KUNSTGESCHIEDENIS – THEMA
In de geschiedenis van de kunsten komen thema’s geregeld terug. Mens, landschap, zeegezichten, grote verhalen en de relatie tekst en beeld. Onder invloed van de tijdsgeest evolueren deze thema’s door de eeuwen heen en krijgen zij diepere betekenis. De thema’s in de moderne tijd hebben een lange weg afgelegd en zullen in eeuwen hierna in vorm en inhoud blijven veranderen. In cursusjaar 2012-13 behandelen 4 docenten 4 verschillende thema’s: Pieter Schmits
Mensfiguur
Wilma Caris
Landschap
Tine Sijm
Turbulent tijdperk: kunstenaars en filosofen
Frouwkje Zwanenburg
Het huwelijk van tekst en beeld
De docenten hebben sterke affiniteit met de thema’s die zij behandelen en nemen u mee op een unieke reis door de kunstgeschiedenis.
Programma: vrijdag 10.00-12.00 uur Kunstgeschiedenis thema Mensfiguur Tekst en beeld Landschap Turbulent tijdperk Tekst/beeld Landschap
lessen 24 6 3 3 6 3 3
Schmits, Pieter Zwanenbrug, Frouwkje Caris, Wilma Sijm, Tine Zwanenbrug, Frouwkje Caris, Wilma
28-09-12 28-09-12 16-11-12 07-12-12 18-01-13 08-03-13 05-04-13
19-04-13 09-11-12 30-11-12 21-12-12 01-03-13 22-03-13 19-04-13
Het mensbeeld door de eeuwen heen - Pieter Schmits
Sinds een halve eeuw wordt het imago van de mens sterk bepaald door de massamedia: televisie, tijdschriften, internet. Deze duwen ons afwisselend in allerlei rollen: artistiek, spiritueel, internationaal, populair. Op Facebook maak je letterlijk je eigen profiel. Het kan ons des te meer verwonderen om te zien hoezeer de afbeelding van de mens vroeger aan regels gebonden was. Bijvoorbeeld als schepping van de goden, of van God, was de mens een sacraal wezen. Bij de Grieken moesten kunstwerken bovendien voldoen aan bepaalde ideale maten. In de Romantiek de mens voor een nationale cultuur, of voor het onbedorven landleven. Dergelijke voorgeschreven beelden werden gaandeweg ter discussie gesteld. De Franse filosoof Michel Foucault kondigde in 1966 zelfs het einde van de mens aan als zelfstandige eenheid binnen het denken.
Woord en beeld – Frouwkje Zwanenburg
“In den beginne was het woord…”. Er is heel wat gedacht en geschreven over deze beginzin van het evangelie volgens Johannes. Maar hoe is het woord ontstaan en hoe de taal? Hoe heeft zich daarna het schrift ontwikkeld? En wat was er eerder: het schrift of het beeld? Wat was en is de verbinding tussen woord en beeld? En wanneer wordt taal kunst? Hoe en waar kunnen taal en kunst elkaar aanvullen of zelfs versterken? De Azteken hadden een beeldcultuur, met daarin tekens,ontwikkeld voordat ze konden schrijven en in vele schriften van uiteenlopende volkeren over de gehele wereld werden, om te communiceren, beelden gebruikt waar later hun schrift uit is voortgekomen. Ook nu nog zijn er kunstenaars die zich thuis voelen in de werelden van woord èn beeld, de zogenaamde dubbeltalenten. Ze kunnen mooi tekenen en/of schilderen en beeldend schrijven. Proza en/of gedichten. In vijf lessen behandelen we vijf van deze Nederlandse kunstenaars en één buitenlander. Aan de hand van hun levens en werk gaan we op de hierboven gestelde vragen dieper in. En we stellen vragen over de betekenis van het woord en het beeld en de combinatie ervan voor de geschiedenis van de kunst. De vijf kunstenaars zijn: Marc Chagall, Charlotte Salomon, Leo Vroman, Lucebert en Charlotte Mutsaers. De zesde les besteden we aan verschillende bijzondere combinaties van woord en beeld, bijvoorbeeld collages en gevoelsbrieven. Daarna ronden we in een gezamenlijk gesprek, met als uitgangspunt enkele (evaluatie)vragen rond deze materie, het blok af. Gegevens: Frouwkje Zwanenburg, Edam. www.hetroosvenster.nl
Turbulent tijdperk – Tine Sijm
Vertrekpunt van deze lezingenreeks is de 19de eeuwse romantiek. Wanneer het vertrouwen in de ratio en het geloof in de maakbaarheid van de wereld aan het wankelen zijn gebracht door opeenvolgende revoluties, wenden beeldend kunstenaars, architecten, schrijvers, componisten en filosofen zich massaal tot de natuur. Niet als vlucht, maar als spiegel voor het gevoelsleven. Om dat te begrijpen moeten we bereid zijn om de natuur niet alleen als een uiterlijke, maar ook als een innerlijke realiteit te beschouwen. Voor romantici is het gevoel de belangrijkste maatstaf, of zoals ze het zelf in verheven bewoordingen stellen: het volgen van je eigen innerlijk licht. De bevrijding van de ratio op individueel niveau, gaat gelijk op met bevrijding van de macht op maatschappelijk niveau, zowel van de kerkelijke als van de wereldlijke. Vanaf nu zijn het kunstenaars en filosofen die de beeldvorming bepalen. Om kritieken te kunnen weerstaan bundelen zij hun krachten. Er worden tal van kunstenaarsgroepen en (internationale) samenwerkingsverbanden gevormd. Hoe nationalistischer de politiek, hoe grens overschrijdender de kunsten en de contacten tussen kunstenaars. Echter, geen kunstenaarsbeweging heeft twee gruwelijke oorlogen kunnen voorkomen. Pas als de vrede is teruggekeerd kunnen beklemmende tradities die vernieuwing in de weg staan worden opgeruimd en burgerrechten opgeëist. Opnieuw staat de mens voor een grote uitdaging, nl. een herschikking van de samenleving vanuit het perspectief van de natuur. Wat is daarvan te merken in filosofie, kunsten en wetenschap van nu? Wat dit alles te maken heeft met een versterkte rol van de vrouw in de samenleving is de rode draad door deze cursus. Met veel bijzonder beeldmateriaal.
Landschap door de eeuwen heen – Wilma Caris
Verdeeld in 2 blokken van elk 3 lessen In deze lessen gaat het vooral samen kijken en samen ontdekken aan de hand van de diverse beelden die worden getoond. We zoeken naar overeenkomsten en verschillen en leren de waarden kennen die de verschillende tijd eraan heeft gegeven. Er worden linken gemaakt naar de maatschappij en de toen heersende gedachtewereld. Hoe is het landschap in de schilderkunst terecht gekomen. Wat voor functies heeft het landschap in het beeld. Was het niet ooit ‘het paradijs’? Blok 1 bevat de introductie en een korte geschiedenis van het landschap. Hierna gaan we in op enkele kunstenaars die het landschap hebben veranderd, althans de manier hoe er toen gekeken werd. JOHN CONSTABLE (1776-1837) en JOSEPH MALLORD WILLIAM TURNER (1775-1851) zijn de Engelse schilders die het opnieuw een eigen waarde geven. Maar de gladde techniek en de fijne penseel van de classicisten lieten niet toe de telkens wisselende atmosfeer van het Engelse landschap snel genceg vast te leggen. Maar eerder dan in Frankrijk ontwikkelt zich in Engeland een techniek die het mogelijk maakt om buiten te werken en alle atmosferische toestanden snel te noteren. Vooral Constable, misschien Engelands grootste schilder, slaagde erin ons de frisheid of zoelheid van de natuur te laten beleven. Ook in Turners visionaire schilderijen is men geheel in de zonnegloed, storm of nevel opgenomen. Bij hem vinden we de gehele ontwikkeling van de classicistische romantiek naar een zeer ver doorgevoerd, bijna abstract impressionisme terug. JEAN BAPTISTE CAMILLE COROT (1796-1875) en de schilders van de Barbizonse school zijn het in Frankrijk die deze les van de Engelsen leren. Voor het eerst in de geschiedenis van het schilderen wordt de schildersezel buiten in de volle zon gezet
Blok 2 wordt vooral het landschap vanuit het kunstenaarsperspectief behandeld. Waarom neemt men het landschap als onderwerp, wat wordt ermee gedaan en waarom? Naast de schilderkunst zien we ook hoe men op een andere manier met het landschap bezig is zoals 0.a Richard Long en Robert Smithson met Land art maar ook de filmregisseur David Lynch.
Spiral Jetty 1970
PAUL CEZANNE (1839-1905) zoekt door vereenvoudiging van zijn vormen de chaotische natuur tot een bijna klassiek evenwicht te dwingen. In iedere natuurvorm herkent hij kegel, bol of cilinder. Lijn, vlak, vorm, licht en kleur wil hij tot een evenwichtig, intellectueel geheel ordenen. Het vluchtige impressionisme wil hij verstollen, niet meer improviseren maar componeren is zijn doel. `Ik schilder geen koeien, maar ik schilder het licht', zegt JACOB MARIS (1837-1899).
We eindigen met zeer hedendaagse kunstenaars en met het onderzoek naar hoe er nu naar het landschap wordt gekeken en hoe dit vertaald wordt naar de kunsten!
