oktober 2014
inct.trends&topics Oktober 2014 Voorwoord
Inhoud
In inct.trends&topics blikken we aan het begin van de maand terug op het nieuws in de sector en geven we daar structuur en duiding aan.
Magazines Marloes de Moor Sanoma met tijdschrifttitels op televisie …….....………………….. 3 App & web Dirkjan van Ittersum De terugkeer van de betaalmuur ……………………….………….. 5
De stagnatie op de tijdschriftenmarkt is nog niet voorbij. Daarom maakt Sanoma een aantal titels crossmediaal. Marloes de Moor heeft ernaar gekeken. Volgens Dirkjan van Ittersum is betalen voor content weer hip aan het worden: de betaalmuur is een serieuze optie voor uitgevers en artikelenverkopers. Hoewel uitgeverijen nog steeds worstelen en saneren, probeert Amazon een plaats op de Nederlandse boekenmarkt te veroveren, ziet Hans van der Klis. Michiel Hatenboer licht de markt voor digitaal lezen door. Er zijn veel initiatieven, maar het enthousiasme voor digitaal bij de lezer groeit maar traag.
Boekenvak Hans van der Klis Amazon komt eraan… Maar wordt het ook wat? ………………… 7 Digitaal lezen Michiel Hatenboer Nederland te klein voor artikelenverkopers ………………………. 9
2
te bewaren. Zo zal de uitgever in samenwerking met SBS6 een programma lanceren rond tijdschrift vtwonen. Hierin wordt een directe naar de webwinkel vtwonen.nl getoond, waar kijkers de in het woonmetamorfose-programma getoonde meubels en accessoires kunnen bestellen. Op deze manier kan Sanoma zijn positie binnen het zogenaamde ‘Home Deco’-domein versterken. Consumenten worden zo voorzien in hun informatie- en consumptiebehoefte en de adverteerders krijgen crossmediale oplossingen aangeboden die aantrekkelijker zijn dan alleen print. Vanaf 15 september is Libelle vier weken lang op SBS6 te zien in een kookprogramma met foodstylist en kok Claartje Lindhout. Haar recepten zijn in Libelle en op de website van Libelle terug te lezen. Autoweek startte eind september met een nieuw autoprogramma op SBS6: Autoweek Big Boys. Ook hier is een duidelijke relatie met het weekblad aanwezig. What’s next? Het nieuws over de sterren uit Grazia of Beau Monde gepresenteerd in Shownieuws, gekoppeld aan een link naar de website waar je handtasjes, naaldhakken of een botoxbehandeling kunt kopen?
Magazines in oktober
Sanoma met tijdschrifttitels op televisie Marloes de Moor
Gloort er dan toch wat hoop achter de spiegelramen van de Hoofddorpse kantoorkolos waarin Sanoma huist? Eerder dit jaar vonden de mannenbladen hun heil bij twee Groningse broers en kregen andere tijdschriften onderdak bij het onbevangen, geestdriftige New Skool Media. Je kunt je afvragen of er inmiddels nog wat te lachen valt onder de achterblijvers in de sterk uitgedunde personeelskantine. Want hoe nu verder? Een kleine opsteker was dat Sanoma er voor koos om glossytitels Beau Monde, Grazia, Marie Claire en Nouveau tóch niet te verkopen. De uitgever kwam tot de conclusie dat de merken een toegevoegde waarde vormen voor het domein ‘Womens Interest’ en ‘News & Entertainment’. Een hele mond vol, maar het komt erop neer dat tijdschriften nauwer gaan samenwerken met televisie, in dit geval de zender SBS6 waar Sanoma ook eigenaar van is. Sanoma wil meer programma’s met een ‘tijdschriftlink’ gaan maken. Het werd daardoor ’steeds logischer’ om de magazines
Verhuizen Topman Henk Scheenstra heeft er veel vertrouwen in en ziet op deze manier meer mogelijkheden om de tijdschriften succesvol uit te bouwen. De tijdschriftredacties zullen vanaf 1 januari 2015 dan ook vanuit het SBS-pand in 3
Amsterdam werken. En zo wordt de eind vorig jaar ingezette strategische heroriëntatie toch nog afgerond met een beverig happy end.
rooskleurig. De uitgever blijft echter investeren in digitale activiteiten en wil uitbreiden in de educatieve markt. Veranderingen bij Weekbladpers Groep (WPG) Weekbladpers Groep (WPG) reorganiseert de werkzaamheden in vier domeinen en gaat vanaf 1 januari 2015 WPG Media heten. De vier domeinen waar WPG Media zich op gaat richten zijn ‘Mindstyle’, ‘Kind’, ‘Actief Leven’ en ‘Kwaliteitsjournalistiek’. Het is de bedoeling dat elk domein een eigen ondernemer krijgt die onder andere nieuwe verdienmodellen gaat ontwikkelen. Daarmee verdwijnt de functie van de traditionele uitgever. WPG neemt ook het platform Tracks & Trails over. Dat is een multimediaal outdoorplatform, gericht op actieve sporters. Hiking, trailrunning, mountainbiken maar ook skiën, langlaufen en sneeuwschoen-wandelen komen aan bod. Tracks&Trails geeft informatie over activiteiten, bestemmingen, locaties en materialen die de beleving van de sportieve activiteit bevorderen. WPG houdt Voetbal International (VI) in ere. De uitgever ziet nog steeds voldoende groeimogelijkheden voor het voetbalblad.
Winst voor Sanoma
Sanoma kwam eind van deze maand met een nog een, weliswaar wat flets, lichtpuntje. De Finse uitgever boekte in het derde kwartaal weer winst: 57 miljoen euro in Nederland. In het derde kwartaal van vorig jaar was dat nog een nettoverlies van ruim 261 miljoen. De omzet van het afgelopen kwartaal viel wel lager uit, omdat Sanoma verschillende tijdschrifttitels heeft afgestoten. De omzet bedroeg dit jaar 478 miljoen, terwijl die vorig jaar nog 537 miljoen was. Door het beperken van de kosten verwacht de uitgever structureel nog 100 miljoen euro te zullen besparen. De zaken gingen vooral goed bij de media-activiteiten in Finland. In Nederland waren de resultaten op jaarbasis wel minder. Dat komt onder meer door investeringen in de digitale tak in ons land. Ook de inkomsten uit papieren verkopen liepen terug en de kosten op het tvonderdeel waren hoger. De print- en advertentiemarkt blijft volgens Sanoma slecht. De veelbesproken neerwaartse spiraal maakt voorlopig geen aanstalten zich opwaarts te richten. Ook zijn de economische vooruitzichten in de landen waar Sanoma actief is niet
4
Apps en web in oktober
De terugkeer van de betaalmuur Dirkjan van Ittersum
Lange tijd leek betalen voor content een onbegaanbare weg. Maar plotseling is het hip. Nerds als Alexander Klöpping hopen ermee binnen te lopen. Deze maand werd het duidelijk: de betaalmuur gaat nog eens heel groot worden.
De Blendle-oprichters mochten langskomen bij Buitenhof
Maar hoe gaat het eigenlijk met Blendle? Daarover is eigenlijk maar weinig bekend. Op dit moment zijn er weliswaar zo’n 130.000 gebruikers van de dienst, maar het is nog lang niet duidelijk hoeveel procent daarvan de portemonnee blijft trekken. Wel duidelijk is dat Blendle vooralsnog geen winst maakt. Desondanks krijgen uitgevers langzaam vertrouwen in het rekenen van geld voor content.
Hoe anders was dat een paar jaar geleden... op feestjes werd er schamperend gesproken over betalen voor content. Dat kon nooit wat worden; iedereen downloadde tenslotte gratis muziek en films via The Pirate Bay en andere schimmige sites. Hier en daar waren er wel eens pogingen om geld te vragen voor digitale content, maar iedereen liet die aanbieders links liggen.
Digitale krantenabonnees Zo ook de Volkskrant. De uitgave introduceerde begin oktober een nieuwe site waar de betaalmuur een belangrijk onderdeel van was. Voortaan verschijnen alle artikelen uit de krant online. Er zijn allerlei betaalmodellen. Zo kan er een dag- of weekpas gekocht worden, maar er is ook een tabletabonnement met de naam Volkskrant Select waarmee dagelijks tien geselecteerde artikelen zijn te lezen in speciale tabletopmaak. Uiteraard is er ook nog steeds een combinatieabonnement op de digitale en de papieren krant.
Kapitaalinjectie Hoe anders is dat anno 2014! We betalen voor digitale muziek (Spotify), films (Netflix) en jawel... ook voor journalistiek. Die laatste categorie was de afgelopen maand flink in het nieuws. Vooral Blendle trok de aandacht. De oprichters mochten in De Wereld Draait Door en zelfs Buitenhof uitleggen wat er aan de hand was. De digitale kiosk voor journalistieke artikelen krijgt een kapitaalinjectie van 3 miljoen euro van The New York Times en Axel Springer Verlag. Daarmee kan Blendle internationaal uitbreiden. Beide uitgeverijen krijgen 23 procent van de aandelen van Blendle. 5
verlengen, zodat de ‘internetkrant’ met een jaar door kan? Dat gebeurde inderdaad. Van de 20.000 abonnees van het eerste uur bleken 12.000 bereid nog eens 60 euro voor een jaar over te maken. Bovendien hadden zich het voorbije jaar nog flink wat mensen aangesloten, waardoor het totaal aantal abonnees nu op een respectabel aantal van 27.000 uitkomt. Genoeg om ook dit jaar uit de rode cijfers te blijven, zo liet oprichter Rob Wijnberg weten. Er zijn meer successen te melden. Zo wist rechtbankverslaggever Chris Klomp (@realtwitcourt) voldoende betalende volgers (!) op Twitter te krijgen, zodat hij zijn rechtbankverslaggeving via dit medium kan blijven volhouden. Wat is het verhaal? Chris Klomp twitterde live al langere tijd rechtbankverslagen. Hij deed dat aanvankelijk gratis, maar dreigde daarmee te moeten stoppen omdat hij zijn grootste opdrachtgever verloor. Om toch door te kunnen, vroeg hij zijn volgers of ze wekelijks 99 cent over hadden voor zijn Tweets. Een aardig aantal antwoordde positief. Onlangs meldde hij op Twitter dat het aantal abonnees nu zodanig is dat hij ongeveer uit de kosten komt: in een jaar tijd verdiende hij 10.000 euro. Wie dat wat weinig vindt voor een jaarsalaris: Klomp schrijft ook voor andere bladen en internetpublicaties. Hij gebruikt dus niet al zijn tijd voor rechtbanktweets.
Met Volkskrant Select brengt de krant betaalde artikelen uit de krant in speciale tabletopmaak.
Hoeveel digitale klanten de Volkskrant heeft is niet bekend, maar duidelijk is wel dat de krant gokt op een toename van de inkomsten. Niet zo gek, want het aantal abonnees op de papieren versie van de Volkskrant daalt al jaren. In het tweede kwartaal van 2014 naar 219.000. Vorig jaar waren dat er nog 233.000 (bron: HOI). Het aantal digitale krantenabonnees steeg in dezelfde periode van 46.000 naar ruim 53.000, maar daar zitten niet alle digitale activiteiten in verwerkt. Genoeg verlengingen Naast de Volkskrant zijn er meer initiatieven die gokken op de betaalmuur. Voor het vorig jaar gestarte De Correspondent was dit najaar een spannende periode. Zullen genoeg abonnees met een jaar
Per maand een kleine 1000 euro verdienen met rechtbanktweets
6
Rechterflank Het succes van Blendle, De Correspondent en andere journalistieke betaalsites inspireerde ook de oprichters van Jalta. Dit moet een betaalde internetkrant worden op de rechterflank van het journalistieke spectrum. Initiatiefnemer is Joshua Livestro van het blog De Dagelijkse Standaard. Onder meer oud-politicus Frits Bolkestein en rechtsfilosoof Thierry Baudet hebben gezegd mee te willen doen. Het initiatief werd in september aangekondigd.
Het boekenvak in oktober
Eind oktober volgde het bericht dat voldoende abonnees zich hebben aangemeld. De site meldde eerder minimaal vijfduizend abonnees nodig te hebben à € 7 per maand. Volgens Livestro wordt er nu achter de schermen gewerkt aan een nieuwe site zodat de dienst binnen niet al te lange tijd daadwerkelijk van start kan gaan.
Hans van Klis
Amazon komt eraan… Maar wordt het ook wat?
Online retailer Amazon is druk bezig zijn Nederlandse operatie van de grond te tillen. Maar uitgevers lijken er niet happig op zich over te geven aan de Amerikaanse veelvraat, die door de conflicten met Hachette in de VS en onder andere Bonnier in Duitsland in een slecht daglicht is komen te staan. De Nederlandse uitgeverijen hebben echter al genoeg aan hun hoofd.
Al met al positieve berichten dus voor de betaalmuur en daarmee voor de (betaalde) journalistiek. Afwachten of het ditmaal echt een blijvertje is, maar de voortekenen zijn gunstig.
Het jaar begint op zijn einde te lopen en net als eerdere jaren stevent het boekenvak af op een min van zo’n tien procent. Verschillende uitgeverijen melden dat het eigenlijk niet eens zo slecht gaat; het is het gebrek aan werkelijk grote bestsellers dat de markt parten speelt. Maar hoe je het ook wendt of keert, dat heeft in tweede instantie toch een negatieve invloed: boekhandels draaien minder omzet, kopen voorzichtiger in en dat zal vroeg of laat toch ten koste van het totale assortiment gaan.
Jalta (‘the right story’) richt zich op rechtse betalende lezers.
Geen wonder dat steeds meer uitgeverijen de tering naar de nering zetten. Het laatste slachtoffer is De Bezige Bij Antwerpen, dat wordt ontmanteld en goeddeels vanuit Amsterdam verder gaat. Hoewel de directie van de Amsterdamse uitgeverij stug volhoudt dat er wel degelijk een Antwerpse operatie blijft bestaan, gaan er in Vlaanderen 7
banen verloren: in totaal zeven, volgens Het Nieuwsblad: twee bij De Bezige Bij en vijf bij Manteau. Dat is niet eens zoveel, maar het nieuws is in Vlaanderen ingeslagen als een bom. Uitgever Harold Polis was eerst met Meulenhoff/Manteau en later met De Bezige Bij Antwerpen verantwoordelijk voor de mooiste en best verzorgde boeken die in de Lage Landen verschenen. Verschillende auteurs verschenen tijdens de jaarlijkse Boekenbeurs in Antwerpen met een rouwband om de arm. Het gevoel heerst dat de Vlaamse letteren door de grote Amsterdamse broer in de steek wordt gelaten. Dat er bij WPG uitgerekend een Vlaming verantwoordelijk is voor deze operatie, Koen Clement, maakt het alleen maar wranger.
in de levertijden. Het bedrijf waant zichzelf zo machtig, dat het gewoon zijn eigen zin doordrijft. Dat zijn praktijken waar niet iedere kleine Nederlandse uitgever zin in heeft. Aan de andere kant hebben de Nederlandse uitgevers natuurlijk wel te maken met auteurs die hun werk willen verkopen. Nu de Nederlandse boekhandels terughoudend zijn geworden in hun inkoopbeleid, is een extra verkoopkanaal zeer aantrekkelijk, zeker wanneer je niet van de opbrengsten hoeft te leven en uitsluitend een zo breed mogelijke verspreiding nastreeft. Het zal kortom nog wel even duren voordat Amazon serieus van start kan gaan in Nederland. Wie de site van Amazon.nl wil bezoeken, wordt nog steeds omgeleid naar Amazon.co.uk en wie titels in het Nederlands wil zoeken, moet het nog steeds doen met de rubriek ‘Other languages’.
Amazon krijgt het lastig Intussen worden de A-boekenuitgevers bijna wekelijks lastig gevallen vanuit Luxemburg, waar de salesafdeling van Amazon gevestigd is. De Amerikaanse reus lijkt nu eindelijk ernst te willen maken met het betreden van de Nederlandse markt, signaleerden de verslaggevers van NRC Q. Vooralsnog lijkt het de Amerikanen vooral om e-books te gaan, waarvoor geen vaste boekenprijs geldt. Maar de Nederlandse uitgevers lijken niet erg happig om op de voorwaarden van de online retailer in te gaan. ‘Er staan verregaande condities ten faveure van Amazon in het contract, die me onderwerp lijken voor stevige discussie in vakkringen’, liet Joost Nijsen van Podium optekenen. Voor zover bekend is Sander Knol van Xander Uitgevers de enige die een contract heeft getekend. De Nederlandse uitgevers zijn natuurlijk op hun hoede, na de conflicten tussen Amazon en Hachette en Amazon en een aantal Duitse uitgevers. Als Amazon zijn zin niet krijgt, blijkt uit die conflicten, haalt de online retailer titels die gewoon leverbaar zijn uit de catalogus of vinden er opeens onverklaarbare vertragingen plaats
Kobo duikt op bij Bol.com De vraag is of de auteurs er echt rouwig om moeten zijn. Met Bol.com en andere leveranciers als Libris, eBooks.nl en Managementboek.nl zijn er voor de consumenten voldoende alternatieven om aan hun e-books te komen. De Canadese ebookverkoper Kobo heeft in september zijn samenwerkingsverband met Libris verruild voor een deal met de grootste e-bookverkoper van Nederland, Bol.com. Dat was mogelijk omdat de preferred supplier van Bol.com sinds de introductie van het elektronisch lezen in Nederland, Sony, besloot te stoppen met de productie van ereaders. Het is een logisch samenwerkingsverband dat voor beide partijen goede perspectieven biedt: de e-readers van Kobo zijn de bestverkochte van Nederland, Bol.com is de grootste verkoper van ebooks. Wat Amazon daar aan toe zou kunnen voegen, behalve stuntprijzen om marktaandeel te kopen, is onduidelijk. 8
Intussen werkt Managementboek.nl in de schaduw van deze deal aan een verdere versterking van zijn positie als nicheleverancier. Nadat de gespecialiseerde boekverkoper eerder al webwinkel Comcol (computerboeken) had overgenomen ter versterking van het eigen label Computerboek.nl, heeft Managementboek.nl in oktober ook de boekenactiviteiten van de juridische boekhandel Jongbloed uit de failliete boedel van Swets overgenomen als aanvulling op de eigen activiteiten van Juridischboek.nl. En getuige de frequente radiocommercials voor de verkoop van alle A-boeken wil het management van Managementboek.nl het daar niet bij laten.
Digitaal lezen in oktober
Nederland te klein voor artikelenverkopers Michiel Hatenboer
Eén ding is zeker. Telkens weer weet het digitale knuffeldier van de traditionele media de aandacht te trekken. In de afgelopen maand kwam het – breed verspreide – nieuws dat Blendle dankzij een investering van drie miljoen euro van The New York Times en Axel Springer Verlag zijn vleugels kan uitstrekken naar het buitenland. Dat blijkt nodig ook, want het voortbestaan van de onderneming is lang niet zeker. Om uit de rode cijfers te komen is internationaal succes noodzakelijk. Blendle-voorman Alexander Klöpping gaf in oktober aan dat het bedrijf al 130.000 gebruikers had, waarvan één op de vijf geld bijstort voor de aankoop van nieuwe artikelen: ‘We groeien ontzettend snel, maar de afzetmarkt in Nederland is niet groot genoeg voor ons. We zitten in een business waarin we een paar cent verdienen per verkoop. Terwijl hier ondertussen wel 15 programmeurs werken die we moeten betalen. Dus moeten we heel veel stukjes verkopen om uit de kosten te raken.’ Volgens ons is de populariteit van Blendle bij de dagbladen vooral gebaseerd op het feit dat de losse verkoop van artikelen geen bedreiging vormt voor het traditionele verdienmodel van de kranten
Alexander Klöpping bij De Wereld Draait Door
9
en bovendien aantrekkelijke extra omzet oplevert: 70 procent van de inkomsten van Blendle gaat naar de uitgever. Ook al storten ruim 25.000 gebruikers inmiddels extra geld om losse artikelen te kopen, het blijft toch een relatief klein aantal. En de betaalde bedragen zijn niet hoog. Het ontwikkelen van een cultus rond artikelen vereist een actieve groep kopers, waarvoor inderdaad een grote internationale markt noodzakelijk is om de exploitatie rond te krijgen. Klöpping: ‘Ofwel blijkt dat ons idee enkel in Nederland werkt en stort het in. Maar het kan ook blijken dat er een enorm draagvlak is en dat we snel naar boven schieten.’
media-aandacht dan Blendle, moet eLinea op een andere manier de aandacht trekken. Ter introductie kan daarom iedereen het all you can read-abonnement een maand lang gratis proberen. Van harte aanbevolen. Abonnement voor 500 pagina's per maand Een vergelijkbaar marketinginstrument wordt ingezet door een nieuwe abonnementsdienst voor boeken die in oktober werd gelanceerd in GrootBrittanië. Bij Blloon.com, een initiatief van het Duitse bedrijf Txtr, kun je voor nog geen vier pond een all you can readabonnement op een groot aantal populaire boeken, gelimiteerd tot 500 pagina's per maand. Voor 4 pond extra krijg je toegang tot nog eens 500 pagina's per maand. Ter kennismaking worden de eerste duizend pagina's gratis aangeboden. Volgens Thomas Leliveld van Txtr is het abonnement niet gericht op de echte leesfanaten, maar op jongeren, die gemiddeld zo'n 12 boeken per jaar lezen. In tegenstelling tot Blendle en eLinea kun je de boeken van Blloon (alleen) lezen in een app op de iPad, binnenkort ook voor Android.
Gratis een maand kennismaken met eLinea Wij helpen het Blendle hopen dat het idee niet instort, maar we houden onze twijfels over het succes van de verkoop van losse artikelen. In de kern zijn de bladen toch een passief medium waarbij de verrassing en het concept achter het aanbod een belangrijke rol spelen. Wij zien dan ook meer in de kansen voor all you can readabonnementen, met een goede verdeelsleutel tussen uitgevers, auteurs en het platform als voorwaarde. Maar onze dagbladen zijn nog huiverig om daaraan mee te doen. De uitgever van NRC Handelsblad stelt de artikelen uit de wekelijkse selectie van NRC Reader ter beschikking, maar verder bestaat het aanbod van eLinea nog alleen uit de artikelen van een groot aantal toonaangevende tijdschriften. Dat is jammer, want het concept van deze concurrent van Blendle vinden wij aantrekkelijk. Ook eLinea biedt de mogelijkheid om losse artikelen te kopen voor een aantrekkelijke lage prijs, maar het grootste deel van de omzet komt daar uit de verkoop van de abonnementen. Een maand lang alle artikelen uit bladen als Vrij Nederland, Panorama, Viva, Margriet, Quote, Onze taal, HP/De Tijd, Autoweek en vtwonen kost bij eLinea slechts € 9,99. Omdat het bedrijf het moet doen met heel wat minder
Kwartaalcijfers van CB Logistics In de maand oktober publiceerde CB Logistics weer één van die mooie infographics met kwartaalcijfers over de distributie en verkoop van e-books in het Nederlandse taalgebied. Deze keer presenteerde het bedrijf in samenwerking met Boek.be ook cijfers 10
over de afzet van digitale boeken in Vlaanderen, waarvoor het ook de logistiek verzorgd. Over de laatste 12 maanden is het percentage e-books op de totale afzet in Nederland iets gestegen naar 4,7%. Daarmee loopt Nederland fors achter bij met name de Angelsaksische landen, maar onze zuiderburen scoren met 3% (over de afgelopen 9 maanden) nog slechter. Ongeveer een op de zes via het CB verkochte e-books wordt geleverd aan een klant uit Vlaanderen. De verkoop van e-books blijft ook bijna helemaal beperkt tot de categorie Literaire fictie (NUR 300).
ongevraagd gegevens over je leesgedrag doorstuurt naar het bedrijf, maar daarbij zelfs actief op zoek gaat naar de gegevens over alle ebooks op de PC van de kopers en die informatie onbeveiligd doorstuurt. Adobe zag zich door de negatieve publiciteit over het bespioneren van klanten volgens Ereaders.nl genoodzaakt om een nieuwe update van het systeem aan te bieden, waarin geen gegevens meer kunnen worden verzameld over boeken die niet door het bedrijf zijn beveiligd. Bovendien worden de gegevens over de ebooks met Adobe DRM nog alleen in een beschermde omgeving naar het bedrijf verzonden.
De kwartaalcijfers van CB Logistisc laten elke keer weer een kleine groei zien, maar spectaculair kun je ze zeker niet noemen. Bij de online verkopen maken de elektronische boeken al wel een aanzienlijk deel uit van het totaal: 26 procent in het hele taalgebied, 22 procent in Vlaanderen. Ongeveer 78 procent van de titels uit de top 60 is ook digitaal beschikbaar. Dat is nog minder dan bij onze steekproef begin 2012. Hoewel inmiddels 34.489 titels leverbaar zijn (een stijging met 3% in het derde kwartaal van 2014) is dus nog altijd meer dan een op de vijf titels niet digitaal verkrijgbaar. Opmerkelijk is dat ongeveer 13,7 % van de e-books in het Nederlandse taalgebied wordt geleverd in het PDF-formaat. Het overgrote deel is beschikbaar in ePub2; nog maar 1,2 % is leverbaar in het multimediale ePub3 bestandsformaat.
Bij de introductie van LeesID, een platform waarmee e-books (en digitale bladen) van veel verschillende leverancier in een veilige omgeving kunnen worden opgeslagen, gaf Daniel Ropers van Bol.com (één van de initiatiefnemers) aan dat de privacy van de klanten daar wel de nodige aandacht heeft gekregen: ‘Data worden niet uitgewisseld, de klant blijft eigenaar van zijn eigen data zodat commerciële partijen er juist niet mee aan de haal gaan.’ Eppo van Nispen tot Sevenaer van het CPNB, een andere initiatiefnemer van LeesID meldde in Boekblad dat de digitale boekenkast beter was gestart dan verwacht. Het idee om de e-books te downloaden onafhankelijk van het apparaat waarop je het leest blijkt bij veel kopers aan te slaan. De kosten voor het in de lucht houden van het project zijn dankzij een eenvoudige infrastructuur niet hoger dan anderhalve ton. Er hoeft ook geen winst mee gemaakt te worden. Het is wel van belang dat veel leveranciers en kopers het gaan gebruiken. Wij maken ons weinig illusies over deelname van Apple en Amazon. Van Nispen tot Sevenaer hoopt wel dat ook Kobo binnenkort zal gaan meedoen met LeesID.
Adobe bespioneert klanten Maar liefst 97% van de door CB Logistics in Nederland en België geleverde boeken is beveiligd met een watermerk. Nog slechts 1,8% van de verkochte e-books is voorzien van Adobe DRM, nauwelijks meer dan de boeken die helemaal zonder beveiliging worden geleverd. Het beveiligingssysteem van Adobe kwam in oktober weer verder onder vuur te liggen toen bleek dat de nieuwste versie Adobe Digital Editions 4 niet alleen (zoals Kobo, Apple en Amazon) 11
E-readers Twee jaar geleden leek het er op dat de tablet de e-reader, zo'n apparaat met een stabiel beeldscherm met elektronisch papier in zwart-wit, helemaal zou gaan verdrijven. Dat blijkt niet het geval Als specialistisch apparaat om boeken mee te lezen wint het zelfs wat terrein. Volgens de kwartaalcijfers van CB Logistics is het aantal e-readers in Nederland in het afgelopen kwartaal met 8% gestegen tot 1,3 miljoen (tegenover 7,4 miljoen tablets en 9 miljoen smartphones). In Vlaanderen zijn er volgens het bedrijf nu zo'n 45.000 (en 833.000 tablets). Het gat dat werd achtergelaten door Sony, de pionier die zich heeft teruggetrokken uit de markt voor ereaders, is dit jaar al weer goed opgevuld, niet in de laatste plaats door de steeds goedkopere apparaten van Kobo. Dat bedrijf kondigde zelfs aan zich verder te concentreren op de e-readers en helemaal geen nieuwe tablets meer op de markt te gaan brengen.
Amazon als uitgever Elke maand zijn er wel innovaties van Amazon te melden. De aangekondigde introductie van het Kindle platform op de Nederlandse markt laat nog even op zich wachten. Wel werd alvast een update van de Kindle app voor Android in de Nederlandse taal gelanceerd. Ook de app op de iPad herkent nu Nederlandstalige lezers. Kindle unlimited, het all you can read-abonnement van Amazon, werd in oktober ook in Duitsland geïntroduceerd. Het lijkt ons echter onwaarschijnlijk dat deze dienst op korte termijn in Nederland zal worden aangeboden. Daarvoor heeft het bedrijf hier nog veel te weinig eigen titels, want grote uitgevers hebben zich ook in de VS en Groot-Brittannië nog niet aangediend als deelnemer.
Bookeen is de oudste nog actieve leveranciers van e-readers. Het Franse bedrijf verkocht in 2009 al apparaten met elektronisch papier toen Amazon zijn Kindle nog moest introduceren. Bookeen kondigde in oktober aan dit najaar drie nieuwe e-readers op de markt te brengen: de Cybook Ocean met een 8 inch scherm voor € 169, de Cybook Muse Essential voor € 79 en de Cybook Muse Frontlight voor € 99, beide met een 6-inch scherm, het gebruikelijke formaat. Nog niet zeker is of ze allemaal ook in Nederland verkocht zullen worden. Tolino, de nieuwe Duitse partner van Libris, introduceerde de afgelopen maand de Vision 2, een e-reader die net als de Kobo H2O helemaal waterdicht is. Ook bij dit apparaat, met een 6 inch scherm en een heel nieuw soort bladerknop is nog onduidelijk of het hier te koop zal worden aangeboden. In Duitsland gaat hij € 129 kosten.
Dat Amazon zich steeds meer ook als uitgever ontpopt blijkt wel uit de belangrijkste innovatie van oktober in de VS: Kindle Scout. Schrijvers kunnen via deze website en app heel eenvoudig hun boeken uploaden. Amazon beoordeelt dan zelf of het boek in aanmerking komt voor deelname aan het programma. Van de boeken die worden geaccepteerd kan het publiek via Kindle Scout gedurende 30 dagen de eerste helft lezen en daar hun mening over geven. Valt het in de smaak, dan biedt Amazon de auteur een contract met $ 1500 voorschot, 50 procent royalty's op de verkoop van de e-books, twintig procent op de audioversie en vertalingen. Meer informatie en samples van boeken zijn te vinden op Kindlescout.amazon.com. 12
want 200.000 uitleningen op ruim 3 miljoen leden is nog steeds niet veel. In ieder geval fors minder dan 4,7% van het totaal aantal uitleningen, waarmee de uitleningen dus achter blijven bij de verkoop van e-books. Vorig jaar leenden de leden van de openbare bibliotheek gemiddeld meer dan tien papieren boeken.
De digitale bibliotheek Jarenlang was de komst van de boekwinkel van Google – net als die van Amazon – een grote belofte waar naar werd uitgekeken. Inmiddels is Google Play Books al weer ruim een jaar actief op de Nederlandse markt. De zoekmachinegigant is er nog niet in geslaagd om er een aanzienlijk marktaandeel mee te verwerven. Ondertussen blijft een veel ouder project van Google wel volop in de picture. Ruim tien jaar geleden begon Google al met het digitaliseren van boeken. Vooral bibliotheken en wetenschappelijke uitgevers zien er grote voordelen in. In oktober kondigden de Universiteit van Amsterdam en de KB in De Haag aan dat Google ruim 100.000 titels van voor 1874 gaat scannen uit de bijzondere collectie van de UvA. Eerder scande en ontsloot Google Books in samenwerking met de zoekmachine Delpher al 235.000 boeken van de KB. De stijging in de afzet van e-books via CB logistics kwam het afgelopen kwartaal voor het grootste deel voor rekening van de uitleningen vanuit Bibliotheek.nl. In het derde kwartaal werden ongeveer 200.000 e-books uitgeleend via dat platform voor leden van de openbare bibliotheek, een groei van bijna 100% ten opzichte van de vorige drie maanden. Die is vooral toe te schrijven aan het beschikbaar komen van een groot aantal nieuwe, recentere titels en het verbeteren van de stabiliteit van de app. Diederik van Leeuwen van de stichting Bibliotheek.nl maakte de afgelopen maand bekend dat het lenen van alle e-books uit het assortiment voorlopig gratis blijft voor alle leden van de openbare bibliotheek. Helaas gaf hij daarbij aan dat het door ons zwaar bekritiseerde pluspakket, waarbij leden van de bibliotheek € 20 extra zouden moeten gaan betalen voor het lenen van actuele bestsellers die op papier gratis beschikbaar zijn (het verplichte abonnement op de stoomtrein om te kunnen reizen met de TGV), toch nog niet van tafel is. Wellicht heeft de aankondiging ook te maken met een tegenvallend resultaat, 13
