van arbeidsongeschiktheid, de soort WIA-uitkering van UWV die uw (ex-)werknemer ontvangt, de hoogte van het oorspronkelijk inkomen, de mate van invulling van de restverdiencapaciteit en het ongemaximeerde dagloon dat UWV vaststelt.

Juni 2012

27

Alle pensioeninformatie voor werk­gevers nu ook op abp.nl/werkgever Als werkgever hebt u de plicht uw werknemers goed te informeren. Ook over pensioen en alles wat daarbij komt kijken.

Simone Liebregts en Radia el Markai, afdeling Personeel & Organisatie van Brabant Water N.V.

99.0023.12.1

ABP helpt u daarbij!