Inburgeren anno 2016
Veel werk, maar geen vaste banen voor NT2-docenten 38
Onderwijsblad03
6 februari 2016
Dankzij de groei van het aantal vluchtelingen neemt de vraag naar inburgeringscursussen razendsnel toe. Roc’s wagen zich weer op de inburgeringsmarkt. Maar serieuze banen voor NT2-docenten levert dat niet op. Tekst Yvonne van de Meent Beeld Wim Stevenhagen
6 februari 2016
Onderwijsblad03
39
J
hoede. Terwijl vier cursisten oefeningen in hun werkboek maken, bespreekt Damen met de vijfde vrouw een oefening over ziek zijn, in bed liggen, koorts en ‘vlekjesziektes’ als mazelen en waterpokken. Tijdens de koffiepauze vertelt Van der Linden dat het lesmateriaal afkomstig is van het Roc van Amsterdam. “Dat hebben we gered toen het roc een paar jaar geleden stopte met inburgeringscursussen”, vertelt ze. “Alle leslocaties zijn gesloten en de materialen en het meubilair werd weggegeven. Ook van bijna alle NT2-docenten werd afscheid genomen.” Van der Linden ging zelf met vervroegd pensioen. Damen stapte over naar het beroepsonderwijs en werkt daar nog steeds 3,5 dag per week. Andere docenten gingen de markt op en werken nu als freelancedocent voor commerciële taalbureaus. De taalschool is geboren uit liefde voor het vak. “Noem me een dwaze idealist, maar ik doe dit omdat ik graag met deze mensen werk”, legt Damen uit. Maar er zit ook frustratie achter. “Bij het roc moesten we aan steeds meer regeltjes voldoen. De trajecten werden steeds korter, cursisten moesten een portfolio bijhouden. Allemaal lariekoek waar ze niets aan hadden. Hier kunnen we weer gewoon lesgeven.” Het Roc van Amsterdam is niet het enige roc dat zijn
Jacqueline Damen is terug bij af. Dertig
inburgeringscursussen heeft afgebouwd. Tot 2007 moesten
jaar geleden, toen anderstaligen die Neder-
gemeenten de honderden miljoenen die zij jaarlijks kre-
lands wilden leren waren aangewezen op
gen om vluchtelingen en migranten te laten inburgeren,
vrijwilligers, gaf ze taalles in een Amster-
besteden bij roc’s. In het topjaar 2004 kwam er ruim 460
dams buurthuis. Toen het vak professiona-
miljoen euro binnen bij de educatieafdelingen, 15 procent
liseerde kwam ze als docent Nederlands als
van de totale inkomsten. Bij de grote roc’s in de Rand-
tweede taal (NT2) in dienst van de Open
stad liep het educatieaandeel zelfs op tot een kwart of een
school voor volwassenen die later met alle
derde van het totale budget.
andere educatie-instellingen zou opgaan in
Ondanks de forse investeringen bleven de resultaten uit.
het Roc van Amsterdam. Daar maakte ze
Slechts 40 procent van de cursisten bereikte het afgespro-
begin deze eeuw hoogtijdagen mee. Bij het
ken taalniveau, bleek uit onderzoek. Geen wonder, vindt
roc verzorgde ze samen met zeshonderd
Jacqueline Damen. “Alle cursisten werden geacht in een
NT2-collega’s inburgeringscursussen voor
jaar het Nederlands op basisniveau te beheersen. Dat
de tienduizenden nieuwkomers en oudko-
is niet realistisch. Sommige cursisten hebben meer tijd
mers die halverwege de jaren negentig ver-
nodig en anderen halen dan niveau nooit op alle vaardig-
plicht werden Nederlands te leren.
heden. Analfabeten bijvoorbeeld.”
En nu staat ze weer als vrijwilliger voor de
40
Toos van der Linden hebben ieder vijf vrouwen onder hun
klas. Ze geeft een ochtend per week les in
Slachting
de ‘bijna gratis’ taalschool die ze met voor-
Maar het tij was gekeerd. De gedwongen winkelnering
malige collega’s van het roc heeft opge-
werd gezien als boosdoener, marktwerking als oplossing.
zet. In een kleine bedrijfsruimte in Amster-
Gemeenten moesten hun inburgeringscontracten voort-
dam-West verzorgen ze vijf dagdelen per
aan aanbesteden zodat ook particuliere taalbureaus kon-
week NT2-lessen voor maximaal tien cur-
den meedingen naar de opdrachten. De introductie van
sisten. Voor 20 euro kunnen inburgeraars
marktwerking veroorzaakte een slachting waarbij duizen-
een strippenkaart kopen waarmee ze acht
den NT2-docenten hun baan verloren. Roc’s raakten hun
lessen van drie uur kunnen volgen. Cursis-
inburgeringstrajecten voor het grootste deel kwijt aan
ten bepalen zelf hoe vaak ze komen. “Som-
commerciële bureaus die met freelancedocenten werken
migen komen een keer per week, maar er
die maar een paar tientjes per uur mogen declareren.
zijn er ook die vijf keer komen”, vertelt
“De gemeente Amsterdam heeft in 2007 de inburgerings-
Damen.
trajecten gegund aan een stuk of dertig gegadigden”, ver-
Op een donderdagochtend is het volle
telt Irma van der Grijn, manager educatie bij het Roc van
bak. Damen en haar collega-vrijwilliger
Amsterdam. “Dat zorgde voor zo’n grote versnippering
Onderwijsblad03
6 februari 2016
dat het voor ons moeilijk werd om nog kostendekkend
den grote afstanden moeten afleggen om
te draaien.” De spoeling werd nog dunner toen vreemde-
een cursus te volgen, terwijl ze geen reis-
lingen van buiten de EU in 2013 hun inburgeringscursus-
kostenvergoeding krijgen”, aldus Manson.
sen zelf moesten gaan betalen. Inburgeraars kunnen maxi-
Daarom heeft Vluchtelingenwerk in 2012
maal 10 duizend euro lenen om cursussen in te kopen,
besloten zelf in het gat in de markt te dui-
maar daarvan maakten ze in het begin maar mondjesmaat
ken.
gebruik.
Met succes. Mede dankzij de snelle toe-
Uit cijfers van de Dienst Onderwijs Uitvoering blijkt dat
name van het aantal vluchtelingen – vorig
in 2013 nog geen 20 procent van de ruim 10 duizend
jaar klopten er bijna 50 duizend asielzoe-
inburgeringsplichtige nieuwkomers een lening afsloot.
kers aan in Nederland – is Vluchtelingen-
Niet zo gek, vindt Van der Grijn. Erkende vluchtelingen
werk in drie jaar uitgegroeid tot een grote
hoeven het geleende bedrag niet terug te betalen als ze
aanbieder, die 15 tot 20 procent van de
binnen drie jaar het inburgeringsexamen halen. Gezins-
markt in handen heeft. Manson: “We zijn
herenigers en huwelijksmigranten moeten wel alles terug-
in 2013 begonnen met 500 cursisten, we
betalen. “Die zijn dus niet erg geneigd om zo’n lening op
hebben er nu al 4500. Dat zijn 300 tot 450
te nemen”, weet ze. Maar vluchtelingen hebben ook last
groepen.”
van leenangst, stelt Dorine Manson, directeur van Vluch-
Ook bij roc’s die de inburgering nooit hele-
telingenwerk Nederland. “Ze hebben al geld moeten lenen
maal de rug hebben toegekeerd, groeit het
voor het inrichten van hun huis en willen vaak niet nog
aantal cursisten snel. “In 2013 hadden we
meer schulden maken.”
nauwelijks instroom, in 2014 hadden we
‘Noem me een dwaze idealist, maar ik doe dit omdat ik graag met deze mensen werk’
160 cursisten en vorig jaar 500. Daarmee
Gat in de markt
zitten we weer op het niveau dat we voor
Doordat veel roc’s zich terugtrokken uit de inburgering
de introductie van marktwerking hadden”,
ontstonden er volgens Vluchtelingenwerk gaten in het
stelt Rudi Knol van het Groningse Alfa-col-
aanbod. “Vooral op het platteland. Vluchtelingen zou-
lege. Het Roc van Twente wil de groei n
6 februari 2016
Onderwijsblad03
41
De terugkeer van de roc’s op de inburgeringsmarkt lijkt goed nieuws voor NT2docenten die de afgelopen jaren als zzp’er van tijdelijke klus naar tijdelijke klus hobbelden. “De rechtspositie van NT2-docenten is door de introductie van marktwerking dramatisch verslechterd”, stelt Frieda van den Hout, bestuurslid van de beroepsvereniging voor NT2-docenten. Ze werkte zelf de afgelopen jaren als freelancedocent voor verschillende opdrachtgevers. “Ik heb daarvoor tussen de 25 en 45 euro per uur gekregen. Soms kun je dan een uurtje voorbereiding per les declareren, maar dat is er lang niet altijd bij. En een vergoeding voor je reistijd of reiskosten al helemaal niet.” Dat het anders kan, bewijst Fiolet Taaltrainingen dat dit jaar dertig freelancedocenten (parttime) in dienst heeft genomen. “We houden ons daarbij aan de salarisschalen in de volwasseneneducatie. Docenten zitten bij ons in schaal 10”, vertelt mede-eigenaar Monique Schoorl. “Het is een sprong in het diepe. Of het bedrijfseconomisch uit kan is nog niet helemaal zeker, maar er is heel veel werk en om dat
De gedwongen winkelnering werd gezien als boosdoener, marktwerking als oplossing
goed uit te voeren heb ik een hecht team van het aantal inburgeraars zelfs een halt
nodig waarin de neuzen dezelfde kant op staan. Dat lukt
toe gaan roepen. In de zomer van 2014
niet met zzp’ers die allemaal voor meerdere opdrachtge-
waren er nog maar vijftig cursisten nu zijn
vers werken.” Ook Vluchtelingenwerk neemt NT2-docen-
het er al 690, verspreid over 41 groepen.
ten in dienst en ze worden net als andere medewerkers
“Om kwalitatief goed onderwijs te kunnen
volgens de cao welzijn betaald.
blijven verzorgen hebben we een limiet van 750 inburgeraars ingesteld”, vertelt
Flexwerk
opleidingsdirecteur Marian Kroeze.
Roc’s zijn voorlopig terughoudend met het in dienst nemen van nieuwe docenten. Bij het Roc van Amster-
Kater
dam en Mondriaan keren NT2-docenten die zijn overge-
Hoewel ze een flinke kater hebben overge-
stapt naar het mbo weer terug. Die docenten zijn in vaste
houden aan de afbouw van hun omvang-
dienst. Daarnaast houden de roc’s een flinke flexibele schil
rijke inburgeringsaanbod, zijn het Roc
aan om te voorkomen dat er wachtgeld betaald moet wor-
van Amsterdam en Roc Mondriaan in Den
den als het aantal cursisten weer terugloopt. “Wij werken
Haag toch weer voorzichtig teruggekeerd
daarom ook met uitzendkrachten en zzp’ers”, vertelt Van
op de markt. “In Amsterdam zijn inmid-
der Grijn van het Roc van Amsterdam.
dels veel taalaanbieders afgehaakt. Daar-
De opleving van de inburgeringsmarkt levert dus geen
door wordt het voor ons nu weer interes-
nieuwe vaste banen op voor NT2-docenten. Spijtig, vindt
sant”, vertelt Irma van der Grijn. “We heb-
Van der Grijn. “Vreemdelingen hebben de taal nodig om
ben nu drie groepen en daar komen bin-
te integreren en om werk te vinden. NT2-cursussen zou-
nenkort drie groepen bij.” Bij Roc Mon-
den daarom een basisvoorziening moeten zijn. Zo is het
driaan kunnen de vluchtelingen sinds 1
lang geweest, maar het is nu anders geregeld door de over-
januari aanschuiven bij de taalcursussen
heid. De trajecten die wij verzorgen worden op tijdelijke
voor arbeidsmigranten uit Europa die het
basis gefinancierd. Daarom kunnen we het ons niet ver-
roc nog steeds in opdracht van Den Haag
oorloven vaste krachten aan te stellen en blijft het bij
en de omliggende gemeenten verzorgt. En
inhuren van flexwerkers.” N
Roc Midden Nederland is aan het rekenen of inburgeringscursussen kostendekkend
Met medewerking van journalist Tricia Bots
zijn aan te bieden. 42
Onderwijsblad03
6 februari 2016
