InDetail. Van bouwplaats tot Bouwepleats Hé buurvrouw, is de koffie al klaar! Eyckenstein is echt een huis, geen museum

InDetail

Van bouwplaats tot Bouwepleats

“Hé buurvrouw, is de koffie al klaar!” Eyckenstein is echt een huis, geen museum

Magazine van het Restauratiefonds

JAARGANG 3 / NR 5 / 2012

2

VOORWOORD

het restauratiefonds Al 25 jaar een begrip in de monumenten­wereld: met verstand van financieren en hart voor monumenten. Zodat we er allemaal van kunnen genieten.

Aandacht voor erfgoed

De aankomende tijd is er veel aandacht voor erfgoed. In de zomerperiode staan de meeste monumenten er dan ook prachtig bij; heerlijk in het zonnetje, omringd door alles wat in bloei staat. Wat zijn ze fotogeniek en heerlijk om langs te wandelen of te fietsen! We kunnen het niet voorspellen, maar hopen dat 16 juni een mooie warme dag wordt. Op deze dag wordt de erfgoedfair ‘Wonen in Historie’ gehouden. Tijdens deze sfeervolle fair op het terrein van Paleis het Loo staat alles in het teken van het wonen in een historisch pand. Maak een wandeling langs alle kraampjes of geef u op voor een van de lezingen, thematische rondleidingen, workshops of een speeddate. Het Restauratiefonds is natuurlijk van de partij, dus kom langs bij onze stand of plan een speeddate met onze specialist. Nog meer aandacht voor erfgoed tijdens de Open Monumentendag. Een evenement dat al weer meer dan 25 jaar bestaat en elk jaar meer mensen trekt. Het zet iedereen weer even aan het denken; wat is Nederland toch mooi. En wat is het toch fijn dat er goed op onze monumenten gepast wordt. Het thema van dit jaar is: ‘Groen van Toen’; met extra aandacht voor monumentale tuinen.

Nationaal Restauratiefonds Westerdorpsstraat 68 Postbus 15, 3870 DA Hoevelaken T 033 253 94 39 F 033 253 95 98 [email protected] www.restauratiefonds.nl

Redactie

Boudewijn Drechsler, Amersfoort Erna Oosterveen, Zwolle Paul van Vliet, Utrecht Jan Smit, Zwolle Marieke Bosma, Nationaal Restauratiefonds

Fotografie

Vincent van den Hoven, Voorschoten Ron Greve, Zwolle Ingrid de Roode, Tuk

Ontwerp

Intens Reclame en Marketing, Amersfoort

Drukkerij

Koninklijke Van Gorcum, Assen InDetail is een periodieke uitgave van Nationaal Restauratiefonds. Het magazine wordt kosteloos verspreid en verschijnt twee keer per jaar.

Wat ons betreft, verdient het erfgoed van Nederland deze aandacht. Zien wij u ook bij een van de (groene) monumenten die we rijk zijn? Van de redactie Wilt u naast het magazine ook onze digitale nieuwsbrief ontvangen? Dan kunt u deze aanvragen via www.restauratiefonds.nl/indetail.

Wilt u regelmatig op de hoogte blijven van de activiteiten van het Restauratiefonds? Meld u dan aan via www.restauratiefonds.nl/indetail ISSN 1574-9339

inhoud

“Hier werd vroeger kaas en boter gemaakt”

“Ik ben best trots op deze plek”

“We hebben een probleem, kan je dat oplossen?”

Wonen in een monumentale

Portret van een jubilerende

Ed en Sam restaureerden ‘het Kasteeltje’

boerderij met het mooiste

buurt gelegen in het

van Alkmaar: hun mooiste moment was

18e eeuwse Harlinger tegelwerk.

Hilversumse Bloemenkwartier.

het ‘uitpakmoment’.

lees meer op PAGINA 6

lees meer op PAGINA 12

lees meer op PAGINA 24

3

Verder in dit nummer nieuws van het restauratiefonds

4

interview met een eigenaar - Van bouwplaats tot Bouwepleats

6

berichten

10

uw straat op de kaart - de Ericabuurt in Hilversum

12

tips

16

bankzaken - richard de jong

17

openbaar monument - Landgoed Eyckenstein: neo-Palladiaanse pracht

18

monumenten zijn leuk!

22

voor en na restauratie - ‘het kasteeltje’ van alkmaar

24

kijk op monumenten.nl

27

de vraag - Nationaal Restauratiefonds betaalt mijn subsidie uit, moet ik rekening houden met wijzigingen?

28

de specialist - redres: Monumenten als joie de vivre

30

nieuw leven voor het monument - koepelkerk biedt podium culturele evenementen

34

4

nieuws van het restauratiefonds

Het belang van een goede opstal- en CAR-verzekering Veel monumenteigenaren beseffen niet hoe belangrijk een goede opstal-

van 35% voor de eerste twee jaar.

en/of CAR-verzekering is. Vijf jaar geleden bleek al uit eigen onderzoek van

De samenwerking start op 15 juni 2012.

het Restauratiefonds dat veel monumenten niet goed verzekerd zijn, met alle risico’s van dien. Sindsdien hebben we veel aandacht aan dit onderwerp besteed om onze lezers goed te informeren over verzekeren en om onnodige risico’s te voorkomen.

Vanaf deze datum kunnen Restauratiefondsklanten gebruik maken van dit voordeel.

Waarom deze samenwerking? Voor het Restauratiefonds is het van belang dat u uw monument goed heeft verzekerd. Dit komt het behoud van het pand ten goede. Bovendien

Een goede verzekering is belangrijk

Voordeel voor klanten van

worden de financiële risico’s goed afgedekt.

voor het in stand houden van uw

het Restauratiefonds

Donatus wil haar verzekeringsexpertise graag

monument. Een opstalverzekering

Bent u klant van het Restauratiefonds?

inzetten in de markt voor monumenten;

is een verzekering die dekking biedt

Dan ontvangt u korting op de opstal- en

de samenwerking met het Restauratiefonds

tegen schade door brand, bliksem of

CAR- verzekering van Donatus. Voor klanten

draagt daaraan bij. De samenwerking met

storm. Met een CAR-verzekering bent

die gaan restaureren geldt een korting van

Donatus levert het Restauratiefonds geen

u verzekerd voor schade tijdens de res-

7,5% op de CAR-verzekering. Voor de

financieel voordeel op. Bovendien is de afspraak

tauratie. Maakt u gebruik van één van

opstalverzekering geldt een instapkorting

met Donatus niet exclusief.

onze (laagrentende) hypotheken dan zijn beide verzekeringen verplicht.

Veel vragen Wij krijgen nog steeds veel vragen van monumenteigenaren over het verzekeren van hun monument. Vragen als: zijn er specifieke zaken waaraan ik moet denken bij de opstalverzekering van mijn monument? Hoe weet ik of mijn herbouwwaarde goed berekend is? Wat houdt een CAR-verzekering in? En wanneer is het verstandig zelf de CAR-

wat moet u doen? Lees op onze website de speciale pagina over verzekeringen. Bent u goed verzekerd? Dan hoeft u geen actie te ondernemen. Wilt u gebruik maken van het aanbod van Donatus? Vermeld dan uw Restauratiefonds-klantnummer bij uw aanvraag bij Donatus en de korting wordt automatisch verwerkt in uw offerte. Op onze website www.restauratiefonds.nl/verzekeren vindt u meer informatie over dit onderwerp. n

verzekering af te sluiten? Deze vragen komen regelmatig voorbij. U vindt de antwoorden op deze vragen (en meer) op onze website. Ook krijgen wij regelmatig de vraag of wij een verzekeraar kennen die thuis is in de monumentenwereld. Op die vraag heeft het Restauratiefonds nu een antwoord. We hebben gesprekken gevoerd met Donatus, een verzekeraar zonder winstoogmerk, die zich volledig richt op het verzekeren van monumenten. Daardoor sluit de kennis, de ervaring en het productaanbod van Donatus goed aan bij de specifieke behoefte van monumenteigenaren. De adviseurs van de afdeling Monumenten bij Donatus

5

In februari was het zover, de verstrekking van de allereerste offerte voor een Restauratiefondsplus-hypotheek aan Stichting Burgerweeshuis Zierikzee. Deze lening is speciaal bedoeld voor grootschalige restauraties van rijksmonumenten, die niet zijn

Rik de Groot - Herwijnen

aangemerkt als woonhuismonument.

Eerste offerte Restauratiefondsplus-hypotheek verstrekt aan Burgerweeshuis in Zierikzee Het Burgerweeshuis staat aan de Poststraat 45

Het herenhuis dat tussen 1425 en 1740

Deze werkzaamheden, recht boven de

in Zierikzee. Deze voormalige patriciërswoning

gebouwd is, doet nu dienst als museum.

regentenkamer, vereisen dat het interieur zeer

uit 1862 werd gekocht door de stad Zierikzee

De achtergelegen tuin met gemetselde tuin-

zorgvuldig wordt beschermd. Daarnaast is er

om als Burgerweeshuis dienst te doen.

muur werd omgevormd tot een beeldentuin.

een probleem met de vervormde buitenmuur.

Niet alleen het exterieur is prachtig 18e eeuws,

Het museum heeft een vaste collectie van

Al met al een omvangrijk restauratieproject.

ook het interieur van het gebouw is van

tin, keramiek en klein-antiek. In de zomer-

Het Restauratiefonds is blij hieraan te kunnen

grote waarde. Wie de drempel van het

maanden worden er exposities gehouden

bijdragen met het verstrekken van een

Burgerweeshuis in Zierikzee overgaat, valt

van verschillende Nederlandse beeldhouwers.

Restauratiefondsplus-hypotheek.

van de ene verbazing in de andere. De met

En zo af en toe voltrekt zich in de regenten-

goudleer beklede regentenkamer met zijn

kamer een huwelijk, als de groep genodigden

Meer weten over de Restauratiefondsplus-

fraai beschilderde plafond, vormt het onbe-

niet te groot is.

hypotheek? www.restauratiefonds.nl n

twiste hoogtepunt. De kamer is ook wel eens getypeerd als “zijnde mooier dan gelijk welke

Er is volop werk aan de winkel. Als eerste

kamer die er in Parijs te vinden is”.

moet het dak in orde worden gebracht.

Ontdek het Restauratiefonds

op de sociale media De eerste stappen zijn gezet: het Restauratiefonds is actief aanwezig

Dat doen we op kanalen die we al een beetje kennen:

op de sociale media! Een online ontmoetingsplaats waar wij niet willen

Twitter, Facebook, LinkedIn en YouTube. Door zo rechtstreeks

ontbreken. Voor elke monumenteigenaar of professional die op zoek

mogelijk contact en interactie met u te hebben, kunnen wij

is naar informatie en financiering voor restauratie. We melden wat we

onze diensten en producten zo goed mogelijk laten aansluiten

doen en wat we weten. Gedoseerd en enthousiast. We gaan op zoek

bij uw behoefte. En daar hebben we allemaal wat aan. n

naar uw vragen en proberen ze te beantwoorden. Met de kennis die we hebben. Het jaar 2012 gaan we benutten om ervaring op te doen.

Verstand van financieren, hart voor monumenten.

Vindt u het leuk om ons te volgen? U bent van harte welkom! www.twitter.com/@restauratiefnds www.facebook.com/restauratiefonds (geeft u ons een Like?) www.youtube.com (zoeken op Restauratiefonds) stuur uw eigen filmpje in! [email protected]

6

interview met een eigenaar

Van bouwplaats tot Bouwepleats:

“Deze boerderij heeft zijn eigen impact en daarin kun je geen compromis maken”

Alles moest worden aangepakt, maar één ding kunnen Hijltje en Melanie van Abbema achterwege laten: behangen. De muren van hun monumentale boerderij Bouwepleats zijn namelijk bekleed met het mooiste 18e eeuwse Harlinger tegelwerk, uniek in zijn soort en gaafheid. Net zo opmerkelijk is het verhaal van de hoeve, dat maar liefst achthonderd jaar teruggaat.

We vinden Hijltje buiten, terwijl hij met een hogedrukspuit de

Hijltje en Melanie hebben al eerder oude huizen opgeknapt, tot in

voegen van het stalgedeelte schoonspuit. Zijn vrouw Melanie

Zuid-Frankrijk aan toe. Deze karakteristieke kop-hals-rompboerderij,

is er vandaag niet bij, maar Hijltje is niet alleen. Er wordt door

een rijksmonument, moet echter hun klapstuk worden. “We wilden

de mannen van de restauratie-aannemer hard gewerkt aan

het dit keer op grotere schaal doen. Zelf ben ik Fries en ook nog

Bouwepleats, gelegen in het buurtschap Bouwekleaster,

boerenzoon. Dus toen we deze boerderij eind november 2009 te koop

vlakbij Drogeham in Friesland. Hijltje is meer dan tevreden.

zagen staan, wisten we het direct. Maar we wisten ook dat we, al dan

“Een restauratie-aannemer hier uit de buurt. Ik heb het nog

niet verborgen, problemen zouden tegenkomen.” En die waren er…

nooit zo goed meegemaakt. Ze weten alles van Friese gebouwen.”

7

“We wilden eerst het monument restaureren alvorens er een nieuwe keuken en badkamer in te zetten”

In elke InDetail lopen we met een trotse eigenaar door zijn of haar monument en kijken we vooruit naar, of terug op de restauratie. Dit keer vertellen Hijltje en Melanie over hun boerderij.

Geen compromis

gebrand, zo heftig was het geweest.” Omdat het grootste deel van de

Al in de zomer van 2010, terwijl de restauratie nog moest beginnen,

boerderij, de romp, niet met pannen maar met riet bedekt is, had dit

trokken Hijltje en Melanie in de sterk vervallen boerderij. Maar voordat

slecht kunnen aflopen.

de echte werkzaamheden van start konden gaan, zouden alle voorbereidingen nog wel een jaar in beslag nemen. Daarbij hoorde ook

Er bleek uiteindelijk veel te weinig brandwerend materiaal te zijn

de financiering van de restauratie met een laagrentende lening van het

gebruikt. De brandweer keurde beide schoorstenen af. Dus de firma

Restauratiefonds. “Eerst dus de papieren wereld: de vergunningen, de

kwam terug om het werk alsnog goed uit te voeren. “Maar na het

goedkeuringen, de plannen en de bestekken. We hebben ondertussen

‘herstel’ keurde de expert van de verzekering de schoorstenen alsnog af.

wel goed nagedacht en doen het helemaal zoals wij het willen.”

Gelukkig was Hijltje goed verzekerd, maar het blijkt maar weer dat vakmanschap niet alleen duurzaam is, maar ook van levensbelang.

En er wordt niets afgeraffeld. Sterker nog: Melanie en Hijltje pakken het heel serieus aan. Het gebouw staat daarbij voorop. “We willen

Een andere grote en onvoorziene tegenvaller in het restauratieproces

eerst het monument restaureren, alvorens er bijvoorbeeld een nieuwe

was de fundering. Deze bleek te bestaan uit losse kloostermoppen en

keuken en badkamer in te zetten. Dat is behelpen, maar dat verdient dit

was zo slecht dat ze rondom met beton moest worden ingepakt om

gebouw. Het heeft zijn eigen impact en daarin kun je geen compromis

verdere verzakking tegen te gaan. Hijltje laat een deel zien dat nog

maken.” Dat is best opmerkelijk voor particulieren zoals Hijltje en

open ligt. Een halve meter onder de moderne bakstenen, dragen de

Melanie. Mensen zorgen immers graag allereerst voor comfort.

brede rode stenen, deels verkruimeld en slordig gestapeld, de muren.

Voor de restauratie is een aparte adviseur ingeschakeld. “Wij hebben veel aan hem gehad. Ook bij de onderhandelingen met de aannemer. Hij weet wat redelijk is en hoeveel tijd en geld iets mag kosten.” Vorig jaar september zijn de restauratiewerkzaamheden van start gegaan en over enkele weken moet het klaar zijn. Dan kan er een architect aan de slag, met het monument als uitgangspunt. Inmiddels is het dak (deels riet, deels pannen) vernieuwd, zijn alle muurankers en enkele balken vervangen en ook de goten zijn weer zoals het hoort bij een rietendak: van koper. “Zinken goten worden door het zuur van het riet namelijk te snel aangetast.”

Brand Dat je niet zomaar iemand aan je monument moet laten sleutelen, wisten Hijltje en Melanie al wel. Vandaar de keuze voor een gerenommeerd en ervaren aannemer. Maar toch ging het bijna mis. Goed mis. Voor de specialistische restauratie van de schoorstenen werd een aparte firma ingeschakeld. Vakmensen, dachten Hijltje en Melanie. Toch sloegen al tijdens de eerste keer stoken bij een van de schoorstenen de vlammen uit het dak. De brandwerende lagen rond de pijp waren niet voldoende bestand tegen de hitte. “Het vuur was wel anderhalve meter hoog en had zelfs een gat in het zink van de schoorsteen

8 Moppen

De oude fundering van de huidige boerderij bestaat dus hoogstwaar-

Die oude kloostermoppen zijn wel een tastbare link naar het verleden

schijnlijk uit de moppen van het gesloopte klooster. “De fundering

van Bouwepleats in Bouwekleaster. De naam van het gehucht zegt

van het klooster zelf ligt hier ook nog in de grond achter de tuin op

het al, als je tenminste een beetje Fries verstaat. Bouwekleaster, of

het kerkhof en een perceel ernaast.” De boerderij Bouwepleats (pleats

Bouweklooster, verwijst naar een Norbertijns nonnenklooster dat hier

betekent boerderij) maakte ooit, met de twee andere boerderijen aan

lang geleden in 1249 werd gesticht door Bouwe Harkema, een vrome

weerszijden, deel uit van het kloostercomplex. Het zorgde voor voedsel

en rijke landheer. Hoewel de officiële naam van het klooster Sepulchrum

en ondersteuning bij de ontginning van het woeste veengebied,

Sanctae Maria (het Graf van de Heilige Maria) was, werd het al gauw

waarbij het klooster ook een grote rol speelde.

naar de stichter, Bouweklooster, genoemd. Ruim drie eeuwen later, rond 1580, toen tijdens de Hervorming de rooms-katholieke kerk verboden werd, werden alle bezittingen door de overheid geconfisqueerd en verdwenen de nonnen. Het klooster raakte in verval en in 1806 werden de laatste resten gesloopt. Het kerkhof bleef wel bestaan. “In de monumentenbeschrijving van de boerderij staat nog dat er op het erf een zandstenen sarcofaag stond uit de 13e eeuw die als bloembak werd gebruikt. Die hebben vorige bewoners meegenomen, maar hoort er eigenlijk nog wel bij. Wellicht kunnen we in de toekomst iets regelen met hen.”

“De kop-halsrompboerderijen worden wel de kathedralen van Friesland genoemd” De oude middeleeuwse voorgangers van de boerderij bestaan niet meer, maar het oudste stuk van de huidige boerderij dateert vrijwel zeker uit 1760. “De rest van de boerderij was indertijd waarschijnlijk in hout opgetrokken en later in 1806 vervangen door steen. In 1938 is de boel wederom ingrijpend verbouwd en is de stal opnieuw opgetrokken en verhoogd. De indeling bleef verder hetzelfde.”

Culturele moord De met riet bedekte romp is een imposant onderdeel van de boerderij. Binnen lijken de torenhoge gebinten wel woudreuzen in een donker bos. “De kop-hals-rompboerderijen worden niet voor niets de kathedralen van Friesland genoemd. Hier kon de boer naast zijn koeien ook al zijn hooi kwijt. Zo hoefde hij in de winter niet naar buiten, de kou in, om de beesten te voeren.” En wat die winter betreft: het kost heel wat energie om Bouwepleats behaaglijk warm te krijgen, zo hebben Hijltje en Melanie inmiddels aan den lijve ondervonden. Er wordt daarom gedacht aan duurzame energievoorzieningen, zoals een warmtewisselaar op de buitenlucht en mogelijk een groot reservoir voor warmteopslag in de oude inpandige waterput. De cv zal verder worden gestookt op hout. “Daar is genoeg van hier in de buurt. Het is anders onbetaalbaar om een boerderij als deze warm te stoken.” Helemaal met enkel glas en niet-geïsoleerde muren. Want isoleren is ook geen optie: het woongedeelte van de boerderij is namelijk geheel bedekt met prachtige originele Harlinger tegels uit de periode tussen 1760 en 1807. Nagenoeg puntgaaf. Het woongedeelte beslaat de zogenaamde hals en kop van de boerderij, inclusief de keuken die nog deels in de romp is gesitueerd. Vooral de voorkamer (de kop) en de eetkamer (de hals) zijn ronduit

9 indrukwekkend. Ze zijn van boven tot onder bedekt met blauwwitte

Bassin

tegeltjes, gedetailleerd beschilderd met bloemmotieven. Daarnaast

En niet alleen de tegels zijn uniek. De voorkamer is eveneens verrijkt

zijn er ook zogenaamde tegeltableaus met paarden, katten, honden,

met een originele bedstedenwand met pronkkast in Louis XV-stijl

vogels en abstracte figuren, zoals de zogenaamde Friese sterren.

(1760-1780). Ook de schouw is in deze weelderige stijl gesneden.

Aangenomen wordt, dat de tegels indertijd beschilderd zijn door de

In de schouw is een schilderij vervat dat een bijbels tafereel voorstelt:

Harlinger tegelwerkschilder Henk Beekman.

het verraad van Jezus door Petrus. “Opmerkelijk overigens voor een protestants huis: gij zult immers geen gesneden beeld maken. Mogelijk is het geschilderd door een rondtrekkende kunstenaar, die boerderij voor boerderij en huis voor huis deze stukken maakte”, vermoedt Hijltje. Hij wijst vervolgens naar de bedstede. “Die was verzakt en heb ik eigenhandig met een autokrik opgekrikt en vervolgens heb ik de balk eronder vervangen. Toen vond ik hier een stuk van de Leeuwarder Courant uit 1828!” Onder de bedstee bevindt zich een kelder met geglazuurde estriken. Deze is bereikbaar via de gang. In de vloer is een soort bassin of verlaging. “Niemand weet waar dat voor is geweest. Was het een pekelbad of een overloop bij hoog water? Als iemand het weet, hoor ik het graag. Zeg dat maar tegen de lezers.”

Tips van Hijltje en Melanie • Schakel goede bedrijven in. Dat is een zorg minder. Het lijkt duurder, maar het betaalt zich terug.

Van de voor- en de eetkamer komen we via de oude, lage deuren in de keuken en dus de romp. Daar bevindt zich ook de oude molkenkemer, of melkkamer. “Hier werd vroeger kaas en boter gemaakt.” Hijltje wijst op het venster. Er zitten tralies voor.

• Gaandeweg het proces kun je je overgeleverd voelen aan de aannemer, want er zijn altijd -soms ingrijpende- tegenvallers. Dan kan het makkelijk uit de hand lopen. Ga daarom alleen akkoord met meerwerk als daarvoor een nieuwe offerte wordt gemaakt.

“Er zat geen glas in, zodat het hier koel bleef. Tegen het bederf van

• Zorg voor een goede verzekering en vergelijk de prijzen.

een kelder zitten. We hopen op meer mooie estriken en wellicht nog

• Controleer de gemeente. Wat zij zien als vernieuwing en waarvoor zij een omgevingsvergunning eisen, valt niet zelden gewoon onder het onderhoud. Soms gaat dat om vele euro’s aan leges die je niet hoeft te betalen.

boerderij nog veel brokken natuursteen van het klooster opgeslagen

de melk.” Er is inmiddels glas voor de tralies gezet. De melkkamer moet namelijk een werkkamer worden. “Ik ben nog wel benieuwd wat hieronder zit.” Hijltje stampt op de planken vloer. “Hier moet nog natuursteen van het klooster. Het verhaal gaat dat ergens bij de zijn, maar we hebben tot nu toe nog niets gevonden. Hijltje laat enkele grijze stukken steen zien. “Opgegraven in de tuin door een vorige bewoner en bewaard.” In de schijnbaar oneindige romp is er nog een vertrek: de oude dorskamer waar ooit het zaaigoed werd gedorst. Deze is al door eerdere bewoners verbouwd tot een woonvertrek. Hier staan nu meubels

Hier en daar zijn er in de loop der tijd wel enkele beschadigingen

opgeslagen. Straks zal dit vertrek en een deel van de stal ook worden

ontstaan, onder andere door de aanleg van radiatoren voor de cv.

aangepakt. “We willen hier vakantieappartementen gaan bouwen en

“Dat is toch culturele moord!” Gelukkig zijn de tableaus onbescha-

verhuren. Zo willen we in de onkosten van de boerderij voorzien.”

digd gebleven. Hijltje en Melanie hebben nu vloerverwarming en de ontbrekende of beschadigde tegels hebben zij bijna allemaal kunnen

De boerderij en de prachtige omgeving lenen zich ongetwijfeld goed

vervangen. “We hebben contact gekregen met een specialist op het

voor een vakantie. De weelderige tuin is er in ieder geval al klaar

gebied van Fries aardewerk. Hij heeft een ruime voorraad waaruit we

voor. De wilde randen met fruitbomen en inheemse plantensoorten

kunnen putten. Als hij het niet heeft of weet, heeft of weet niemand

omsluiten een strak patroon van buxushagen, dat doet denken aan de

het.” En het luistert nauw: per tijdsperiode en maker zijn er subtiele

kloostertuin van de Utrechtse dom. Een hommage aan het klooster

verschillen in kleur, dessin en fijnheid van beschildering. Dus is het

dat hier ooit lag. Hoewel die tijden nu lang vervlogen zijn, wordt er

zaak om tegeltjes uit dezelfde periode te vinden. “Het monument

hard gewerkt aan een nieuwe toekomst voor Bouwepleats. Geen twijfel

verdient het. Er is geen boerderij die nog zo’n complete betegeling

mogelijk of Hijltje en Melanie verrijken de lange geschiedenis van deze

heeft als deze.”

oude boerderij met hun eigen verhaal. n

10

berichten

Op zoek naar advies over herbestemming?

bestemming te bedenken en daar geïnteresseerden voor te vinden. En als het lukt, moet het plan ook nog financieel haalbaar zijn. Aan de andere kant is er met goede wil en creativiteit vaak meer mogelijk dan op het eerste gezicht lijkt.

Het vinden van een passende, nieuwe bestemming voor oudere ge-

Monumentenwachten zetten zich graag in voor monumenten die een

bouwen is meestal niet eenvoudig. Uit inventarisaties en onderzoeken

nieuwe bestemming nodig hebben. Zij kunnen een nuttige bijdrage

komt steeds nadrukkelijker naar voren dat in Nederland veel panden

leveren aan het maken van een verstandige afweging. Meestal kan

leeg staan. Voor een deel gaat het om monumentale objecten

de Monumentenwacht ook een eerste indicatie van de kosten geven.

waarvoor geen passende bestemming meer is. Het bekendste

Daarnaast kunnen zij meedenken en adviseren over mogelijke nieuwe

voorbeeld zijn kerkgebouwen die, als gevolg van ‘teruglopende

bestemmingen.

bezoekersaantallen’, hun functie verliezen. Maar ook veel industriële en overheidsgebouwen worden afgestoten zonder dat zich een koper

Interesse? Neem contact op met de Monumentenwacht (033) 479 0770.

meldt. Aan één kant valt het vaak niet mee een goede, nieuwe

Zij vertellen u graag wat ze voor u kunnen betekenen. n

Staatssecretaris Zijlstra wil Brim-subsidieregeling vernieuwen

onderdeel van de Brim-regeling) blijven ongewijzigd. De val van het kabinet-Rutte lijkt geen consequenties te hebben voor de vernieuwing van de Brim-subsidieregeling. Volgens de planning zijn de voorstellen van staatssecretaris Zijlstra op 23 mei in de Tweede Kamer

De subsidieregeling voor het in stand

blijft de komende jaren ongeveer gelijk op

besproken. De uitkomst daarvan kon helaas

houden van rijksmonumenten -het Brim-

circa 48,5 miljoen euro per jaar.

niet meer worden opgenomen in deze InDetail.

van rijks­monumenten te stimuleren

De wijzigingen hebben alleen betrekking op de

Dus kijk voor de meest actuele informatie op

hun bezit goed te onderhouden. Alle

Brim-subsidies. De Voorwaarden en Kenmerken

de website van de Rijksdienst voor het Cultureel

eigenaren van rijks­monumenten, behalve

van de Restauratiefonds-hypotheek (ook een

Erfgoed: www.cultureelerfgoed.nl n

is in 2006 geïntroduceerd om eigenaren

eigenaren van woonhuismonumenten, kunnen een Brim-subsidie aanvragen.

Belangrijkste voorgestelde wijzigingen in de Brim-subsidieregeling

Sinds de introductie in 2006 is voor 250 miljoen euro aan subsidies verstrekt. Het Brim functioneert echter niet naar volle tevredenheid. De eerste jaren bleef er budget over, maar in 2010 en 2011 is er meer aangevraagd dan aan budget beschikbaar was. In 2011 moest zelfs 80% van de aanvragen worden afgewezen. Dat de toekenning van subsidies werd beslist op basis van loting heeft de kritiek op de regeling verder verhoogd. Om monumenteigenaren meer zekerheid te bieden, heeft staatssecretaris Zijlstra besloten het Brim te vernieuwen. Op 2 april 2012 heeft hij een brief naar de Tweede Kamer gestuurd, waarin hij aangeeft welke wijzigingen hij in 2013 wil invoeren. De wijziging van het Brim is geen bezuinigingsmaatregel; het totale budget

Eigenaren gaan zelf meer betalen

De meeste eigenaren konden de afgelopen jaren subsidie krijgen die gelijk was aan 60% of 65% van de subsidiabele kosten (tot een bepaald maximum). Deze percentages gaan omlaag naar 50%.

De maximale subsidie wordt vastgesteld op basis van de herbouwwaarde

De afgelopen jaren gold voor alle monumenten binnen dezelfde categorie hetzelfde maximum subsidiebedrag. Dit was vooral nadelig voor eigenaren van grote monumenten. Daarom wordt nu voorgesteld het maximum subsidiebedrag voor vrijwel alle categorieën monumenten vast te stellen op 0,5% van de herbouwwaarde. Alleen voor molens blijft het maximale subsidiebedrag 30.000 euro in zes jaar.

Geen loting meer

Het totale budget voor de komende zes jaar komt naar verwachting behoorlijk overeen met de verwachte subsidievraag. De kans dat een aanvraag wordt gehonoreerd, is dus groter. Als het budget toch tekortschiet, krijgen Werelderfgoed en professionele behoudsorganisaties voorrang. Nu er geen loting meer is, krijgen eigenaren ook meer tijd -enkele maanden- om een subsidie­ aanvraag in te dienen.

Vastgestelde budgetten voor archeologie en groen

Voor het behoud van groene monumenten is het budget 5 miljoen euro per jaar; voor archeologische monumenten 0,8 miljoen euro.

Fiscale wijzigingen in 2012, de gevolgen voor u in 2013 Als eigenaar van een rijksmonument kunt u de kosten voor het onderhoud aan uw pand fiscaal verrekenen met uw inkomen. Begint u met het restaureren van uw rijksmonument in 2012? Let dan op de fiscale wijzigingen die van kracht zijn per 1 januari 2012. Bij het invullen van uw aangifte in 2013 zijn deze wijzigingen van toepassing.

Wat is er veranderd?

11

Symposium

‘Brand in monumenten’ Als de brandweer uitrukt, is de aandacht volledig gericht op het blussen van de brand en het in veiligheid brengen van mensen. Of het brandende pand een monument is, doet er op dat moment niet toe. Toch kan het bewustzijn van de brandweer over monumentale waarden een belangrijke rol spelen bij het behoud van cultureel erfgoed. De afgelopen twee jaar waren er maar liefst 77 branden in (rijks)monumenten. Reden te meer om hierover eens met de brandweer van gedachten te wisselen. Dat gebeurde tijdens twee symposia over brand in monumenten bij de Rijksdienst voor

Tot en met 2011 was er sprake van een drempel (een individueel vastgesteld bedrag), waarboven

het Cultureel Erfgoed. Ervaringsdeskundigen

de onderhoudskosten fiscaal aftrekbaar waren. Deze drempel, plus de standaardaftrekposten

vertelden er hun verhaal. Bijvoorbeeld over

als onroerende zaak belasting (eigenaarsdeel), waterschapslasten, afschrijving en premie

een monumentale boerderij die afbrandde en

opstalverzekering, is komen te vervallen. Vanaf 2012 komen alle onderhoudskosten voor aftrek

de nasleep die dat had. Dat kwam onder andere,

in aanmerking. Echter, van dit bedrag mag u nog maar 80% fiscaal verrekenen.

doordat de eigenaar moeite had met het vinden van een verzekeringsexpert met kennis

Dus: heeft u dit jaar € 100.000 aan fiscaal aftrekbare onderhoudskosten uitgegeven? Dan is

van monumentale panden. Ook werd gesproken

uw fiscale voordeel als volgt: € 100.000 x 80% = € 80.000. Dit bedrag mag u fiscaal verrekenen.

over brandpreventie. Esther Lieben, regionaal

Wat is het voordeel van de regeling?

brandweercommandant Haaglanden, gaf aan hoe belangrijk preventieve voorzieningen zijn

Kleinere onderhoudsbedragen komen nu ook voor fiscale aftrek in aanmerking. Het ‘opsparen’

en dat de brandweer hierover voorlichting

van werkzaamheden is door het wegvallen van de drempel overbodig geworden. Immers, alle

geeft. Over het voorkomen van brand kregen

onderhoudskosten zijn nu voor 80% aftrekbaar.

de bezoekers van het symposium ‘het brand-

Wat is het nadeel van de regeling?

schadewiel’ uitgereikt met daarin vele nuttige en handzame tips.

Voor grote investeringen met veel fiscaal aftrekbare onderhoudskosten is de nieuwe 80%-­regeling een nadeel. Natuurlijk vervalt de drempel, maar dit compenseert het verlies

Om te weten welke incidenten zich voordoen

van 100% aftrek naar 80% maar voor een klein gedeelte.

in het erfgoed, is een aantal jaren geleden

Er is een overgangsregeling

de Database Incidenten Cultureel Erfgoed (DICE) online gegaan. Heeft u informatie over

Heeft u voor 1 januari 2012 een contract getekend met een aannemer of had de aannemer

een incident, neemt u dan contact op met de

bijvoorbeeld al materiaal besteld? Dan valt dat contract onder de overgangsregeling. U mag

Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed.

het project tegen de oude regeling verwerken in uw belastingaangifte. Elk contract dat u na 31 december 2011 heeft gesloten, valt niet onder de overgangsregeling.

Rechtspersonen Is de eigenaar van het rijksmonument een rechtspersoon (bijvoorbeeld een B.V.)? Dan verandert er niets: de wijzigingen hebben alleen betrekking op de boxen 1 en 2 van de inkomstenbelasting.

Heeft u nog vragen? De Belastingdienst heeft een aparte afdeling voor rijksmonumenten: Belastingdienst Bureau Monumentenpanden in Amersfoort. Voor meer informatie kunt u bij hen terecht. Belastingdienst Bureau Monumentenpanden is het best ’s ochtends te bereiken via (033) 4505277. n

Kijk voor meer informatie op www.cultureelerfgoed.nl n

12

uw straat op de kaart

Ericabuurt in Hilversum: ouderwets gezellig De allereerste woningwetwoningen van Hilversum staan in de Ericastraat. Ze werden precies honderd jaar geleden opgeleverd. Initiatiefnemers van de bouw waren diamantbewerkers, die in die tijd vanuit Amsterdam naar Hilversum kwamen. Zij richtten een bouwvereniging op om met

Dick pla atst de hek werkjes

subsidie van de overheid goede woningen te kunnen bouwen.

Woningwet

bewoner van dit huis. Wij zijn in de jaren zestig bij

De woonomstandigheden van arbeiders in de steden waren eind

hem in komen wonen. Dit huis kostte toen drieënhalve

negentiende eeuw erbarmelijk. Hele gezinnen woonden in kelder-

gulden per week. Toen hij overleed, kregen wij

tjes; de kindersterfte was door de onhygiënische omstandigheden

gelukkig toestemming om in dit huis te blijven wonen.”

enorm. Ook in Hilversum nam de problematiek toe, onder meer

Mevrouw Kromhout van der Meer vult aan:

door de vestiging van diamantslijperijen. Deze diamantslijpers

“Wij wonen hier heel prettig. Het is hier rustig wonen,

vertrokken uit Amsterdam om fiscale redenen, maar ook om onder

de winkels zijn dichtbij en de snelweg ook. In de loop

de druk van de diamantwerkersbond uit te komen.

der jaren hebben we best veel aan dit huis opgeknapt. We hebben het kunnen maken, zoals we het zelf wilden.

Een groep van zevenentwintig diamantbewerkers besloot, met hulp

En soms deed de woningbouwvereniging een verbeterronde. In de

van een jonge advocaat, in 1910 tot de oprichting van een bouw­

jaren tachtig konden we de muren laten isoleren en voorzetramen

vereniging. Doel volgens de bronnen: ‘te proberen aan den dwang

laten plaatsen. Wij hebben dat toen niet laten doen en daar zijn we

van den toenmaligen huiseigenaren te ontkomen.’ Deze Arbeiders-

wel blij om. Bij onze buren is het binnenklimaat toch heel anders.

bouwvereniging Hilversum, kortweg de ABH, werd vervolgens

Wij hebben misschien wat hogere energiekosten, maar wij hebben

initiatiefnemer van de eerste woningwetwoningen in Hilversum.

geen last van vocht in huis.

De bouwvereniging van de diamantarbeiders kon een beroep doen op subsidie, die beschikbaar was gekomen na het inwerking treden

Na al die jaren hoeft de familie niet meer naar een ander huis. “Wat de

van de Woningwet in 1901. In de Woningwet werd geregeld dat

gezelligheid in de straat betreft, ach, die maak je zelf. Nieuwe mensen

woningen aan bepaalde minimale eisen moesten voldoen: er moest

stellen zich niet meer voor, dus het verandert wel hier. Maar we hebben

voldoende licht en ventilatie zijn en stromend water. De eerste

het fijn met onze buren. Wij zijn wat dat betreft een beetje van een

‘arbeiderspaleizen’ van Hilversum werden opgeleverd in mei 1912.

oudere generatie, al willen we ook nog wel met de tijd mee hoor!”

Diamantbewerker

Hekwerkjes

Meneer en mevrouw Kromhout van der Meer kwamen in 1967 in de

Op verzoek van de bewoners in de Ericabuurt heeft woningcorporatie

Ericastraat terecht. Zij woonden in bij een oom van meneer Kromhout

De Alliantie, tegenwoordig eigenaar van de huizen, een grote opknap­

van der Meer. “Mijn oom was diamantbewerker: hij was de eerste

ronde gepland. Bewoners wilden graag wat historische elementen

13

“Het is zo gezellig, die voortuintjes met bloemetjes erin” Meneer e w Kromh n o ut Van der Meer

mev rou

al beek (link Mev rouw W

s)

In ‘uw straat op de kaart’ spreken we de bewoners van de eerste woningwetwoningen van Hilversum, ontworpen door Everwijn Verschuyl. Een ouderwets gezellig buurtje.

terug, zoals de hekjes rond de voortuinen en het

dertig jaar dat ik hier woon toch wel minder geworden hoor. En het is

schilderwerk. De Ericastraat is door de woningbouw-

zo gezellig, die voortuintjes met bloemetjes erin. Het toont zo mooi!

vereniging al flink aangepakt. Het schilderwerk is

Als het hekje in mijn voortuin straks klaar is, zet ik er weer allemaal potjes

weer teruggebracht in de oorspronkelijke kleuren:

en bloemetjes in. En dan komen de mensen uit het verzorgingshuis aan

groen en gebroken wit. En rondom de voortuintjes

het eind van de straat met hun rollator hier langs en dan stoppen ze

staan gloednieuwe hekjes. En nu is de Egelantier-

even. Om naar mijn tuintje te kijken en een praatje te maken. Ik zit veel

straat aan de beurt.

in mijn voortuintje en dan heb ik veel aanspraak. Dat vind ik gezellig!”

Dick werkt nu al een paar weken in het buurtje.

Mevrouw Walbeek en haar man wonen al dertig jaar in de Egelantier-

Hij plaatste de hekwerkjes in de Ericastraat.

straat. “We kwamen in die tijd altijd op de braderie in de Gijsbrecht.

En nu werkt hij in de Egelantierstraat.

En dan zeiden we tegen elkaar: ‘Als we daar nu toch eens konden

Hij bekijkt de vorderingen van vanmorgen

wonen...’” En toen kon dat dus opeens. Toen we kwamen kijken,

tevreden. “Helemaal in de oude stijl, hè?

nodigden de buurtjes Ron en Sjaantje ons meteen uit om bij hen te

Dat hebben ze gezien op foto’s van honderd

komen kijken. Konden we zien hoe zij de boel aangepakt hadden.

jaar geleden. Toen waren ze van hout, nu van

We wonen nu dertig jaar naast elkaar, maar de eerste ruzie moet nog

ijzer, maar het ziet er verder helemaal hetzelfde

komen. We hebben achter een doorgang in de schutting gemaakt en

uit.” Dick komt uit de Betuwe. “Prachtig hoor,

we hebben over en weer een sleutel van elkaar. We laten elkaar vrij,

in de Betuwe. Maar ik vind het hier plezierig

maar als er wat is, dan helpen we elkaar. Dat is met veel mensen in de

werken. Het is prutswerk, maar het is ook

buurt. Even zwaaien, even bijpraten op straat. Dit buurtje heeft warmte

dankbaar werk. De mensen zijn er blij mee.

en knussigheid. En met ons huisje ben ik heel blij. Mijn mannetje heeft

Dit is een volksbuurtje, het is gemoedelijk en

alles binnen mooi gemaakt. En nu maakt hij buiten een patio. Ik hoef

gezellig, echt ouderwets. Het is een oud buurtje, overdag zijn er daardoor ook veel mensen thuis.”

hier niet meer weg.” Achter in de tuin komt buurvrouw Sjaantje even kijken hoe het met de werkzaamheden aan de patio staat. Het wordt prachtig. De mannen nemen er een biertje bij, daar zijn ze aan toe.

Voortuintjes

En ze verheugen zich op de mooie zomeravonden die komen gaan.

Mevrouw Walbeek is erg blij met de nieuwe hekjes. “Ik hoop dat mensen nu hun voortuintjes weer wat meer gaan aanpakken. Want dat is in de

Rode dorp De jubilerende buurt is gelegen in het Hilversumse Bloemenkwartier; het buurtje heeft in de loop der tijd verschillende bijnamen gehad. Zo werd er gesproken over ‘het witte buurtje’, vanwege de gepleisterde witte muren. Maar daarbij kon verwarring ontstaan met de witte huizen van Dudok, elders in Hilversum. ‘De huisjes met de luiken’, zo heette het ook in de volksmond lange tijd. Maar de luiken verdwenen in de jaren zeventig. Verder werd er vaak gesproken over ‘het rode dorp’, vanwege de dakpannen. De meeste bewoners waren ambachtslieden, omdat de huisjes toch nog aardig aan de prijs waren. De eerste vijftig woningwetwoningen werden gebouwd aan de Ericastraat, de Egelantierstraat en de Cameliastraat. De woningcorporatie vat deze drie straten tegenwoordig samen onder de noemer ‘Ericabuurt’.

14

Aan het begin van de straat stond een bus en daar kon je ’s ochtends een briefje in doen als er in je huis iets gedaan moest worden. Dat werkte heel gemakkelijk, maar er was ook wel een hoop willekeur. Want voor de een deden ze veel meer dan voor de ander. De bewoners mochten in hun huis ook heel veel zelf doen. Daarbij hielpen we elkaar allemaal. Die kon dit en die kon dat. Daardoor heeft ieder huis zijn eigen binnenkant. Ik vind dat erg leuk. Als de woningcorporatie nu opeens heel veel geld zou hebben, dan zou ik het mooi vinden dat ze de luiken terug zouden brengen. Maar eigenlijk kan dat niet meer. De ramen zijn bij een vernieuwingsslag in de jaren zeventig vergroot. En nu passen er geen luiken meer naast.”

Brandweer Een deel van de huizen in de Egelantierstraat werd jarenlang bewoond door brandweerlieden. Vlak achter hun huizen was de brandweer­ kazerne. Een van die brandweermannen van toen is meneer Brouwer. Zijn vrouw en hij kwamen in de jaren zeventig in de Egelantierstraat

Vinex-wijkje

wonen. Meneer Brouwer: “Ik was internationaal vrachtwagen­chauffeur

Mevrouw Schelfsma woont al sinds 1972 in de Egelantierstraat. “Ik kom

en mijn vrouw was in verwachting van de eerste, en ja, dan is dat

van over het spoor, dat is een wat mindere buurt dan dit. Iedereen

internationaal rijden niks. Dus toen heb ik gesolliciteerd bij de

vond in die tijd deze Bloemenbuurt een geweldige buurt. Maar ik

gemeente Hilversum, bij de reiniging. In die jaren was er in Hilversum

vond zelf Oost, waar ik vandaan kwam, eigenlijk mooier. Als iedereen zo enthousiast is, zet je je er ook wat tegen af als je jong bent. En we kwamen van een flat. Daar had je intensiever met iedereen te maken. Hier in de straat was iedereen wat meer op zichzelf, vond ik. Maar inmiddels vind ik het hier gezellig, na zoveel jaren is het vertrouwd. De huisjes zijn zo gezellig en je hebt alles in de buurt. En als ik er een keer de pest in heb, dan ga ik even door de Gijsbrecht met al die winkeltjes. Je hebt er alles. De hele wijk voelt voor mij

“Ik ben best trots op deze plek”

als één huis. De oude bewoners kennen elkaar allemaal, maar zo langzamerhand worden we toch wel een beetje een Vinexwijkje. De nieuwe mensen die in de buurt komen wonen, kennen we niet meer, die houden zich afzijdiger. Veel mensen werken natuurlijk ook overdag. De brandweerkazerne hier vlak achter bracht vroeger veel reuring in de buurt. In de huizen aan de overkant van de straat woonden veel brandweerlieden en die vlogen allemaal de deur uit als de bel van de kazerne ging. Als lid van het bewonerspanel probeer ik de mening van mensen hier in de buurt te verwoorden richting de woningcorporatie. Wat dat betreft, is er veel veranderd in de afgelopen tientallen jaren. Mensen moeten er aan wen-

Mevrouw Schelfsm

a

nen dat er minder kan dan vroeger. Mijn ex-man werkte vroeger als timmerman bij de woningbouw. De ouderen in onze wijk gingen mee met het personeelsuitje van de woningbouw. Zo liep het allemaal door elkaar. In die tijd kon alles eigenlijk, de mensen werden in die jaren verwend. Het was een kwestie van “Roept u maar!” Uit die tijd dateert het groene flessenglas in de voordeuren.

Meneer en mevrouw

Brouwer

15

“Na zoveel jaren is het hier vertrouwd” een zogenaamde ‘plichtsbrandweer’. Dat waren mensen die bij de gemeente werkten en die daarnaast ook nog brandweerman waren. Zij deden dienst in de avonden en in de weekenden, als vervangers van het beroepskorps. Daar ging ik toen bij en dat leverde ons dit huis op, want dat hoorde bij die baan. Aan deze kant van de straat woonde een heel rijtje brandweermannen; pal hierachter was de kazerne.

Ter gelegenheid van het jubileum van de Ericabuurt in Hilversum heeft woningcorporatie De Alliantie een boekje uitgegeven over de geschiedenis van de buurt en haar bewoners. Begin mei was het groot feest in de straat, waarbij het eerste exemplaar van het boekje werd uitgereikt. Het boekje is beschikbaar voor (toekomstige) bewoners van de Ericabuurt.

Sinds 1985 is er een beroepsbrandweer in Hilversum; toen hoefden mensen niet meer in de buurt van de kazerne te wonen. Toen vlogen ze uit.” “Werk en privé liepen in die jaren wel heel erg door elkaar,”

Meneer Brouwer: “Die tuin, daar was ik erg blij mee. Want als ik

zegt mevrouw Brouwer. “We deden alles met de collega’s van de

dienst had in het weekend, dan kon ik verder niet van huis. Dan zat ik

brandweer: kaarten, kamperen, noem maar op. Je moest ook niet

hier te wachten tot de bel ging. Dan was die tuin wel een uitkomst.”

naar alle verjaardagen en bruiloften gaan, want dan werd het allemaal

Mevrouw: “De buurt is wat gezelligheid betreft de laatste jaren wel

wat veel. Maar we hielpen elkaar in de straat waar we konden.

wat achteruit gegaan. Nieuwe mensen ken je niet, de voortuinen

Die beginjaren hier waren geweldig, er was altijd leven in de brouwerij.

worden minder onderhouden. Maar we wonen hier nog steeds goed.

Als er brand was ging in een heel rijtje huizen het alarm af en renden

We hebben een heerlijke tuin en met vijf minuten ben je op de fiets

de mannen naar de kazerne. En er werden een hoop geintjes uitgehaald.

in het dorp! Vorig jaar kwamen de eigenaren van ‘onze’ camping in

Zat ik lekker in de tuin en dan verscheen er opeens iemand in een

Limburg bij ons op bezoek. Die vonden het hier zo mooi! Dan ben ik

hoogwerker boven de tuin. “Hé buurvrouw, is de koffie al klaar!”

best trots op deze plek.” n

16

tips

taur iona al Res 2011 | Nat

De RestauratieWijzer voorziet u graag van

jaar vers lag

Kunt u wel wat ondersteuning gebruiken bij uw restauratie? advies en ondersteuning tijdens de aankoop en restauratie van een rijksmonument. Het

atie fond

nds Restauratiefo Nationaal raat 68 Westerdorpsst elaken 3871 AZ Hoev

s

Restauratiefonds stelt de RestauratieWijzer Postbus 15 elaken 3870 DA Hoev 94 39 T (033) 253 95 95 F (033) 253 l uratiefonds.n info@resta tiefonds.nl www.restaura

ter beschikking aan (potentiele)eigenaren die Wijzer geeft de sleutel tot een succesvolle

Jaarverslag 2011 beschikbaar

restauratie daarom vijf keer gratis weg.

Het financiële jaarverslag van het Restauratiefonds over het jaar 2011

zich graag goed voorbereiden. De Restauratie­

is nu beschikbaar. Hierin kunt u onder meer lezen dat ons Revolving

Wat moet u doen:

Fund van ruim 350 miljoen euro, waaruit wij laagrentende leningen

Log in op www.facebook.com Zoek op ‘restauratiewijzer’ en vind onze monumentencoach. Vind het bericht over deze actie en ‘like’ het bericht. Uit alle ‘likes’ loten wij op 1 augustus 2012 de vijf winnaars.

op, want daarmee leveren wij een belangrijke bijdrage aan het

verstrekken, bijna geheel is uitgezet in leningen. Daar zijn we trots instandhouden van monumenten. Mooie succesvolle restauraties, mede mogelijk gemaakt door het Restauratiefonds. Wilt u meer informatie? U kunt het jaarverslag downloaden op www.restauratiefonds.nl.

Benieuwd naar de RestauratieWijzer?

Of contact opnemen met de afdeling Communicatie & Strategie op

Kijk voor meer informatie op www.restauratiewijzer.nl n

telefoonnummer (033) 253 9870 n

Bijzonder waardevol, ook voor het netwerken Bent u ook toe aan een opfriscursus? Geef u op voor een dag die in het teken

Kijk voor de datum in uw provincie op de website van Erfgoed in de Praktijk. Deelname kost 150 euro en is inclusief lunch, een excursie en een jaar lang toegang tot het

staat van: kennis overdragen,

digitaal naslagwerk (cursusmap online).

inspireren en netwerken!

Komt u ook? Meld u dan aan via

Als professional in de erfgoedsector

www.erfgoedindepraktijk.nl.

verwelkomen we u graag op onze Actualiteit & Ontwikkeling netwerkbijeenkomst. Tijdens

Heeft u nog vragen?

deze dag praten we u bij over de landelijke

Telefoon (033) 2539 833

en regionale actualiteiten en ontwikkelingen.

E-mail [email protected] n

bankzaken

Richard de Jong Het was niet zozeer de liefde voor monumenten als wel het klantgericht bezig zijn dat Richard de Jong (29) tweeënhalf jaar geleden aantrok in een vacature bij het Restauratiefonds.

Van oorsprong is Richard accountant. Zo werd hij drieënhalf jaar geleden via zijn vorige werkgever, Accon AVM, gedetacheerd bij Fondsenbeheer Nederland en maakte hij kennis met het Restauratiefonds. Die organisatie beviel hem wel. “Dus toen er een consulent Beheer bij de Binnendienst gezocht werd, heb ik

In elk nummer van InDetail neemt een medewerk(st)er van Nationaal Restauratiefonds plaats op de bank om te vertellen wat hem of haar bezighoudt, drijft en motiveert.

gereageerd. Ik kende de organisatie en de organisatie kende mij.” En belangrijker: het klikte. Ik wilde iets doen dat er toe deed.”

Duidelijk Per 1 mei 2012 is Richard kredietbeheerder van het Restauratiefonds. In deze functie houdt hij zich bezig met debiteurenbeheer, bijzonder beheer en kredietbeheer. Richard helpt en adviseert onder andere de klanten bij het vaststellen van hun lening, bij het aflossen of bij rangwisselingen. Abracadabra? Niet voor Richard. Niet zelden komen de hulpvragen van de klant voort uit veranderende situaties in het

“Het blijft soms hersenkraken en daar houd ik van”

privéleven. Een scheiding, een ontslag of een overlijden. Dat zijn niet altijd de leukste gebeurtenissen, maar het zijn wel redenen om goed

Zelf vormt Richard met nog drie collega’s de afdeling Beheer.

te kijken naar de financiering en de lening opnieuw te beoordelen.

Verder wordt er nauw samengewerkt met de afdeling Financieringen

Momenten waarop men behoefte heeft aan duidelijk advies. “Ik vind

en Subsidies en met de accountmanagers. “Dit is een open bedrijf en

het mooi om dan te kunnen helpen. En het is juist de veelzijdigheid

je kunt bij iedereen binnenlopen.”

die het interessant maakt. Geen dag en geen vraag is hetzelfde.” Hoewel Richard altijd kan terugvallen op de expertise van zijn collega’s,

“Het is gewoon een kwestie van doen”

heeft hij inmiddels zelf de nodige ervaring in huis. “Het duurde wel even voor ik goed ingewerkt was in alle regelgeving en subsidiestromen, maar het is uiteindelijk gewoon een kwestie van doen: de telefoon opnemen en rustig de tijd nemen om vragen te beantwoorden en eventueel navraag te doen. En het blijft soms hersenkraken, maar daar houd ik juist van.”

Hersenkraken Wat de achterliggende reden ook is van een hulpvraag, Richard

En hoe zit het inmiddels met Richards eigen liefde voor monumenten?

ervaart bijna altijd ook het enthousiasme van de eigenaar voor zijn

“Nou ja, ik woon in een nieuwbouwhuis. Maar als ik in Amersfoort

of haar monument. “Zowel de klant als wij; iedereen gaat voor

door de winkelstraat loop, kijk ik nu wel vaker omhoog naar al die

hetzelfde. En dat is speciaal. Samen ga je op zoek naar een creatieve

mooie geveltjes daarboven. Ik ben me bewuster geworden van de

en passende oplossing voor de problemen. En ik sta daarin niet alleen.”

schoonheid van de stad.” n

17

18

openbaar monument onderwerp

Landgoed Eyckenstein is een opvallend en indrukwekkend pand: de kenmerkende pilaren, de timpaan en de koepel op het dak. Dit alles omgeven door een prachtig park en een 182 hectare strekkend bos. Het is niet verwonderlijk dat vele invloedrijke Utrechters hier in de loop der jaren zijn neergestreken.

Landgoed Eyckenstein: neo-Palladiaanse pracht Het is alsof de tijd heeft stilgestaan in Huize Eyckenstein.

haar zoons. Zelf woonde ze op het aangrenzende Sandwijck; een

Er wordt gewoond, geleefd en genoten van de eindeloze ruimte.

Landgoed dat eveneens zo’n 600 hectare besloeg. Pas toen haar zoon

Otto van Boetzelaer, bewoner van het monument, vertelt:

Willem Carel van Boetzelaer niet genoeg ruimte meer had in een

“Mijn broer Lex en ik hebben veel onderzoek gedaan naar

woning in de buurt van Sandwijck voor zijn vijf kinderen, werd het

de geschiedenis van Landgoed Eyckenstein. Op een gegeven

pand weer bewoond. Willem Carel zette de eeuwige verbouwingen

moment vonden we een oude kaart uit 1643 waar alle

aan Eyckenstein voort; hij verlaagde de opkamer en veranderde de

gebouwen in Maartensdijk op staan. Eyckenstein heeft daar

open veranda’s in een serre en een Moorse kamer. “Willem Carel had

al de herkenbare T-vorm. We dachten jarenlang dat de namen

een rondreis gemaakt door de Balkan en vond de Moorse stijl mooi.

op de kaart die van de eerste eigenaars waren. Tot bleek dat

Het is heel bijzonder dat de kamer nog bestaat, want er zijn weinig

de originele kaart destijds was beschadigd en opnieuw is

Moorse kamers bewaard,” zo vertelt Van Boetzelaer. “Mijn overgroot-

getekend. Mét de namen van de latere bewoners erbij.”

vader heeft later de mooie deuren en plafondschilderingen aan laten brengen aan de binnenkant van het huis. Zijn vrouw kwam uit Het

In de steigers

Schuylenburghuis in Den Haag en was gewend aan die mooie stijl.”

In de loop van de geschiedenis heeft Landgoed Eyckenstein een ware transformatie ondergaan. Van herenboerderij begin 1600, tot een

Inkijkje

64-vertrekken-tellend monument heden ten dage. “De familie Eyck

Het is tijd om het park weer in oude glorie te herstellen. Daarom heeft

heeft de huidige stijl aan het huis gegeven,” verklaart Van Boetzelaer.”

Ronald van Immerseel van stichting In Arcadië uitgebreid onderzoek ge-

“In 1777 kocht Adriaan Eyck het Landgoed. Niet veel later werd hij

daan. “Landgoed Eyckenstein is mooi en aan de voorkant heel imposant

burgemeester van Utrecht. Adriaan heeft het huis flink uitgebreid en

met zijn zuilen. Het oogt bijna on-Nederlands. Het huis zelf staat met zijn

een groot deel opnieuw gebouwd. Ook heeft hij de hele vloer laten

gezicht naar de weg; het park ligt meer besloten. Het was bijzonder om

verhogen om het huis meer aanzien te geven. De oude vloer ligt er

zo’n persoonlijk inkijkje te hebben in de geschiedenis van dit park.”

nog onder, dat kun je zien in de kelder.” Adriaans zoon Maurits heeft later de kenmerkende neo-Palladiaanse zuilen en de timpaan toegevoegd. “Na het overlijden van de Landgoedeigenaar, de zoon van Maurits, werd Eyckenstein in 1876 geveild. Zijn weduwe probeerde het Landgoed eerst in kleine stukjes te verkopen, maar verkocht uiteindelijk alles aan Elisabeth Charlotte Both Hendriksen. Zij was de weduwe van baron Van Boetzelaer van Dubbeldam. Sindsdien is het in onze familie.” De aankoop was bedoeld als jachtgebied voor

“Dagelijks wandelen er duizenden mensen in het bos”

19

“In de winter mogen mensen best op de vijver in het park komen schaatsen” In het kader van Open Monumentendag in september nemen we alvast een kijkje op Landgoed Eykenstein te Maartensdijk. Achter het statige huis ligt het bijbehorende bosrijke Landgoed.

20 Tijdens het onderzoek zijn er leuke weetjes boven tafel gekomen.

Eigen stempel

“Achter in het park ligt een vijver met een grillige vorm. Ik dacht:

“Opgroeien hier was fantastisch. Vooral de eindeloze ruimte buiten.

“Waarom zou iemand daar zo’n vijver aanleggen?” Toen vonden we

Ik kon altijd veel vriendjes meenemen en dan hielden we speurtochten

een verslag van Maurits Eyck, waarin hij beschrijft dat hij een witte

in het bos. Mijn moeder organiseerde die, want mijn vader was altijd

zandader had gevonden en het zand liet uitgraven voor de verkoop.

met het Landgoed bezig. Diezelfde klacht krijg ik nu ook,” lacht van

Van de uitgraving hebben ze een vijver gemaakt. Wit zand was

Boetzelaer. “Het beheren van een monument heeft zoveel raakvlakken

kostbaar in die tijd en werd gebruikt als metselzand.”

met de maatschappij. Ik heb contact met het gemeentebestuur, met het Restauratiefonds, het Rijk, met Natuurbehoud en heb rekening

De tand des tijds

te houden met wetgeving vanuit de overheid. Het is een fulltime job,

Het door Springer ontworpen park is na de aanleg flink mishandeld.

zonder de fulltime inkomsten.” Van Boetzelaer woont alweer achttien

In de jaren dertig vond er niet genoeg onderhoud plaats, waardoor

jaar met zijn vrouw Barbara in Huize Eyckenstein. “Iemand moest het

het karakter verloren ging. Ook de Tweede Wereldoorlog heeft het

stokje overnemen. Mijn vader is nog heel gezond, maar hij kan het

Landgoed weinig goed gedaan. Huize Eyckenstein diende als thuisbasis

niet allemaal in zijn eentje redden. Toen mijn zussen uit huis gingen,

voor opeenvolgend Nederlandse, Duitse én Canadese militairen.

kwam er ruimte vrij. Barbara en ik moesten een keus maken.

De loopgraven en de reparaties aan dieselmotoren lieten hun

Voor mij was het een vertrouwde omgeving, voor Barbara niet.

sporen na. Ook in huis waren de gevolgen van de oorlog merkbaar.

Zij is hier niet opgegroeid en moest zich nog thuis gaan voelen.

Van Boetzelaer: “Vlak na de oorlog was er een flinke woningnood.

Daarom wilden we er onze eigen stempel op drukken. Dat kan niet zo

In dit huis woonden toen wel vijf gezinnen. Toen ik hier opgroeide

zeer aan de buitenkant, maar wel aan de binnenkant. De badkamer

was dat nog steeds: naast mijn oma en mijn ouders woonden er nog

en de keuken hebben we naar eigen smaak ingericht.” Ondanks de

“Eyckenstein is echt een huis, geen museum” Het neo-Palladiaans is een vorm van Neoclassicisme. Het Palladianisme is vernoemd naar de Italiaanse renaissance­ architect Andrea Palladio (1508-1580), die vele paleizen in Venetië ontwierp. De Romeinse bouwkunst, villabouw en eenvoud zijn belangrijke invloeden in deze stroming.

beperkingen van een monument heeft Van Boetzelaer de regels nooit als een belemmering ervaren. “Monumentenzorg is nu realistischer.” Van Boetzelaer voelt zich thuis op het Landgoed. “Het is heerlijk om hier te wonen. Je kunt hier prachtig wandelen. De ellende is dat ik er nooit tijd voor heb. Alleen af en toe op zondagmiddag. Er zijn

twee gezinnen. Ook had de wijkverpleegster nog een kamer. Zelfs nu

altijd dingen te doen op het Landgoed, maar zo lang er voortgang

wonen er nog meerdere gezinnen in dit huis. Mijn vader woont in de

in zit, geeft het voldoening. Je kunt ook niet zomaar werk overlaten

oostvleugel en ik met mijn gezin in het midden. In de westvleugel woont

aan anderen. Er zijn veel wetten om rekening mee te houden.

al veertig jaar de echtgenote van de oude tuinman met haar dochter en

Gelukkig heb ik een goede relatie met de gemeente, die graag

gezin. Het huis staat bij de gemeente ook te boek als twee afzonderlijke

meewerkt. Het is toch in het belang van de gemeenschap om dit

wooneenheden. Tussendeuren verdelen het huis in drieën.”

Landgoed te bewaren.”

21 Bezoek Van Boetzelaer: “Huize Eyckenstein is voor ons echt een huis. We wonen daar en al onze persoonlijke spullen staan er. Het is geen museum.” Een goede reden waarom het huis gesloten is voor publiek. Het park daarentegen wordt met bijzondere gelegenheden opengesteld. “Met de Open Monumentendag en met de Landgoeddag mogen mensen in het park wandelen.” Ook wordt er tijdens de Open Monumentendag muziek gespeeld in het theehuisje. De Landgoeddag heeft een uitgebreider programma. “De burgemeester opent de dag. Daarna is er een lezing en kunnen mensen picknicken op het veld met een zelf meegebrachte lunch. “s Middags zijn er wandelingen en speurtochten en een keuze uit diverse workshops.” Ondanks dat het park en het huis doorgaans gesloten zijn, genieten mensen toch van de rijke natuur van het Landgoed. Van Boetzelaer: “Dagelijks wandelen hier duizenden mensen in het bos. En in de winter mogen mensen best op de vijver komen schaatsen. Vorig jaar hadden we met de bladblazer een mooie baan gemaakt.” Het bos is een grote trekpleister voor de omgeving. Van Immerseel: “Wist u dat de laagte van Pijnenburg helemaal geen bos zou zijn geweest als Eyck dat niet had ingeplant in de 19e eeuw? In 1820 schrijft Maurits dat hij vanuit het theekoepeltje in de tuin Landhuis Hoornbok op de heide bij Hilversum kon zien liggen. Zo weids was het uitzicht.”

Monumentale moestuin Wie aan de overkant van de weg het bospad inslaat, weet niet waar de

Wilt u het park bezoeken?

Het huis en het park van Landgoed Eyckenstein zijn doorgaans niet geopend voor publiek. De bossen zijn vrij toegankelijk. Het park is opengesteld op de volgende data:

weg hem zal leiden. Tot een grote muur met een grote groene poort opdoemt. Daarachter bevindt zich de moestuin. Die is sinds 2006 weer in gebruik door biologisch tuinder Luuk Schouten. “Ik verbouw hier van alles: rode bietjes, aardappels, prei, snijbonen. Ik ben zes dagen per week

9 juni van 12.00 tot 15.30 - Landgoeddag 8 en 9 september - Open Monumentendag

in de moestuin bezig. Dit is echt mijn passie.” Tegen de historische muur staat sinds kort weer leifruit, net als vroeger. In het afgelopen jaar is er flink gerestaureerd. “De oranjerie is aangepakt en de platte bak heeft een nieuwe glasplaat gekregen. Toch zijn we nog niet klaar, want de oude kassen in de moestuin moeten hoognodig gerestaureerd worden,” zo vertelt Schouten. Geen goedkoop klusje, maar toch vinden Schouten,

Dat monumenten zoals Eyckenstein bezocht kunnen worden met de Open Monumentendag, wordt mede mogelijk gemaakt door sponsoren als Rabo Vastgoedgroep en Nationaal Restauratiefonds, al 26 jaar lang. Hiermee staat het belang van het behoud van monumenten voorop, zodat we daar allemaal van kunnen genieten.

Van Boetzelaer en Van Immerseel dat de kassen niet verloren mogen gaan. Van Immerseel: “Een moestuin zonder kassen is als een lichaam zonder benen. Daarnaast zijn de kassen aangewezen als zeer bijzonder monument.” Dat de moestuin weer in gebruik is genomen, is al bijzonder te noemen. Waar menig moestuin het lot van tennisbaan of parkeer­

Toch wordt er van je verwacht dat je het bos goed bijhoudt zodat

gelegenheid wacht, is deze weer volop in gebruik. De tuinder organiseert

bezoekers geen gevaar lopen.” Omdat de subsidie onvoldoende is

zelfs open dagen: “Mensen mogen hier dan komen kijken en fruit of

om het bos en het park te onderhouden, wordt er gebruik gemaakt

groente kopen. We serveren een drankje en zelfgemaakte taart en jam.

van vrijwilligers. “Landschap Erfgoed Utrecht heeft een team dat

Ook op andere dagen is, als de poort open staat, iedereen welkom.

gespecialiseerd is in landgoederen. We hebben de oude details van de

De moestuin is echt mijn favoriete plek. Ik vind het bijzonder: dat verbor-

ontginning weer zichtbaar gemaakt. Destijds was dat een afwisseling

gene, het onverwachte. Het is een groene oase, vooral in dit seizoen.”

van greppel en wal om het water tegen te houden. Met vrijwilligers en subsidie van de provincie Utrecht hebben we de zinksloot voor

Restauratie

een groot deel uitgebaggerd.” Ook zijn er weer wat knuppelbruggen

Toen Van Boetzelaer met zijn gezin in Eyckenstein kwam wonen,

gebouwd, zijn paden teruggesnoeid en is de moestuin voor een groot

werd al snel duidelijk dat het beheren van een monument niet altijd

deel hersteld, net als het huis. “Ik vind het heel belangrijk dat cultureel

even makkelijk is. “De subsidies zijn in de loop der jaren flink gekort.

erfgoed zo origineel mogelijk behouden wordt.” n

22

monumenten zijn leuk!

Wonen in een monumentaal huis 1875-1945, toen en nu Onlangs is het boek Wonen in een monu-

inrichting. Het geeft mensen die in een

woningen kan met dit boek zijn hart ophalen.

mentaal huis gepresenteerd bij de opening

monumentaal pand wonen (of daarvan

Het boek is mede mogelijk gemaakt door

van de gelijknamige tentoonstelling in de

dromen) richtlijnen voor het behoud van

Prins Bernhard Cultuurfonds, Stichting

hal van Stadsarchief Amsterdam. Het rijk

hun historisch interieur. En iedereen die zich

Charema, Pruikenburgfonds, Stichting

geïllustreerde boek is een inspiratiebron voor

interesseert in de geschiedenis van Amsterdam,

Historische Interieurs en de Rijksdienst voor

iedereen die geïnteresseerd is in woning­

de Joodse geschiedenis of historische

het Cultureel Erfgoed. n

fototentoonstelling 8 juni t/m 8 september De tentoonstelling ‘Wonen in een monumentaal huis’ is van 8 juni t/m 8 september vrij toegankelijk voor publiek in Stadsarchief Amsterdam, Vijzelstraat 32 1017 HL Amsterdam

Erfgoedfair

‘Wonen in Historie’

Photo Holland - Apeldoorn

Op 16 juni vindt de eerste erfgoedfair ‘Wonen in Historie’ plaats op het terrein van Paleis het Loo.

Kom langs bij het Restauratiefonds

Een uitgelezen kans voor u om kennis te maken met alles wat te maken heeft met monumenten.

op de erfgoedfair ‘Wonen in Historie’

In een gezellige sfeer en de prachtige ambiance van Paleis het Loo wordt u getrakteerd op

en vraag hoe u kans maakt op een

16 juni 2012

talloze kraampjes met nieuwe producten, informatie, lezingen, workshops, rondleidingen en speeddates. Ook het Restauratiefonds zal op deze dag aanwezig zijn. We zien u dan ook graag op 16 juni in Apeldoorn! n

Komt u op 8 en 9 september 2012 ook naar de Open Monumentendag? Het evenement bestaat al meer dan 25 jaar en

monumenten hun deuren voor publiek, ook

trekt elk jaar meer en meer bezoekers: Open

(historische)tuinen kunnen bezocht worden.

Monumentendag! Het landelijke thema van Open Monumentendag 2012 luidt: Groen

Bent u benieuwd naar alle activiteiten

van Toen. In het kader van de Open Monu-

bij u in de buurt? Kijk op

mentendag openen niet alleen gebouwde

www.openmonumentendag.nl/kaart n

paleisconcert in de prachtige ambiance van Paleis het Loo.

23

Jaar van de Historische Buitenplaats Het jaar 2012 is uitgeroepen tot ‘Jaar van de Historische Buitenplaats’. Door het hele jaar heen zijn er speciale evenementen georganiseerd. Hier een kleine greep uit het aanbod.

COLUMN Jeroen Esselmann werkt bij het

Varen over de Vecht 1 maart 2012 t/m 31 december 2012

Restauratiefonds en zorgt met de RestauratieWijzer voor professionele begeleiding, voor en tijdens de restauratie van uw rijksmonument.

Op de Vecht zijn diverse rederijen werkzaam die met klassieke salonbootjes varen langs de schitterende buitenplaatsen aan deze rivier. Ervaren schippers in prachtige boten varen dagelijks en op afspraak in stijl met kleine gezelschappen langs Maarssen, Breukelen, Loenen en Vreeland, met volledig verzorgde catering aan boord.

Zomerconcert op Lauswolt 8 juli 2012

De RestauratieWijzer

maakt stappen Onze klanten maken geregeld grote stappen. In deze tijd is het bijvoorbeeld al een hele stap om over te gaan tot de koop van een nieuw huis, laat staan een

Voor de pauze speelt het Noord Nederlands Orkest (NNO) De Notenkraker van Tsjaikovski.

monument. Meer nog dan voorheen

Daarna is het de beurt aan de jonge sopraan Hila Fahima (1987). U wordt verwelkomd vanaf

vergt een stap als deze grondige voor­

14.30 uur met een heerlijk aperitief, waarna er een bijzondere high tea wordt geserveerd.

bereiding over het financiële plaatje.

Het Lauswolt Zomerconcert begint om 15.00 uur en wordt om circa 17.00 uur afgesloten met

Een gesprek met ons op kantoor,

het laatste deel van de high tea.

het inschakelen van de gemeente, de Monumentenwacht en de Belastingdienst. Nee, onze klanten laten niets aan het

Nacht van de Buitenplaats 22 september 2012

toeval over. Ook de RestauratieWijzer maakt stappen. Prachtig nieuws is natuurlijk,

Tijdens deze Nacht van de Utrechtse Buitenplaats worden zoveel mogelijk buitenplaatsen in

dat het RestauratieWijzer-team weer op

de omgeving van Driebergen/Zeist, in de omgeving Utrecht stad en in de Stichtse Vecht van

volle sterkte is met de komst van Nadja

binnen en van buiten verlicht. U kunt langs de buitenplaatsen wandelen, fietsen of rijden.

Keuter-de Vries. Ook merken we dat

Langs de route worden kleinschalige activiteiten gehouden, waarbij op verschillende buiten-

naast een goede voorbereiding, een

plaatsen een divers cultureel aanbod is geprogrammeerd.

goed voorbeeld kan helpen. Een voorbeeld dat u meeneemt in de stappen die gezet moeten worden tijdens het aan-

Tuinrondleidingen op buitenplaats 20 oktober 2012

koop- en/of restauratieproces. Met trots presenteren we dan ook ons nieuwe stappenplan op de website, heel handig voor iedereen die zijn eerste stappen in

De buitenplaats Hofwijck in Voorburg organiseert speciale tuinrondleidingen door Henk Boers in

‘monumentenland’ zet.

het kader van 2012 het Jaar van de Historische Buitenplaats. De deelnemers worden om 14.00 uur gastvrij ontvangen op Hofwijck met koffie/thee en iets lekkers. Daarna volgt de tuinrondleiding van een uur en is er gelegenheid tot het stellen van vragen aan de hortulanus. Kijk voor het volledige aanbod op www.buitenplaatsen2012.nl n

www.restauratiewijzer.nl n

24

voor en na restauratie

‘het Kasteeltje’ van Alkmaar Ed Bregman en zijn schoonvader Sam Boekel restaureerden samen al een aantal Alkmaarse panden. Na de negentiende eeuwse panden van het Hoogheemraadschap aan de Kennemerstraatweg ontfermden ze zich over een prachtig Jugendstil-pand aan de Zilverstraat, in de volksmond beter bekend als ‘het Kasteeltje’.

‘het Kasteeltje’ werd in 1901 gebouwd in opdracht van sigaren­

Sam nog een keer langs was gelopen. Sam: “Hij zei: “Kom mee, dit moet

winkelier P. Blaauw. De Alkmaarse architect Klaas Bakker

je zien.” Ik kende dat pand natuurlijk, ik ben een geboren Alkmaarder,

Dz. ontwierp voor hem een kleurrijk pand in Jugendstilstijl.

ik ben in mijn leven al talloze keren langs dit pand gekomen.”

Lichtgele, bruingele, blauwe en donkergroene geglazuurde bakstenen geven het pand een bijzondere uitstraling.

Schoonvader Sam was meteen enthousiast en nam de bouwbegelei-

Het pand moet toen al een blikvanger zijn geweest en dat

ding op zich. Hij deed dat al eerder bij panden die zijn schoonzoon

is het ruim honderd jaar later nog steeds.

kocht. “Dit houdt mij jong. Ik kan niet stil zitten. Het is fietsen of dit eigenlijk. En ik heb profijt van mijn arbeidsverleden. Ik heb dertig jaar

Ed Bregman en zijn vrouw werden eind 2010 verliefd op ‘het Kasteeltje’

bij Forbo gewerkt. Ik kan daardoor goed uitleggen aan mensen die bij

en besloten het te kopen. Maar niet nadat Ed er samen met schoonvader

de restauratie betrokken zijn, hoe ik dingen wil hebben.”

25

“Wanneer je ook bij ‘het Kasteeltje’ komt, er staan altijd wel mensen naar te kijken”

In de rubriek ‘voor en na de restauratie’ bezoeken we dit keer ‘het Kasteeltje’ van Almaar. Een kleurrijk pand in Jugendstil-stijl. Al met al zijn ze er een jaar mee bezig geweest.

Waardevast Ed heeft na de afronding van de restauratie van ‘het Kasteeltje’ weer

foto van het balkon. Dankzij die foto kregen wij een beeld van de

een monument gekocht, waar Sam zich uit kan leven. “Ik had tot voor

details, die we op die manier weer terug konden brengen.”

kort een makelaardij, maar die heb ik een paar jaar geleden van de hand gedaan. Tegenwoordig investeer ik in onroerend goed en dan

Ook de gemeente Alkmaar deed er alles aan om informatie over het

vooral in monumentale panden, daar heb ik een bepaald gevoel bij.

pand te verzamelen. Sam: “Zij hebben een onderzoek gedaan naar

Het zijn vaak karakteristieke panden. Ik geloof dat ik wel iets heb met

de kleuren van ‘het Kasteeltje’. De gepleisterde buitenmuur bleek

torentjes, dat lijkt een soort rode draad. En bij dat gevoel komt ook

oorspronkelijk veel geler dan we dachten. En dat is nu prachtig bij die

nog eens de zakelijke afweging dat monumenten waardevast zijn.

groen geglazuurde bakstenen.”

Je weet dat zo’n gebouw er over honderd jaar ook nog wel staat.” Ed en zijn vrouw hebben inmiddels besloten dat ze een deel van de

Tegenvaller en meevaller

historische panden in de Alkmaarse binnenstad willen verhuren aan

Natuurlijk was er goed nagedacht over de aankoop en de financiering

toeristen. “Wie dat wil, kan een verdieping van ‘het Kasteeltje’ huren.

ervan. Maar toch kunnen er dingen boven water komen, waarop je

Dat kan voor een weekendje, maar ook voor langere tijd.”

vooraf niet had gerekend. Ed: “Toen de steiger er omheen stond, konden we het pand pas echt goed van dichtbij bekijken. We werden

Informatie

niet vrolijk van wat we toen zagen. De schoorsteen moest gesloopt

Belangrijk bij een restauratie is informatie over het pand. Ed en Sam

en weer opnieuw opgebouwd, de schroten moesten vervangen, al het

wilden het pand zoveel mogelijk terugbrengen in de oorspronkelijke

zinkwerk moest vernieuwd en het dak was er heel slecht aan toe.

staat. Maar het bleek niet eenvoudig om te achterhalen wat die

Er ontbraken her en der leitjes op het dak van het torentje. Gelukkig

oorspronkelijke staat dan precies was. Sam: “Wij hebben nergens

hebben we een Restauratiefonds-hypotheek kunnen afsluiten, dat

bouwtekeningen kunnen vinden van de architect.” Ed haalt ondertussen

scheelde toch weer.”

een map tevoorschijn. Gelukkig was er wel veel beeldmateriaal voorhanden. Veel foto’s hebben ze gekregen van mensen die hoorden dat

Zoektocht

ze met het pand aan de slag zouden gaan. Sam: “Op een dag was ik

Sam en Ed hebben weliswaar een aannemer ingehuurd, toch deden ze

bij ‘het Kasteeltje’, toen er een man bij me kwam staan. Hij vertelde

ook veel zelf, onder andere de inkoop van bouwmaterialen. Ed: “Ik ben

dat hij er vroeger had gewoond, tot zijn veertiende jaar. Hij had een

op zoek gegaan naar leveranciers van allerlei oude bouwmaterialen.

voor

na

TIP

26

Calculeer verrassingen

in. Je kan vooraf al weten dat het

altijd duurder uitpakt dan je denkt!

investeringen moeten verantwoord zijn. Gelukkig zijn er heel veel mensen die met je mee kunnen denken. In de loop van de jaren heb ik met heel veel leveranciers contact gelegd. Dat maakt dat je hun ook om advies kan vragen als je naar iets specifieks op zoek bent.”

Vakmanschap Sam is erg blij met de mensen die voor hen werkten. “De voeger en de timmerman waren allebei mannen waar ik graag nog eens mee zou willen werken. De voeger heeft zijn ziel en zaligheid er in gelegd. Hij zei weleens dat dit zijn laatste en zijn mooiste project was. Met alle kennis die hij tijdens zijn loopbaan opgebouwd had, heeft

mee- en tegenvaller Meevaller

Het was zeer verrassend wat de vakmensen zoals de voeger, de timmerman en de dakspecialist hebben weten te bereiken met het pand. En veel mensen droegen fotomateriaal aan, die betrokkenheid was fijn. Ook de mensen van Monumentenzorg van de gemeente dachten volop mee.

Tegenvaller

De staat van het pand binnen en buiten was veel slechter dan gedacht. De hoeveelheid bouwkundige informatie over het pand was zeer beperkt.

hij de schade aan de geglazuurde bakstenen weg kunnen werken. En de timmerman wist de deur van de winkel exact na te maken van een foto. Het waren ook mannen die goed luisterden. Dan zei ik: “We hebben een probleem, kan je dat oplossen?” Zwijgend hoorden ze me dan aan, ik kon eigenlijk niet peilen of mijn vraag nu aankwam of niet. Steevast kwamen ze de volgende dag met iets: “Bedoelde je dit soms?” Echt prachtige, betrokken mannen die zelf nadachten en zoveel liefde voor hun vak toonden.”

Mooiste moment Iedere restauratie kent dieptepunten, maar gelukkig ook vele mooie momenten. Ed en Sam zijn er eensgezind over: hùn mooiste moment was het ‘uitpakmoment’. Ed:”Het pand stond in de steigers en was daarna helemaal in plastic verpakt. Het moment dat het plastic eraf ging, dat zal ik nooit vergeten. We hadden zelf vaak op de steiger

Veel mensen die handelen in oude bouwmaterialen adverteren wel

gestaan en allerlei details al eens bewonderd. Maar nu zagen we het

op Marktplaats. Daar vond ik bijvoorbeeld een Jugendstil-brievenbus.

grote geheel en dat was prachtig!”

De geglazuurde dakpannen heb ik pas na lange tijd gevonden, uiteindelijk vond ik ze bij een boer in Friesland. Maar de leitjes voor

Eigenaren zijn doorgaans intensief betrokken bij hun pand. De buiten­

het torentje waren nergens tweedehands te koop. We hebben toen

wacht kan vaak maar moeilijk inschatten hoeveel inspanning een

een paar honderd van die leitjes laten bakken in de Makkumer

restauratie vraagt. Sam: “Al met al zijn we een jaar bezig geweest.

Aardewerkfabriek. Het dak heeft al met al veel tijd en geld gekost,

Nu het klaar is, worden we door heel veel mensen aangesproken.

maar nu die pannen en leitjes erop liggen, is het resultaat schitterend.”

Mensen die er geen verstand van hebben, zeggen: “Er is niet veel aan gebeurd.” En zij die er wel verstand van hebben, zien dat we er

Balanceren

heel veel werk aan hebben gehad. Heel veel van wat je doet is later

Sam vertelt: “We hebben veel overlegd met Monumentenzorg om de

onzichtbaar.” Ed vult aan: “Die details goed doen, dat doe je voor

balans te vinden tussen herstel van het pand en er tegelijkertijd toch

jezelf, omdat je het weer passend wilt hebben allemaal.” En ook al

ook een comfortabel huis van te maken. We hebben er bijvoorbeeld

ziet niet iedereen de kleine dingen, over het grote geheel is vriend en

wel centrale verwarming in aangelegd. Maar we hebben ook gezocht

vijand het eens: ‘het Kasteeltje’ is bijzonder. Sam: “Wanneer je ook bij

naar mogelijkheden om het pand te isoleren. Daarbij kwamen we toch

‘het Kasteeltje’ komt, er staan altijd wel mensen naar te kijken en te

ook wel op een punt dat je je moet afvragen wat voor uitgaven nog

fotograferen. Daar word je vrolijk van!”

verantwoord zijn. We waren op alle punten van goede wil: het beste voor ‘het Kasteeltje’. Maar we hebben ons hoofd er ook wel bijgehouden,

Logeren in ‘het Kasteeltje’? Kijk op www.citytripalkmaar.nl n

oude versie

KIJK OP monumenten.nl

nieuwe versie, waarbij:

Monumenten.nl is het platform voor iedereen die geïnteresseerd is in monumentale - algehele spatiering is aangepast - de ‘witruimtes’ bij de letters ‘m’, ‘n’ en ‘u’ zijn verkleind, waardoor de letter ook iets meer condensed wordt - de letter in zijn geheel iets slanker is en de curves iets strakker zijn aangezet

panden. Met de laatste ontwikkelingen is de website een richting ingeslagen waarbij bezoekers ook zelf hun mening of informatie kunnen geven over monumentale panden. Bijvoorbeeld door te reageren op een nieuwsbericht of te twitteren over monumenten. Op deze pagina een greep uit de recente ontwikkelingen. Of kijk voor het volledige beeld op Monumenten.nl.

Monumenten op de kaart Op Monumenten.nl vindt u op de kaart van Nederland ongeveer 60.000 rijksmonumenten. Wilt u zien welke rijksmonumenten er in uw omgeving zijn? Zoom dan in op de kaart of zoek op adres, plaatsnaam of monumentnummer. Klikt u op een van de monumenten, dan vindt u tekst en uitleg en eventueel ook foto’s over dit monument. Van meerdere rijksmonumenten zijn ook bijzondere historische afbeeldingen te zien. Kijk op Monumenten.nl/monumenten n

Special Sommige typen monumenten zijn zo

gaat over de buitenplaatsen in Nederland.

nog vele buitenplaatsen aan toegevoegd.

bijzonder, dat ze speciale aandacht verdienen.

Dat juist voor deze voormalige buitens van rijke

De tweede special zal de Werelderfgoederen

Op Monumenten.nl is daarom ‘de special’ in

stedelingen een special gemaakt is, komt door-

in Nederland in de schijnwerpers zetten.

het leven geroepen: een uitgelicht thema met

dat 2012 het themajaar is van de historische

veel achtergrondinformatie. De eerste special

buitenplaatsen. In de loop van 2012 worden er

Kijk op Monumenten.nl/buitenplaatsen n

Zelf informatie toevoegen Ziet u zelf op internet een interessant bericht

Deel het op Twitter. En gebruikt u daarbij

en de specialpagina. En met een twitter- of

voor monumenteigenaren? Of hoort u in

#monumenten, dan komt uw tweet ook op

Facebook-account kunt u binnenkort ook

uw directe omgeving een belangrijke tip?

Monumenten.nl. Waar? Op de nieuwspagina

reageren op nieuwsberichten. Bovendien wordt het op Monumenten.nl in 2012 mogelijk om zelf informatie of foto’s toe te voegen over een bepaald rijksmonument. Zo wordt Monumenten.nl steeds meer een site voor én door iedereen die belangstelling heeft voor monumentale panden. Kijk op Monumenten.nl/nieuws n

27

28

de vraag

Nationaal Restauratiefonds betaalt mijn subsidie uit,

moet ik rekening houden met wijzigingen?

Een van de belangrijkste taken van het Restauratiefonds is het uitbetalen van Brim-subsidie namens de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. De subsidie vraag u daar aan, waarna het Restauratiefonds zorgt voor de verdere uitbetaling ervan. Wat zijn de veranderingen in 2012?

Raymond Cornet, consulent Financieringen en Subsidies bij het Restauratiefonds vertelt u hier alles over.

Wat is Brim-subsidie?

gehonoreerd en u heeft per brief een voorlopige beschikking

Brim staat voor Besluit rijkssubsidiëring instandhouding

ontvangen. Hiermee kent de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed

monumenten. Dit is een jaarlijkse tegemoetkoming in de kosten

u een voorlopig subsidiebedrag toe. Dit bedrag wordt na afloop van

voor het in stand houden van specifieke rijksmonumenten

de restauratie vastgesteld door middel van een definitieve vaststelling.

(woonhuizen uitgesloten). Brim-subsidie vraagt u rechtstreeks

In de voorlopige beschikking staat een aanvraagnummer vermeld.

aan bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. U moet voor

Dit nummer kent het Restauratiefonds ook. Het Restauratiefonds

het aanvragen eerst een zes-jareninstandhoudingsplan opstellen.

betaalt uw subsidie uit. Mocht u na ontvangst van de beschikking

Nadat de subsidie is toegekend door de Rijksdienst voor het

dus vragen hebben over de uitbetaling van uw subsidie, dan kunt u

Cultureel Erfgoed, maakt u kennis met het Restauratiefonds;

met het Restauratiefonds bellen. Wij helpen u met al uw vragen.

wij verzorgen de uitbetaling van uw subsidie.

Hoe weet u dat u gebruik maakt van het Brim?

U heeft een voorlopige beschikking van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed ontvangen, wat nu?

U bent in het bezit van een rijksmonument en u heeft een aanvraag

U ontvangt een brief van het Restauratiefonds met informatie.

gedaan voor subsidie bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed.

Hoe deze brief eruitziet, hangt af van de datum waarop u de

De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed heeft uw aanvraag

voorlopige beschikking heeft ontvangen.

29

Verschillende werkwijze tussen beschikkingen van vóór 1 januari 2012 en na 1 januari 2012:

Elke dag komen er tientallen vragen bij Nationaal Restauratiefonds binnen. Soms zo interessant dat we er graag wat dieper op ingaan. Dit keer gaat het over de uitbetaling van subsidie.

Situatie 1

Situatie 2

U heeft een voorlopige beschikking van vóór 1 januari 2012.

U heeft een voorlopige beschikking van na 1 januari 2012.

Hoe ontvangt u de subsidie?

Hoe ontvangt u de subsidie?

Na ontvangst van uw voorlopige beschikking van de Rijksdienst voor

Na ontvangst van uw voorlopige beschikking van de Rijksdienst voor

het Cultureel Erfgoed ontvangt u een brief van het Restauratiefonds.

het Cultureel Erfgoed ontvangt u een brief van het Restauratiefonds.

Hierin staat uw persoonlijke inlogcode en wachtwoord. Om gebruik

Hierin worden uw gegevens gecontroleerd en uw emailadres gevraagd.

te kunnen maken van de subsidie die voor u beschikbaar is gekomen,

Deze brief stuurt u ingevuld retour. Uw subsidie is door de Rijksdienst

gaat u uw facturen declareren. Heeft u een factuur ontvangen van uw

voor het Cultureel Erfgoed voorlopig toegekend over zes jaar en heeft

aannemer of schilder? Ga dan naar www.restauratiefonds.nl/declareren.

elk jaar een vaste maand waarop het bedrag door het Restauratiefonds

U moet uw account binnen een maand activeren met uw inlogcode

wordt uitgekeerd. U krijgt deze bedragen dus in zes termijnen

en wachtwoord. In uw account kunt u de gegevens van de factuur

automatisch uitbetaald. U hoeft geen facturen meer te declareren.

opvoeren. Na verzending van het digitale declaratieformulier komen

Na elke uitbetaling ontvangt u een bevestiging. Wilt u de termijn­

deze gegevens bij ons binnen, wij zullen binnen 5 werkdagen overgaan

bedragen wijzigen, dan neemt u contact op met de Rijksdienst voor

tot uitbetaling.

het Cultureel Erfgoed.

Hoe controleren wij uw facturen?

Hoe controleren wij uw facturen?

Als u de factuur digitaal gedeclareerd heeft, hoeft u de factuur niet

Het Restauratiefonds speelt vanaf 1 januari 2012 geen rol meer in

meer direct op te sturen. Onze manier van controleren is namelijk per

deze eindcontroles. Na de periode van zes jaar voert de Rijksdienst

1 april 2012 gewijzigd:

voor het Cultureel Erfgoed een eindcontrole uit en stelt de subsidie definitief vast. De manier van controleren hangt af van de hoogte van

Controle vóór april 2012

het subsidiebedrag.

Het Restauratiefonds vroeg voor 1 april 2012 alle facturen op ter controle. Deze facturen moesten aan meerdere voorwaarden voldoen.

Heeft u nog vragen? Neem dan contact op met het Restauratiefonds,

De ontvangen facturen werden in het systeem gezet en later terug-

afdeling Financieringen en Subsidies: (033) 253 9120. n

gestuurd aan de klant.

Uw Brim-subsidie vanaf 2012

Controle na april 2012 Niet alle facturen hoeven meer ingediend te worden. Tijdens het digitaal declareren kan het zijn dat de declaratie waarmee u bezig bent in een steekproef valt. U merkt dit, doordat er een ‘pop-up’ in uw scherm verschijnt. Het Restauratiefonds vraagt u vervolgens, binnen een maand, de originele facturen op te sturen. De desbetreffende declaratie blijft tot ontvangst van de factuur geblokkeerd.

1 2 3

3 voordelen



Minder administratie, omdat u geen facturen meer hoeft te declareren.



Automatische uitbetaling in gelijke termijnen op vaste tijdstippen.



Door snelle digitale uitwisseling van gegevens tussen de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed en Nationaal Restauratiefonds, beschikt u eerder over uw subsidiegelden.

30

de specialist onderwerp

“Remmerstein is een school­ voorbeeld van duurzaamheid avant la lettre” REDRES Nederland kent vele specialisten op het gebied van monumenten(zorg). Dit keer spreken we Redres, een van de grootste monumentenmakelaars.

31

Een huurder vinden voor uw landhuis? Op zoek naar een kerk, een oude fabriek of een watertoren? De erfgoedexperts van Redres, dat bemiddelt in cultureel erfgoed, staan u graag terzijde. Met passie. “Een monument, dat is toch wel even wat anders dan een kantoorkolos aan de Zuidas.”

Monumenten als joie de vivre

De maar liefst 60 meter lange pergola is nog niet helemaal

Geen halszaak, die putjes, vindt Maarten Evelein, de heer des huizes.

klaar; de tuinman is druk bezig met het leggen van de laatste

Vijf jaar lang hebben hij en zijn vrouw, Lot Evelein-Barones Bentinck,

flagstones, vierkante stukken natuursteen uit India. In een

met haar zus Saskia Von Geldern-Barones Bentinck, de eigenaressen

van de in elkaar overlopende vijvers moet nog nieuw folie.

van Remmerstein, veel energie en tijd geïnvesteerd in de restauratie

Dat gaat binnenkort gebeuren - een medewerker van een

van het landgoed. Dat was nodig ook. Het familiebuiten, gebouwd

bedrijf die de vijver gaat ‘inmeten’, belt dat hij onderweg is.

door de grootvader van de gezusters Bentinck, was vanaf 1985

En de enorme Rododendrons en de Blauwe regen staan nog

bewoond door derden op basis van erfpacht. Aan onderhoud is in

net niet in bloei. Maar verder is de prachtige terrasvormige

die jaren te weinig gedaan. Werkzaamheden die wel zijn verricht,

Engelse tuin van Landgoed Remmerstein in Rhenen, ontworpen

heeft Evelein deels moeten laten herstellen. Dat gold bijvoorbeeld

door de bekende tuinarchitect Dirk Tersteeg, grotendeels in

voor het voegwerk, tegen een habbekrats uitgevoerd door een

oude glorie hersteld.

gepensioneerde metselaar van een naburige camping.

Dat geldt ook voor het landhuis zelf, net als de tuin, een rijksmonument.

Dat strookt niet met de hoge maatstaven die de familie hanteert bij

Een fors (1150 vierkante meter vloeroppervlak), maar desondanks

het onderhoud. Kwaliteit en respect voor de monumentale status

bijzonder sfeervol pand, gebouwd in 1912 en ontworpen door Samuel

staan daarbij centraal, zodat het landgoed in goede conditie bewaard

de Clercq. Hij legde de basis voor het huidige landhuis in de vorm van

blijft voor volgende generaties. Voor de familie én voor andere

een in Engelse countrystyle gebouwde Vondelparkvilla met invloeden

erfgoedliefhebbers. Want het in totaal ongeveer 150 hectare grote

uit de art & craftbeweging, een kunst- en designstroming uit de laatste

landgoed, een van de laatste buitenplaatsen op de Utrechtse

helft van de 19e eeuw.

heuvelrug, valt onder de Natuurschoonwet en staat daarom grotendeels ook open voor wandelaars. Daarnaast is Remmerstein binnenkort

Verkoop onacceptabel

weer te huur. Nu de restauratiewerkzaamheden zo goed als voltooid

Een goed voorbeeld van de typische Engelse countrystyle bieden

zijn, verhuizen Evelein en zijn vrouw binnenkort weer naar hun huis in

de metalen ramen. Die zijn inmiddels bijna allemaal gerestaureerd.

Blaricum. Voor twee mensen is het landhuis eenvoudigweg te groot.

Een arbeidsintensieve klus, waarmee alleen al een bedrag is gemoeid van ruim twee ton euro’s. Het resultaat mag er zijn. Kennelijk zijn de

Verkoop is geen optie. Evelein moet er niet aan denken. “Remmerstein

vele vogels op Remmerstein dezelfde mening toegedaan. De lijnzaad-

hoort bij de familie’’, klinkt het resoluut. “Dit landgoed is een bedrijf

olie in de stopverf, waarmee de ramen in de vensters zijn bevestigd,

en niet zomaar een bedrijf, nee, een bedrijf met een ziel. Als je dat

heeft hun speciale belangstelling, getuige de putjes in de stopverf die

verkoopt, is de kans groot dat die ziel verdwijnt en dat is voor ons

zij met hun snavels hebben veroorzaakt.

onacceptabel.”

32

tips

1



2



3

Verdiep u in de geschiedenis van het monument, respecteer die. Dat komt de restauratie en/of herontwikkeling ten goede. Denk vanuit de ziel van het object. Staar u niet blind op de beperkingen van een monument. Kijk door het object heen naar mogelijkheden.

Voor Andriessen vormde dat in 2003 aanleiding te beginnen met Redres. “Binnen het vastgoedwereldje keken ze daar vreemd van op. Collega-ontwikkelaars zeiden: “waar begin je aan”. In die wereld draait het om het snelle geld. Bij monumenten staat de bezieling voorop. Dat is ook waarom ik Redres ben begonnen. Een landgoed als Remmerstein, daar gaat je bloed sneller van stromen. Dat is toch even wat anders dan zo’n kantoorkolos aan de Zuidas.” Dankzij het unieke

Laat u goed informeren over de technische, financiële en fiscale kanten van het kopen van een monument. Erfgoedspecialisten als de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, monumentenambtenaren, de Monumentenwacht, Nationaal Restauratiefonds, de fiscus en andere experts kunnen u daarbij helpen.

aanbod is Redres inmiddels de grootste in monumentaal erfgoed gespecialiseerde makelaar in heel Nederland. Aan- en verkoop van erfgoed staan bij Redres voorop. In deze discipline hebben Andriessen en Reerink flink wat ervaring en kennis opgebouwd. Landgoederen, kastelen, kerken, scholen, watertorens, oude fabriekshallen: zowel in particulier als in commercieel erfgoed zijn de monumentenmakelaars goed thuis. Daarnaast taxeren zij veel bijzondere monumenten.

Harmonieus geheel

Door die kennis en ervaring weten de beide heren als geen ander

Jan-Willem Andriessen en Jim F. Reerink weten precies wat Evelein

wat de kwaliteiten zijn van cultureel erfgoed en hoe deze objecten

bedoelt. Remmerstein vertegenwoordigt alles waar zij voor staan.

in de markt moeten worden gezet. Veel eigenaren, maar ook veel

“Dit landgoed heeft sfeer, een hoog aaibaarheidsgehalte. Het is een

potentiële kopers, zien die mogelijkheden niet. “Kerken bijvoorbeeld

harmonieus geheel. Je voelt je er meteen thuis. Het heeft stijl en klasse,

staan van oudsher op een klein perceel; het moest worden opgebracht

is niet protserig en nergens kapot gerestaureerd”, aldus Reerink.

door de kerkgemeenschap. Als ze al grond hadden, was die in gebruik als kerkhof. Vaak zien geïnteresseerden dat als een obstakel, terwijl

Reerink en Andriessen zijn de drijvende krachten achter Redres, een

het dat niet hoeft te zijn’’, aldus Reerink. “Je moet door een monument

makelaar gespecialiseerd in monumentaal erfgoed. Andriessen was

heen kunnen kijken. Er is vaak meer mogelijk dan mensen in eerste

als projectontwikkelaar betrokken bij diverse projecten van BOEI, de

instantie denken.”

organisatie die zich bezighoudt met herbestemmen van industrieel



erfgoed. Hij ontmoette steeds meer eigenaren van landhuizen,

Duurzaam avant la lettre

pastorieën en andere (rijks)monumenten die op zoek waren naar een

Die specialistische expertise was ook een van de belangrijkste

geschikte makelaar, maar deze niet konden vinden. “Telkens kreeg ik

argumenten die het oog van de familie Bentinck deed vallen op

te horen: de makelaar bij ons op de hoek begrijpt mij niet.”

Redres toen zij na rijp beraad had besloten Remmerstein te gaan

33

verhuren. “Dit zijn jongens met affiniteit voor dit soort bouwwerken. Mannen die weten wat we willen en wat we zoeken”, aldus Evelein. Evelein doelt daarbij ook op de discrete wijze waarop Redres bemiddelt. Verkoopborden in de tuin of opzichtige advertenties zijn uit den boze. Dat stellen eigenaren niet op prijs. Redres volstaat met een annonce op de eigen website. Zelfs dat is sommige eigenaren nog te veel. In de portefeuille van Redres zitten bijvoorbeeld ook landgoederen langs de Vecht. Welke landgoederen dat zijn, vertellen de monumentenmakelaars alleen aan mensen die echt zijn geïnteresseerd. Aan wat voor soort huurders Evelein en de Redres-makelaars zoal denken voor Remmerstein? Dat kan in principe van alles zijn, mits de kandidaten de liefde voor cultuurhistorisch erfgoed delen. Reerink: “Je kunt bijvoorbeeld denken aan een groot bedrijf dat wil uitstralen

Jim Reerink (l) en ir. Jan-Willem Andriessen (r), directeuren Redres

dat het hecht aan duurzaamheid. Dan zit Remmerstein als gegoten; dit landgoed is een schoolvoorbeeld van duurzaamheid avant la lettre.” tuinonderhoud. Bovendien ligt de vastgoedmarkt er niet bepaald Of de juiste huurders snel worden gevonden, blijft natuurlijk afwachten.

florissant bij. Heeft de clientèle van Redres ook last van die economische

De huurprijs is niet mals – 125.000 euro op jaarbasis, inclusief het

tegenslag? Volgens Reerink valt dat mee. “Onze relaties beschikken vaak over eigen geld. Dat moet ook wel”, benadrukt hij. “Een monument aanschaffen met louter vreemd vermogen, red je niet.”

“Dit landgoed is een bedrijf met een ziel. Als je dat

verkoopt, is de kans groot dat die ziel verdwijnt”

Subsidiebijdrage Ook op het gebied van subsidies en goedkope leningen voor het onderhoud en de restauraties van cultureel erfgoed zijn Reerink en Andriessen goed ingevoerd. Maarten Evelein hoefde van die hulp geen gebruik te maken. Als ervaren landgoedbeheerder en architect -Evelein tekende onder meer voor Huis het Loo, de woning van prinses Margriet en Pieter van Vollenhoven op het terrein van Paleis het Loo in Apeldoorn- is hij goed op de hoogte. Voor de restauratie van het landhuis deed hij onder meer een beroep op het Besluit rijkssubsidiëring instandhouding monumenten (Brim). De restauratiekosten lagen helaas net onder de grens van vijf ton die destijds van kracht was. Voor het onderhoud van de maarliefst drie hectare grote tuin ontving Evelein wel subsidie in het kader van het Besluit rijkssubsidiëring historische buitenplaatsen (Brhb), een oude regeling voor het herstel van historische buitenplaatsen. Voor het Veerhuis in Opheusden, dat nu dienst doet als café-restaurant, kregen de eigenaren van Remmerstein een laagrentende Restauratiefonds-hypotheek. Mede dankzij de verschillende manieren van financiële ondersteuning is Remmerstein weer grotendeels in oude glorie hersteld. Over twee weken moet de tuin af zijn. Dan komen de leden van Erfgoedvereniging Heemschut en de Nederlandse Tuinenstichting het resultaat bewonderen. Dat gaat vast lukken. Als straks ook nog de Blauwe regen in bloei staat, kan iedereen helemaal tevreden zijn. n

34

nieuw leven voor het monument

In zijn 175-jarige bestaan heeft de Arnhemse Koepelkerk verschillende ingrepen ondergaan. De laatste grondige renovatie dateert van 1976, toen een eerder gesloopte tweede galerij in ere werd hersteld, en onder de kerkzaal een ontmoetingsruimte kwam. Ruim 35 jaar later staat het neo-classistische bouwwerk voor een nieuwe ingrijpende operatie, die de functionaliteit verbetert.

Koepelkerk biedt podium voor culturele evenementen

Gewelfd plafond Wie een kijkje wil nemen bij de Koepelkerk, vindt het 175-jarige rijksmonument aan het Arnhemse Jansplein in de steigers. Met de restauratie van de buitenkant is reeds begonnen. Schilderwerk, goten en glas-in-lood worden vernieuwd. De op de buitenmuren rustende buitenkoepel zal van enkele nieuwe leien worden voorzien. De binnenkoepel bestaat uit stucwerk op stro, vertimmerd naar Al enige tijd stond groot onderhoud

Van Doornik: “Een dergelijke grootschalige

144 cassettes die tezamen het fraaie,

gepland, vertelt Luuk van Doornik van

operatie vereist instemming van kerkbestuur en

gewelfde plafond vormen. Die cassettes

de Commissie van Beheer. Dat kan nu

kerkelijke gemeente. Daarnaast vielen de kosten

krijgen een wat lichtere tint. Van Doornik:

worden gecombineerd met een herin-

beduidend hoger uit. De restauratie is gesub-

“In 1975 zijn ze donkerder gemaakt, om het

richting. De gemeente had de beoogde

sidieerd door de Rijksdienst voor het Cultureel

contrast te vergroten. Maar dat effect kun je

verbreding van de functionaliteit

Erfgoed en Provincie Gelderland. We hebben

tegenwoordig ook met verlichting realiseren.

al enige tijd op de agenda staan.

gelukkig ook nog een eigen potje en Nationaal

Verder wordt het monumentale Naber-orgel

Het duurde echter even voordat het

Restauratiefonds heeft ons voorzien van een

gerestaureerd, en ventilatie en verwarming

plan daartoe werd goedgekeurd.

laagrentende Kerken Nevenfunctie-Lening.”

geoptimaliseerd.”

35

“Wij stellen onze kerk meer open voor de buitenwereld”

“Nationaal Restauratiefonds

Jaarlijks krijgen veel monumenten een ‘nieuw leven’. Onlangs gaf de Arnhemse Koepelkerk groen licht voor een herinrichting die de deuren openzet voor culturele evenementen.

Toneel- en muziekvoorstellingen De kerkzaal heeft straks twee ingangen,

Om die te realiseren, verruilen we de banken

heeft gezorgd voor een

die rechtstreeks aansluiten op de twee

voor stoelen. Ook komt er een verplaatsbaar

(nood)uitgangen. De kerk wordt zo een

podium, en een omkleed- en opslagruimte.

laagrentende Kerken

stuk toegankelijker – en niet alleen voor

Of elke artiest hier terechtkan? “Madonna

Nevenfunctie-Lening”

de eigen gemeenteleden. Bruiloften en

zie ik hier niet optreden, om maar eens iets te

recepties hielden we al, vanaf volgend jaar

noemen. Want die nieuwe multifunctionaliteit

zullen muziek- en theateruitvoeringen en

moet wel verenigbaar zijn met de identiteit

culturele exposities worden georganiseerd.

van onze gemeente.” n

Samen de schouders eronder Wonen in een monumentaal pand is voor veel mensen de ultieme woonwens. Nationaal Restauratiefonds helpt mee met het in stand houden van monumenten. Wij zijn een gedegen financieel expert én kunnen u ook adviseren over regelgeving, vergunningen en fiscale aspecten. Deze unieke combinatie van financiële en monumentenkennis maakt het Restauratiefonds tot dé ideale gesprekspartner, financier en adviseur. Voor u als monumenteigenaar en voor mensen die hun woonwensen waar willen maken.

Wilt u de digitale nieuwsbrief InDetail ontvangen? Meldt u dan aan via www.restauratiefonds.nl/indetail.

www.restauratiefonds.nl/indetail