INHOUD
VOORWOORD ...................................................................................................................................... 3 1. Stadsbibliotheek informatief 1.1. Praktische gegevens...................................................................................................................... 4 1.2. Situering – visie – missie – strategische doelstellingen................................................................ 4 1.3. Diensten en producten .................................................................................................................. 6 2. Personeel 2.1. Organigram ................................................................................................................................... 7 3. PROJECTEN 3.1. Onderzoek naar de positie van de Stadsbibliotheek door KPMG Consultants ............................ 9 4. COLLECTIEVORMING EN ONTSLUITING 4.1. Inleiding...................................................................................................................................... 10 4.2. Opvallende aanwinsten ............................................................................................................... 12 4.3. Aanwinsten monografieën .......................................................................................................... 14 4.4. Aanwinsten intekeningen............................................................................................................ 14 4.5. Aanwinsten microfilms............................................................................................................... 17 4.6. Elektronisch fondsbeheer............................................................................................................ 19 4.7. Positionering in Anet .................................................................................................................. 20 5. BEHOUD EN BEHEER 5.1. Inleiding...................................................................................................................................... 24 5.2. Conservering en restauratie ........................................................................................................ 24 5.2.1. Bindwerk .............................................................................................................................. 24 5.2.2. Restauratie............................................................................................................................ 24 5.2.3. Schade-inventaris en conditiestaat ...................................................................................... 25 5.3. Reprografie ................................................................................................................................. 25 5.4. Magazijnwerking ........................................................................................................................ 26 5.4.1. Elektronisch magazijnbeheer ............................................................................................... 26 5.4.2. Revisie.................................................................................................................................. 26 6. LEESZAAL EN PUBLIEKSWERKING 6.1. Leeszaal ...................................................................................................................................... 27 6.1.1. Inleiding ............................................................................................................................... 27 6.1.2. Openingsuren ....................................................................................................................... 27 6.1.3. Lezers ................................................................................................................................... 28 6.1.4. Raadplegingen...................................................................................................................... 29 6.1.5. Interbibliothecair leenverkeer .............................................................................................. 29 6.1.6. Fotokopieën.......................................................................................................................... 31 6.1.7. Bruikleen .............................................................................................................................. 32 6.1.8. Pendel................................................................................................................................... 34 6.2. Publiekswerking en externe communicatie ................................................................................ 35 6.2.1. Inleiding ............................................................................................................................... 35 6.2.1. Overzicht bezoekers ............................................................................................................. 35 6.2.3. Erfgoedweekend................................................................................................................... 35 6.2.4. Cultuurmarkt ........................................................................................................................ 36 6.2.5. Open Monumentendag ......................................................................................................... 36
6.2.6. Tentoonstellingen................................................................................................................. 36 6.2.7. Lezingen............................................................................................................................... 38 6.2.8. Rondleidingen ...................................................................................................................... 39 6.2.9. Website................................................................................................................................. 39 6.2.10. Publicaties .......................................................................................................................... 40 6.2.11. Boekenbeurs....................................................................................................................... 40 6.2.12. Gebruik infrastructuur Stadsbibliotheek door derden ........................................................ 40 6.2.13. Klantenmanagement........................................................................................................... 41 7. GEBOUW EN INRICHTING 7.1. Inrichting .................................................................................................................................... 42 7.2. Veiligheid ................................................................................................................................... 42 7.3. Café............................................................................................................................................. 43 8. BESTENDIG DOTATIEFONDS 8.1. Achtergrond ................................................................................................................................ 44 8.2. Samenstelling raad van beheer ................................................................................................... 44 8.3. Werking ...................................................................................................................................... 44 8.4. Aankopen.................................................................................................................................... 45 8.5. Activiteiten ................................................................................................................................. 45
2
VOORWOORD Het goede voornemen om jaarlijks een goed gedocumenteerd werkingsverslag af te leveren dreigde door besparingen op personeel en langdurige ziekten even in het gedrang te komen. Maar we zijn er trots op om nu, wat later dan gepland, toch een jaarverslag voor 2002 te kunnen voorleggen. 2002 was voor de Stadsbibliotheek een jaar met enkele belangrijke en soms ingrijpende realisaties. In overleg met het personeel werd er gesleuteld aan de openingsuren en dat is niet evident. Het merendeel van onze gebruikers zijn studenten en onderzoekers. Daarom lieten we onze avond- en zaterdagopeningen min meer verlopen volgens het ritme van het academisch jaar: meer en langer open van half september tot half juni en geen avond- of zaterdagopeningen tijdens de zomerperiode. We introduceerden ook één late avondopening tot 20u op woensdag. Deze verandering toont aan dat “beter” niet altijd “meer” hoeft te zijn: de nieuwe openingsuren hadden als gunstig neveneffect een besparing op het aantal overuren. Ondanks vele zieken en de besparingen op personeel werd er bijzonder goed en hard gewerkt. We openden in december 2002 de tentoonstelling “Wie zoet is krijgt lekkers”, fel gesmaakt door de pers en door het dikwijls jonge publiek. Het was daarenboven een schoolvoorbeeld van samenwerking, waarbij de toch soms gescheiden werelden van musea, bibliotheken en een vzw ter bevordering van de jeugdliteratuur elkaar ontmoetten. Deze samenwerking verleende het project een bijzondere meerwaarde en toonde aan hoe op hedendaagse en frisse wijze met documentair erfgoed kan worden omgesprongen. Met de steun van het Bestendig Dotatiefonds konden we een uiterst zeldzame druk uit 1577 van schilder en architect Hans Vredeman de Vries verwerven. Het conserveringsbeleid in de Stadsbibliotheek kreeg een nieuwe impuls met enkele stappen in de goede richting: nieuwe taakafspraken, een regeling voor de bruiklenen, een degelijke controle op de klimaatregeling, een werkgroep “boekveiligheid”… Naast een 10.000 leeszaalbezoekers bezochten ook meer dan 7.000 mensen de Stadsbibliotheek en haar mooie Nottebohmzaal in het kader van een lezing, een tentoonstelling, een opendeurdag, één of andere literair of cultureel gebeuren of een rondleiding. Van januari tot september 2002 werkten we intensief aan een onderzoeksrapport om onze ambitie als Vlaamse erfgoedbibliotheek meer kracht bij te zetten. De resultaten werd gebundeld in het eindrapport “Van Antwerpse Stadsbibliotheek tot Vlaamse Erfgoedbibliotheek…”. Het Antwerpse schepencollege liet zich overtuigen en besliste om dit dossier verder te onderhandelen met de Vlaamse Gemeenschap.
3
1. STADSBIBLIOTHEEK INFORMATIEF 1.1. Praktische gegevens Correspondentie, leveringen, tentoonstellingen: H. Conscienceplein 4, 2000 Antwerpen. Publiekstoegang leeszaal: Korte Nieuwstraat, 2000 Antwerpen. Telefoon: Algemeen: Inlichtingen: Leeszaal: Fax:
32-3-206.87.10 of 32-3-206.87.12 32-3-206.87.31 32-3-206.87.33. 32-3-206.87.75.
E-mail:
[email protected] Website en catalogus: http://stadsbibliotheek.antwerpen.be Openingstijden: 15 september t.e.m. 15 juni: ma - di - do : 9u tot 18u; wo : 9u tot 20u; vr : 9u tot 17u; za : 9u tot 13u.
16 juni t.e.m. 14 september: ma - vr : 9u tot 17u; za : gesloten.
Zon- en feestdagen gesloten.
1.2. Situering – visie – missie – strategische doelstellingen Situering De Stadsbibliotheek van Antwerpen is een bewaarbibliotheek op het gebied van de humane wetenschappen waarvan de oorsprong teruggaat tot 1481. Er bestaat geen decretale regeling voor stedelijke en grote archieven, evenmin voor bewaarbibliotheken. Tot vandaag wordt deze bibliotheek volledig gefinancierd door de stedelijke overheid en dat is geen evidentie. Door de aangehouden inspanningen van de Stad Antwerpen gedurende vijf eeuwen beschikt deze bibliotheek vandaag over een unieke collectie op het gebied van de Flandrica, de Antwerpse geschiedenis, de Nederlandstalige literatuur en de Vlaamse Beweging. Sinds 1980 zijn deze verzameldomeinen ook formeel door de Gemeenteraad bevestigd. De Antwerpse Stadsbibliotheek herbergt belangrijke historische collecties waaronder vele unica. Zij werden verworven in de loop van haar eeuwenoude geschiedenis of verkregen door een actief aanwinstenbeleid. De collectie is ondertussen uitgegroeid tot ca. één miljoen volumes, met 343 handschriften, duizenden oude drukken – waaronder 109 incunabelen – en een indrukwekkende verzameling tijdschriften en kranten (1.700 lopende tijdschriften en ca. 23.000 afgesloten tijdschriftenreeksen). Door de uitbreiding van het gebouw, de optimalisering van technieken en informatica, de nieuwe reservecapaciteit beschikt de Stadsbibliotheek over een moderne bibliotheekinfrastructuur, die het mogelijk maakt deze indrukwekkende collectie optimaal te bewaren en te ontsluiten. Deze presentiebibliotheek wordt dan ook druk geconsulteerd door studenten en onderzoekers ter plaatse en extern via het interbibliothecair leenverkeer. De mogelijkheid om de catalogi online te raadplegen via internet leidt tot een stijgende vraag vanuit alle hoeken in de wereld.
4
Visie De Stadsbibliotheek Antwerpen is een bewaarbibliotheek, waarbij het zwaartepunt ligt op de collectie en de conservering. Zij onderscheidt zich mede daardoor van de openbare bibliotheek waar de hoofdopdracht het onmiddellijk gebruik is. Bewaarbibliotheken verzamelen materialen die dragers zijn van menselijke kennis en verbeelding en die getuigen van het ideeëngoed op een gegeven tijd en plaats. Bewaarbibliotheken zijn de behoeders van het verleden en hun taak bestaat erin dit erfgoed samen met de huidige productie door te geven aan de toekomstige gebruiker. Conservering en toegankelijkheid zijn daarbij geen tegengestelde begrippen, wel integendeel. Maximale toegankelijkheid gaat uit van het ideaal waarbij de gebruiker op elk ogenblik en op elke plaats toegang krijgt tot de informatie die hij zoekt. Dit veronderstelt ook dat de gezochte informatiebron in de collectie is opgenomen, ze niet is afgevoerd omdat er geen vraag naar was en ze niet onbruikbaar is geworden ten gevolge van onoordeelkundige behandeling. In de toekomst dient de Stadsbibliotheek een bewaarbibliotheek te blijven op het gebied van de humane wetenschappen in ruime zin met aandacht voor de zwaartepunten in haar fonds en met respect voor haar collectieprofiel. Een goede ontsluiting en optimale toegankelijkheid zijn daarbij onontbeerlijk.
Missie De Stadsbibliotheek verwerft, bewaart, beheert en ontsluit gedrukte en andere informatiedragers en stelt ze op een gecontroleerde wijze ter beschikking voor wetenschappelijk onderzoek. Zij doet dit voor de humane wetenschappen in het algemeen en volgende verzamelgebieden in het bijzonder : het oude boek, de Antverpiensia, de Nederlandstalige letterkunde, de literatuur- en cultuurgeschiedenis van het westen (vooral van de Nederlanden), en de Vlaamse Beweging. (Vastgelegd in de Gemeenteraad dd.15.12.1980)
Strategische doelstellingen -
De Stadsbibliotheek wil zich duidelijk positioneren in het Vlaamse bibliotheeklandschap. De Stadsbibliotheek streeft in haar collectiedomein(en) een zo groot mogelijke volledigheid na. De Stadsbibliotheek bewaart en beheert haar collectie volgens de principes die vandaag gelden voor een verantwoord conserveringsbeleid. De Stadsbibliotheek streeft naar de breedst mogelijke ontsluiting en toegankelijkheid en tracht door een goed uitgebouwde publiekswerking de aandacht voor het culturele erfgoed te activeren.
5
1.3. Diensten en producten -
Bewaren en ontsluiten van boeken, tijdschriften en andere informatiedragers. Collectieprofiel: humane wetenschappen, met als bijzondere verzamelgebieden, oude drukken en boekgeschiedenis, Antwerpse drukken en werk van Antwerpse auteurs, Nederlandse letterkunde, literatuur-, kunst- en (cultuur)geschiedenis van Vlaanderen en Nederland, de geschiedenis van de exacte en toegepaste wetenschappen en alle theoretische en algemene literatuur die van belang is voor de bestudering van deze verzamelgebieden.
-
Raadpleging in de leeszaal van vooral boeken en tijdschriften. Werken dienen te worden aangevraagd via een formulier aan de balie en worden vervolgens dadelijk opgehaald uit één van de magazijnen.
-
Mogelijkheid tot bibliografische opzoekingen: - via een aantal online catalogi : Zebra, CCB, Antilope; - via cd-rom: Bibliografie van België; Brinkman's Cumulatieve Catalogus; - naslagwerken in papieren vorm; - raadpleging elektronische databanken: Mediargus, Bronco.
-
Assistentie door het personeel: opzoekingen, advies etc.
-
Interbibliothecair leenverkeer (nationaal - internationaal) en Virlib.
-
Bruikleen (voor tentoonstellingen).
-
Reprografie.
-
Publiekswerking: - rondleidingen op aanvraag; - tentoonstellingen; - lezingen; - medewerking aan evenementen en manifestaties: Cultuurmarkt, Erfgoedweekend, Gedichtendag, Open Monumentendag,…
-
Beheer en administratie “wettelijk depot”-nummer voor de uitgaven van de stad Antwerpen.
6
2. PERSONEEL
Organigram (personeelsbezetting in voltijdse equivalenten: VTE) Directie 1
Collectievorming
____
Huisbewaarder en onderhoud 1
Financiën 1
____
Onthaal 1
Logistiek ICT 0,5
____
Externe communicatie en exposities 0
Catalografie en Wettelijk Depot 1
0,5
Acquisitie 2
Secretariaat en personeelsbeheer 1,5
Intekeningen 1
Besteladministratie 1
3
Behoud en beheer 0,5
Leeszaal en informatieverschaffing 1
Microfilm en reproductie 2,5
Behoud en Beheer 2
Leeszaal 4
Hoofd magazijnbeheer 1 Magazijniers 7,5
11 7
8
9
3. PROJECTEN Onderzoek naar de positie van de Stadsbibliotheek door KPMG Consultants: een tweede luik Gedurende 2001 onderzocht KPMG in opdracht van het college de huidige en toekomstige positie van de Stadsbibliotheek. Daaruit bleek dat de Stadsbibliotheek Antwerpen zich best zou positioneren tot een Vlaamse erfgoedbibliotheek met als opdracht het behoud, beheer en maximale publieke ontsluiting van het Vlaams cultureel erfgoed voor zover dit in publicaties is vastgelegd. De Stadsbibliotheek heeft op basis van de aanwezige collectie de natuurlijke troeven in handen om de positie van Vlaamse erfgoedbibliotheek na te streven. Als enige bibliotheek met zelfstandig karakter in de Vlaamse Gemeenschap is de Stadsbibliotheek Antwerpen uniek in het Nederlandse taalgebied, omwille van de continuïteit, homogeniteit en volledigheid van de collectie sinds de 17de eeuw, met als reële specialisaties Nederlandse letterkunde, literatuur- en cultuurgeschiedenis van Vlaanderen, Vlaamse Beweging en Antwerpen. De Stadsbibliotheek is daarom een geschikte partner in het Vlaamse erfgoedbeleid en een structureel partnership tussen de stad Antwerpen en Vlaamse Gemeenschap is een voorwaarde om deze nieuwe positie waar te maken. Op lokaal vlak kan de Stadsbibliotheek met haar collectie Antwerpen coördinerend optreden door onder meer structurele samenwerking met de Antwerpse stedelijke musea. In oktober 2001 besliste het College van Burgemeester en Schepenen om KPMG te belasten met een nieuwe opdracht: 1. De uitwerking van een positiedossier waarin kwantitatieve gegevens en benchmarking de conclusie van het eindrapport verder moeten ondersteunen. 2. door middel van introductie- en draagvlakgesprekken de plannen van de toekomstige positionering aftoetsen bij relevante stakeholders op lokaal en Vlaams niveau. Vanaf januari 2001 werkte KPMG samen met de Stadsbibliotheek aan een stevig positiedossier. Met kwantitatieve gegevens en een kwalitatieve evaluaties werd de sterkte van de collectie in de belangrijkste onderwerpsdomeinen voor het Vlaamse culturele erfgoed overtuigend aangetoond. Tegelijkertijd werden de eerste verkennende gesprekken met de Vlaamse overheid gevoerd. Daarin werden verschillende mogelijkheden onderzocht over de wijze waarop de Stadsbibliotheek een rol kan spelen in het Vlaamse erfgoedbeleid. Uitgangspunt is daarbij dat de Stadsbibliotheek een stedelijke instelling blijft. De Vlaamse overheid kan de Stadsbibliotheek bijkomend ondersteunen in haar huidige en toekomstige opdrachten. Door middel van een beheersovereenkomst met de Vlaamse Overheid zou de Stadsbibliotheek zo stapsgewijze kunnen evolueren tot een Vlaamse erfgoedbibliotheek. Deze Vlaamse erfgoedbibliotheek kan onder meer de functie vervullen van depotbibliotheek voor Vlaanderen, als regisseur optreden ten overstaan van andere Vlaamse bewaarbibliotheken, fungeren als nationaal en internationaal aanspreekpunt... Een gemengde adviesraad zou dit nieuwe beleid mee vorm kunnen geven. In deze beleidsvoorbereidende raad zouden naast de stedelijke en Vlaamse overheid ook de universiteiten worden uitgenodigd om actief te participeren en samen te werken. De conclusies van dit tweede luik werden gebundeld in het onderzoeksrapport “Van Antwerpse Stadsbibliotheek naar Vlaamse Erfgoedbibliotheek…” Het college besliste dat hierover verder zal worden onderhandeld met de Vlaamse Gemeenschap. Een eerste stap was het bezoek dat Minister van Cultuur, Paul Van Grembergen, op 11 oktober 2002 aan de Stadsbibliotheek bracht.
10
4. COLLECTIEVORMING EN ONTSLUITING
MONOGRAFIEEN
= Eendelige publicaties = Beperkt meerdelige publicaties van kleine omvang
INTEKENINGEN (seriële publicaties) PERIODIEKEN of TIJDSCHRIFTEN = Onbeperkt seriële publicaties
-
algemene tijdschriften dagbladen (kranten) jaarboeken, jaarverslagen antiquariaats- en veilingscatalogi Opgenomen in ZEBRA Opgenomen in: - ZEBRA - ANTILOPE Aanwinsten worden in Brocade Afleveringen worden in Brocade ontvangen via de bestelmodule module
VERVOLGWERKEN
= Beperkt meerdelige publicaties van grotere omvang -
bepaalde bibliografieën bepaalde naslagwerken
Opgenomen in ZEBRA
ontvangen via de abonnementen-
4.1. Inleiding Het aanwinstenbeleid focust reeds gedurende decennia op enkele specifieke collectiedomeinen waarvan de belangrijkste zijn: de Nederlandse letterkunde, de geschiedenis en de cultuurgeschiedenis van Vlaanderen en de Antverpiensia. Deze politiek wordt onverminderd verder gezet. In functie daarvan werden gerichte aankopen gerealiseerd bij enkele veilinghuizen. Zoals vorig jaar werden bij veilinghuis “The Romantic Agony” in Brussel opnieuw enkele belangrijke werken aangekocht. Het ging om 4 items die samen 5.730,8 EUR kostten. Ook bij antiquariaten De Graaff (Nieuwkoop) en Marc Van De Wiele (Brugge) werden werken aangekocht, respectievelijk voor 800 EUR en 1.950 EUR. Samenwerking : In de loop van het jaar werden voorbereidende gesprekken gevoerd met het AMVC-Letterenhuis om te komen tot collectieafspraken. Bedoeling is om boeken die ontbreken in de Stadsbibliotheek maar wel in het AMVC-Letterenhuis aanwezig zijn, waar ze niet toegankelijk zijn voor lezers, te laten overkomen naar de Stadsbibliotheek. Eigenlijk bestond al een dergelijke – mondelinge – afspraak, maar het is wel interessant als die afspraak ook officieel kan worden geacteerd. Bij de onderhandeling worden ook de “schrijversbibliotheken” betrokken die in het AMVC onverwerkt geparkeerd staan zoals de bibliotheken van Maurice Gilliams en Hugo Verriest om maar die twee te noemen. Anderzijds komen ook bepaalde handschriften in aanmerking (bvb. Peter Benoit, Eugène Baie) om over te dragen van Stadsbibliotheek naar AMVC-Letterenhuis. Met Heemkunde Vlaanderen vzw – de koepelvereniging van de Vlaamse heemkundige kringen – werden besprekingen opgestart met het oog op het deponeren van de tijdschriften van de aangesloten verenigingen in de Stadsbibliotheek. Bedoeling is dat dit overleg in 2003 resulteert in een samenwerkingsovereenkomst.
11
Er is geregeld overleg met de collega’s van de Centrale Openbare Bibliotheek (COB). Dit resulteert in het periodisch overbrengen van afgevoerde, interessante publicaties – in het kader van de geplande verhuis van de COB naar het Permekegebouw – naar de Stadsbibliotheek. De afdeling catalografie voltooide in 2002 de ontsluiting van het Fonds van Tichelen ter voorbereiding van de tentoonstelling “Wie zoet is krijgt lekkers” (zie 6.2.6.2). Het fonds omvat 11.500 titels, en overtreft hiermee de “Algemeene Toneelbibliotheek” (10.767 titels). - De vzw Poesjkincentrum (ter bevordering van de culturele, wetenschappelijke en economische betrekkingen met de landen van de voormalige USSR, gevestigd te Antwerpen) zette haar activiteiten stop. Bij die gelegenheid heeft de Raad van Bestuur van de vereniging besloten om een deel van haar bezit over te dragen aan de Stadsbibliotheek te Antwerpen. De schenking bestaat uit een belangrijke partij boeken afkomstig uit de bibliotheek van haar gewezen voorzitter Prof. Em. H.C.H. Benoy. De werken in het Russisch, Nederlands, Frans, Duits en Engels geven culturele en litteraire informatie over Rusland en het gewezen Oostblok. De boeken zullen eerlang in het fonds van de Stadsbibliotheek worden geïntegreerd. Bij de schenking hoort eveneens een gipsen beeld van Poesjkin van de hand van beeldhouwer Anikoesjin. Het beeld staat permanent opgesteld in de Nottebohmzaal van de Stadsbibliotheek. In 1974 verwierf de Stadsbibliotheek reeds de vrij omvangrijke bibliotheek van de te Antwerpen wonende Russische auteur Serge Kosman (1903-1974).
12
4.2. Opvallende aanwinsten Volgende opvallende aanwinsten werden in de loop van 2002 gerealiseerd: - Hans Vredeman de Vries: “Architectura oder Bavvng der Antiquen auss dem Vitruuius, vvoelches sein funff Collummen Orden, dar aufs mann alle Landts gebreuch vonn Bavven zu accomodiere, dienstlich fur alle Bavvmaystern, Maurer, Stainmetzlen, Schreineren, Bildtschneidren, vnd alle Liebhabernn der Architecturen, ann dag gebracht durch IOHANNES Vredeman Vriesae, Inuentor. An° 1577”. Antwerpen: Gerardus de Jode, 1577. Dit uiterst zeldzame werk – een verzameling modellen voor classisitische gebouwen, voorheen eigendom van Sebastian Vogt – werd door het Bestendig Dotatiefonds voor de Stadsbibliotheek aangekocht bij het Brusselse veilinghuis Romantic Agony voor 12.300 EUR (cfr. catalogus nr. 18, lot nr. 714). Deze Noordnederlandse ornamenttekenaar, architect en schilder trok in 1549 naar Antwerpen, later naar Hamburg, Praag, Amsterdam. De grote betekenis van deze veelzijdige renaissancekunstenaar uit de 16e en begin 17e eeuw ligt in zijn ornamentvoorbeelden, die weldra overal in de Nederlanden, in het Oostzeegebied en elders als ornamentprenten verspreid, intense toepassing hebben gevonden. In zijn typische ornamentale stijl hebben ook het rolwerk en de grotesken van Cornelis II Floris (Antwerpen) als ingrediënten gediend. Hij is tevens van belang voor zijn perspectivische architectuuruitbeeldingen. Wat de “Architectura” van Vredeman de Vries betreft, is de Duitstalige uitgave de oudste. Dit exemplaar is een dergelijke uitgave. In 1577 verscheen eveneens een Franstalige uitgave en volgens auteurs als Miedema en Fuhring zou er ook een Nederlandstalige in 1577 verschenen zijn. Daarvan werd tot heden geen enkel exemplaar teruggevonden. De auteurs verwijzen naar een inventaris van graaf Leopoldo Cicognara, maar waarschijnlijk gaat het om de uitgave van 1581. Datzelfde jaar kwam eveneens een tweede uitgave in het Duits op de markt. Wel zou een basistekst in het Nederlands (1577) zowel in het Duits als het Frans vertaald zijn. Vredeman draagt zijn boek op aan graaf Peter Ernest Mansfeldt, die zowat de militaire leiding in de Nederlanden voerde tot de aankomst van de hertog van Alva. Deze graaf had een paleis te Luxemburg en was bovendien een kunstverzamelaar. Mogelijk verklaart dit de Duitse taal van het boek, hetgeen eveneens te constateren valt met het platenboek van Hans van Schille over vestingbouw. Door Petra Sophia Zimmermann werd recent een boek uitgegeven dat uitsluitend handelt over de “Architectura” van Vredeman de Vries aandacht (“Die Architectura von Hans Vredeman de Vries: Entwickelung der Renaissancearchitektur in Mitteleuropa”, München, 2002). Zij ging op zoek naar de nog gekende eerste exemplaren van dit boek. Uit haar onderzoek blijken de volgende exemplaren van deze eerste uitgave gekend: - een exemplaar in de Herzog August Bibliothek in Wolfenbüttel; - twee exemplaren in de Bayerische Staatsbibliothek München (één onvolledig); - Rotterdam: Museum Boymans van Beuningen; - Österreichische Nationalbibliothek, Wenen; - Den Haag, Koninklijke Bibliotheek (mogelijk een proefdruk); - twee door de oorlog verloren exemplaren in Leipzig (Grassi-museum) en Berlijn (Staatsbibliothek) - Karlsruhe: Universitätsbibliothek (onvolledig); - Köln: Universitätsbibliothek (onvolledig). Daarnaast bevindt zicht nog een eerste Duitse uitgave van de Architectura in de oude stadsbibliotheek van Gdansk. Het exemplaar van de Stadsbibliotheek was tot dusver niet gekend. Het is bovendien het enige aanwezige exemplaar van de eerste uitgave in het Duits uit 1577, dat in een openbare bibliotheek in België aanwezig is. Ook is het volledig en in goede staat, wat eerder uitzonderlijk is voor nog bewaarde boeken uit deze periode.
13
- Isidorus Hispalensis: “De officiis ecclesiasticis libri duo ante annos D.CCCC.ab eo aeditit, & nunc ex vetusto codice in lucem restituti”. Antwerpen, 1534. - “Dat gheheel Nieuwe Testament van Ons Heeren Jesu Christi”. Antwerpen, Jan Gymnick, 1563. Zeer zeldzaam exemplaar van een katholiek Nieuw Testament : dit is het tweede bekende exemplaar. Geïllustreerd met 166 houtsneden. - Titelmans, Franciscus : “Elucidatio in omnes psalmos psalmos iuxta veritatem vulgatae et ecclesiae usitatae aeditionis Latinae”. Antwerpen, Weduwe en erfgenamen van Joannes Steelsius, 1567. Uiterst zeldzame editie van een psalmen-commentaar door de franciscaanse geleerde F. Titelmans. Slechts één exemplaar in een Belgische bibliotheek. Gehistorieerde initialen in houtsnede. - Sasbout, Adam : “In Esaiam prophetam commentaria”. Antwerpen, Joannes Grapheus voor Joannes Steelsius, 1563. Enig bekende variant van de editie gedrukt voor A.M. Bergagne te Leuven. Adam Sasbout (Delft, 1516 - Leuven, 1553) was een geleerde franciscaan. - Torrentius, Hermannus : “Elucidarius carminum et historiarum”. Antwerpen, Michiel Hillen van Hoochstraten, 1523. Tweede gekende exemplaar van de Antwerpse postincunabel, het andere exemplaar bevindt zich in Stockholm, evenwel met ontbrekende titelpagina. Dit encyclopedisch woordenboek was bestemd voor de Latijnse scholen en geschreven door de Zwolse grammaticus Hermannus Torrentius (overleden 1520). Eerst gepubliceerd te Deventer (1498), werd het werkje immens populair. Hillen van Hoochstraten drukte het in 1515, 1523 (deze editie), 1527,1531, 1534, en 1537. - “Het recht fondement van de schilders, beelt ende plaetsnyders naer de maniere van Italien”. Antwerpen, J. Christiaensens, 1618. Een modelboek voor kunstenaars. Zeldzaam, want voor practisch gebruik bestemd. Een folio met 36 kopergravures en gegraveerde titelpagina. - Macropedius & Torrentius : “Evangelia et epistolae quibus in Leodiensi, Traiectensi & Coloniensi ecclesia, dominicis & festis diebus utimur”. Antwerpen, W. Silvius, 1570. Enig bekend exemplaar van dit Antwerpse schoolboek. Het werkje is een compilatie uit de geschriften van Torrentius (overleden 1520) en Macropedius (1475-1558). - Guicciardini, Lodovico : “Description de touts le Pays-Bas”. Arnhem, J. Jansz., 1613. Een latere Noordnederlandse editie van de oorspronkelijk Antwerpse uitgave door Willem Silvius. - Isidorus Hispalensis : “De officiis ecclesiasticis libri duo”. Antwerpen, Joannes Grapheus voor Joannes Steelsius, 1534. Een zeldzame Antwerpse postincunabel. - Lanoye, Tom : “Zwarte tranen”. Amsterdam, Prometeus, 1999. Handboekbinderij De Pers (Antwerpen) bond 40 exemplaren van de eerste druk, genummerd en gesigneerd door de auteur. Merkwaardige “kopert”-band : de omslag – vervaardigd uit een stuk dweil met Belgische driekleur gestreept – is meegenaaid met het boekblok en met vier zwarte stroken rubber
14
die voor- en achterplat overspannen. De stroken werden aan de verticale kanten van de platten bijkomend bevestigd met metalen knoppen en verbindend ijzeren staafje. Schutbladen van geperforeerde gele schuimrubber en sluiting met tricoloor touwtje. - Claus, Hugo & Bastow, Michael : “Sans merci”. Antwerpen, De Zwarte Panter. Bibliofiele editie door de Antwerpse kunstgalerij De Zwarte Panter.
4.3. Aanwinsten monografieën TITELS Aankoop Giften Wettelijk depot* Vrijwillig depot TOTAAL AANTAL BANDEN
2001 3.526 8.407 175 46 12.154 12.429
2002 2.788 6.118 208 214 9.328 9.411
% 29,89 65,59 2,23 2,29 100
In de loop van 2002 werden dus 9.328 nieuwe plaatskenmerken (catalogusnummers) toegekend. Aangezien een plaatskenmerk uit meerdere banden kan bestaan, werden in 2002 in totaal 9.411 banden verwerkt. De verwerkte schenkingen betreffen vooral het “fonds Hendrik Van Tichelen”. * Overeenkomstig de wettelijke bepalingen m.b.t. het wettelijk depot wordt ook de stad Antwerpen als uitgever beschouwd en dient het stadsbestuur zijn publicaties te deponeren (dienstnota D1998.125, 15 december 1998). De stad Antwerpen staat op de dienst van het Wettelijk Depot onder het nummer 0306 geregistreerd. De hieruit voortvloeiende verplichtingen worden gecentraliseerd bij de Stadsbibliotheek. In 2002 werden 208 aanvragen behandeld.
4.4. Aanwinsten intekeningen 4.4.1. Tijdschriften 4.4.1.1. Lopende tijdschriften
Aankoop Depot Giften TOTAAL Stopgezet Nieuw
2000 874 42 747 1.663 89 88
2001 886 42 741 1.669 90 72
2002 954 48 771 1.773 57 135
In 1999 was er sprake van een gemiddelde omvang van lopende periodieken van 1.716 titels. Dit cijfer is sterk gedaald begin 2000 (naar 1.573 titels), omdat na onderzoek was gebleken dat een groot aantal reeds lang afgesloten titels ten onrechte was meegeteld. Sindsdien is het aantal vermeerderd: zo is begin 2002 een groot aantal heemkundige tijdschriften besteld en opgenomen in het fonds als nieuwe betalende abonnementen.
15
In de groep tijdschriften (lopende periodieken) worden de volgende kranten meegeteld: Vlaamse kranten : • De Morgen • Het Belang van Limburg • De Lloyd • De Financieel Economische Tijd • De Standaard • Het Nieuwsblad • Het Volk • Gazet van Antwerpen • De Nieuwe Gazet • Het Laatste Nieuws Buitenlandse of anderstalige kranten : • The Lloyd • Le Monde • NRC Handelsblad • The Times • Frankfurter Allgemeine
4.4.1.2. Afgesloten tijdschriften Op het einde van 2002 waren er in totaal 148.421 tijdschriften (zijnde bibliografische records of titelbeschrijvingen) in Antilope opgenomen, waarvan 24.382 bibliografische records (lopend en afgesloten) voor de Stadsbibliotheek. In 2002 werden 187 extra afgesloten (niet-lopende) tijdschriften toegevoegd aan het SBA tijdschriftenbezit
25.119 - 211 - 1.773 23.135
Afgesloten tijdschriften Stadsbibliotheek Totaal aantal plaatskenmerken (dat dus meerdere titelbeschrijvingen van eenzelfde tijdschrift kan overkoepelen) van de Stadsbibliotheek in Antilope, gemeten januari 2003. Aantal plaatskenmerken van tijdschriftentitels waarvan zowel een gedrukte als een microfilmversie bestaat. Aantal lopende tijdschriften Totaal afgesloten tijdschriften in de Stadsbibliotheek
16
Vergelijking aandeel in Antilope 2001 2002 Lokatie Aantal Aantal Aantal Aantal bibliogr. unieke bibliogr. unieke records records records records AHB 921 210 894 204 AMVC 162 --168 --HHA 671 84 737 96 KADOC 1043 571 1.045 567 KBR 5869 473 5.837 437 KUL-C 38.381 15.301 38.767 14.887 LUC 1.648 72 1.641 71 MPM 57 1 67 1 QUET 5.492 2.003 5.496 1.976 RA 148 9 151 9 RUCA 4.490 583 4.498 581 RUG-B 32.999 10.199 32.788 9.665 SA 145 20 205 27 SBA 24.085 13.767 24.382 13.671 UFSIA 12.114 2.864 12.608 3.039 UIA 5.849 617 6.219 695 ULB 10.714 1.229 13.401 1.169 ULg 19.401 6.475 24.677 9.456 VUB 5.096 428 5.230 427
Aantal records Unieke records
Aandeel Stadsbibliotheek in Antilope 2001 2002 Totaal Aandeel Totaal Aandeel % SBA Antilope SBA Antilope SBA 142.902 24.085 148.421 24.382 16,43 % 83.666 13.767 86.089 13.671 15,88 %
4.4.2. Vervolgwerken
Aankoop Depot Giften TOTAAL Stopgezet
2000 80 ----80 2
2001 78 ----78 1
2002 88 ----88 ---
Duiding: Van elk van de 10 extra vervolgwerken in 2002 hadden we al een abonnement lopen. De registratie van nieuwe afleveringen hiervan was echter nog niet geautomatiseerd, zodat ze in 2001 nog niet geteld waren.
17
4.5. Aanwinsten microfilms Zie ook hoofdstuk 5.3. Reprografie. 4.5.1. Bezit TITELS Monografieën Periodieken* Totaal
2000 268 221 489
2001
Aanwinsten 2002 314 22 233 17 547 39
2002 336 250 586
* Eén catalogusnummer wordt als één titel beschouwd, ook al heeft de desbetreffende publicatie in de loop der jaren meerdere titels gekend. FILMS
Monografieën Periodieken - Afgesloten tijdschriften, volledig gefilmd
2000
245
2001
Aanwinsten 2002 2002 + nieuwe films veranderd van categorie * 267 21 288
1.454 1.469
156
431 2.056
66 80 - Afgesloten tijdschriften, nog niet volledig gefilmd bvb. Belgisch Staatsblad in de oorlogs4.789 5.047 jaren; Le précurseur) - Lopende tijdschriften (= kranten) Totaal periodieken 6.309 6.596 Eindtotaal 6.554 6.863
10
90
203
- 431 4.819
369 390
6.965 7.253
Opmerking: Het aantal films van monografische werken is kleiner dan het aantal titels van monografische werken op microfilm. Dit komt omdat veelal meerdere titels op één en dezelfde film voorkomen. Het omgekeerde doet zich voor bij de periodieken: titels komen meestal voor op meer dan één film. * In de loop van 2002 is een aantal titels afgesloten en wordt het bezit ervan niet meer bij de lopende maar bij de afgesloten titels geteld. Zie dezelfde opmerking bij de tabel “Aantal films van lopende titels op microfilm geteld eind 2002”.
18
Aantal films van lopende titels op microfilm geteld eind 2002 totaal totaal
intern
aanwinsten TOTAAL aangemaakt
extern
intern
extern
verkregen
aangemaakt
verkregen
project
Lopende titels
2001
2002
2002
in 2002
in 2002
cumulatief
cumulatief
Laatste nieuws
919
27
946
0
27
0
946
vanaf 1990 HOSTE
gestart
Herkomst
GVA
1602
0
1602
0
0
0
1602
vanaf 1990 GVA
Nieuwe gazet
561
0
561
0
0
0
561
vanaf 1990 HOSTE
De Lloyd - Le Lloyd
371
0
371
0
0
35
336
gift 1995 LLOYD
Het belang van Limburg
119
21
140
21
0
140
0
De Morgen
134
24
158
24
0
158
0
Financieel economische tijd
72
42
114
42
0
114
0
Het nieuwsblad
67
0
67
0
0
67
0
NRC handelsblad
79
0
79
0
0
79
0
De standaard
425
89
514
0
89
0
514
Het volk
267
0
267
0
0
267
0
TOTAAL:
4616
203
4819
87
116
860
3959
vanaf 1999 VUM
Duiding: Het jaarverslag 2001 maakt melding van een hoger aantal lopende titels. In de loop van 2002 is een aantal titels evenwel afgesloten en wordt het bezit ervan niet meer bij de lopende maar bij de afgesloten titels geteld. Het gaat over: Standaard der Letteren Courant Le Monde Le Soir Le Matin The Times La libre Belgique Franfurter Allgemeine
4.5.2. Herkomst
MONOGRAFIEEN Intern aangemaakt Extern verkregen Totaal
2000 2001 Aanwinsten 2002 Aantal Aantal Aantal Aantal Aantal Aantal Aantal Aantal titels films titels films titels Films titels Films 77 77 118 94 21 20 139 114 191 168 196 173 1 1 197 174 268 245 314 267 22 21 336 288
19
2001 Aantal titels
PERIODIEKEN
Aantal films
Aanwinsten Aantal Aantal titels Films
2002 Aantal titels
Aantal Films
Intern aangemaakt: - afgesloten tijdschriften, volledig gefilmd
177
1.400
17
578*
194
1.978
- afgesloten tijdschriften, nog niet volledig gefilmd (bvb. Belgisch Staatsblad in de oorlogsjaren; Le précurseur)
4
80
---
10
4
90
13
1.195
-6
- 335*
7
860
194
2.675
11
253
205
2.928
- afgesloten tijdschriften, volledig gefilmd
33
69
---
9**
33
78
- afgesloten tijdschriften, nog niet volledig gefilmd (bv. Belgisch Staatsblad in de oorlogsjaren; Le précurseur)
---
---
---
---
---
---
6
3.852
-2
107**
4
3.959
39 233
3.921 6.596
-2 9
116 369
37 242
4.037 6.965
- lopende tijdschriften (= kranten) Subtotaal intern aangemaakt Extern verkregen:
- lopende tijdschriften (= kranten) Subtotaal extern verkregen Totaal
* 578 = 156 + 422; -335 = 87 - 422. In de loop van het jaar werd beslist om nieuwe afleveringen van 6 titels – die voorheen in de categorie “lopende tijdschriften, intern aangemaakt” waren opgenomen – niet langer te verfilmen. Het gaat over: La Libre Belgique, Le Soir, The Times, Frankfurter Allgemeine, Le Monde, Le Matin. Het aantal films van deze 6 titels (422 in het totaal) is bijgevolg overgeheveld van de derde categorie (“lopende tijdschriften”) naar de eerste categorie (“afgesloten tijdschriften, volledig verfilmd”). ** 9 = 0 + 9; 107 = 116 - 9. In de loop van het jaar werd beslist om nieuwe afleveringen van 2 titels – die voorheen in de categorie “lopende tijdschriften, extern verkregen” waren opgenomen – niet langer te verfilmen. Het gaat over: Courant en Standaard der Letteren (wordt meegefilmd met De Standaard). Het aantal films van deze 2 titels (9 in het totaal) is bijgevolg overgeheveld van de derde categorie (“lopende tijdschriften”) naar de eerste categorie (“afgesloten tijdschriften, volledig verfilmd”).
4.6. Elektronisch fondsbeheer Aantal ingevoerde banden met barcodes: Jaren 1995-1999 2000 2001 2002
Jaartotaal 88.402 11.843 20.742 12.981
Gecumuleerd totaal 88.402 100.245 120.987 133.968
20
4.7. Positionering in ANET
4.7.1. Brocade-ontwikkeling De belangrijkste wijziging dit jaar binnen het Antwerps netwerk was de ingebruikname op 9 oktober 2002 van de release 2.0 van de web-georiënteerde bibliotheeksoftware Brocade. Een nieuwe OPAC werd hierbij geïnstalleerd met nieuwe zoek- en doorklikmogelijkheden Volgende nieuwe programma’s werden in gebruik genomen: Brocade: - In het weekend van 1 juni 2002 werd release 1.04 geïnstalleerd. Deze release is niet zomaar een software upgrade van Brocade: in één beweging worden er drie doelstellingen verwezenlijkt: - een nieuwe machine wordt in gebruik genomen; - een nieuwe indeling van software en data vindt plaats; - bestaande software werd in belangrijke mate uitgebreid en met de OPAC werd de laatste grote, traditionele bibliotheekmodule geïntroduceerd. -
Op 9 en 10 oktober 2002 werd release 2.0 van Brocade geinstalleerd en in gebruik genomen: Een aantal formulieren in de leen werd vereenvoudigd. In de catalografie werd o.a. de mogelijkheid voorzien om te linken naar Agrippa, de academische bibliografie en het internet. In de nieuwe OPAC die op 1 december in gebruik werd genomen is het voor de gebruiker dan ook mogelijk om rechtstreeks door te klikken naar externe informatie (Google – Scirus zoekmachine - externe websites).
-
Op 1 december 2002 werd een nieuwe publiekscatalogus in gebruik genomen, met nieuwe zoekmogelijkheden tot gevolg: - gebruik van maskeertekens of wildcards - geavanceerd zoeken: combineren van zoektermen en beperken van het zoekresultaat met filters op o.a.: - taal van de publicatie - datum van uitgave - drager - zoekbomen die u kunnen helpen bij het zoeken naar publicaties over een onderwerp (zoekbomen leiden de gebruiker van algemene naar meer specifieke begrippen) - het i-teken dat leidt naar extra informatie.
-
Nieuwe partners in brocade zijn de Openbare Bibliotheek Antwerpen, Koninklijke Apothekersvereniging Antwerpen, Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen, en Nationaal Centrum voor Jeugdliteratuur - Villa Kakelbont.
Voor bijkomende informatie: http://lib.ua.ac.be/.
4.7.2. Omvang Anetbestand De Stadsbibliotheek maakt deel uit van het (in origine) Antwerps netwerk “Anet” dat groeide vanuit de Universiteit Antwerpen en maakt gebruik van de nieuwe, web-georiënteerde bibliotheeksoftware “Brocade” die door de Universiteit Antwerpen en CIPAL (Centrum voor Informatica Provincies Antwerpen en Limburg) werd ontwikkeld, verspreid en ondersteund. De publiekscatalogus wordt “Zebra” genoemd, en is via internet te raadplegen: http://lib.ua.ac.be/UALIB/. Aan Anet participeren naast de Stadsbibliotheek eveneens de bibliotheken van het Havenbedrijf Antwerpen, Archief en Museum voor het Vlaamse Cultuurleven, Orde van Advocaten te Antwerpen,
21
Handelshogeschool Antwerpen, Hogeschool Antwerpen, Limburgs Universitair Centrum, Museum Plantin Moretus, Universitair Centrum Antwerpen, Stadsarchief, Universitaire Faculteiten SintIgnatius Antwerpen, Universitaire Instelling Antwerpen, evenals de nieuw aangesloten instellingen.
Omvang Anetbestand Overzicht van de nieuwe toevoegingen en Correcties aan de Brocade-catalogus Totaal aantal bibliografische records Totaal aantal unieke beschrijvingen Totaal aantal plaatskenmerken Aantal nieuwe toegevoegde records Aantal nieuwe authority records personen Aantal nieuwe authority records instellingen Aantal toevoegingen/wijzigingen taalcode Aantal toevoegingen lidmaatschap Antilope Aantal toevoegingen lidmaatschap STCV* Aantal toevoegingen lidmaatschap Zebra Aantal toevoegingen/wijzigingen titels Aantal toevoegingen/wijzigingen personele auteur Aantal toevoegingen/wijzigingen corporatieve auteurs
Aantal toevoegingen/wijzigingen editievermelding Aantal toevoegingen/wijzigingen impressum Aantal toevoegingen/wijzigingen annotaties Aantal toevoegingen/wijzigingen nummerveld Aantal toevoegingen/wijzigingen onderwerpsontsluiting
Aantal toevoegingen/wijzigingen plaatskenmerken Aantal toevoegingen/wijzigingen objecten Aantal catalografische transacties (= registreren) Overzicht per lidmaatschap antilope (PK)* Overzicht per lidmaatschap STCV (PK)* Overzicht per lidmaatschap oude drukken (PK)* Overzicht per lidmaatschap Zebra (PK)* Overzicht catalogus per drager: CD-ROM Overzicht catalogus per drager: microfilm
2001 Anet 1.384.987 1.081.645 1.889.572 68.987 2.012 1.066 127.550 57.489 24.260 115.403 172.272 163.338 82.240 62.995 210.774 64.143 91.586 89.896 130.591 253.609 577.232 144.975 2.126 10.916 1.278.054 774 970
2002 SBA 536.392 412.181 559.227 12.776 589 234 13.461 293 1.038 13.069 23.424 41.088 1.748 4.891 33.127 851 3.788 20.039 21.469 27.401 68.797 24.072 1.193 4.354 535.543 120 576
Anet 1.457.367 1.138.394 1.991.599 79.325 16.125 1.406 65.592 5.032 588 56.604 100.254 173.312 24.004 15.301 159.563 14.262 42.476 71.534 90.577 139.942 651.063 148.421 2.660 11.701 1.348.236 1.365 1.014
SBA 545.494 416.163 568.688 9.081 1.751 201 9.504 247 0 9.442 18.859 47.050 1.689 3.814 34.221 764 5.108 14.674 25.553 20.018 102.992 24.382 1.193 4.582 544.630 168 618
* STCV = “Short-Title Catalogus,Vlaanderen”. * PK = plaatskenmerk Uit dit overzicht blijkt duidelijk dat meer dan 1/3 van het aantal bibliografische records van alle participerende bibliotheken afkomstig zijn van de Stadsbibliotheek, evenals het aantal unieke beschrijvingen.
22
4.7.3. Inhoudelijke opsplitsing (titels) 2001 Algemeen (incl. kunst en varia) Boek en bibliotheek Economie Filosofie en psychologie Godsdienst Historische wetenschappen Medische wetenschappen Opvoeding en onderwijs Politieke en sociale wet. Recht Taal- en letterkunde Wetenschappen TOTAAL
Anet 4.769 1.889 8.833 1.807 2.823 3.697 1.317 2.121 4.345 2.279 16.138 4.375 54.393
2002 SBA 1.703 1.229 439 96 561 1.828 142 225 295 269 9.263 756 16.806
Anet 2737 1005 5796 1102 1953 2.589 857 1.370 2.453 1.055 10.650 2.131 33.698
SBA 1.170 547 278 126 391 1.056 61 155 219 86 5.605 868 10.562
Inhoudelijke ontsluiting 12000 10000 8000 6000 4000 2000 0 Taal- en Letterkunde
Politieke en Sociale
Medische Wetenschappen
Godsdienst
Economie
Algemeen (incl. Kunst en varia)
Anet SBA
Afdeling catalografie (werken na 1800) Ondanks de onderbezetting op catalografie voor de verwerking van boeken werden toch 9.120 nieuwe werken ingeschreven. Dit is een kleine vermindering tegenover verleden jaar (12.154). Deze daling is voornamelijk te wijten aan langdurige ziekte en extra-opdrachten met de tentoonstelling “Wie zoet is krijgt lekkers” (zie 6.2.6.2). Naast de 2.788 nieuw aangekochte werken en de 214 vrijwillig geschonken depotboeken, werden 6.118 geschenken verwerkt. In dit cijfer zitten o.a. werken uit het fonds Hendrik van Tichelen (668 werken), 1.512 boeken uit de Centrale Openbare Bibliotheek van Antwerpen, 1.289 boeken uit de bibliotheek van de Vlaams Gemeenschap, 138 boeken uit Sint-Lucasbibliotheek te Brussel en 49 boeken uit de bibliotheek van Angèle Manteau.
23
Daarnaast werden 1.751 nieuwe authority records aangemaakt voor auteurs (voornamelijk Nederlandse letterkunde) en werden 47.050 auteursnamen gecorrigeerd. Dit hield in dat biografische gegevens van iedere auteur moesten opgezocht worden en er relaties moesten gelegd worden naar het land, de eeuw en het onderwerpsdomein waarin die auteur werkt(e)/actief is(was).
2% 31% depot gift aankoop 67%
24
5. BEHOUD EN BEHEER 5.1. Inleiding Als bewaarbibliotheek heeft de Stadsbibliotheek de opdracht prioriteit te geven aan een goed onderbouwde conserveringspolitiek, waarin het nieuwe ideeëngoed daaromtrent en recente technieken worden geïntroduceerd. We kunnen helaas niet terugvallen op enig structureel beleid terzake, bovendien is er weinig expertise in huis. Daarom wordt regelmatig een beroep gedaan op de afdeling “Behoud en beheer” van de Stedelijke Musea om de Stadsbibliotheek te adviseren. Met de oprichting van een ad hoc werkgroep werden enkele initiatieven uitgewerkt. Zo werd bijvoorbeeld de procedure rond bruiklenen helemaal op punt gezet en werd samen met de stedelijke musea een bruikleenreglement (NL, FR, DU, ENG) aan het College van Burgemeester en Schepenen voorgelegd. Het college acteerde dit reglement in zitting van 12 juni 2002. De werkgroep “behoud en beheer” van de Stadsbibliotheek bestaat uit: - An Renard, directeur; - Jean-Paul Lissens, wetenschappelijk assistent, hoofd van de afdelingen collectievorming, behoud & beheer; - Bram Daverveldt, consulent wetenschappelijk werk, hoofd van de leeszaal; - Maurice Bronselaer, administratief assistent, verantwoordelijk voor het “oude boek”; - Jef Victor, technisch assistent. De werkgroep stelde een nieuw intern document op “Procedure te volgen bij het uitlenen van publicaties voor tentoonstelling” waarin wordt bepaald welke stappen er in huis moeten worden gezet voor een werk het huis uit mag. Om het meest kostbare bezit nog extra te beveiligen werd een nieuwe categorie “superpreciosa” ingevoerd. Hieronder worden werken verstaan die extra moeten worden in het oog gehouden. Er waren ook enkele contacten met de Koninklijke Bibliotheek Brussel met het oog op een Belgisch samenwerkingsproject rond het microfilmen van kranten. Doel is hiermee van start te gaan in 2003. Dit zal zeker gevolgen hebben voor het beleid dat tot dusver werd gevoerd in de Stadsbibliotheek, waarbij vooral de lopende kranten worden gefilmd.
5.2. Conservering en restauratie
5.2.1. Bindwerk De Stedelijke Boekbinderij (CS/M/SBB) levert constant werk voor de Stadsbibliotheek, wat zorgt voor een permanente beweging tussen beide instellingen. Uit conserveringsoogpunt laten wij eerst en vooral het Belgisch Staasblad en de kranten binden, anderzijds voert de binderij restauraties uit, zowel voor werken uit de preciosa-afdeling als voor leeszaalwerk dat veel wordt gemanipuleerd (bvb. woordenboeken en encyclopedieën). De binderij zorgt ook voor de aanmaak van dozen en bindmappen. In 2002 werden 250 banden (te maken of te herstellen) naar de binderij gebracht en kwamen er 356 terug waarvan een gedeelte al vorig jaar naar de binderij werd gebracht.
5.2.2. Restauratie Dit jaar werd slechts één werk gerestaureerd: Niderlands Beschreibung van Ludovico Guicciardini, gedrukt te Basel bij Sebastian Henricpetri in 1580 (SBA 29687).
25
5.2.3. Schade-inventaris en conditiestaat Eind 2001 ging de Stadsbibliotheek – in onderling overleg met Elke Van Herck, papierrestauratrice bij de Stedelijke Musea – van start met een schade-inventaris. Doel is om een schadefiche aan te maken die systematisch moet worden ingevuld. Er wordt gestreefd naar een geautomatiseerde toepassing (uitgewerkt door Telepolis) om een afzonderlijke databank van deze schade-inventaris te bekomen. Een ingevulde fiche zal dan ook automatisch resulteren in een voorstel tot een welbepaalde actie. Er werd ook een fiche “conditiestaat” ontworpen. Die wordt ingevuld voor de werken die het huis verlaten als bruikleen voor tentoonstellingen (zie ook 6.1.7 bruikleen). Deze fiches zijn uitgebreider dan de schadefiches omdat ze bijvoorbeeld voor geïllustreerde werken een identificatie van elke prent of kaart bevatten. In de loop van 2002 is gebleken dat Telepolis geen tijd heeft om deze databank verder te ontwikkelen. We behelpen ons met de basisfiches die we al hadden uitgetest en hopen nog te komen tot een systeem waarbij we via een geïntegreerde tabel een overzicht kunnen krijgen van de werken waarvan schadefiche en/of conditiestaat is aangemaakt. In 2002 werden er 77 schadefiches en 52 conditiestaten ingevuld.
5.3. Reprografie Hoofdactiviteiten van de microfilmafdeling: - In het kader van preservering en conservering: - microfilmen van lopende kranten; - microfilmen van bedreigde kranten en preciosa. - In het kader van dienstverlening aan het publiek: microfilmen, fotograferen of scannen van fragmenten uit boeken en kranten, op vraag van bibliotheekgebruikers. Aantal Beelden Zilverfilms* Diazo films** - in magazijn - in kluis - voor derden Totaal diazo films Foto’s Microfilmopnamen voor foto’s Scans Aantal CD’s
t.e.m. 2001 NIEUW 2002 1.434.057 93.439 1.527.496 3.307 231 3.538 6.863 1.139 258 8.260 1648 9.278 1.363 11
390 26 356 680 64 588 1.104 125
7.253 1.165 614 8.940 1.712 9.866 2.467 136
* Zilverfilm = de moederfilm : deze wordt opgeborgen in een kluis. ** Diazo film = de werkkopie : deze exemplaren, opgesteld in het magazijn, zijn voor de leeszaalgebruikers beschikbaar ter raadpleging. Zie ook hoofdstuk 4.5. Aanwinsten microfilms.
26
5.4. Magazijnwerking 5.4.1. Elektronisch magazijnbeheer Periode
Jaartotaal Gecumuleerd Totaal 1997-1999 132.907 132.907 2000 188.729 321.636 2001 67.571 389.207 2002 3.050 392.257
Het elektronisch magazijnbeheer behelst het intikken van de standcatalogus. Het omzetten van de manuele standcatalogus in registers – die in de magazijnen worden bewaard – naar een elektronische versie die op het intranet van de Stadsbibliotheek kan worden geraadpleegd, is gestart in 1997 samen met de verhuis van de periodieken. Aanvankelijk werden, met een halve dag vertraging op het verhuizen, de standplaatsen van de periodieken ingevoerd. Na enkele weken werd besloten om ook de standplaats van de boekwerken in deze catalogus in te tikken, zodat uiteindelijk de volledige standcatalogus is opgenomen. Het werken aan deze catalogus is het best opgeschoten in 2000. In 2002 was het intikken van de elektronische standcatalogus retrospectief beëindigd. Nu moet nog worden opgenomen wat als nieuwe aanwinsten gecatalogiseerd wordt en wat bij de revisie op zolder en in de nieuwe kelder een nieuwe plaats krijgt. Het intikken van deze gegevens volgt uiteraard het ritme van de revisie. Bij de ingebruikname van de nieuwe OPAC werden de bestaande standplaatsen – meer dan 500.000 – geconverteerd naar Brocade. Uit de beschrijving in de OPAC is nu ineens af te leiden waar in het magazijn het document te vinden is. Een nieuw invoerformulier zorgt ervoor dat de nieuwe standplaatsen onmiddellijk in Brocade kunnen worden ingevoerd.
5.4.2. Revisie Wat impliceert revisie? Onder revisie wordt verstaan: nakijken of alles op juiste numerieke volgorde staat (formaatplaatsing), doorschuiven indien nodig, uitzoeken waar de ontbrekende nummers staan (tijdschriften, preciosa, luxe, kantoorlandschap of leeszaal). Indien opgesteld in de leeszaal gaan meten hoe hoog en hoe breed het ontbrekende boek is om plaats open te laten voor dat boek als het later ooit wordt vervangen door een recentere editie, papiertje met de maten leggen op de voorziene plaats. De nieuwe plaats van elk boek noteren in de papieren standcatalogus én in de PC (standcatalogus) invoeren. Stand van zaken revisie. De revisie is gestart op de zolder omdat het daar het meest nodig was. Dat magazijn was in de loop der jaren wat ontregeld geraakt door enkele interne verplaatsingen van boeken en rekken, o.a. bij de werkzaamheden aan de nieuwe airco. In dat magazijn staan de nummers 500.001 tot en met 550.000. Daarvan moeten worden afgeteld de nummers die om evidente redenen worden bewaard bij de tijdschriften, de preciosa, de leeszaal en het kantoorlandschap. De revisie is gestart in januari 2000 door een tijdelijk medewerkster (WEP+) en na einde van haar contract gestopt op nummer 520.000. De revisie is dan in 2001 heropgestart door een magazijnier met de hulp van jobstudenten (nummers 520.000 tot 527.000) en in 2002 door één magazijnier verdergezet tot nummer 531.000.
27
6. LEESZAAL EN PUBLIEKSWERKING
6.1. Leeszaal
6.1.1. Inleiding In 2002 werd in de leeszaal zowel aandacht besteed aan veiligheid en diefstalpreventie, als aan het verhogen van toegankelijkheid, ontsluiting en transparantie. Op het gebied van veiligheid en diefstalpreventie werden o.a. volgende maatregelen doorgevoerd: - een nieuwe manier van controleren van lezers en boeken; - verscherpen van procedures voor het raadplegen van preciosa en luxe-exemplaren; - verstrengen van het toezicht op de lezers. Verdere maatregelen zijn voorzien in 2003: o.a. het op het punt stellen van de camerabewaking, nieuwe lezerskaarten, en een nieuwe procedure om lezers in te schrijven. Voor het verhogen van de toegankelijkheid, ontsluiting en transparantie werden o.a. volgende initiatieven ontwikkeld: - verspreiden van een handige “Gids voor de Lezer" (zie bijlage) om nieuwe leners op een eenvoudige manier wegwijs te maken in de bibliotheekwerking en de huisregels; - in gebruik nemen van een nieuwe publiekscatalogus (zie punt 4.7.1 brocade-ontwikkeling); - integreren van de database met de gegevens over de plaatsing in het magazijn (standcatalogus) in de grotere database met de beschrijving van het bezit (Brocade). Daarnaast werden volgende nieuwe diensten aangeboden: - toegang tot het internet op 3 PC's in de catalogusruimte; - toegang tot Mediargus (voorlopig via proefabonnement); - extra aanbod cd-romtitels. De microfilmleestoestellen werden verplaatst naar de fotokopieerruimte om de lawaaioverlast te verminderen. Sinds 2002 kan de Stadsbibliotheek documenten ook in elektronische vorm leveren aan andere bibliotheken. De verwerking en verzending van de ingescande documenten (tijdschriftartikels) verloopt via het programma Ariel 3.01. Helaas werd er nog geen nieuw fotokopieerapparaat geleverd.
6.1.2. Openingsuren De gemeenteraad legde in zitting van 16 september 2002 de nieuwe openingsuren van de Stadsbibliotheek vast, met ingang van 15 oktober 2002. De nieuwe openingstijden komen tegemoet aan de vraag: - naar een laatavondopening; - naar een uitbreiding van de huidige winterperiode, die liep van 1 oktober tot 30 april. De nieuwe openingsuren hebben tot gevolg dat: - aan het publiek een betere service kan worden gegeven; - het aantal overuren niet wordt opgedreven, maar integendeel verminderd; - de kosten bijgevolg niet worden opgedreven.
28
6.1.3. Lezers
6.1.3.1. Inschrijvingen
17-24 25-29 30-55 55+ TOTAAL
2001 TOTAAL* 902 2.446 280 2.193 484 2.421 371 1.638 2.037 8.698
2002 I* TOTAAL* 1.027 3.286 255 2.369 588 2.998 400 1.873 2.270 10.526
Mannen Vrouwen TOTAAL
2001 I* TOTAAL* 1.210 3.694 827 5.004 2.037 8.698
2002 I* TOTAAL* 1.301 5.978 969 4.548 2.270 10.526
I*
I
= geldig ingeschreven eindgebruikers, d.w.z. lezers die in de loop van het jaar hun lenerskaart vernieuwd hebben. Totaal = totaal aantal ingeschreven eindgebruikers sinds de invoering van lezers in VUBIS (Het vorige bibliotheeksysteem. 6.1.3.2. Herkomst 2001 TOTAAL* 766 3455 837 3225 307 1679 32 88 1.942 8.447 50 185 12 16 6 12 3 5 24 33 95 251 2.037 8.698
I* Stad Antwerpen* Provincie Antwerpen Rest Vlaanderen Rest België Totaal België Nederland Frankrijk Duitsland Groot-Brittannië Andere Totaal buitenland TOTAAL
2002 TOTAAL* 852 3.959 806 3.754 480 2.373 27 101 2.165 10.187 32 205 12 24 13 23 3 7 45 80 105 339 2.270 10.526
I*
I
= geldig ingeschreven eindgebruikers, d.w.z. lezers die in de loop van het jaar hun lenerskaart vernieuwd hebben. Totaal = totaal aantal ingeschreven eindgebruikers. Stad Antwerpen = postcode: 2000, 2018, 2020, 2030, 2040, 2050, 2060, 2100, 2140, 2170, 2180, 2600, 2610.
29
6.1.4. Raadplegingen 6.1.4.1. Leeszaalbezoekers Periode Jan. - maart April - juni Juli - sept. Okt. - dec. TOTAAL
1999 3.206 2.744 1.812 2.342 10.104
2000 3.710 2.143 1.911 2.627 10.391
2001 3.389 2.409 1.998 2.615 10.411
2002 3.861 2.519 2.009 2.421 10.810
2001 19.415 13.830 10.970 14.845 59.060
2002 18.066 14.956 12.868 12.599 58.489
6.1.4.2. Opgevraagde exemplaren
Jan. - maart April - juni Juli - sept. Okt. - dec. TOTAAL
1999 17.175 12.802 11.008 13.925 54.910
Jan. - maart April - juni Juli - sept. Okt. - dec. TOTAAL
Boeken en periodieken* 16.952 12.178 9.902 13.185 52.217
2000 18.450 11.751 9.809 13.807 53.817
2001 Micro- Preciosa films 2.339 1.534 984 1.544 6.401
124 118 84 116 442
Totaal 2001 19.415 13.830 10.970 14.845 59.060
Boeken en periodieken* 16.002 12.755 11.356 10.753 50.866
2002 Micro- Preciosa films 1.904 1.947 1.380 1.724 6.955
160 254 132 122 668
Totaal 2002 18.066 14.956 12.868 12.599 58.489
* Het aantal banden, niet het aantal titels. In 2002 bezochten meer lezers de leeszaal dan het vorige jaar. Mogelijke is dit te wijten aan de tijdelijke verhuisoperaties in de universiteitsbibliotheken van Antwerpen (met een tijdelijke overbrenging van een deel van de UIA-collectie naar de Stadsbibliotheek) en aan de grotere naambekendheid van de Stadsbibliotheek dankzij allerlei promotionele intiatieven. Het aantal geraadpleegde banden is licht gedaald. Waarschijnlijk heeft dit te maken met de aard van de opzoekingen die er dit jaar verricht werden.
6.1.5. Interbibliothecair leenverkeer De term interbibliothecair leenverkeer (IBL) wordt gebruikt voor elke transactie waarmee een bibliotheek een document (een boek of een fotokopie) uit haar collectie leent aan een andere bibliotheek. Het merendeel van de interbibliothecaire transacties verloopt via Impala (Instant mailing procedure for automated lending activities). Impala is het documentbestel- en leverantiesysteem voor België. Dit systeem zorgt voor het elektronisch verzenden en het beheren van aanvragen voor interbibliothecair leenverkeer. Enerzijds wordt het tragere postverkeer hierdoor uitgeschakeld, anderzijds is een veel nauwkeuriger planning en management van het totale documentenverkeer mogelijk. De module biedt een uitgebreid pakket cijfermateriaal voor de evaluatie van de kwantiteit en kwaliteit van de dienstverlening en een “clearinghousemodel” voor de facturatie van de kosten.
30
Sinds 2002 maakt de Stadsbibliotheek ook gebruik van de Ariel-software. Dit programma zorgt voor het scannen en verzenden van documenten. De ingescande documenten worden automatisch omgezet in PDF-formaat en kunnen eenvoudig verstuurd worden naar andere bibliotheken. De Impala bibliotheken kunnen er al dan niet voor kiezen om hun documenten elektronisch geleverd te krijgen. Aanvragen vanuit het buitenland verlopen doorgaans via gedrukte aanvraagformulieren of via email. De documenten worden geleverd via de gewone post of in de mate van het mogelijke elektronisch.
HET AANDEEL VAN DE STADSBIBLIOTHEEK IN IMPALA: 6.1.5.1. Uitgaand leenverkeer (aanvragen door SBA) VERSTUURDE AANVRAGEN Verstuurd via Impala Verstuurd via gedrukte formulieren Totaal verstuurd Positief beantwoord DETAIL 2002 Boekvorm Fotokopie Totaal aangevraagd Voornaamse bibliotheken: KB KUL RUCA RUG VUB UFSIA UA Andere binnenland Andere buitenland Aangevraagd in: Binnenland Buitenland Positief beantwoord Boekvorm Fotokopie Binnenland Buitenland
2000 38 19 57 35
2001 32 25 57 38
Aantal via Aantal via formulier Impala 3 49 3 6 6 55
2002 55 6 61 39 Totaal 52 9 61
--------------1 5
3 12 --7 3 --3 27 ---
3 12 --7 3 --3 28 5
1 5 4 2 2 1 5
55 --46 40 6 46 ---
56 5 50 42 8 47 5
6.1.5.2. Inkomend leenverkeer (aanvragen aan SBA) ONTVANGEN AANVRAGEN Ontvangen via Impala Ontvangen via gedrukte formulieren Totaal ontvangen Positief beantwoord
2000 1.025 49 1.074 624
2001 1.488 92 1.580 1.152
2002 1.650 78 1.728 1.295
31
Het interbibliothecair leenverkeer bleef stijgen als gevolg van het tijdelijk onderbrengen van een deel van de collectie van de UIA in de Stadsbibliotheek. UIA en UFSIA namen nog steeds het grootst aantal IBL-aanvragen voor hun rekening.
DETAIL 2002 Boekvorm Fotokopie Totaal aangevraagd Voornaamse bibliotheken: KB KUL RUCA RUG VUB UFSIA UA Andere binnenland Andere buitenland Aangevraagd in: Binnenland Buitenland Positief beantwoord Boekvorm Fotokopie Binnenland Buitenland
Aantal via Aantal via formulier Impala 43 1.265 35 385 78 1.650
Totaal 1.308 420 1.728
--------------28 50
26 179 54 36 203 298 420 431 4
26 179 54 36 203 298 420 459 54
28 50 58 31 27 21 37
1.647 3 1.239 968 271 1.236 3
1.675 53 1.297 999 298 1.257 40
6.1.6. Fotokopieën AANTAL Kopieën Microfilmkopieën Kopieën andere stadsdiensten TOTAAL
2000 92.368 9.687 1.037 114.370
2001 91.647 11.456 3.602 121.934
2002 100.060 13.702 1.513 115.275
Zie ook hoofdstuk 5.3: Reprografie. Zie ook hoofdstuk 6.1.5: Interbibliothecair leenverkeer.
32
6.1.7. Bruikleen Er trad een nieuw reglement op bruikleen voor tentoonstellingen in voege. Voortaan wordt voor elk ontleend object een conditiestaat gemaakt (zie 5.2.3 Schade-inventaris en conditiestaat). De ontlener vult ook een formulier in waarop specifieke inlichtingen staan die voor de SBA van belang zijn, zoals informatie over te verschijnen publicatie.
2000 2001 2002
BINNENLAND BUITENLAND Aanvragen Aantal Aanvragen Aantal werken Werken 9 42 3 4 7 27 1 1 8 65 -----
Bruiklenen binnenland: overzicht •
Literair Museum, Hasselt: “We komen van ver, maar wel met grote passen. Het kinderboek in Vlaanderen in de 20ste eeuw”, van 14 maart 2001 tot begin 2004 (reizende tentoonstelling).
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19.
Jan Peeters, Kattepootjes: een nieuwe reeks kinderverzen, SBA C 190411. Felix Timmermans, Vertelsels, SBA 109035/1. Paul Kiroul, Van n’kabouter die wilde mensch worden, SBA 552360. Jessy Marijn, Rakhi en Sebastian : jeugd uit Bengalen op de vlucht, SBA 580408. René Streulens, Wip de snoek, SBA 619403. Jan Peeters, Kleuterrijmpjes, SBA C 100224. Stijn Streuvels, Prutske’s vertelselboek, SBA 628290. Zeldenthuis, De lokroep van het oerwoud, SBA C 138716:5. Lode Cantens, Kabouters in de Stad, SBA 127909. Koen Lisarde, Ik wil een dappere kerel zijn, SBA 520732. Yvonne Waegemans, Patjoepelke, SBA C 156578. Jan Peeters, Holderdebolder: een nieuw reeks kinderverzen, SBA C 150532. Abraham Hans, Groeninghe, SBA C 100573. Mariette Vanhalewijn, Kleine Adam, SBA 580332. Cyriel Verleyen, De boodschap van de onzichtbare, SBA 578830. Mireille Cottenjé, Er zit muziek in de lucht, SBA 580488. Jessy Marijn, Vogels voor de kat: een roman over kinderarbeid, SBA 597977. Leen van Marcke, Het lichte huis, SBA C 126974:1. Zonneland- Weekblaadje voor de katholieke Vlaamsche Jeugd, 1e jaar, 11 januari 1920, nr2 , SBA 512954.
•
Stedelijke musea Brugge: “Impact 1902 revisited”, van 22 februari tot 30 juni 2002.
1. J. Huizinga, Herfstij der middeleeuwen, SBA K 37499. •
Museum Plantin-Moretus, Antwerpen: “Met Passer en Kompas: Zuid-Nederlands kapitaal en kennis als 16de-eeuwse bouwstenen voor de VOC”, van 19 april tot 21 juli 2002.
1. Gerardus Mercator, Atlas, sive: Cosmographicae meditationes de fabrica mundi et fabrica figur, 1628, SBA K 20202. 2. Carte marine et instructions nautiques pour la navigation de Helgoland jusqu'au sud du Portugal, 1500, SBA B 29166.
33
3. Pedro de Medina en Michiel Coignet, De zeevaert, oft: Conste van ter zee te varen ... Inde welcke ... practijcken ... instrumenten ... ende ... fondementen der astronomijen ... Met noch een ander ... onderwijsinghe, op de principaelste puncten der navigatien, van Michiel Coignet, 1580, SBA G 16623. •
Stichting Nicolaas Rockox vzw, Antwerpen: “Antwerpen, een originele stadstuin rijker”, van 7 mei 2002 tot 30 juni 2002.
1. Rembert Dodoens, Cruydt-boeck, 1608, SBA G 182454. 2. Matthias Lobelius, Plantarum, seu: Stirpium historia ... Cui annexum est adversariorum volumen, 1576, SBA G 5401. 3. Carolus Clusius, Rariorum plantarum historia, 1601, SBA G 84057. 4. Olivier de Serres, Le théâtre d'agriculture et mesnage des champs, 1623, SBA G 5435. 5. Charles Estienne en Jean Lièbault, De veltbouw, ofte: Lantwinninghe: inhoudende cruydt-hoven ende fruyt-hoven te maken ... byen te houden ... beemden, vijvers ... te maken ... wijngaerden te oeffenen, 1611, SBA G 5425. 6. Basilius Besler en Gérard G. Aymonin, L'herbier des quatre saisons, ou: Le jardin d'Eichstätt, SBA 631984. •
Cultuurdienst Stadhuis Oostende: “Oostende & Co: de Zuid-Nederlandse Oost-Indiëvaart en -handel, 1715-1735”, van 24 mei t.e.m. 29 september 2002.
1. Jan Dekker, Navigatie ofte konst der stuurluyden, 1733, SBA B 78676. •
AMVC-Letterenhuis, Antwerpen: “Leeuwen van Vlaanderen”, van 31 mei 2002 tot 31 december 2002.
1. Alexandre Dumas, Alexandre Dumas illustré, SBA C 57607:16. 2. Auguste Voisin, Bataille de Courtrai, ou: Des eperons d'or, gagnée par les Flamands, en 1302, décrite, d'après des documents inédits ou contemporains, et accompagnée d'une carte, SBA K 7518. 3. Chronyke van Vlaenderen, vervattende haere vindinge, naem, eerste apostelen van het christen geloof, haer eerste bestierders, fondatien en stichten, 1736, SBA K 7476. 4. Prudens van Duyse, Dichtstuk over den heldenmoed der Vlamingen tegen de Franschen, SBA C 79097. 5. Dits die excellente cronike van Vlaenderen, SBA K 7475. 6. Hendrik Conscience, vert. van V. Jaakkola, Flanderin leijona, SBA C 66537. 7. Hendrik Conscience, Lew z Flandrji, SBA C 90014. 8. Hendrik Conscience, m.m.v. Paul Hardy, The lion of Flanders, SBA C 117562. 9. Hendrik Conscience, bew. door O. Heinrichs, Der Löwe von Flandern, SBA C 270086. 10. Hendrik Conscience, vert. van Georg Gärtner, Der Löwe von Flandern, SBA C 107990. 11. Hendrik Conscience, Der Löwe von Flandern, SBA 554966. 12. Ons volkske, 1934. - Supplement bij: Ons volk, B 40648. 13. De post, SBA B 134207. 14. Hendrik Conscience, El quinto . El avaro, SBA C 22592. 15. Robbedoes , sept '49- aug '51, SBA B 107231. 16. Hendrik Conscience, Sketches from Flemish life in three tales, SBA C 32089. •
Museum Plantin-Moretus, Antwerpen: “Het testament van Tyndale”, van 2 september 2002 tot 1 december 2002.
34
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. •
Interpretatio Chaldaica Pentateuchi, 1535, SBA 528173. Joannes Cochlaeus, Commentaria de Actis et scriptis Martini Lutheri, 1549, SBA A 114. Jacobus Verheiden, Af-beeldingen, 1603, SBA A 25819. Ordinnantien…[7 oct. 1531], SBA E 45010. Dictonarium Graecum cum interpretatione Latina, 1524, SBA C 867. John Fisher, Assertionis Lutheranae confutatio, 1523, SBA F 4659. Jacobus Latomus, Articulorum doctrinae fratris Martini Lutheri per theologos Lovanienses damnatorum ratio, 1521, SBA F 4701. Martin Luther, Ein brieff … an die Christen zu Antorff, 1525, SBA F 14471. Thomas Herentals, Den speghel des kersten levens, 1533, SBA F 41330. Interpretationes Hebraeorum, Chaldaeorum, Graecorumque nominum Novi Testamenti, 1528, SBA F 149424. XII Cardinalium ... illustrium imagines et elogia ... Theodorus Gallaeus ... incidit, 1598, SBA H 40856. J. A. Wylie, De Geschiedenis van het Protestantisme, vol. 3, SBA K 15296. Adrianus Haemstedius, Historien der vromer Martelaren, 1657, SBA K 29786. J.-H. Merle d’Aubigné, Histoire de la Réformation, vol. 5, SBA K39457/5.
Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen: “Hans Vredeman de Vries. Tussen stadspaleizen en luchtkastelen”, van 15 september 2002 tot 8 december 2002.
1. Hans Vredeman de Vries, Architectura…, 1577, SBA 644816. 2. Cornelius Grapheus, De seer wonderlijcke, schoone, triumphelijcke incompst, vanden ... prince Philips ... inde stadt van Antwerpen, anno M.CCCCC.XLIX, 1550, SBA K 7613.
6.1.8. Pendel Geen wijziging t.o.v. 1994, d.w.z. beurtrol tussen UFSIA (maandag), SBA (dinsdag), UIA (woensdag), RUCA, UFSIA of UIA (donderdag, afhankelijk van de intercitypendel), RUCA (vrijdag).
35
6.2. Publiekswerking en externe communicatie
6.2.1. Inleiding De Stadsbibliotheek is goed gekend bij een select publiek van vorsers en academici. Bij het grote publiek heerst er echter onduidelijkheid over de specifieke opdracht van de instelling en op alle niveaus wordt de Stadsbibliotheek steevast verward met de Openbare Bibliotheek Antwerpen. Tijd dus om met enkele gerichte communicatiemiddelen en nevenactiviteiten aandacht te vragen voor de Stadsbibliotheek en voor haar bijzondere betekenis voor het culturele erfgoed. Daarom werden vanaf 2001 meerder initiatieven ontwikkeld om hieraan te verhelpen: de medewerking aan evenementen zoals het Erfgoedweekend, Open Monumentendag en de Cultuurmarkt, het gericht aanbieden van rondleidingen, het uitgeven van een mooie publicitaire folder, de aanwezigheid op de Boekenbeurs, het organiseren van tentoonstellingen en lezingen, het uitbouwen van een goed website, het selectief ter beschikking stellen van de Nottebohmzaal aan derden,...
6.2.2. Overzicht bezoekers Jaar 1999 2000 2001
2002
Rond- Rondgeleide Bezoekers evenementen leidingen personen 5 41 20 204 56 724 + 1.600 Erfgoedzondag + 620 Cultuurmarkt + 3.200 Open Monumentendag + 986 Seuphor-tentoonstelling = 6.406 niet-rondgeleide bezoekers 68 1.067 + 662 Erfgoedzondag + 472 Cultuurmarkt + 3.505 Open Monumentendag + 92 Nottebohmlezingen + 1.299 Wie zoet is krijgt lekkers = 6.030 niet-rondgeleide bezoekers
Totaal
7.130
7.097
In samenwerking met Balie Toerisme Antwerpen, werden dit jaar 58 stadsgidsen opgeleid om rondleidingen te geven in de Nottebohmzaal, zodat de rondleidingen voortaan door hen kunnen gebeuren.
6.2.3. Erfgoedweekend -
-
-
Achtergrond: De Stadsbibliotheek nam ook deel aan de tweede editie, met als thema “verzamelen, verzamelingen, verzamelaars”. Tentoonstelling: “Boek en verbeelding” (een verzameling boekensteunen en boeksimulanten van het antiquariaat Erik Tonen, met een knipoog naar de publieke collectie). Toegankelijk : - zaterdag 20 april: 10 rondleidingen “Stadsbibliotheek achter de schermen”; - zondag 21 april: Nottebohmzaal en microfilmafdeling. Locatie : Stadsbibliotheek. Openingstijden : - Zaterdag 20 april: rondleidingen van 10u tot 16u30. - Zondag 21 april: toegankelijk van10u tot 18u. Publicatie : tentoonstellingsbrochure
36
-
Bezoekers: - Zaterdag 20 april (rondleidingen): - Zondag 21 april: Nottebohmzaal: Microfilmafdeling: - Totaal: 857
195 662 143
6.2.4. Cultuurmarkt Reeds voor de zevende keer liet cultureel Vlaanderen aan het begin van het seizoen zijn hart kloppen in Antwerpen. Sinds 1996 is deze cultuurmarkt het startschot van het cultureel seizoen, de moeder van de culturele evenementen. Op maar liefst 25 locaties in de Antwerpse binnenstad stelden op zondag 1 september 2002 ensembles uit heel Vlaanderen hun nieuw programma voor. Bovendien kon men bij meer dan 150 culturele instellingen terecht voor informatie. Zoals in 2001 zond radio Klara opnieuw uit vanuit de Nottebohmzaal van 13 tot 17uur. De uitzending voor een levend publiek omvatte muziek en interviews. Van de mogelijkheid om tijdens de uitzending vrij in en uit te lopen werd gebruik gemaakt door 472 personen. De activiteiten worden mee gecoördineerd door Cultuurmarkt van Vlaanderen.
6.2.5. Open Monumentendag -
-
Achtergrond: Editie 2002 stond in het teken van symbolen. De Stadsbibliotheek nam deel met een tentoonstelling in de Nottebohmzaal van vijftig zestiende- en zeventiende eeuwse emblematabundels uit de eigen collectie open. Toegankelijk: 8 september. Locatie: Nottebohmzaal. Openingstijden: 10 -18 uur. Bezoekers: 3.505.
6.2.6. Tentoonstellingen 6.2.6.1. Emblemata -
-
Achtergrond: Naar aanleiding van het centrale thema “symbolen” van de “Open Monumentendag” werden in de Nottebohmzaal ongeveer vijftig zestiende- en zeventiende eeuwse emblematabundels uit de eigen collectie tentoongesteld. Deze tentoonstelling bleef daarna opgesteld, i.f.v. van tussentijdse bezoekers en rondleidingen. Periode: 8 september - 24 november 2002. Locatie: Nottebohmzaal.
6.2.6.2. Wie zoet is krijgt lekkers: oude kinderboeken, nieuwe illustraties “Wie zoet is, krijgt lekkers” was een project van de Stadsbibliotheek Antwerpen, het NCJ/Villa Kakelbont (het steunpunt in Vlaanderen voor kinder- en jeugdliteratuur), het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen en de Erfgoedcel Antwerpen, die deel uitmaakt van het Erfgoedconvenant afgesloten tussen de stad Antwerpen en de Vlaamse Gemeenschap. Het betrof een dubbeltentoonstelling op twee locaties. De oude kinderboeken werden in de Nottebohmzaal van de Stadsbibliotheek getoond. Het nieuwste werk van twaalf Vlaamse illustratoren werd tijdelijk opgenomen in het parcours van de permanente opstelling in het Koninklijk Museum voor Schone
37
Kunsten te Antwerpen. De presentatie in de Stadsbibliotheek was van de hand van Gerard Jäger, die de Nottebohmzaal omtoverde tot een uitnodigende ruimte waar ouders samen met hun kinderen op ongedwongen wijze konden genieten van al dat moois. Marita Vermeulen, hoofdredactrice van Leesidee Jeugd en recensente bij De Standaard, dook in de kelders van de Stadsbibliotheek en selecteerde samen met Gerard Jäger de merkwaardigste, de zoetste en de mooiste kinderboeken uit de collectie Hendrik Van Tichelen. Een selectie uit de collectie Van Tichelen in de Stadsbibliotheek: De Antwerpse leraar, pedagoog en schrijver Hendrik Van Tichelen (1883-1967) verzamelde tijdens zijn leven meer dan 11.000 kinder- en jeugdboeken. In de Stadsbibliotheek werd de laatste hand gelegd aan de inventarisatie van deze unieke literaire schat. De verzameling Van Tichelen is uiteraard een uitzonderlijke bron voor de geschiedenis van het kinderboek in Vlaanderen én Europa. Van Tichelen was een pleitbezorger voor het betere kinderboek en hechtte veel belang aan literaire én artistieke kwaliteiten. Toch werd tot pakweg halverwege de jaren ’80 van de vorige eeuw, de naam van de illustrator maar nauwelijks op de cover van een kinderboek vermeld. Illustratoren hebben inmiddels een niet te onderschatte bijdrage geleverd tot de opmars van het kinderboek in Vlaanderen. Hun werk krijgt ook internationaal weerklank. Het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten nodigde Dorus Brekelmans, An Candaele, Carll Cneut, Erika Cotteleer, Gerda Dendooven, Koen Fossey, Ingrid Godon, Tom Schoonooghe, André Sollie, Klaas Verplancke, Geert Vervaeke en Anne Westerduin uit om binnen hun specifieke discipline en vanuit hun persoonlijke beeldtaal de confrontatie aan te gaan met de museumverzameling. James Ensor, Rik Wouters, Edgar Tytgat, Gust de Smet maar vooral Hans Memlings “Christus met zingende en musicerende engelen” oefenden een onweerstaanbare aantrekkingskracht uit op de illustratoren. Randactiviteiten: Kinderen konden individueel maar ook in schoolverband in beide instellingen terecht voor workshops met illustratoren Tom Schoonooghe en Gerda Dendooven. In de Stadsbibliotheek bracht “Art Basics for Children” (ABC) – naast de enscenering van de tentoonstelling – kamishibai-voorstellingen voor kinderen van 5 tot 7 jaar. In het kamishibaitheater speelt een verteller “theater van papier”. Bij deze gelegenheid werd gebruik gemaakt van prenten uit boeken behorend tot de collectie van Hendrik van Tichelen. -
Persconferentie: woensdag 4 december. Opening: vrijdag 6 december. Periode: 7 december 2002 tot 9 maart 2003. Locatie: Stadsbibliotheek Antwerpen (Oude kinderboeken) en Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen (Nieuwe illustraties). Openingstijden: dinsdag t.e.m. zondag van 10 tot 17u. Publicaties: Boek: Wie zoet is krijgt lekkers: oude kinderboeken, nieuwe illustraties / [edit.] Marita Vermeulen ; [edit.] Peter Balcaen. - Antwerpen : Stadsbibliotheek, 2002. - 94 p. : ill. Een bundeling van artikels over historische jeugdliteratuur en illustraties met bijdragen van Saskia de Bodt, Marita Vermeulen, Hannelore Marijnen, Katrien Vloeberghs (15 euro). Kalender 2003: kalender met de speciaal voor het tentoonstellingsproject vervaardigde werken van twaalf hedendaagse kinderboekillustratoren (3 euro).
38
-
Prentbriefkaarten: verschillende prentbriefkaarten met oude en nieuwe illustraties van hedendaagse illustratoren (0,75 euro). Bezoekers: 1.299 (t.e.m. 31 december 2002).
6.2.6.3. Kaapverdische families van Luísa Queiros Jaarlijks richt de Vakgroep Portugees van het Hoger Instituut voor Vertalers en Tolken van Antwerpen begin november een week in die volledig in het teken staat van één bepaald Portugeestalig land. Enerzijds krijgt het grote publiek de kans om van naderbij kennis te maken met deze eilanden, anderzijds dient de week ook als voorbereiding voor de traditionele studiereis van de studenten Portugees naar het betrokken land. In 2002 staat Kaapverdië in de schijnwerpers. Parallel met deze week werd in de inkomhal van de Stadsbibliotheek de tentoonstelling “Kaapverdische families uit 1900 : andere families en verhalen uit Mindelo” van de Kaapverdiaanse schilderes Luísa Queiros geprogrammeerd met 18 schilderijen. De tentoonstelling werd plechtig geopend op maandag 4 november 2002 om 19u00 met de ambassadeur van Kaapverdië Fernando Wahnon Ferreira als inleider.
6.2.7. Lezingen 6.2.7.1. Gedichtendag In het kader van de jaarlijkse “Gedichtendag” (donderdag 31 januari 2002) organiseerde de Stadsbibliotheek een “poëtisch aperitief” en twee tentoonstellingen. Het programma van het poëtisch aperitief “de schelp der muzen” werd door de personeelsleden Christine Mässer en Leen Brasseur samengesteld uit eigen werk en uit de wereldliteratuur. Het geheel werd door collega Marcel Van Den Heuvel met gitaarmuziek opgeluisterd. Aansluitend las de dichter Velimir Lobsang nog voor uit eigen werk. Hierna volgde de opening van de tentoonstelling van textielkunstenares Renate Els Aerts. De kern van de tentoonstelling was een “verweven klankhuis” waarin een gedicht van een Afghaanse vrouw te horen was. Nadien was er een receptie. De hele dag waren in de leeszaal bijzondere poëzie-uitgaven – zoals oude drukken, luxe-uitgaven en speciale boekvormen – te bezichtigen.
6.2.7.2. Nottebohmlezingen In samenwerking met de vzw Celt (culturele en literaire tijdschriften) organiseerde de Stadsbibliotheek een reeks lezingen in de Nottebohmzaal. De lezingen gingen telkens door op zondag om 11u. 22.09.2002: - wie:Yang; - onderwerp: Engagement en experiment in de jaren zestig; - 20 aanwezigen. 06.10.2002: - wie: Ons Erfdeel; - onderwerp: de nieuwe taalstrijd; - spreker(s): Luc Devoldere en Jürgen Jaspers; - 18 aanwezigen. 10.11.2002: - wie: De Witte Raaf;
39
-
onderwerp: de dubieuze triomf van de jeugd in fascisme en consumptiecultuur; spreker(s): Frank Vande Veire; 23 aanwezigen.
15.12.2002: - wie: Kunsttijdschrift Vlaanderen; - onderwerp: het Vlaamse kinder- en jeugdboek, 1990-2001 (in het kader van “Wie zoet is krijgt lekkers”, zie 6.2.6.2); - spreker(s): Jan Van Coillie, Ria De Schepper en Anne Provoost; - 31 aanwezigen.
6.2.7.3. Voorstelling poëziebundel “Dzud” van Xtine Mässer De poëziebundel “Dzud” van Xtine Mässer (personeelslid van de Stadsbibliotheek) verscheen in 2002 als nummer 271 in de reeks “Opwenteling”. Deze publicatie werd op zondag 23 juni 2002 in de Nottebohmzaal voorgesteld, met de overhandiging van het eerste exemplaar, interview en voordracht, gevolgd door receptie aangeboden door de Stadsbibliotheek. Er waren 70 aanwezigen.
6.2.7.4. vzw Thakafa 11 Doelstelling van Thakafa 11 is de programmatie en in die zin ook de promotie van Arabische actuele kunst (voornamelijk literatuur), filosofie en kritiek. Via maandelijkse lezingen wordt een forum geboden aan Arabische intellektuelen zodat het Antwerpse/Belgische publiek op een rechtstreekse manier kennis kan maken met wat er leeft in de Arabische wereld. Donderdagavond 7 maart 2002 werd in de Nottebohmzaal een lezing georganiseerd door de Iraakse kalligraaf Mohamed Said Al-Sagur over Arabische kalligrafie, met aansluitend een demonstratie en een kleine tentoonstelling. Donderdagavond 24 oktober vond een lezing plaats met de Iraakse dichteres Sargon Boulos en Abd alKarim Gasid. 6.2.8. Rondleidingen In totaal werden 1.067 bezoekers rondgeleid, 248 kregen een rondleiding in de Nottebohmzaal, 22 belangstellenden werden rondgeleid in de leeszaal, en 797 geïnteresseerden kregen een rondleiding door de hele bibliotheek.
6.2.9. Website De ontwikkeling van een eigen website beoogt enerzijds de naambekendheid van de Stadsbibliotheek bij een breder publiek te vergroten, anderzijds is het een gebruiksinstrument voor de reeds bestaande klanten. De website werd in 2001 opgestart in samenwerking met Telepolis, die zorgde voor de opleiding van een aantal medewerkers en voor de inkadering van de site van de Stadsbibliotheek in de overkoepelende website van de Stad Antwerpen. In de Stadsbibliotheek ging een werkgroep met vier leden van start om inhoud, vormgeving en navigatiestructuur te bepalen. Ondertussen is de website operationeel. Via http://stadsbibliotheek.antwerpen.be heeft men voortaan wereldwijd toegang tot
40
praktische informatie over de Stadsbibliotheek en staat de catalogus on-line ter beschikking om opzoekingen te verrichten. Ook een nieuwsrubriek is voorzien. De website wordt permanent geactualiseerd. Activiteiten en nieuws worden aangekondigd en maandelijks worden aanwinstenlijsten gepubliceerd. In 2002 werd ook nog een rubriek “collectieprofiel” toegevoegd.
6.2.10. Publicaties 6.2.10.1. Wie zoet is, krijgt lekkers Naar aanleiding van de dubbeltentoonstelling “Wie zoet is, krijgt lekkers: oude kinderboeken, nieuwe illustraties” (zie 6.2.6.2), van 7 december 2002 t.e.m. 9 maart 2003, verscheen: 1° de gelijknamige catalogus; 2° een kalender; 3° postkaarten (5 met illustraties van het Stadsbibliotheekluik, en 10 met illustraties van het KMSKAluik).
6.2.10.2. Gezellebibliografie Donderdagavond 19 september vond – in samenwerking met Universiteit Antwerpen (Vakgroep Germaanse talen - Centrum Nederlandse Literatuurgeschiedenis) – de voorstelling plaats van een themanummer van Gezelliana, tijdschrift voor Gezellestudie met een heruitgave van de Bibliografie van Gezelle, in 1930 samengesteld door toenmalig adjunct-bibliothecaris Prosper Arents. Sprekers waren Marcus De Schepper en Alfons K.L. Thijs.
6.2.11. Boekenbeurs Op de boekenbeurs 2002 (29 oktober - 11 november) deelden de Openbare Bibliotheken, de Stadsbibliotheek het AMVC-Letterenhuis, en Antwerpen Boekenstad stand 401 in zaal 4 van het Bouwcentrum. Organisatie van het project : Antwerpen Boekenstad i.s.m. de Openbare Bibiotheek, de Stadsbibliotheek en het AMVCLetterenhuis. Hoofddoelstelling: Voorstelling “Antwerpen Boekenstad”. Het eerste opvallende initiatief van “Antwerpen Boekenstad” is de voorstelling van de speciale website www.wildeboeken.be, waarbij lezers worden aangespoord een boek te vondeling te leggen en dit te registreren op de site.
6.2.12. Gebruik infrastructuur Stadsbibliotheek door derden In de loop van 2002 werd de Nottebohmzaal enkele keren gebruikt door derden voor vergaderingen, persconferenties, lezingen, foto-opnamen, film- en televisieuitzendingen,... Doel is inderdaad deze zaal meer te laten renderen en dit op selectieve wijze. Met andere woorden met respect en aandacht voor het historische kader en de schatkamer aan boeken en preciosa die er in worden bewaard.
41
Zo maakte Riba Film op 11 februari 2002 gebruik van de Nottebohmzaal in het kader van opnames voor de miniserie “Mevrouw de minister”. Ook het televisieprogramma “Histories” (Canvas) komt regelmatig ter plaatse opnames maken uit publicaties voor specifieke uitzendingen. De Antwerpse bibliotheekschool maakte op verschillende zaterdagnamiddagen (d.i. buiten de normale openingstijden) gebruik van de leeszaal voor haar praktijklessen. Naar aanleiding van de Ger Schmookprijs organiseerde de VVBAD op woensdag 22 mei een studievoormiddag in de Nottebohmzaal, met als titel “Voor eeuwig verloren : documentontsluiting, -beheer, en -valorisering, een prewetenschappelijke bezigheid of wetenschappelijke arbeid?”
6.2.13 Klantenmanagement De dienst klantenmanagement is bij de Stad Antwerpen opgericht in 2000. In het zelfde jaar volgde Jean-Paul Lissens de opleiding klantverantwoordelijke. Het is de taak van de klantverantwoordelijke om binnen zijn/haar dienst naar de klachten en de vragen van het publiek te luisteren, deze melding te registreren en via het elektronisch klachtbehandelingsysteem te laten toewijzen aan de klachtbehandelaar. De registreerder is gewoonlijk ook de persoon die aan de klachtbehandelaar de nodige informatie doorgeeft om het antwoord aan de klant te formuleren. Volgens het reglement op het klantenmanagemt moet er vanwege de stedelijke administratie een reactie komen per brief, fax of e-mail binnen de 21 dagen na het ontvangen van de klacht of melding. Vermits er weinig klachten in de Stadsbibliotheek worden geregistreerd, gaan we er van uit dat het publiek tevreden is over onze werking. In 2000 en 2001 waren er klachten over het niet goed functioneren van de klimaatregeling en over een fout in de publiekscatalogus, in 2002 werd geklaagd over gewijzigde openingsuren. De klachten kwamen van personen die niet als lezer bij ons zijn ingeschreven, maar traditioneel de Stadsbibliotheek verwarren met de Openbare Bibliotheek. Overzicht van het aantal klachten sinds het bestaan van de dienst klantmanagement: Periode 2000 2001 2002 01 t.e.m. 03 0 1 0 04 t.e.m. 06 1 0 0 07 t.e.m. 09 1 0 2 10 t.e.m. 12 0 0 2 Jaartotaal 2 1 4
42
7. GEBOUW EN INRICHTING
7.1. Inrichting Volgende toestellen werden aangekocht en/of geleverd: - nieuwe brand- en inbraakdetectie-installatie; - microfilmontwikkelapparaat; - canon kopieertoestel voor het kantoorlandschap; - 2 canon kopieertoestellen voor boeken, bestemd voor de leeszaal; - inktjetprinter voor afdrukken computer axima (airco); - 5 barcodescanners, ter vervanging van oude cherry toetsenborden met ingebouwde leespen; - laserjet printer voor het kantoorlandschap ter vervanging van een defect toestel; - deskjet printer voor de refter, ter vervanging van een oude printer. Ingebruikname Virlib in leeszaal: Ten behoeve van elektronische documentleverantie werd een Fujitsu scanner “scanpartner 620 c” in gebruik genomen. Via deze scannner worden artikels ingescand die dan vervolgens elektronisch verstuurd worden naar de aanvragende bibliotheken. De aanvragen verlopen via Impala. Voor het beheer van scannen en verzenden werd de Ariel-software aangekocht. Voor de uitbouw van de Nottebohmzaal – i.f.v. studiedagen, lezingen e.d. – werden aangekocht: - podium; - geluidsinstallatie.
7.2. Veiligheid De aandacht voor het veiligheidsaspect in de Stadsbibliotheek werd geconcretiseerd in 2000. Er werd een werkgroep samengesteld die zich intern bezig houdt met alle veiligheidsaspecten, met als leden: Jean-Paul Lissens, hoofd collectievorming, behoud & beheer, verantwoordelijk voor veiligheid en gebouw; Bram Daverveldt, hoofd van de leeszaal; Paul Syniawsky, hoofdmagazijnier; Emmy van Keer, verantwoordelijke voor de bestellingen en voor het economaat; Alex van Vlerken, onthaal; Alexander De Bruyn, huisbewaarder. De problematiek werd opgesplitst in 3 grote delen : 1) brandpreventie; 2) inbraak- en diefstalpreventie; 3) boekbescherming. Voor 2002 gebeurde het volgende: 1) Brandpreventie: Op 11 december werden eindelijk de 5 extra brandblussers geleverd die al in mei 2001 waren besteld 2) Inbraak- en diefstalpreventie: Er werd een sluitende procedure opgesteld voor de afrekening van de verschillende geldkassen in huis (leeszaal, onthaal, tentoonstellingen) 3) Boekbescherming: de werkgroep “boekveiligheid” (AR, JPL, BD, MB en JV) heeft driemaal vergaderd over lezersregistratie, nieuwe lezerskaarten, verstrenging van het toezicht (camerabewaking) meer speciaal voor de preciosa in lezing in de leeszaal, en het opstellen van conditiestaten. 4) Evacuatieoefening: Voortaan is het wettelijk verplicht jaarlijks een evacuatieoefening te organiseren. De werkgroep Veiligheid heeft een “evacuatie met publiek” voorbereid om te houden in januari 2003.
43
5) Communicatie: Namens de werkgroep werden 7 dienstnota’s, mededelingen over interne veiligheid en veiligheidstips doorgemaild aan de personeelsleden van de Stadsbibliotheek.
7.3. Café Het café – sinds 1 juli 1997 in concessie van brouwerij Interbrew – heeft al sinds juni 1999 geen uitbater meer. Na overleg met de dienst Patrimonium werd dit contract uiteindelijk stopgezet. In de volgende fase zal worden onderzocht op welke wijze er al dan niet een beperkte service aan de lezers kan aangeboden worden. Het is de bedoeling om dit dossier in 2003 te activeren.
44
8. BESTENDIG DOTATIEFONDS voor de Stadsbibliotheek en het Museum Plantin-Moretus vzw
8.1. Achtergrond Het Bestendig Dotatiefonds voor de Stadsbibliotheek en het Museum Plantin-Moretus bestaat sedert 1905 en is een vereniging die volledig is gericht op het mecenaat. Door middel van de jaarlijkse bijdragen van haar leden kan deze vriendenkring regelmatig het patrimonium van deze twee stedelijke instellingen verrijken met bijzondere aankopen. Voor de leden worden jaarlijks meerdere exclusieve bezoeken aan interessante manifestaties georganiseerd.
8.2. Samenstelling raad van beheer Voorzitter: Secretaris: Penningmeester: Leden:
Ereleden:
Charles Sluyts. An Renard. Paul Defossé. Edward De Beukelaer, Kristin De Glas, Francine de Nave, Michel de Pret-Roose de Calesberg, Pierre Delsaerdt, Wilfred Goris, Reynald Moretus Plantin de Bouchout, Paul Peeters, Ludo Simons, Paul Steppe, Leen Van Dijck. Leon Voet en Emiel Willekens.
8.3. Werking 8.3.1. Ledenaantal
Aangesloten leden Steunende leden Beschermende leden Steunende bedrijven Beschermende bedrijven Totaal
2001 65 16 5 4 3 93
2002 65 15 8 4 2 94
8.3.2. Algemene Vergaderingen Algemene vergadering op 13 maart 2002: Aanwezig: voorzitter C. Sluyts, secretaris A. Renard, penningmeester P. Defossé, F. de Nave, A. Frei, R. Moretus Plantin de Bouchout, L. Simons. Algemene vergadering op 19 juni 2002: Aanwezig: voorzitter C. Sluyts, secretaris A. Renard, penningmeester P. Defossé, E. De Beukelaer, K. De Glas, F. de Nave, P. Delsaerdt, W. Goris, L. Simons, J. van Damme.
8.3.3. Raad van beheer Raad van beheer op 27 mei 2002: Aanwezig: voorzitter C. Sluyts, secretaris A. Renard, penningmeester P. Defossé, E. De Beukelaer, K. De Glas, F. de Nave, W. Goris, R. Moretus Plantin de Bouchout, L. Simons.
45
Raad van beheer op 19 juni 2002: Aanwezig: voorzitter C. Sluyts, secretaris A. Renard, penningmeester P. Defossé, E. De Beukelaer, K. De Glas, F. de Nave, P. Delsaerdt, W. Goris, L. Simons.
8.3.4. Aankopen 8.3.4.1. Aankoop voor de Stadsbibliotheek Hans Vredeman de Vries: Architectura oder Bavvng der Antiquen auss dem Vitruuius, vvoelches sein funff Collummen Orden, dar aufs mann alle Landts gebreuch vonn Bavven zu accomodiere, dienstlich fur alle Bavvmaystern, Maurer, Stainmetzlen, Schreineren, Bildtschneidren, vnd alle Liebhabernn der Architecturen, ann dag gebracht durch IOHANNES Vredeman Vriesae, Inuentor. An° 1577 (Antwerpie : Gerardus de Jode, 1577; SBA 644816). Dit uiterst zeldzame werk – een verzameling modellen voor classisitische gebouwen, voorheen eigendom van Sebastian Vogt – werd aangekocht bij het Brusselse veilinghuis Romantic Agony voor 12.300 euro (cfr. catalogus nr. 18, lot nr. 714). Op 30 juli 2002 om 11u00 vond in het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen een persvoorstelling plaats m.b.t.: - aankoop eerste druk van de “Architectura” van Hans Vredeman de Vries; - dubbeltentoonstelling van 14 september tot 8 december 2002 gewijd aan de architect en schilder Hans Vredeman de Vries (Tussen stadspaleizen en luchtkastelen) en de ontwerpen voor typische renaissancetuinen van zijn hand (De wereld is een tuin) in het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen en in het Rubenshuis. Prof.dr.ir.arch. Piet Lombaerde (Hogeschool voor Architectuur-wetenschappen Henry Van de Velde, Antwerpen) lichtte er de betekenis van Vredeman de Vries en de aankoop van het boek toe.
8.3.4.2. Aankoop voor het Museum Plantin-Moretus Justus Lipsius: Diva virgo Hallensis (Antverpiae, Ex Officina Plantiniana apud Joannem Moretum, 1605). Dit werk werd aangekocht bij veilinghuis Romantic Agony voor 984 euro.
8.3.5. Activiteiten -
-
-
-
28.02.2002: nocturne in het Museum Plantin Moretus, met geleid bezoek aan de tentoonstellingen “Arabische cultuur in Ottomaanse pracht in Antwerpens Gouden Eeuw” en “Arabische kalligrafie”. 14.03.2002: plechtige overhandiging van “Opus de religiose vivendi institutione per exempla” van Marcus Marulus door Charles Sluyts, voorzitter van het Bestendig Dotatiefonds, aan Eric Antonis, schepen van cultuur. 02.09.2002: exclusieve opening van de tentoonstelling “Tyndale’s Testament : Engelse bijbelvertalingen in Antwerpen in de 16de eeuw” die van 3 september t.e.m. 1 december in het Musuem Plantin Moretus te Antwerpen liep. Deze opening vindt plaats in de O.-L.-Vrouwkathedraal om 17u30 met de “Evensong” muzikaal begeleid door “The English Chamber Choir” o.l.v. Guy Protheroe. 24.10.2002: nocturnebezoek aan de tentooonstelling “Leeuwen van Vlaanderen” in het AMVCLetterenhuis te Antwerpen. 14.11.2002: bezoek aan de UFSIA-tentoonstelling “Jezuïeten in Antwerpen” o.l.v. prof. P. Delsaerdt. 30.11.2002: bezoek aan de tentoonstelling “Tussen stadspaleizen en luchtkastelen” over Hans Vredeman de Vries (1526-1609) in het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten o.l.v. prof.dr.ir.arch. Piet Lombaerde.
46
47
BIJLAGEN 1. Gids voor de lezer 2. Persbelangstelling
48
