Beleid Bs. Bösdael Actief Burgerschap 03-2007 Pagina 1 van 10
Inleiding In de wet is opgenomen, dat scholen actief bezig moeten zijn met “burgerschapszin”. In de wet op het p.o. staat, dat het onderwijs • • •
er van uitgaat dat leerlingen opgroeien in een multiculturele samenleving gericht is op het bevorderen van actief burgerschap en sociale integratie gericht is op het kennismaken met verschillende achtergronden en culturen van leeftijdsgenoten
De inspectie heeft de taak gekregen toe te zien op invulling van bovengenoemde passages door álle scholen, ook die welke geen allochtone leerlingen hebben. Daarbij wordt gelet op de visie van de school en op de bijdrage die ze wil leveren aan bevordering van burgerschap en de integratie van leerlingen in de samenleving. Ook wordt er gekeken of de school planmatig invulling geeft aan die visie en of ze deze visie en de daarvan afgeleide onderwijsdoelen verantwoordt in de schoolgids en in het schoolplan 2007-2011. Bovendien wordt bekeken of de school een structureel aanbod heeft, gericht op bevordering van integratie en burgerschap en of de school inzicht heeft in de opvattingen, houdingen en gedragingen van leerlingen op dit gebied. Wat is actief burgerschap? Het zelfstandig verantwoordelijkheid nemen door leerlingen voor gemeenschapsbelangen binnen of buiten de school. Actief burgerschap krijgt pas vorm, wanneer leerlingen en docenten de verantwoordelijkheid voor (belangen van) de gemeenschap gaan delen. Actief burgerschap moedigt leerlingen aan meer verantwoordelijkheid te nemen in hun omgeving (iets doen; niet consumeren, maar produceren, initiatieven nemen, zelf keuzes maken en consequenties trekken). De ervaring leert, dat leerlingen deze verantwoordelijkheid graag nemen, zeker waar het gaat om activiteiten, die aansluiten bij hun eigen interesses. Zo worden leerlingen mondiger, actiever en meer betrokken worden bij het hele gebeuren op school. Het toerusten tot participatie in de samenleving is een centrale doelstelling.
1
Beleid Bs. Bösdael Actief Burgerschap 03-2007 Pagina 2 van 10
Burgerschap is in enge zin een recht van de burgers van een land. In brede zin is burgerschap het resultaat van een socialisatieproces resulterend in gevoelens, opvattingen en gedrag op politiek- juridisch, economisch en sociaal- maatschappelijk terrein: • Politiek-juridisch: staatsburgerschap, paspoort, belastingplicht, lokaal- en nationaal stemrecht • Economisch: sofinummer, belastingplicht, werk- en inkomen, sociale zekerheid • Sociaal- cultureel: thuis voelen, familiebanden, relaties en netwerken, taal, identificatie, verbondenheid, waardepatronen Deze drie dimensies vormen de domeinen, waarop burgerschap van toepassing is. Wat is precies de essentie van Actief Burgerschap? Centraal in de definitie (zie boven) staat het begrip “Verantwoordelijkheid”. De ontwikkeling van verantwoordelijkheid is een continue proces dat gericht kan zijn op het eigen welzijn, het welzijn van de ander, van de groep of de fysieke omgeving. Uit de definitie kunnen een aantal doelen worden afgeleid: 1. het opdoen van (positieve) ervaringen met het dragen van verantwoordelijkheid, besluitvorming en het tot nut zijn van de gemeenschap 2. het zich oriënteren op de Nederlandse samenleving 3. identiteitsvorming door eigen mogelijkheden en talenten te verkennen 4. het deel uitmaken van een gemeenschap en het functioneren in intermenselijke verhoudingen buiten die van leraar- leerling Daartoe dient de leerling: 1. te ontdekken wat hij zelf van waarde acht en hoe dat zich verhoudt tot de opvattingen van anderen 2. de eigen leerwensen en leervragen expliciteren 3. creativiteit en initiatief te tonen in het zoeken naar een antwoord hierop 4. de eigen mogelijkheden te ontdekken om de eigen omgeving of situatie te beïnvloeden 5. ideeën en opvattingen uit te laten monden in concreet gedrag binnen de grenzen van een bepaalde context 6. gelegenheden te vinden om de eigen mogelijkheden te benutten om de eigen situatie of omgeving te beïnvloeden 7. gelegenheden te vinden om de eigen mogelijkheden te benutten om zich dienstbaar te maken aan een gemeenschap 8. bereidheid te tonen om zich in te zetten voor een gemeenschap binnen of buiten de school 9. te functioneren in sociale verbanden buiten de klassensituatie en daarbij respectvol om te gaan met de opvattingen van anderen en zich op te stellen als teamplayer 10. verantwoordelijkheid te dragen om taken te realiseren en aan verwachtingen van anderen te voldoen 11. de eigen inzet planmatig te realiseren 12. opgedane ervaringen te expliciteren en hierop te reflecteren
2
Beleid Bs. Bösdael Actief Burgerschap 03-2007 Pagina 3 van 10
Onze visie In de schoolgids beschrijven we onze visie: “Samen leren . . . . . . . . . . samen groeien “ waarin we onder anderen aan geven dat we kinderen: • Veiligheid en geborgenheid garanderen. • Een uitdagende leeromgeving bieden. • Stimuleren om samen te werken. • Mogelijkheden bieden om te kiezen. Verder geven we aan dat we een bruisend centrum in de omgeving willen zijn waarbij ontmoeting centraal staat. Ontmoetingen naar binnen en ontmoetingen naar buiten. Vanuit onze visie moeten en willen we dan ook actief vorm geven aan actief burgerschap. Werken aan actief burgerschap komt met name tot uitdrukking in activiteiten binnen en buiten de school, waarbij ervaringen worden opgedaan met het dragen van verantwoordelijkheid. Verantwoordelijkheid kan zich richten op eigen ontwikkeling en welzijn, dat van een ander, of kan verband houden met het behoren tot een groep of gemeenschap. Verantwoordelijkheidsbesef kan pas worden ontwikkeld als verantwoordelijkheid gegeven wordt. Daarnaast kan de ontwikkeling versterkt worden als de leerling een affectieve band heeft met het onderwerp, zijn kunnen kan tonen en als hem daarbij ook zelfstandig een zekere verantwoordelijkheid gegeven wordt. Tot slot is reflectie in dit proces van belang om een relatie te leggen tussen de activiteit en een van de doelen van burgerschap!
3
Beleid Bs. Bösdael Actief Burgerschap 03-2007 Pagina 4 van 10
Ons beleid: Wat doen onze leerlingen?
• •
• •
Zelfstandigheid leerlingen
Aansluiting lesprogramma
Gemeenschapsbelang
Relatie met buiten
Structureel participeren in een leerlingenpanel. debatteren rondom verkiezingen. schrijven officiële stukken bijvoorbeeld naar de gemeente. beslissen op een aantal aspecten mee. evalueren activiteiten. volgen de politiek via de actualiteit. debatteren met de gemeente/ ondernemen actie richting gemeente. doorlopen de methode de grote reis. worden actief betrokken bij verkiezingen; de school is een kiesbureau. werken in groep 7 aan het thema “ the make it real – game “.
Aansluiting buitenschoolse ervaringen
Politiek Onze kinderen:
• • •
• • •
• • •
• • •
• •
• •
•
• •
• • • •
•
•
•
•
•
• •
• •
•
• •
• •
• •
•
•
•
•
•
•
4
Beleid Bs. Bösdael Actief Burgerschap 03-2007 Pagina 5 van 10
• • •
• • • • •
• • • •
•
•
Zelfstandigheid leerlingen
Aansluiting lesprogramma
Gemeenschapsbelang
Relatie met buiten
Structureel doen iets voor een goed doel. oriënteren zich breed op VO en verder. zijn zuinig op hun materialen ruimen op/poetsen, etc. nemen eigen spullen mee met bv. project
Aansluiting buitenschoolse ervaringen
Economisch Onze kinderen:
• • • • •
• • •
5
Beleid Bs. Bösdael Actief Burgerschap 03-2007 Pagina 6 van 10
• • • • •
•
•
•
• •
Zelfstandigheid leerlingen
• •
• •
• • • • •
• • • • •
•
•
•
•
•
• •
• •
• •
•
•
• • • •
•
•
• •
•
•
• •
•
•
Aansluiting lesprogramma
Gemeenschapsbelang
Relatie met buiten
Structureel • •
•
helpen andere kinderen. nemen deel aan activiteiten van alle partners in de brede school. Binnen en buiten onze school organiseren wij ontmoetingen van kinderen met anderen. organiseren een actie nemen deel aan het project jong en oud. werken voor een goed doel vervullen een rol in de gemeenschap. spiegelen zich aan hun sociale karakter ( SOEMO) Doorlopen het lespakket waarden en normen “beter om gaan met jezelf, de ander en het milieu” In groep 7 en 8 doorlopen het project “Doe effe normaal “ leren in de ontmoeting met gehandicapten via het GIPS – project. worden actief betrokken bij vieringen. werken met SOEMO – kaarten.
Aansluiting buitenschoolse ervaringen
Sociaal Onze kinderen:
•
•
• •
• •
6
Beleid Bs. Bösdael Actief Burgerschap 03-2007 Pagina 7 van 10
Zelfstandigheid leerlingen
Aansluiting lesprogramma
Gemeenschapsbelang
Relatie met buiten
Structureel
•
•
• •
• •
• •
•
• •
• •
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
• •
• •
•
• •
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
geven cultureel optreden in de vorm van concerten, musical etc. werken aan schoolkrant zorgen voor tuin en plein en het groen in de omgeving nemen deel aan cultureel/regionale activiteiten. verdiepen zich in verschillende culturen bijvoorbeeld via de methode de grote reis nemen deel aan kunst-en cultuurproject ( het kunstmenu ) nemen deel aan toneelvoorstellingen bezoeken moskeeën, kerken etc. nemen kennis van de achtergronden van de verschillende culturen in de groepen. verzorgen optredens in gemeenschapshuis. nemen deel aan liedjeswedstrijden met carnaval
Aansluiting buitenschoolse ervaringen
Cultureel; Onze kinderen:
•
•
7
Beleid Bs. Bösdael Actief Burgerschap 03-2007 Pagina 8 van 10
Verdieping m.b.t. mogelijke invullingen voor het team, de klassenleerkracht, de leerlingen en de ouders: Team: gezamenlijke afspraken maken over • het bij de school betrekken van de leerlingen • het stimuleren en uitnodigen van de leerlingen • wat wel en wat niet te doen • waar wel of geen aandacht aan geven
Klassenleerkracht: Stimuleert en nodigt leerlingen uit: • om verantwoordelijkheid te nemen voor gezamenlijke belangen van school en de eigen klas • om aan activiteiten in relatie tot gemeenschappelijke belangen deel te nemen Leerlingen zijn bereid: • verantwoordelijkheid te nemen voor gezamenlijke belangen van school en de eigen klas • deel te nemen aan activiteiten in relatie tot gemeenschappelijke belangen
8
Beleid Bs. Bösdael Actief Burgerschap 03-2007 Pagina 9 van 10
Om onze leerkrachten ideeën te geven voor verdere invulling van activiteiten, die met burgerschapszin te maken hebben, volgt hier een ideeënlijst: 1. Burgerschapsactiviteiten binnen de klas/groep: - kaart sturen naar een zieke leerling - huiswerk doorgeven aan zieke leerling - een andere leerling helpen met het huiswerk - klassenvertegenwoordiger zijn - de verkiezing van een leerlingenpanel organiseren - helpen bij het organiseren van een excursie - na de les het bord en de klas vegen 2. Burgerschapsactiviteiten binnen de school - meewerken aan de schoolkrant - de hal en de gangen vegen - tutor zijn voor leerlingen uit andere klassen - een wedstrijd fluiten op een sportdag 3. Burgerschapsactiviteiten op het raakvlak tussen school en de schoolomgeving - helpen bij een tentoonstelling/ open dag - met de lokale voetbalclub een schoolvoetbaltoernooi opzetten - in de biologieles een onderzoek doen voor de gemeente naar beplanting van gemeentegrond - reclame maken voor een evenement op school - een juf, die ziek is, thuis een fruitmand brengen - iemand van buiten de school interviewen voor de schoolkrant - op school taarten bakken en verkopen voor een goed doel - mee werken in het project jong en oud 4. Burgerschapsactiviteiten buiten de school - een stukje schrijven voor de lokale krant - een ( natuur ) monument adopteren - zorg dragen voor een plantsoen - een spelmiddag organiseren voor de kinderen uit de buurt - een evenement organiseren in het verzorgingshuis ( jong en oud ) - een uitstapje organiseren voor bejaarden/ (geestelijk-)gehandicapten - zorg dragen voor een speelplek, samen met de gemeente - een actie verzinnen om geld in te zamelen voor een goed doel - een opruimactie organiseren voor een deel van het dorp
9
Beleid Bs. Bösdael Actief Burgerschap 03-2007 Pagina 10 van 10
Als je als leerkracht iets concreets aan wilt pakken, is het nuttig lijsten te gebruiken, die een stappenplan en aansluitend een evaluatie beschrijven. Die lijsten kun je halen uit de Handreiking AAN DE SLAG MET ACTIEF BURGERSCHAP. De drie startvragen, waar ieder van uit kan gaan, zijn: 1. wat gaat goed/ doe ik al goed 2. wat moet ik/ wil ik verbeteren? 3. wie en wat heb ik daarbij nodig? Voor de directie is het handig gebruik te maken van Werkblad 15a: Monitor op schoolniveau Werkblad 15b: Monitor op leerlingenniveau (blz.76-77) Op deze bladen kun je invullen hoe ver je bent en heb je een handig overzicht over wat je wel/niet kunt gaan doen. Verder van belang: • De rust in het onderwijs. • De veiligheid en geborgenheid van alle betrokkenen. • Het belang voor kinderen, ouders en leerkrachten. • De mogelijkheden/onmogelijkheden van de school. • Medewerking ouders. • Medewerking instanties. • De ARBO – wetgeving wordt in acht genomen. ( contact Jan Verfurth ) • Duidelijkheid over verantwoordelijkheden. • Duidelijkheid over aansprakelijkheid en verzekeringen.
10
