Pioneering vernieuwt de bouw!
IN DIT NUMMER > nummer 11 | juli 2012
NIEUWSBRIEF
“WEER EEN STAP VERDER”
Volgende fase voor modulaire badkamer KENNISUITROL RGVO
Nieuwe leergang helpt marktpartijen verder INNOVATION AWARD 2012
Meest vernieuwende opdrachtnemer werkplaats inn2gww
virtuele bouwplaats helpt overlast, vertraging en kostenoverschrijding te beperken
De straat ligt open. fietsers moeten omrijden. een opengebroken stoep, bouwhekken en bronbemaling ontnemen het zicht op de etalages van winkels. Als het riool in de binnenstad wordt vervangen is deze overlast aan de orde van de dag en die duurt vaak langer dan gepland. om de overlast, vertraging en kostenoverschrijding te beperken, ontwikkelen de werkplaatsen innovatieve toepassingen in de gww en Bim samen een virtuele bouwplaats. In dit project Stroomlijning Binnenstedelijke Rioleringsprojecten wordt onderzocht hoe de uitvoering van reconstructiewerkzaamheden in de binnenstad verbeterd kunnen worden en goed op elkaar kunnen worden afgestemd. De projectleiders, toezichthouders, werkvoorbereiders, uitvoerders en werkploegen kunnen in deze virtuele omgeving op een eenvoudige manier hun werkplannen samenvoegen, knelpunten in de uitvoering opsporen of de gevolgen van opgetreden graafschade bestuderen. Blauwdruk De samenwerkende werkplaatsen hebben op basis van enkele projectstudies in Enschede en Hengelo een blauwdruk ontworpen voor de te ontwikkelen tool. Deze tool heeft als doel om bouwplannen voor meerdere disciplines inzichtelijk te maken en om te helpen deze te verbeteren. Zo kan een werkvoorbereider bijvoorbeeld verschillende alternatieve planningen opstellen en deze in een virtuele omgeving ‘repeteren’. Hierdoor kan hij vooraf knelpunten en onduidelijkheden uit de planning halen, waarmee meerwerk en uitloop van de werkzaamheden bespaard worden. modules De virtuele bouwplaats wordt opgebouwd uit verschillende modules, die ieder met een andere blik
naar de uitvoeringsplannen kijken. Dit zijn onder meer visualisatiemodules, met tekeningen 2D en 3D van de bestaande en ontworpen situatie, gekoppeld aan planningen waardoor een animatie ontstaat van het bouwproces. Tevens omvat de virtuele bouwplaats een simulatiemodule en kwantitatieve indicatoren. Zo’n indicator is ‘het kritieke pad’, die de langste keten van activiteiten in de planning die bij uitloop voor vertraging van het hele project zorgen. Hiermee kunnen planningen op robuustheid worden getest. Met de ‘line of balance’ wordt gekeken naar de inzet van materieel op de bouwplaats, om inefficiënties en wachttijden in de planning te ontdekken. De simulatiemodule simuleert de werkzaamheden van het project op basis van gegevens over de activiteiten die het materiaal en de ploegen op de bouwplaats uitvoeren. Door scenario’s met verschillende onzekerheden op te stellen, zoals bij slecht weer en graafschade, kan de impact hiervan worden onderzocht. Door deze modules samen te voegen, kunnen projectteams vanuit verschillende perspectieven beter onderbouwde, robuustere planning maken. Hierdoor ontstaat een gestroomlijnd project met minder kans op vertragingen, overlast en meerwerk.
Werkplaats Klimaat Neutraal Renoveren
Willen particuliere eigenaren hun woning verduurzamen? In hoeverre zijn particuliere woningeigenaren geïnteresseerd in het verduurzamen van hun woning? Om dit duidelijk te krijgen, hebben de studenten Toby Reimert en Dominique Schreuder hier onderzoek naar gedaan. Immers, als Enschede de ambitie wil halen om in de komende tien jaar 40.000 woningen energetisch te verbeteren en te verduurzamen, dan zullen ook particuliere woningbezitters moeten investeren. Woningcorporaties zijn al volop bezig om hun bestaande bouw aan te pakken, maar de andere helft van deze 40.000 woningen zijn in particulier eigendom.
De meeste onderzoeken richtten zich met name op de huursector; woningcorporaties zijn al bezig met het renoveren en verduurzamen van huurwoningen. Vanuit de installatiebranche kwam de vraag of dit ook interessant is voor koopwoningen. Loohuis Installatietechniek legde de vraag bij de werkplaats Klimaatneutraal Renoveren van Pioneering neer en daar gingen de tweedejaars studenten bouwtechnische bedrijfskunde er in hun stage mee aan de slag. Dominique: “Over het algemeen zijn particuliere woningbezitters niet zo goed op de hoogte van de kosten en het gebruik van technische installaties en ze weten dus ook niet wat er verbeterd kan worden en welk effect dat heeft op het klimaat van de woningen.”
Quickscan Momenteel analyseren Dominique en Toby de resultaten om daar conclusies aan te verbinden. Deze worden eind juli gepresenteerd. Vervolgens kan een quick scan opgesteld worden, waarmee de branche aan de slag kan. De scan moet het mogelijk maken om op basis van de bestaande installaties in de woning meteen een aanbeveling te doen voor het verduurzamen ervan, in combinatie met de terugverdienperiode en de opbrengsten ervan. Overigens wordt ook de bouwkundige staat meegenomen, want soms is het nodig om een woning bijvoorbeeld eerst goed te isoleren.
Enquête Na grondige research in deze voor hen onbekende branche, konden Toby en Dominique zich richten op een enquête. Elke koopwoning van Enschede behoort tot de doelgroep. De studenten hebben daarom een onderscheid gemaakt op basis van type en bouwjaar, om vervolgens straten verdeeld over Enschede te selecteren voor de enquête. Van de 550 adressen die werden aangeschreven, werkten uiteindelijk 85 huishoudens mee. Dominique: “Sommige mensen zijn er veel mee bezig, anderen willen er geen geld voor vrij maken. Wanneer ze interesse hebben, zijn ze vaak benieuwd naar de kosten en terugverdienperiode.” Toby vult aan: “Je ziet ook dat veel mensen wel geïnteresseerd zijn in het verduurzamen van hun installaties, maar dat het hen ontbreekt aan de kennis.”
Voor meer info www.pioneering.nl 2
werkplaats individueel duurzaam en flexibel bouwen
moDUlAire BADKAmer nAAr VolgenDe fASe “IN DE WERKPLAATSEN VAN PIONEERING TREF JE AUTOMATISCH GEDACHTEGOEDDRAGERS” De proefpanelen voor de modulaire badkamer worden getest en
ontwikkeld en hij verwacht dat deze trend doorzet. Ook hier is die vraag weer belangrijk. “Vraagt iemand om vloerverwarming of om betonnen vloerdelen die warmte geven?” De experts van Winkels Installatietechniek zitten regelmatig om tafel met bijvoorbeeld architecten om het hierover te hebben. “Ook via de werkplaats, want daar tref je automatisch gedachtegoeddragers. Pioneering is een platform waar je kennis kunt delen. Een werkgroep bestaande uit mensen met bouwgerelateerde werkzaamheden , die zowel de marktwerking als de producten kennen, onderzoekt wat wel en wat niet kan. Zo kom je tot dingen die wél kunnen.”
daarmee is het hele project weer een stap verder. in het tweede deel van de cyclus over de modulaire badkamer lezen we de ervaringen van eddy winkels, deelnemer van de werkplaats iDf en nauw betrokken bij de ontwikkeling. “wij zijn een installateur, maar we willen ook kennis toevoegen”, verklaart hij.
Winkels Installatietechniek in Enschede heeft veel hbo’ers in dienst die de klant helpen met hun vragen. “Klanten vragen niet altijd wat ze ook echt willen hebben”, constateert Winkels. Dikwijls zit er een vraag achter, die meer kennis vraagt. Daarmee wil Winkels de klanten helpen. Om aan te geven wat hij bedoelt, geeft hij een duidelijk voorbeeld: “Als iemand ergens een gat in wil hebben, moet je dan de boor of de gaten verkopen?”
‘net lego’ Om de badkamer modulair te maken, is als voorbeeld o.a. naar de keuken gekeken. Het uitgangspunt werd een flexibele, natte cel. Nog niemand anders is op deze manier met het concept van een ‘prefab’ badkamer bezig geweest. De techniek zit erachter in een waterdicht raamwerk. Helemaal onderaan, achter de panelen, loopt de afvoer voor het riool. “Dit onderste paneel blijft zitten, alleen het bovenste paneel kan verschuiven. Denk maar aan Lego, klik-klak-eruit. Rubbers zorgen ervoor dat de panelen waterdicht zijn. Dit product gaat evolueren”, voorspelt Winkels. “We hebben nu de functionele eis ingevuld. We kunnen nu onder meer het sanitair integreren en beugels aan de panelen hangen. Maar we kiezen bewust voor een niet te grote verandering. We gaan bijvoorbeeld geen sprekende spiegels in dit concept verwerken; de kern is de modulaire badkamer.” Deze badkamer kunnen zorginstellingen straks op voorraad houden, zodat ze bij een verandering direct zelf de badkamer ook kunnen aanpassen.
In deze visie past een product als de modulaire badkamer prima. “De faalkosten verdwijnen en je hebt kwalitatief een veel mooier product, omdat het in de fabriek gemaakt wordt.” Bovendien brengt het project een oplossing voor een ander probleem: “Het nijpende tekort aan technische mensen.” Winkels verwacht dat de panelen die al in de fabriek gemaakt worden heel gemakkelijk te monteren zullen zijn en dus niet om specifieke technische kennis zullen vragen. plug and play “Waarom zou je de badkamer niet flexibeler maken en in een fabriek?” stelt Winkels. Hij pleit voor een “plug and play” badkamer, “stekkerbaar en plugbaar”. Maar dat is met name voor de installatietechniek de grote uitdaging. De starre buizen in woningen zijn alles behalve flexibel. In het nieuwe concept moeten juist sanitair, gas, waterleiding en elektra flexibel worden. Winkels deed al eerder onderzoek naar de mogelijkheden en kwam tot de conclusie dat er nog niets was om deze leidingen flexibeler te maken. “Ik vond alleen een Gardena-koppeling voor een tuinslang, lacht hij. Maar inmiddels zijn meer producten
Het derde deel van deze cyclus over de badkamer vindt u in de volgende nieuwsbrief.
3
werkplaats resultaatgericht Vastgoedonderhoud
opDrACHTgeVerS gAAn inZeTTen op rgVo NIEUWE LEERGANG HELPT MARKTPARTIJEN VERDER Twee grote opdrachtgevers in enschede, de woningcorporaties Domijn en de woonplaats, gaan resultaatgericht vastgoedonderhoud (rgVo) vast onderdeel van hun beleid maken. en omdat de klant koning is, zullen marktpartijen hierop moeten inspelen. om hen hierin wegwijs te maken organiseerde de werkplaats rgVo van pioneering samen met de woningcorporaties eind juni een meeting. Tientallen beslissers van bedrijven kwamen naar prismare.
De echte ontwikkelperiode hebben we gehad en het begrip RGVO is breed bekend. Nu een aantal grote opdrachtgevers te kennen geeft hun vastgoedportefeuille volgens het RGVO-concept te willen onderhouden geeft dat een duidelijk signaal af naar de markt”, benadrukt Glenn Stern. Toch duurt het lang voordat bedrijven en opdrachtgevers zich de werkmethodiek eigen hebben gemaakt. “De traditionele manier van voorschrijven van vastgoedonderhoud staat geregeld het maken van resultaatafspraken in de weg. Veel opdrachtgevers en opdrachtnemers willen wel, maar wie begint er, wie steekt zijn nek uit, waar liggen de prioriteiten?” verklaart Stern. Moet je ondanks het feit dat er belemmeringen moeten worden opgeheven, RGVO buiten beschouwing laten? Nee, zeggen wij.” En hij somt nog eens de kansen en voordelen op: het voorkomen van faalkosten, het soepeler verloop van processen door betere samenwerking, het creëren van een beter product door marktpartijen in een vroeg stadium te betrekken en uiteindelijk een hoger rendement op het vastgoed.
“Deze woningcorporaties hebben zich uitgesproken voor een andere en nieuwe manier van samenwerken binnen de bouw en dus ook binnen het beheer en onderhoud van hun bestaande vastgoedportefeuille”, legt Glenn Stern van de werkplaats RGVO uit. Domijn gaat een fors percentage van het onderhoud omzetten in RGVO. De Woonplaats is al vanaf het begin van de werkplaats RGVO gestart met pilotprojecten en zit inmiddels in een evaluatiefase waarin zorgvuldig wordt gekeken hoe RGVO de woningcorporatie verder kan brengen.
inschrijven Vanaf oktober start de leergang voor medewerkers van bedrijven en opdrachtgevers. De leergang bestaat uit 6 tot 8 dagdelen en richt zich op praktische vaardigheden om met RGVO te kunnen werken. Meer informatie kunt u krijgen via Glenn Stern , 06 19 49 30 64 of
[email protected].
leergang Dit heeft grote gevolgen voor de marktpartijen die voor deze opdrachtgevers willen werken. “Deze opdrachtgevers hebben gezegd dat het er vanaf volgend jaar bij hen niet meer om gaat dat bedrijven kunnen zéggen dat ze resultaatgericht vastgoedonderhoud beheersen, maar ze moeten dit ook kunnen laten zíen. Dat doe je aan de hand van uitgevoerde projecten of door te laten zien hoe je je hebt ontwikkeld. Wij gaan bijvoorbeeld een leergang opzetten om deze bedrijven aan de juiste kennis te helpen.” Van belemmeringen naar kansen “We zijn nu de periode voorbij dat marktpartijen vanuit een intrinsieke motivatie RGVO als werkmethodiek oppakken.
Werken volgens RGVO vraagt om een andere aanpak!
Werkplaats
RESULTAATGERICHT VASTGOED ONDERHOUD
Opdrachtgevers richten zich steeds meer op hun kernactiviteiten, namelijk de ontwikkeling en het strategisch beheer van woningen en ander vastgoed. Door het beheer en onderhoud op een vernieuwende manier aan te pakken levert dit betere eindresultaten en een grote mate van ontzorging. De traditionele manier van werken op het gebied van beheer en onderhoud geeft in de praktijk veel nadelen. De afgelopen jaren is een nieuwe benadering ten aanzien van onderhoud van woningen en gebouwen in opmars gekomen met als doel het optimaliseren van de kosten over de gehele levenscyclus van een object, van stichting/ nieuwbouw tot en met instandhouding/onderhoud en sloop: Resultaatgericht Vastgoedonderhoud (RGVO). De Twentse bouw kent vele partijen die zich gespecialiseerd hebben in het in stand houden van de bestaande voorraad. Een markt die de komende jaren nog flink zal groeien en waarin de aandacht voor RGVO fors zal toenemen. Hoewel de relevantie van RGVO toeneemt, blijkt de kennis hierover in de markt tamelijk beperkt. In algemene zin vraagt RGVO om een hoger kennisniveau binnen de ondernemingen. Veel ondernemers in de onderhoudssector zijn weliswaar- al dan niet in hoofdlijnen- op de hoogte van de theorie achter RGVO; de toepassing schiet tekort, doordat de kennis niet echt is ‘geworteld’ binnen de bedrijven. Voor zowel opdrachtgevers als RGVO-bedrijven is dit een onwenselijke situatie. DE WERKPLAATS Op basis van recente ervaringen van opdrachtgevers, onderhoudsbedrijven en andere partijen uit Twente en daarbuiten wordt de filosofie van het Resultaatgericht Vastgoedonderhoud in kaart gebracht en uitgedragen. Geïnventariseerd wordt welke partijen in Twente daarbij een rol kunnen spelen. Omdat de gehele keten van opdrachtgever, adviseur, onderhoudsbedrijf, toeleverancier, onderaannemer hierbij nodig is wordt de werkplaats breed ingezet met zoveel mogelijk partijen uit de diverse geledingen. Werken volgens RGVO vraagt een andere aanpak en een andere kennis bij de verschillende partijen. Om deze in de toekomst te kunnen verankeren en een instroom van goed gekwalificeerde medewerkers te bewerkstelligen is ook de inbreng van de Twentse technische opleidingsinstituten en kenniscentra van groot belang. Getracht wordt een volwaardige afstudeervariant op HBO-niveau op kruispunt van vastgoed, bouwkunde, technische bedrijfskunde in het leven te roepen.
ACTIVITEITEN De werkplaats zal door het stimuleren van opdrachtgevers en andere partijen een flink aantal pilot-projecten opstarten, zodat kennis en ervaring wordt opgedaan door een zo groot mogelijk aantal verschillende partijen. Deze ervaringen worden vervolgens met elkaar gedeeld in onderlinge sessie en openbare bijeenkomsten. In verschillende themagroepen worden activiteiten opgezet op de deelgebieden: opdrachtgeverschap, methodiek, business case, integratie onderwijs en marketing. Het interactieve kader van de bijeenkomsten nodigt iedereen uit een bijdrage te leveren. MELDEN BIJ? Wilt u meer informatie over Pioneering en deze werkplaats? Of bent u opzoek naar de contactgegevens van deze werkplaats? Kijk dan op www.pioneering.nl
VISIE De marktpositie van de ‘Twentse bouw’ versterken door Resultaatgericht Vastgoedonderhoud in Twente de ‘best practice’ in Nederland te laten worden.
HerDrUK “De TwenTSe AAnpAK, VernieUwenD VASTgoeDonDerHoUD” In juli 2011 heeft de Pioneering werkplaats Resultaatgericht Vastgoedonderhoud het boek “De Twentse aanpak, vernieuwend vastgoedonderhoud” uitgegeven. Dit boek was binnen enkele maanden uitverkocht. Vanaf juni 2012 is een eenvoudige herdruk verkrijgbaar voor 3,95. Vanaf 10 exemplaren geldt een speciale prijs op aanvraag. Bestellen? Stuur dan een e-mail naar
[email protected] 4
werkplaats Systems engineering
hellendoorn eerSte gemeente in nederland die WerKt met SYStemS engineering er voldoende licht moet zijn. Wat is dan voldoende licht? Met SE maak je dat met elkaar concreet.” Ook Alex van Dijk van installatiebedrijf Van Dijk B.V. deelt deze mening: “Je wordt secuurder en vergeet minder gauw iets. Misschien ga ik onderdelen van SE ook wel in andere projecten gebruiken als extra controle op fouten.” Men was wel van mening dat het toepassen van SE voor een project van kleine omvang wel een beetje teveel van het goede is. Het vergt namelijk behoorlijk wat voorbereiding en administratie waardoor de meerwaarde van SE dan ook meer zit in het toepassen bij complexe en grotere projecten. “In dit project levert een uur extra denkwerk in de ontwerpfase misschien ook maar een uur winst op in de uitvoering omdat het project zo klein is. Maar als het project groter wordt, kan een uur extra denkwerk misschien wel veel meer opleveren. Dan wordt SE pas echt interessant,” aldus Geert Nijhoff van Nijhoff Architecten.
Als een van de eerste gemeenten in Nederland voert de gemeente Hellendoorn een pilot project uit met de methode Systems Engineering (SE). Het betreft de bouw van een sanitairvoorziening, een dienstgebouw en een afscheiding op de nieuwe begraafplaats aan de Mr. Ponsteenlaan in Nijverdal. Het project wordt uitgevoerd in een bouwteamverband en de Werkplaats Systems Engineering adviseert en ondersteunt. Samen met de deelnemers blikken we terug op het ontwerpproces en kijken we wat Systems Engineering tot nu toe heeft opgeleverd. Een aantal zaken springt eruit. Slimme ontwerpen en secuurder werken In dit project heeft SE geleid tot goed doordachte en slimme ontwerpen. Dit komt omdat de methode niet alleen naar de uiterlijke verschijningvorm kijkt, maar vooral ook naar de functionaliteit. Niet de vraag hoe het gebouw eruit moet zien staat centraal, maar wat het moet kunnen. Projectleider John Brand van de gemeente Hellendoorn illustreert: “Met SE denk je veel minder vanuit tekeningen, maar meer vanuit de functionaliteit. Wat moet een meterkast doen en wat zou je er nog meer in kwijt kunnen? Door die vraag te stellen ga je goed nadenken over het ontwerp van de meterkast.“ Een ander voordeel van SE zien de deelnemers in het secuurder werken en het alert worden op elkaars fouten. John Bruggink van installatiebedrijf Heinen B.V.: “Belangrijke meerwaarde van SE is dat je elkaar scherp houdt. Bijvoorbeeld de eis dat
Vlekkeloze uitvoering Alle partijen verwachten een vlekkeloze uitvoering vanwege de uitgebreide voorbereiding met SE. Het nadenkproces is naar voren gegaan waardoor wijzigingen allemaal al zijn geweest. Ook projectleider John Brand van de gemeente heeft hooggespannen verwachtingen van de uitvoering: “We hebben goed nagedacht over wat we gaan bouwen. Ik verwacht dat de werkbesprekingen tijdens de uitvoering zich zullen beperken tot een paar kleine zaken.”
5
AgenDA 2012 11 juli
“Terugkomontbijt” werkplaatsdeelnemers RGVO
14 September
Symposium BIM-SE
7 November
Jaarevenement Pioneering
Studie Specifiek onderzoek HBo Bouwkunde Saxion Regelmatig wordt de opleiding Bouwkunde van Saxion door Pioneering deelnemers benaderd met de vraag om studenten in te zetten voor vraagstukken waar zij tegenaan lopen. Met ingang van studiejaar 2012-2013 is er een nieuwe mogelijkheid om vierdejaars Bouwkunde studenten te laten werken aan individuele onderzoeksopdrachten binnen de bedrijven.
Wilt u aanwezig zijn bij een of meerdere bijeenkomsten? Meldt u zich dan aan via:
[email protected]
Vanaf 1 september wordt de studenten gevraagd een Studie Specifiek Onderzoek uit te voeren wat meetelt in het afstudeertraject. Dit houdt in dat een student ongeveer 336 uur kan besteden aan een verdiepende, specifieke vraag vanuit het regionale bedrijfsleven. Hierbij kunt u denken aan vraagstukken op het gebied van industriële bouwsystemen, energetisch renoveren of het toepassen van BIM, maar ook andere bouwkunde-gerelateerde onderwerpen zijn welkom. Voor het schooljaar 2012-2013 zijn ca. 50 studenten beschikbaar om onderzoeksopdrachten uit te voeren die individueel moeten worden uitgewerkt. Bij grotere opdrachten kunnen meerdere studenten op een project worden ingezet.
meld u nu aan! innovation Award 2012
Na de zomervakantie wordt een “speeddate middag” georganiseerd om vraag van bedrijven en aanbod vanuit de opleiding op elkaar af te stemmen. Tevens bied dit de mogelijkheid om alvast kennis te maken met de student. Deze datum is gepland op donderdag 11 oktober om 14.15 - 17.30 uur. Als locatie hebben we de Plaza van Schierbeek Saxion Enschede, gereserveerd.
De werkplaats Productontwikkeling reikt jaarlijks tijdens het jaarevent de Innovation Award uit. In 2009 en 2010 werd de Pioneering Innovation Award uitgereikt aan het MKB-bedrijf dat het beste product of innovatie heeft ontwikkeld voor het bouwproces. In 2011 werd de Innovation Award uitgereikt aan de meest vernieuwende opdrachtgever in de bouw. Dit jaar wordt de Innovation Award uitgereikt aan de meest vernieuwende opdrachtnemer in de bouw.
Bedrijven die een opdracht hebben en mee willen doen aan de speeddate kunnen zich aanmelden via
[email protected] o.v.v. opdracht SSO Saxion. Voor meer informatie omtrent de SSO’s kunt u contact op nemen met Henri Hilberink, docent bouwkunde Saxion, tel: 06-19493061.
Beoordelingscriteria voor het selecteren van genomineerden zullen onder ander zijn: continuïteit van procesverbetering in de organisatie, ontwikkeling van productinnovatie en nieuwe technologieën, bereidheid om risico’s te nemen, samenwerking binnen de bouwkolom en hoe borgt men kennis en innovatiekracht.
Colofon
In tegenstelling tot de eerdere Innovation Awards wordt de uiteindelijke winnaar niet alleen door een vakjury gekozen. Tijdens het jaarevenement, dat op 7 november plaatsvindt, kunnen ook aanwezige deelnemers hun stem uitbrengen. De prijs is ook dit jaar een kunstwerk naar keuze voor het bedrag van 2500,=.
De Pioneering Nieuwsbrief is het medium voor vernieuwingen in de bouw en verschijnt 4 keer per jaar. Heeft u opmerkingen, vragen of een interresante bijdrage voor het volgende nummer? Stuur deze dan naar
[email protected] Eindredactie: Carmen Oude Wesselink | Opmaak en druk: Verhaag drukkerij. De redactie behoudt zich het recht voor om aangeleverde kopij niet te plaatsen of te bewerken.
Denkt u in aanmerking te komen voor de innovation Award 2012? neem dan contact op met Joke Bults,
[email protected] of ga naar onze website om het deelnameformulier te downloaden.
Stichting pioneering
nieUwe DeelnemerS
Twitter: stpioneering LinkedIngroup: Stichting Pioneering
Cogas www.cogas.nl
Pioneering wordt mede mogelijk gemaakt door
geïnteresseerd in deelname? neem contact op via 053 4871775 6
