Alexander de Grote
In de filmzalen januari 2005
Film van Oliver Stone Met ...
“LITERALLY THE WORST MOVIE EVER MADE” Film ☺
Film
Historische juistheid,
Dialogen
Details, ...
Acteurs ....
Alexander de Grote, kosmopoliet
Situering in tijd en ruimte • WAAR ? • Macedonië • In het noorden van Griekenland • Ten noorden en westen ervan steile bergketens • Vol met moerassen • « barbaars » landbouw- en herdersvolk
Situering in tijd en ruimte • WANNEER (4de v. C) • Ruw landbouwers-en herdersvolk • Hadden de taal en gebruiken van de Grieken overgenomen (waren hellenen) • Namen NIET deel aan Olympische Spelen • Bestuurd door rijke families • Één rijke familie palmde heel het land in. • Philippus II (van deze familie) op 22 jaar koning (359 v.C)
Situering in tijd en ruimte
GR.
Pelop. Oorlog Sparta<-> Athene 431-404 v.C
Pelop. Oorlog Athene+Thebe<->Sparta (371) Athene+Sparta <-> Thebe (362)
Één aristocratische familie aan de macht
Ro.
Philippus Koning 359
Phillippus II van Macedonië
Philippus II van Macedonië • • • • •
Goed vertrouwd met de Grieken Hield van paarden, jacht, wijn Ambitieus : wou rijk uitbreiden D.m.v. falanx* Oorlogen financieren d.m.v. – Verovering havensteden in Noorden (verbinding met zee) – Goudmijnen van Thracië
• Militair talent (tacticus, vooruitziend,…)
Philippus verovert Griekenland • Eerst Zwarte Zee met Griekse kolonies lid van de Attische zeebond • Trok zich telkens terug als teveel Gr weerstand • Wachtte het geschikte moment af. • In Athene zag een partij hem als de redder van Griekenland • Versloeg Atheners en Thebanen Chaeronea 2 aug 338 = eind van de vrije Griekse polis.
Philippus en de Korinthische bond • Griekse staten (behalve Sparta) verenigen zich in de Korinthische Bond onder persoonlijk gezag van Philippus. • Griekse eenmaking (vroeger onmogelijk geacht) • 336 v C, Philippus vermoord (47j)
Falanx • Zwaargewapenden in slagorde • Bij philips II : • 16 x 16 rijen • Lans (sarissa) 5m50 op schouder • Spiezen aan 4 kanten • Gedisciplineerd • Enkel op vlak terrein • Daarnaast : adelscavalerie der hetairoi (lijfwachten)
Falanx
falanx
moeder Moed en inzicht van vader Wispelturig karakter van moeder.
Moeder... • • • •
Alexander ... Zoon van Olympias en ...Zeus Afkomst : barbaarse koningsdochter Rituele Dionysusdansen...
Alexander volgt vader op • 20 jaar • Macedonische opvoeding (paardrijden, vechten en drinken) • Verwend en bedorven • Duldde geen tegenspraak • Temperamentvol • Man van de daad • Les van Aristoteles (rede + Gr. beschaving-)
Paard bucephalus
opleiding • Aristoteles (384-322) • Belangrijk Grieks denker • Leermeester Alexander
Alexander zet plannen van vader verder • Grieken dachten snel weer vrij te zijn • Maar Alexander trad snel en stoutmoedig op • Zet oude plannen van vader verder : Perzië veroveren.
Alexander stond steeds aan het hoofd van zijn ruiterij, in de spits van de strijd.
de Hellespont over • 334 : 30.000 infanteristen, 5.000 ruiters • Hellespont over • De Aziatische over reeds sinds Philips II in Griekse handen • De Perzische vloot bleef passief.
De vijanden • Griekse leger
• Perzisch leger
• Getrainde legers (falanx en ruiterij) • O.l.v. Alexander de Grote • Goede leiding en organisatie
(land opp 50x groter (inwoners 20x meer) • Samenraapsel • Verschillende talen • Geen tactische eenheid • Minder getraind • Organisatie minder (o.a. bevoorrading…)
Perzische leiding • Begin Perzisch leger o.l.v. de Griek Memnon • stelde vast dat de Grieken weinig levensmiddelen hadden meegenomen • Stelde voor terug te trekken en het eigen land te verwoesten (verschroeide aarde) • Door Perzische satrapen van Klein-Azië afgewezen (inkomstenverlies) • Men zou Alexander de Grote opwachten bij Granicus, een kleine rivier
Alexander verovert • 334 : 30.000 infanteristen, 5.000 ruiters • • • • • •
Hellespont over GRANICUS : eerste treffen Door verrassende, snelle aanval : weinig verliezen Perzische leger vernietigd / uiteengeslagen Onderwerpt Klein-Azië (groot deel Grieken) Onthaald als bevrijder (democratie hersteld, geen schatting aan Perzische koning) • Laat plaatselijke bestuur
• 334 Gordium : winterkwartier in Phrygische hoofdstad. • Orakel : knoop in disselboom ontwarren =>heerser van Azië • De Knoop doorhakken. • Memnon (Griekse aanvoerder Perzen sterft)
Gordion
• Darius III brengt groot leger same • 333 • • • • • •
ISSUS : tweede treffen, met Darius III persoonlijk Bij havenstad Issus (zuidoosthoek Kl. Azië) Alexander met vleugel tot aanval – Darius vlucht Darius laat leger en gezin en familie achter Leger zonder leiding =>paniek Grote oorlogsbuit Darius biedt losgeld en grond aan. Alex weigert.
Let op ! Andere bronnen • Perzische bronnen geven een andere verhaal.... • Kleitabletten worden nog onderzocht en schetsen ander beeld o.a. over • Darius geen lafaard maar dappere generaal • Dood van Alexander ...
Naar Egypte • • • •
richting Egypte Kusten Middellandse Zee verder onderworpen Zodat de Perzische vloot machteloos wordt. Egypte zonder wapengeweld : los van Perzich juk
• leert dat Egyptische en Perzische koningen goddelijk karakter hadden • Orakel : Alexander is zoon van Amon • =>goddelijke eer
Perzië verslagen • Naar Babylon • Naar Susa= grote rijkdommen –
50.000 talenten (2 miljard BF)
• Naar Persepolis – 120.000 talenten – koninklijk paleis in brand (wraak verwoesting Griekse tempels)
• Naar Ecbatane (vierde stad) • Achtervolging Darius • Darius vermoord door satraap Artaxerxes die zich tot koning liet uitroepen
persepolis
• Alexander tegen Ataxerxes strijd voor het eigenlijke Perzische rijk (Iran) • Guerilla-oorlog, harde vijand aangevoerd door Zoroastrische religie. • Alexander moet leger omvormen in kleinere en beweeglijker eenheden • Nieuw gedeelte van leger uit Perzen om Grieken en perzen te leren samenwerken • 3 jaar om Iran te onderwerpen • Wilde nu voornamelijk rust brengen en organiseren • Hij stichtte stededn met sterke Macedonische bezetting
• Hij gaat steeds meer als een oosters heerser optreden • Eerbewijzen • Hij leerde de Perzische taal • Steeds meer Perzen in zijn dienst
• • • • • • •
327 : Alexander breidt rijk uit tot het rijke Indië. Edelmetalen, edelstenen Hij dacht de wereldzee te bereiken. Koning Porus en groot leger brengen weerstand. Leger paar honderd olifanten Flanken aangevallen door Alexander Paniek … overwinning
• Alexanders legert weigert verder naar het oosten te trekken. • Tropische regen (2 maanden) • Lang weg van huis. (8 jaar) • Bevel tot terugtocht • • • •
Deel in schepen, rest langs oevers 10 maand later aan de monding van de Indus Terugmars door hete woestijn… honger, dorst, hitte eisen tol van mens en dier
• In 324 in Susa • Satrapen waren als heer en meester van hun gebied gaan optreden • Alexander herstelt met ijzeren hand de orde • Macedoniërs aangesteld als satraap
Inname van de Sogdiaanse rots
Alexander & Roxane
Roxane
Alexander huwde de jonge Roxane, dochter van een koopman van Oxyartes
Alexander verovert verder • 331 : GAUGAMELA : derde treffen met Darius III persoonlijk Alexander 400.000 soldaten Darius III : 1.000.000 soldaten
• Alexander bezet Babylon, Susa en Persepolis en verovert de koninklijke schatten. • Verovert verder tot aan de Indus …
kaart
Alexandrië • Stichtte overal steden : Alexandrië • Wilde Griekse en Oosterse cultuur samensmelten • Wilde vrij verkeer voor allen • Wilde één nieuwe kosmopolitische beschaving
Eén kosmopolitische beschaving • Door middel van – Stimuleren soldaten om met Perziche vrouwen te huwen – Trouwde zelf met inheemse prinses Rhoxane en met dochter van Darius – 100.000 soldaten en 80 officieren huwen – Na dood Alexander meeste huwelijken afgebroken
– Liet overal Grieken achter met belangrijke politieke en militaire bevoegdheid
Nieuwe plannen
Alexander sterft • • • • •
Plannen voor zee-expeditie Koorts - ziek 33 jaar Geen opvolger Zijn veldheren (diadochen =opvolgers) maken zich meester van het rijk. • Hardnekkige onderlinge oorlogen, berekende vriendschappen, moorden… • 3 veldheren riepen zich uit tot koning
Kaart : voor en na Alexander
Diadochen • • • •
Ptolemaeus : Egypte Seleucus : Azië Antigonus : Macedonië Gedurende 200 – 300 jaar : gespannen verhouding
Diadochen • Seleucus : verloor afgelegen delen, die onafhankelijk werden • Macedonië : onder Romeinse controle • 146 v C : Azië systematisch onder Romeinen • Egypte langst : tot Pompejus & Caesar…
Hellenisme • Kosmopolitische beschaving met instrument de Griekse taal moest de bestaande culturen vervangen • Samensmelting van alle positieve elementen van elke beschaving • Tegelijk politiek, maatschappelijk, economisch en cultureel
Hellenisme, politiek • Politieke macht goddelijke oorsprong (=oosters) • Goddelijke oorsprong van koning =>bron van macht en rijkdom =>alleenheerser
• =>Liet zich in Egypte uitroepen tot zoon van God (opschudding bij volgelingen) • Polis => KOSMOPOLIS
Hellenisme, politiek • Alleenheerser • Met doeltreffend machtsapparaat (Perzisch model) met satrapieën met burgerlijke en militaire verantwoordelijken • Betere wegen =>beter contact
Hellenisme, economie • • • • • • •
Grieken : talent voor zaken Geld : massaal aanwezig in Perzië Handel tussen oost en west Alexandrië (Eg) centrum handelsverkeer Nieuwe steden aan kruispunten handelsroutes Staatsmonopolie, uitbatingen eigendom van koning Griekenland niet langer het centrum van de wereld, wel de steden op/aan eind handelsroutes
Kaart wereldrijk
Kaart landen
Hellenisme, godsdienst • Oosterse godsdiensten maakten diepe indruk op
Belang • Na hem keerde niets terug bij het oude • Eén wereldrijk dankzij militair talent, durf en politiek inzicht • Wilde oost en west verenigen • Na zijn dood bleven zijn opvolgers de wereld inrichten volgen het principe : • Één volk, één staat, één koning.
Polis (Athene) Bestuur
Kosmopolis (Alexandrië) Iedere polis, eigen Één rijk bestuur Vergoddelijkte koning Rechtstreekse democratie Geen Autonomie per medezeggenscha p polis
Polis Taal
kosmopolis
GrieksVeel talen Het Grieks als Verschillende officiële taal dialecten, Overige volkeren : barbaroi
Volkeren
Polis
kosmopolis
De Atheense burgers : alle belang Niet-burgers zijn minderwaardig
Vermenging van volkeren en dus ook van culturen
Godsdienst
Polis
Kosmopois
Één godsdienst Olympische goden Griekse mythen en sagen
Verschillende godsdiensten en goden – ook oosterse Koning vergoddelijkt
Polis Wetenschappen
Kosmopolis
Uit eigen midden Wetenschapsmen sen van overal
Kunst
Polis
kosmopolis
Streven naar ideale vormen ten dienste van de goden
Realistisch, pathetisch In dienst van de mens
Grootte van legers • Some probable army sizes • Macedonian invasion force of 334 BC - 36,000 Macedonians at Issus - 30,000 Macedonians at Gaugamela - 47,000 Macedonians at the Hydaspes - 41,000 Persians at the Granicus - 25,000 Persians at Issus - 100,000 Persians at Gaugamela - 90,000 Indians at the Hydaspes - 30,000
Bronnen .... • JONA Lenderings boek over Alexander de Grote is niet zomaar het zoveelste in een lange reeks, maar biedt een vernieuwend overzicht vanuit een bijzondere invalshoek. Wij waren immers gewend aan allerlei visies op Alexander vanuit een Grieks, Europees standpunt. Lendering stoelt zijn studie ook op Aziatische commentaren. Dat levert een heel ander beeld op De andere Alexander Van held tot dronkelap en psychopaat
Jona Lendering De ondergang van het Perzische rijk biedt ons een compleet nieuw beeld van de Macedonische heerser. Als geen ander weet Lendering door de traditionele Griekse propaganda heen te prikken, puttend uit de verrassende rijkdom van Babylonische en Iraanse bronnen.
Jona Lendering Aan de hand van talloze vertalingen uit authentieke verslagen, waaronder recent ontcijferde kleitabletten, neemt Lendering ons mee op reis met Alexander. We trekken door verre landen met indrukwekkende landschappen, langs vreemde volkeren met andere culturen en ontmoeten gevaarlijke tegenstanders. Lenderings Alexander is niet louter een held of meedogenloze veroveraar, maar vooral een jonge leider gevangen tussen verschillende culturen, die één wilde zijn met alle mensen voor wie hij verantwoordelijk was en tegelijkertijd gezag moest uitstralen. Ook Alexanders belang rijkste tegenstander, de Perzische koning Darius III, wordt in een nieuw licht gezet, niet als de traditionele lafaard uit de Griekse bronnen, maar als een capabel generaal, knap
• www.livius.org/aj-al/ alexander/indus.jpg • www.alexanderthegreat.gr/ images/sioua.jpg • http://alexander-thegreat.co.uk/hephaestion.htm • http://www.historyofmacedonia.org/AncientM acedonia/AlexandertheGreat.html
hephaestion • http://myweb.unomaha.edu/~jreameszimmerm an/Hephaistion/history.html
