Advocaat in de school
S E C U N DA I R O N D E RW I J S
Wat is het recht? Pesten kan niet, een rood licht negeren is levensgevaarlijk, met mes en vork eten is beleefd, roken in de klas kan niet,... Er bestaan regels voor vanalles en nog wat. Thuis, op school, in de jeugdbeweging,... Waarom zijn die regels er? Ze geven ons leven structuur: ze bepalen wat mag, wat niet mag en wat moet. Voorbeelden • Een meerderjarige (+18) mag een huis kopen • Een minderjarige (-18) mag geen erfenis aanvaarden • Een meerderjarige moet belastingen betalen De regels voor onze samenleving zijn officieel vastgelegd in wetten en voorschriften. Die wetten en voorschriften vormen samen het recht. Als iedereen de regels van het recht respecteert, verloopt ons leven ordelijk.
De scheiding der machten In een moderne democratie zoals België leiden verschillende instellingen het land. Zo wordt niet alle macht door één instelling uitgeoefend. Het beheer van ons land is verdeeld over drie machten: de wetgevende, de uitvoerende en de rechterlijke macht. Deze machten kunnen elkaar wederzijds controleren en beperken:
A D V O C A AT I N D E S C H O O L
• DE WETGEVENDE MACHT (het parlement) vaardigt de algemene regels uit die de verhoudingen tussen burgers onderling en de burgers
2
en de overheid bepalen. De leden van de wetgevende macht worden verkozen door de burgers; • DE UITVOERENDE MACHT (de regering) moet de algemene regels opgesteld door het parlement in de praktijk uitvoeren en is verantwoording verschuldigd aan het parlement; • DE RECHTERLIJKE MACHT spreekt recht wanneer er conflicten ontstaan. Niet alleen tussen burgers onderling, maar ook tussen de burgers en de overheid. De taak van de rechter is niet alleen burgers te veroordelen of te straffen. Hij moet vooral bescherming en verdediging bieden wanneer de rechten van de burgers geschonden of bedreigd worden.
Rechtsstaat
3
Eén van de kenmerken van een democratie is de bescherming van de burger tegen overheidswillekeur. In een democratische rechtsstaat is de overheid gebonden aan het recht, waarvan zij de toepassing verzekert. Haar bevoegdheid is beperkt door de fundamentele rechten en vrijheden van de burgers. Juristen omschrijven een maatschappij waar zowel de burger als de overheid gebonden zijn aan het recht, traditioneel als een rechtsstaat. Het louter bestaan van grondwettelijke regels over de fundamentele rechten en vrijheden van de burgers is op zichzelf niet voldoende. Een samenleving is pas een rechtsstaat wanneer de burgers de overheid en zijn medeburgers kan dwingen tot naleving van de rechtsbepalingen. Het bestaan van een onafhankelijke rechterlijke macht is in een rechtsstaat dan ook essentieel.
A D V O C A AT I N D E S C H O O L
De rechtbanken Er zijn verschillende rechtbanken die conflicten behandelen. De wet bepaalt welke rechtbanken voor welke geschillen of conflicten bevoegd zijn.
Het vredegerecht De vrederechter staat het dichtst bij de mensen. Deze rechter behandelt verschillende zaken, zoals problemen binnen het gezin of de familie, problemen tussen huurders en verhuurders van een woning, en allerlei andere conflicten over zaken met een waarde tot 1860 euro.
De politierechtbank De politierechter oordeelt vooral over verkeersovertredingen en geschillen die te maken hebben met het verkeer. Ook een reeks andere taken zoals het bewaken van de orde en de veiligheid bij voetbalwedstrijden of betogingen valt onder de bevoegdheid van de politierechtbank.
De rechtbank van eerste aanleg Als je een geschil hebt over iets dat meer dan 1860 euro waard is, moet je naar de rechtbank van eerste aanleg.
A D V O C A AT I N D E S C H O O L
Deze rechtbank doet ook uitspraak in hoger beroep over beslissingen van de vrederechter en van de politierechtrechter in burgerlijke zaken. Je kan immers in beroep gaan als je niet akkoord gaat met de uitspraak van de vrederechter. Dan moet de zaak opnieuw onderzocht en beoordeeld worden door de rechtbank van eerste aanleg die hoger in rang is.
4
Arbeidshof
Rechtbank van koophandel
Hof van assisen
Hof van Cassatie Hof van beroep
Arbeidsrechtbank
Politierechtbank
Rechtbank van eerste aanleg
Vredegerecht
> De jeugdrechtbank
5
De jeugdrechtbank is een speciale afdeling van de rechtbank van eerste aanleg. Deze rechtbank lost voornamelijk problemen van en voor minderjarigen (-18) op. Voorbeelden: • problemen tussen ouders en minderjarige kinderen • drugsgebruik van minderjarigen • vandalisme door minderjarigen
A D V O C A AT I N D E S C H O O L
> De correctionele rechtbank De correctionele rechtbank is dan weer een andere afdeling van de rechtbank van eerste aanleg. Zij oordeelt over ernstige misdrijven zoals verkrachting of diefstal. Je komt ook bij de correctionele rechtbank terecht als je bijvoorbeeld niet akkoord gaat met de uitspraak van de politierechtbank en beroep aantekent. Het is dus de correctionele rechtbank die dan de zaak ‘in beroep’ opnieuw behandelt.
De arbeidsrechtbank Hier worden problemen behandeld tussen werkgever en werknemer zoals ontslag, sociale geschillen zoals werkloosheid of arbeidsongevallen, en problemen in verband met het pensioen.
De rechtbank van koophandel De rechtbank van koophandel doet uitspraak over problemen of geschillen tussen handelaars of ondernemers. Voorbeelden: • faillissementen • niet betalen van facturen
Het hof van beroep / arbeidshof
A D V O C A AT I N D E S C H O O L
Tegen de vonnissen van de rechtbank van eerste aanleg of de arbeidsrechtbank kan beroep aangetekend worden. Als de veroordeelde partij niet akkoord gaat met het vonnis of de uitspraak van de rechter, dan
6
moet de zaak opnieuw onderzocht en beoordeeld worden. Dit gebeurt door andere rechters die een zeteltje hoger zitten (figuurlijk dan) in het hof van beroep of het arbeidshof.
Het hof van assisen
Als het gaat om zware strafbare feiten of misdaden (meestal moorden) komt de zaak voor bij het hof van assisen. Een jury van twaalf gewone mensen oordeelt over de schuldvraag.
Het Hof van Cassatie
7
Het Hof van Cassatie oordeelt of de rechter de wet correct geïnterpreteerd en toegepast heeft. Het checkt ook of er tijdens de procedure geen fouten – de zogenaamde procedurefouten - gemaakt werden die de uitslag konden schaden.
Het Arbitragehof
Het Arbitragehof is het grondwettelijke hof. Het is het rechtscollege dat nagaat of wetten niet in strijd zijn met de grondwet en internationale verdragen. Het regelt ook eventuele geschillen tussen het Nederlandstalige, het Franstalige en het Duitstalige landsgedeelte.
A D V O C A AT I N D E S C H O O L
A D V O C A AT I N D E S C H O O L
De rechter doet een uitspraak over de geschillen die hem zijn voorgelegd.
De rechter
Het openbaar ministerie vertegenwoordigt de samenleving. • Het brengt burgers die strafbare feiten gepleegd hebben voor de rechter. • Het kan onderzoeksrechters de opdracht geven een onderzoek te starten. • Het openbaar ministerie geeft advies aan de rechtbank, bijvoorbeeld bij een faillissement of bij een echtscheiding waar minderjarige kinderen bij betrokken zijn.
Het openbaar ministerie
De taken van een advocaat: • raad geven: de advocaat geeft praktisch advies en nuttige raad om problemen te vermijden. • bemiddelen: de advocaat streeft naar een minnelijke oplossing en onderhandelt daarvoor in naam van zijn cliënt met de tegenpartij. • verdedigen: de advocaat is de woordvoerder van zijn cliënt die in zijn rechten bedreigd wordt. Hij verdedigt met zijn grondige kennis van de wetgeving de belangen van zijn cliënt tegenover de rechter.
De medewerkers van het gerecht Zoveel verschillende rechtbanken voor zoveel verschillende zaken. Geen wonder dat er heel wat medewerkers nodig zijn om alles op rolletjes te laten lopen. Hier vind je de voornaamste beroepen binnen het gerecht en hun taken.
De gerechtsdeurwaarder De gerechtsdeurwaarder dagvaardt mensen – hij roept ze op via een speciale brief die hij dikwijls persoonlijk komt afgeven - om voor de rechter te verschijnen. De gerechtsdeurwaarder bezorgt de mensen de uitspraken – de beslissing – van de rechtbank en zorgt ervoor dat die beslissing ook uitgevoerd wordt. Dat kan betekenen dat hij geld moet innen, dat hij iemand die al lange tijd geen huishuur meer betaalde uit de woning moet zetten, of dat hij de bezittingen van iemand openbaar moet verkopen.
De advocaat
A D V O C A AT I N D E S C H O O L
De advocaat heeft drie belangrijke taken tegenover zijn cliënt: raad geven, bemiddelen en verdedigen. Je kan je advocaat alles vertellen. Hij is immers gebonden door het beroepsgeheim. Dat betekent dat de informatie die je hem geeft strikt vertrouwelijk is.
8
9
Een eerlijk proces
In sommige gevallen kunnen mensen naar een advocaat stappen voor gratis of gedeeltelijk gratis hulp.
Juridische bijstand
A D V O C A AT I N D E S C H O O L
11
Mensen zonder of met een beperkt inkomen kunnen geheel of gedeeltelijk gratis een beroep doen op een advocaat. Zij krijgen een pro Deo advocaat toegewezen door het bureau voor juridische bijstand. Ook elke minderjarige (-18 jaar) heeft gratis recht op een advocaat die door dit bureau is aangesteld.
Tweedelijnsbijstand
Iedereen kan gratis een eerste richtinggevend juridisch advies krijgen van een advocaat. Daarvoor kan je terecht bij de commissie voor juridische bijstand. De advocaten die aangesloten zijn bij die commissie houden daar zitdagen of spreekuren – te vergelijken met het spreekuur van je huisarts. De advocaten geven je raad over hoe je je probleem het best aanpakt. Je vindt de commissie voor juridische bijstand onder meer in gerechtsgebouwen.
Eerstelijnsbijstand
De Belgische grondwet en internationale verdragen bevatten belangrijke beginselen die het recht van iedere burger op een eerlijk proces verzekeren.
Minderjarige en proces Een minderjarige of iemand jonger dan 18 is ‘procesonbekwaam’. Dat betekent dat hij of zij niet zelf naar de rechter kan stappen om voor zijn of haar rechten op te komen. Iemand anders kan hem of haar dan ook niet in een gerechtelijke procedure betrekken. Als het toch tot een proces komt, wordt de minderjarige door de ouders of voogd vertegenwoordigd. Als minderjarige heb je wel het recht om gehoord te worden in zaken die je persoonlijk aanbelangen zoals bij de echtscheiding van je ouders.
A D V O C A AT I N D E S C H O O L
Er zijn enkele uitzonderingen waarbij je als minderjarige wel partij bent in een proces: • Als je de wet overtreedt of in een moeilijke situatie verkeert. De bijstand van een advocaat voor de jeugdrechtbank is altijd vereist. De overheid betaalt de kosten van je advocaat. • Bij een ernstige verkeersovertreding vanaf 16 jaar.
10
Actie advocaat in de school Jouw school kan een advocaat uitnodigen om meer uitleg te geven over zijn beroep. Neem contact op met het baliesecretariaat in jouw regio. De telefoonnummers en e-mailadressen vind je op www.advocaat.be > communicatie > advocaat in de school
Nuttige adressen / telefoonnummers www.advocaat.be > advies en bijstand
...................................................................................
Commissies en bureaus voor juridische bijstand:
0800 15 111
www.kjt.org
...................................................................................
Kinder- en jongerentelefoon:
078 15 10 20
www.druglijn.be
...................................................................................
Druglijn:
www.kinderrechtencommissariaat.be
...................................................................................
Kinderrechtencommissariaat:
www.just.fgov.be > informatie > gerechtelijke adressen
...................................................................................
Justitiehuizen:
www.jac.be
...................................................................................
Jongeren Advies Centrum:
Orde van Vlaamse Balies
...................................................................................
Met de steun van de minister van Justitie
v.u.: Jo Stevens, Koningsstraat 148, 1000 Brussel
