VOORZITTER Piet Klop, PGGM DEELNEMERS Hubert Aarts, Impax Asset Management (BNP Paribas IP)
Foto’s: Ruben Eshuis Fotografie
// RONDE TAFEL ESG/IMPACT INVESTING
Michiel Adriaanse, Deutsche Asset & Wealth Management Els Ankum, Triodos Investment Management Annette van der Krogt, Syntrus Achmea Vermogensbeheer Elise van Kalmthout, NIR Investments Consultancy Marieke de Leede, Kempen Capital Management
Deze Ronde Tafel is tot stand gekomen in samenwerking met Impax Asset Management (BNP Paribas IP), Newton (a BNY Mellon Company), Deutsche Asset & Wealth Management, Triodos Investment Management, Syntrus Achmea Vermogensbeheer en Kempen Capital Management.
MAAK ESG/ IMPACT INVESTING NORMAAL Door Hans Amesz
Zo’n vijf jaar geleden stonden we aan het begin van de ESG (Environment, Social, Governance)-integratie in het beleggingsproces. Nu nemen bijna alle managers ESG mee in hun beleggingsbeslissingen. Er wordt verwacht dat ESG/ impact investing aan de vooravond van een aanzienlijke groei staat.
76
FINANCIAL INVESTIGATOR
NUMMER 7 / 2015
Wat is impact investing? Annette van der Krogt: ‘Een paar jaar geleden zou ik hebben gezegd dat impact investing doelinvesteringen zijn, zoals microfinance- en cleantechfondsen. Nu gaat het erom wat voor effect een instrument voor verantwoord beleggen daadwerkelijk heeft gehad op maatschappelijk, sociaal en milieugebied. Je wilt een verschil maken en dat wil je meten.’ Michiel Adriaanse: ‘Met impact investing ben je bezig als je van tevoren een oplossing bedenkt en bepaalt wat de impact is voordat je middelen in een product of een fonds stopt.’ Marieke de Leede: ‘Bij impact investing gaat het niet alleen meer om bijvoorbeeld microfinanciering of sustainable agriculture. Het is tegenwoordig een stuk breder, het gaat om
beleggen in oplossingen. Ik vraag me af of je altijd van tevoren moet weten wat precies de impact zal zijn, omdat het heel moeilijk is de daadwerkelijke impact van een specifiek project te meten en zeker het effect van jouw attributie. Bij bedrijven waar we een relatief groot belang in hebben, proberen we via engagement positieve veranderingen op verschillende gebieden te bewerkstelligen. Denk aan betere rapportages over sociale thema’s, aanpassingen in het proces om milieubelasting te verminderen of het opstellen van gedragscodes voor toeleveranciers.’ Els Ankum: ‘Het belangrijkste bij impact investing is de intentie. Je gaat in een bepaald segment ondernemers financieren, omdat je daarmee een bepaalde positieve verandering kunt ondersteunen. Het uiteindelijke doel van je belegging is om naast een commercieel levensvatbare
> Piet Klop leidt PGGM’s engagement-inspanningen met bedrijven en marktpartijen op het gebied van waterschaarste. Hij werkt ook aan ESG-integratie in de beleggingsketen, onder andere in de strategische asset allocatie, en is verantwoordelijk voor de ontwikkeling en impactmeting van PGGM’s ‘Beleggingen in Oplossingen’. Voordat hij PGGM kwam versterken in 2011 bekleedde Klop posities bij het World Resources Institute in Washington DC, bij het Ministerie van Buitenlandse Zaken en in de private sector. Als watermanagement-expert werkte Piet bij de Wereldbank en Verenigde Naties. Klop is afgestudeerd in land- & waterbeheer (Wageningen University, 1989) en heeft een MSc in toegepaste milieu-economie (University of London, 1999).
NUMMER 7 / 2015
FINANCIAL INVESTIGATOR
77
// RONDE TAFEL ESG/IMPACT INVESTING
> Hubert Aarts is sinds januari 2007 werkzaam bij Impax Asset Management en beheert daar tevens de Leaders Strategy en Water Strategy. Aarts begon zijn loopbaan in de investeringswereld in 1990. Als portfoliomanager bij MeesPierson deed hij ervaring op met Pan-Europese beleggingen. Bij Merrill Lynch Investment Managers (BlackRock) was hij hoofd Value Strategy en voorzitter van de European Sector Strategy Group. Aarts is in het bezit van een Masters in Economics and Business Administration van de Maastricht University.
propositie, impact te hebben door het verbeteren van de levenskwaliteit van een grotere groep mensen, of dat nu hier in Nederland is of elders ter wereld.’ Elise van Kalmthout: ‘Ik zou het veel breder willen trekken en het gewoon hebben over de impact van SRI (Socially Responsible Investment) – beleggen of duurzaam beleggen. Het gaat om het toevoegen van voordelen van sociale en milieutechnische aard bovenop financiële voordelen.’ Van der Krogt: ‘Eerst zaten we in een normatieve fase, waarin de kaders voor verantwoord beleggen werden gesteld, vervolgens kwam de fase van ESG-integratie in de beleggingsstrategieën en nu zitten we in de derde fase van ‘meten is weten’. De impact meten van verantwoord beleggen is wat mij betreft impact investing.’ Hubert Aarts: ‘Wij beleggen alleen in beursgenoteerde fondsen die producten of diensten aanbieden die een oplossing aandragen, in de zin dat ze bijvoorbeeld een voordeel opleveren voor het milieu of voor het leefklimaat van mensen die in een bepaalde omgeving wonen of werken. Voordat we investeren, kijken we ook naar de E, S en G: hoe presteren bedrijven op die factoren? Daarnaast hebben we ook een Private Equity en Green Real Estate team.’
Van der Krogt: ‘Als een onderneming in de portefeuille zit, gaat het niet alleen om ESG-integratie. Je kijkt ook of je met andere instrumenten het verschil kunt maken, bijvoorbeeld door de dialoog aan te gaan. Daarbij kun je samenwerken met andere beleggers en meer relevante druk op de onderneming uitoefenen. De gedragsverandering van de onderneming zie ik als impact.’ De Leede: ‘Het is goed om een beetje terughoudend te zijn met het beloven van een geweldige impact. Van microfinanciering is bijvoorbeeld gezegd dat dat hét antwoord zou zijn op armoedebestrijding. Nee, het kan bijdragen aan armoedebestrijding.’
Moet je van tevoren weten welke impact je wilt bewerkstelligen? Ankum: ‘Het is erg behulpzaam om van tevoren duidelijk te weten met welke onderscheidende benadering jij gaat beleggen voor een bepaalde klant.’ Van Kalmthout: ‘Je moet transparant zijn en het liefst ook eenvoud nastreven, want in de uitleg aan de deelnemers moet een pensioenfondsbestuur duidelijk maken waar het fonds voor staat en hoe de beleggingsportefeuille is ingericht.’
Is passief beleggen in strijd met impact investing? Van Kalmthout: ‘Nee, je kunt ook passief SRI-beleggen. Er zijn passieve vermogensbeheerders die ook SRI-fondsen aanbieden.’ De Leede: ‘Je kunt uitsluiting toepassen op een passief fonds en je ziet ook dat steeds meer passieve huizen engagementactiviteiten uitvoeren. Wij zijn overtuigd van de impact van betrokken aandeelhouderschap middels een actieve beleggingsstrategie.’ Van der Krogt: ‘De vraag is welk normenkader er dan wordt gehanteerd bij het gebruikmaken van een instrument als engagement. Het begint immers met een normenkader, dat is 78
FINANCIAL INVESTIGATOR
NUMMER 7 / 2015
het uitgangspunt voor het inzetten van je instrumenten. Hoe kan je bij het beleggen in een passief beleggingsfonds waarborgen dat jouw normen worden meegenomen in de beleggingsbeslissingen?’ Aarts: ‘Passief beleggen is het volgen van een index. Impact investing past daar niet bij, want dan worden sectoren uitgesloten, mits je een aangepaste ETF (Exchange Traded Fund) ontwikkelt.’
Wat levert impact investing op? Dragen ESGfondsen bij aan onze sociale verantwoordelijkheid zonder rendement op te geven? Aarts: ‘Beleggers, zeker die in de Verenigde Staten waar ESG-beleggen steeds meer in trek raakt, vragen altijd: ‘How do we measure you?’ Meer en meer beleggers willen dat hun vermogensbeheerders gemeten worden op attributie en niet alleen op de outperformance ten opzichte van de MSCI World. Voor de attributie-analyse kunnen bijvoorbeeld de Financial Times Environmental Opportunity Indices worden gebruikt.’ Van Kalmthout: ‘Er zijn inderdaad benchmarks die impactbeleggers kunnen gebruiken om hun performance te vergelijken. Het is belangrijk dat je een en ander aan je deelnemers kunt uitleggen.’
Met impact investing ben je bezig als je van tevoren een oplossing bedenkt en bepaalt wat de impact is voordat je middelen in een product of een fonds stopt. Daarom gaan de vergelijkingen met indices mijns inziens ook mank, tenzij je kunt aantonen dat als je een bepaalde index volgt, je ook het risico van die index volgt. En dat moet je wel kunnen meten. Voor beursgenoteerde beleggingen is dat mogelijk, voor niet-genoteerde beleggingen is dat complexer.’ Van Kalmthout: ‘Als portefeuillemanager wil je een index die nauw aansluit bij wat je doet. Ik denk dat de gemiddelde belegger in Europa, Amerika of de wereld wil weten of hij het beter heeft gedaan dan een gewone index. Het uitgangspunt moet allereerst zijn: waarom gaan we duurzaam beleggen, wat zijn de beleggingsovertuigingen en -uitgangspunten? Vervolgens kies je daar de juiste beleggingen bij en dan ga je meten hoe dat heeft uitgepakt.’
Veel beleggers zeggen: wij willen wel verantwoord investeren, maar het mag niets kosten.
Ankum: ‘Nee, het brengt zelfs financieel rendement.’
De Leede: ‘De discussie over het vergelijken met benchmarks is heel erg gericht op het kortetermijndenken. Middel en doel zijn inmiddels omgedraaid: waar een benchmark ooit een middel was, is het nu welhaast een doel geworden. Wat betreft de vraag of er financieel rendement moet worden ingeleverd: daar zijn op dit moment zo’n kleine negenhonderd wetenschappelijke studies naar gedaan en die stemmen duidelijk niet met elkaar overeen. Het ligt er geheel aan welke definitie van verantwoord beleggen of impact investing je toepast. Onze overtuiging is dat de integratie van ESGfactoren op de lange termijn waarde gaat creëren, hoewel je dat misschien niet per se kunt bewijzen.’
Adriaanse: ‘Het gaat niet alleen om het financiële rendement, het gaat erom hoeveel risico je daarvoor gelopen hebt.
Van der Krogt: ‘Het gaat om een oude discussie die in 2007 echt begon met een uitzending van het programma Zembla.
Ankum: ‘Bij impact investing meten we, afhankelijk van het beleggingsthema, het aantal gecreëerde banen, nietverbruikte dieselolie, niet-geproduceerde CO2 of, in het kader van microfinanciering, het aantal bereikte vrouwen en boeren, omdat dit volgens de Verenigde Naties de sleutel biedt tot concrete aanpak van armoede.’
Maar gaat impact investing ten koste van het financiële rendement?
> Michiel Adriaanse is Verantwoordelijke Investor Relations voor alle fondsen van Sustainable Investments, Alternatives en Real Assets bij Deutsche Asset & Wealth Management. Hij is werkzaam vanuit Frankfurt, Luxemburg en Amsterdam. Adriaanse kwam in 2010 in dienst bij Deutsche. Hiervoor werkte hij bij ABN AMRO en hij startte zijn carrière in de consultancy bij Andersen Consulting & PricewaterhouseCoopers. Adriaanse is afgestudeerd in de elektrotechniek aan de Technische Universiteit in Delft, heeft een MBA behaald aan de London Business School en is tevens Chartered Alternative Investment Analyst (CAIA).
NUMMER 7 / 2015
FINANCIAL INVESTIGATOR
79
// RONDE TAFEL ESG/IMPACT INVESTING
> Els Ankum-Griffioen is ruim 20 jaar in het beleggingsvak actief. Ze vertegenwoordigt Triodos Investment Management aangaande institutionele beleggingen in impact thema’s. Voor Triodos IM was zij bij Sparinvest S.A. en bij Institutional Management Services B.V. actief op het gebied van duurzaamheidsthema’s, vaak in combinatie met Azië. Dit was eerder haar primaire aandachtsgebied bij Pacific Basin Invest en bij het Ministerie van Economische Zaken. Zij is bestuurder bij het Instituut voor Pensioeneducatie en bij de Juvenile Diabetes Research Foundation. Ankum-Griffioen heeft als Register Pensioenbestuurder een toezichtstaak bij het Rabobank Pensioenfonds.
Pensioenfondsen werden aangespoord om verantwoord beleggen te omarmen en toen was meteen de vraag: gaat dat ten koste van het rendement? ESG-integratie is een mooi instrument om extra financiële informatie mee te nemen bij je beleggingsbeslissingen, waardoor het risico in de portefeuille wordt verminderd. Instrumenten als engagement en stemmen hebben geen invloed op de samenstelling van de portefeuilles. Het uitsluiten van controversiële wapens kan dat wel hebben, maar eigenlijk hebben we de afgelopen jaren gezien dat wanneer er normatieve keuzes zijn gemaakt, deze ook tijdens een financiële crisis fier overeind blijven staan.’ Ankum: ‘Het is mogelijk dat de niet-financiële risico’s die in E, S en G zitten vroege indicatoren van gedragsrisico’s zijn. Deze gaan hoe dan ook de aandelenkoers beïnvloeden. Screenen op E, S en G is een andere manier om het bedrijf waarin je belegt beter te leren kennen.’ Adriaanse: ‘Er zijn projecten waarvan het twijfelachtig is of die een marktconform rendement zullen opleveren. In dat geval structureren we het betreffende fonds zo dat er een of meerdere overheden of hieraan verbonden overheden investeren en bereid zijn het risico voor een deel weg te nemen. Dan kunnen private beleggers investeren zonder te veel risico dat ze rendement hoeven in te leveren, terwijl ze wel in een hoogrisicoproject zitten. Om een voorbeeld te noemen: er is een fonds dat investeert in de werkgelegenheid in het Midden-Oosten en Noord-Afrika. Dat is momenteel erg risicovol, maar in de investering zit dermate veel commitment van de Duitse en Zwitserse overheid dat die een groot deel van de risico’s van de private beleggers afhouden.’ Van Kalmthout: ‘Het is gewoon heel gezond dat een portefeuillemanager die in een onderneming wil beleggen niet
Pensioenfondsen, en met name de grotere, zetten steeds meer duurzame doelstellingen neer die ook gemeten kunnen worden. 80
FINANCIAL INVESTIGATOR
NUMMER 7 / 2015
alleen kijkt naar de financiële kant, maar juist ook naar andere zaken, zoals ethiek: doet het management echt wat het zegt te doen? Dat zijn heel belangrijke aspecten en ik ben ervan overtuigd dat je die in de koers terug zult zien.’ Aarts: ‘Wij hebben één zogenoemd ethisch fonds, waar klanten om gevraagd hebben. Door de zeer strenge screening is sprake van underperformance. De ethische belegger is zich daar echter van bewust: hij levert weliswaar in, maar belegt precies in wat hij wil. Andere beleggers stellen ESG-grenzen waardoor de MSCI World wellicht kan worden bijgehouden of zelfs kan worden outperformed.’
Intern kan het bij een onderneming een puinhoop zijn, terwijl er extern sprake is van grote impact. Hoe wegen jullie dat? Ankum: ‘Wanneer een bedrijf intern een puinhoop is, is het een beleggingsrisico. Dan beleggen we niet, omdat het een commercieel risico vormt. Er zijn bepaalde minimumvereisten waaraan een onderneming moet voldoen, willen wij überhaupt overwegen daarin te gaan beleggen.’ Aarts: ‘Uit een door ons opgestelde grafiek blijkt heel duidelijk dat je waarde toevoegt als je belegt in de ‘above average’ ESG-score.’
Uitsluiten behoort tot het ESG-instrumentarium. Wanneer en waarom doe je dat? Van der Krogt: ‘Uitsluiten doe je vanuit een normatief kader. Veel pensioenfondsen kiezen ervoor om in bepaalde zaken niet te beleggen. Als je kiest voor uitsluiting van bepaalde categorieën, kies je daar bewust voor en is het minder relevant of dat iets kost of oplevert.’ De Leede: ‘Voor ons is het inderdaad een bewuste keuze om op basis van normatieve kaders bepaalde beleggingen uit te sluiten, bijvoorbeeld controversiële wapens. Met betrekking tot impact moet je naar andere instrumenten kijken, zoals engagement. Als je denkt dat je een positieve verandering kunt bewerkstelligen door bepaalde bedrijven uit te sluiten, is dat wellicht een illusie. Dan zouden immers alle beleggers wereldwijd het erover eens
moeten zijn dat zij geen geld meer stoppen in de productie van clusterbommen, waardoor deze niet meer gemaakt kunnen worden. Dat is, zoals gezegd, een illusie omdat er altijd geld in de markt zal zijn dat bij dat soort wapenproducenten terecht gaat komen. Door middel van uitsluiting bereik je helaas niet dat dat soort controversiële wapens uit de wereld verdwijnt.’ Ankum: ‘Wij sluiten pas uit na lange dialoog, tenzij iets wettelijk al is voorgeschreven. Welk normatief kader je kiest, is belangrijk. Zo zal een pensioenfonds met overwegend Nederlandse deelnemers waarschijnlijk geen beleggingen op basis van een Amerikaans normatief kader willen.’ De Leede: ‘Beleggen jullie in Amerikaanse staatsobligaties?’ Ankum: ‘Nee, wij hebben een obligatiefonds dat alleen in Europese obligaties belegt.’
Is impact investing een aparte asset class? Aarts: ‘Ik denk het niet. Binnen veel aandelenfondsen heb je de categorieën large en small cap, value en growth en dan kun je een extra allocatie naar impact maken. De asset class is dus equities, althans bij onze beleggers. Voornamelijk duurzaam en verantwoord beleggen wordt steeds meer als de basis voor beleggen gezien.’ Ankum: ‘Je moet er geen aparte asset class van maken, maar ik vind wel dat bewust en intentioneel beleggen de nieuwe norm moet zijn.’ Van der Krogt: ‘Een voorbeeld binnen fixed income zijn green bonds. Dat zijn doelinvesteringen die in een fixed income portefeuille een prima plek kunnen krijgen.’
Impact moet gemeten kunnen worden. Hoe nauwkeurig moet de meting zijn? Ankum: ‘Het moet simpel en herkenbaar zijn – allereerst voor de ondernemer achter de lening die de cijfers moet ophoesten. Anders word je als belegger mogelijk op een dwaalspoor gezet of krijg je onvergelijkbare uitkomsten. Wij bespreken met onze
klanten een billijke frequentie voor het leveren van relevante cijfers en beseffen dat het verstrekken daarvan voor de bedrijven een administratieve last is.’ Van der Krogt: ‘We zitten nu in de fase van ‘meten is weten’. Dat betekent dat er doelstellingen worden gezet: zoveel CO2 reductie, zoveel toename van toegevoegde waarde voor de maatschappij, zoveel verbetering van sociale zaken, enzovoort. Ik voorzie dat er straks een kader wordt gezet waarin wordt afgesproken hoe de meetwijze moet worden uitgevoerd en gepresenteerd, zodat het vergelijkbaar wordt.’ Adriaanse: ‘Voordat de investeringsbeslissing wordt genomen, wordt gekeken hoeveel CO2 er bijvoorbeeld op de betreffende belegging wordt bespaard. Van tevoren wordt ook een meetmethode afgesproken.’ De Leede: ‘Het is, als gezegd, heel belangrijk realistisch te zijn over de impact. In het verleden zijn er vaak hele mooie beloften gedaan over de maatschappelijke impact op sociaal en milieugebied die niet konden worden waargemaakt.’ Van Kalmthout: ‘Het gaat de deelnemers erom of er naast het financiële rendement ook iets op ESG-gebied is bewerkstelligd. Dat hoeft niet in cijfers tot achter de komma
> Elise van Kalmthout is onafhankelijk deskundige in beleggingen (gehele beleggingsportefeuille inclusief verplichtingen) en risicomanagement voor pensioenfondsen. Sinds 2011 is zij zelfstandig gevestigd. Van Kalmthout vervult een intern toezichthoudende functie bij diverse pensioenfondsen en adviseert de beleggingscommissie. Met ruim 22 jaar ervaring in beleggingscommissies en besturen heeft zij de laatste jaren samen met de bestuursleden trajecten doorlopen op het gebied van beleggingen en integraal risicomanagement. Als CIO van pensioenfonds Productschappen en pensioenfonds Medewerkers Apotheken heeft zij veel kennis en ervaring hierin opgedaan.
NUMMER 7 / 2015
FINANCIAL INVESTIGATOR
81
// RONDE TAFEL ESG/IMPACT INVESTING
> Annette van der Krogt is sinds 2007 Hoofd Verantwoord Beleggen bij Syntrus Achmea Vermogensbeheer. Van der Krogt is samen met haar team verantwoordelijk voor het ontwikkelen en implementeren van verantwoord beleggen strategieën voor de institutionele klanten. Daarvoor was ze als corporate governance analist bij ABN Amro Asset Management werkzaam.
te worden aangegeven. Overkill moet worden vermeden: niet te veel details en bureaucratie.’
de beleggingsportefeuilles is echter nog veel te winnen, zoals op het gebied van strategie en asset allocatie.’
Ankum: ‘Impactmeting is vooral ook belangrijk omdat de spelers in de industrie zich daardoor extra bewust worden van het feit dat maatschappelijk verantwoord beleggen niet alleen mogelijk is, maar ook gewenste resultaten heeft.’
Ankum: ‘Ik wil graag terug naar de reële economie, naar de functie van financiële markten. Die zorgen ervoor dat ondernemers gefinancierd worden die veranderingen mogelijk maken. Alleen maar praten over zaken als meetbaarheid en benchmarks veroorzaakt een soort schijnzekerheid die weinig relatie heeft met de onderliggende economie. Daarom vind ik het juist heel belangrijk dat we terugkeren naar de hele keten: wat is belangrijk voor de deelnemers, voor de ondernemers die je moet financieren en voor de bestuurders van pensioenfondsen?’
De Leede: ‘Bewustwording is essentieel. Voor het creëren daarvan heb je niet per se cijfers achter de komma nodig, je moet vooral laten zien dat je intensief bezig bent met bijvoorbeeld vermindering van CO2-uitstoot.’
Hoever zijn we inmiddels met ESG/Impact Investing gekomen? Staat ons een forse groei te wachten? Van Kalmthout: ‘We staan, denk ik, aan het begin van een groeiperiode. Dat is goed voor de markt en de pensioenfondsen en het sluit aan bij wat de wereldleiders in september hebben vastgesteld: zeventien doelen voor duurzame ontwikkeling, die breder zijn dan de millenniumdoelstellingen.’ Aarts: ‘Het is belangrijk dat wij duidelijk maken dat ESGbeleggen niet per se hetzelfde is als ethisch beleggen of sociaal verantwoord beleggen. De vraag naar duurzaam beleggen is inderdaad ontzettend aan het toenemen. Er zijn verschillende producten voor verschillende beleggers.’ De Leede: ‘Ik denk dat we zeker nog aan het begin van de groei van duurzaam beleggen staan. Educatie en bewustwording spelen daarbij een grote rol, ook educatie van de beleggingsspecialisten. Als een portefeuillemanager net van de universiteit komt, heeft hij onvoldoende geleerd dat je eigenlijk holistisch naar een bedrijf moet kijken, dus ook naar de interne bedrijfsvoering en de externe impact.’ Van der Krogt: ‘In 2011 stonden we zo’n beetje aan het begin van de ESG-integratie in het beleggingsproces en nu heeft vrijwel iedereen dat omarmd: bijna alle managers nemen ESG mee in hun beleggingsbeslissingen. Op een hoger niveau dan 82
FINANCIAL INVESTIGATOR
NUMMER 7 / 2015
Adriaanse: ‘Wij denken dat impact investing heel hard gaat groeien. Nu groeit impact investing soms harder op plaatsen waar je het misschien het minst verwacht, bijvoorbeeld in China.’
Welke stappen hebben institutionele beleggers de afgelopen twaalf maanden gezet met betrekking tot ESG/Impact Investing? Ankum: ‘Er is absoluut een groter bewustzijn met betrekking tot duurzaam beleggen ontstaan.’ De Leede: ‘Je ziet steeds meer samenwerking op allerlei fronten van verantwoord beleggen, waarbij impact investing nu ook hoog op de agenda staat.’ Van der Krogt: ‘Pensioenfondsen, en met name de grotere, zetten steeds meer duurzame doelstellingen neer die ook gemeten kunnen worden.’
Welke barrières moeten nog overwonnen worden? De Leede: ‘Institutionele beleggers stuiten vaak op het korte track record van impact investing, op een gebrek aan liquiditeit en moeilijkheden wanneer het gaat om het kwijt kunnen van genoeg geld. Als een pensioenfonds bijvoorbeeld
meer dan honderd miljoen euro in een traditioneel impact investing fonds wil wegzetten, is dat heel lastig.’
Waarom is impact investing niet tien keer zo groot?
Adriaanse: ‘Er zijn inmiddels genoeg impact investing fondsen die voldoende omvang hebben voor grote beleggers.’
Aarts: ‘Wij zijn begonnen in 2000 met 50 miljoen euro en 250 bedrijven in ons universum. Nu zitten we op vier miljard euro en 1.600 bedrijven. Waarom we niet groter zijn? Dat komt omdat het zo lang duurt voor bewustwording een feit is, je moet potentiële beleggers uitleggen hoe ze verantwoord en duurzaam kunnen beleggen. Ik ga al acht jaar op en neer naar de Verenigde Staten en nu pas hebben we een half miljard onder beheer daar vandaan, dat was acht jaar geleden nog nul.’
Van der Krogt: ‘Green bonds zijn populair en kunnen goed in een portefeuille van vastrentende waarden worden opgenomen. Maar het aantal green bonds dat wordt uitgegeven, is beperkt en wij zien niet elke uitgegeven green bond ook als een echte green bond.’ Ankum: ‘Behalve liquiditeit, size en track record is elkaar tegensprekende regelgeving ook een barrière.’ Aarts: ‘Ik hoor steeds weer dat pensioenfondsen wel aan ESGbeleggen willen doen, maar dat ze vaak geen interne mensen hebben met genoeg kennis van E, S of G. Die kennis moet dus eerst worden opgebouwd.’
Van der Krogt: ‘Binnen de ALM (Asset Liability Model) studie van een pensioenfonds moet wel ruimte zijn voor impact investing als we het hebben over de klassieke benadering van doelinvesteringen. De afgelopen jaren was er weinig of geen ruimte. Je kunt wel kijken waar je in de bestaande portefeuille impact kunt maken door een extra focus of tilt aan te brengen.
Financial Investigator stelde Sandra Carlisle, Hoofd Responsible Investment bij Newton (a BNY Mellon Company), ook een drietal vragen over ESG/Impact Investing.
Kunnen pensioenfondsen beleggen in ESGfondsen en daardoor bijdragen aan de sociale verantwoordelijkheid zonder rendement op te geven? Het eenvoudige antwoord is ‘ja’. Als je aanvaardt dat alle beleggingen impact hebben, is het verstandig om te proberen in bedrijven te beleggen waarvan die impact positief en niet negatief is. Wij geloven dat verantwoordelijk geleide ondernemingen in een betere positie verkeren om beleggers duurzame bedrijfsvoordelen en krachtige groei te bieden. Bovendien: als je het ermee eens bent dat ESG ook een financiële impact heeft, wat wij geloven, dan is het helemaal in overeenstemming met je fiduciaire plicht om te overwegen erin te beleggen – in feite zou je die plicht veronachtzamen als je deze sector zou negeren.
Wat zal de blijvende invloed zijn van een duurzamere aanpak van beleggingen? Dat staat nog te bezien, omdat we de toekomst niet kunnen voorspellen. Maar we weten dat we te maken hebben met grote systematische uitdagingen als gevolg van de financialisering van het banksysteem en als gevolg van de dreiging van het uit de hand lopen van de klimaatverandering. Ik wil er dus wel op gokken dat de blijvende invloed van het niet aanvaarden van een duurzamere langetermijnbenadering van beleggingen, niet prettig zal zijn voor ons als spaarders, beleggers of burgers.
Ziet u grote verschillen tussen de manieren waarop institutionele beleggers ESGbeleggingen opnemen in hun beleggingsportefeuilles? Ja. De benaderingen verschillen van markt tot markt. In Groot-Brittannië richten veel beleggers zich op actief bezit via ‘proxy voting’ en de rechtstreekse betrokkenheid bij bedrijven. Europese beleggers neigen naar een risico-rendementsbenadering en willen tegelijkertijd zeker stellen dat ze geen reputatierisico lopen door toedoen van bedrijven die mondiale normen en conventies schenden. In de VS, waar de ESG-markt er lang over heeft gedaan om tot bloei te komen, lijken we van het ene uiterste (uitsluiting) in het andere (‘positive impact investing’) terecht te zijn gekomen. We zien in de VS beslist een sterke belangstelling onder klanten voor impact investing. Over het geheel genomen zien we een toenemende belangstelling voor allerlei soorten ESG-oplossingen.
NUMMER 7 / 2015
FINANCIAL INVESTIGATOR
83
// RONDE TAFEL ESG/IMPACT INVESTING
> Marieke de Leede is sinds maart 2013 Director Responsible Investment bij Kempen Capital Management. Voordat De Leede bij KCM begon, heeft ze bij SNS Asset Management (ACTIAM) gewerkt. Hier was ze eerst onderdeel van het ESG Research team en vervolgens verantwoordelijk voor de integratie van niet-financiële criteria in het beleggingsproces van de impact investing fondsen van ACTIAM. De Leede is gespecialiseerd in de link tussen mensenrechten en het bedrijfsleven. Ze heeft een master in Internationaal & Europees Recht (Radboud Universiteit Nijmegen) en een master in International Human Rights Law (Lund Universiteit, Zweden).
Veel pensioenfondsen beleggen niet meer zelf, maar hebben dat uitbesteed aan een vermogensbeheerder. Die kan dan bijvoorbeeld een tilt aanbrengen naar clean technology of green bonds. Het is wel aan het pensioenfonds om dit soort selectiecriteria aan de vermogensbeheerder mee te geven.’
Hoe kunnen we ervoor zorgen dat impact investing ook bij het midden- en kleinbedrijf en misschien bij starters terechtkomt? Adriaanse: ‘Er zijn venture capital firma’s die alleen maar beleggen in starters die bijvoorbeeld iets met het milieu doen. Daar zou je als pensioenfonds ook in kunnen beleggen.’ Ankum: ‘Ik zeg: maak impact investing niet iets aparts of iets nieuws, maar maak het normaal. Beleggers moeten beseffen dat je in het niet-beursgenoteerde stuk met private equity en private debt heel goed met impactthema’s uit de voeten kunt, sterker
Screenen op E, S en G is een andere manier om het bedrijf waarin je belegt beter te leren kennen.
nog: dat elke private equity en private debt keuze zorgt voor meer sturing richting een meer of minder positieve impact.’ Adriaanse: ‘Met name als het gaat om private debt proberen wij producten zo te structureren dat ze voor een middelgrote belegger passen in een fixed income portefeuille en niet in de alternatieve bucket worden geplaatst. Zo gauw iets immers alternatief heet, gaan alle seinen op oranje en worden de investeringsmogelijkheden beperkt. Je kunt zeggen dat impact investing gewoon mainstream is.’ De Leede: ‘Het gaat er niet zozeer om of je voor impact investing een nieuw beleggingsvehikel wilt creëren of het in de huidige portefeuille wilt inpassen. Het belangrijkste is dat we met zijn allen bezig zijn met waardecreatie op de lange termijn, waar je dat dan ook onder hangt. Als de nieuwe realiteit inhoudt dat alles wat je doet, moet gaan om waardecreatie op de lange termijn voor alle stakeholders, dan kunnen we gezamenlijk veel bereiken.’ «
Wilt u zien wat de deelnemers van de Ronde Tafel ESG/Impact Investing vonden? Bekijk dan de video op onze website www.financialinvestigator.nl/videos
Conclusie Bij impact investing gaat het erom welk effect de belegging heeft gehad op maatschappelijk, sociaal en milieugebied. Het gaat om beleggen in oplossingen, waarbij de intentie van het grootste belang is. De overtuiging is dat impact investing geen afbreuk doet aan het financiële rendement. Integendeel, duurzaam of verantwoord beleggen zou op de lange termijn waarde gaan creëren. Impact moet gemeten kunnen worden, dat is vooral ook belangrijk omdat beleggers zich er dan van bewust worden dat maatschappelijk verantwoord beleggen niet alleen mogelijk is maar ook de
84
FINANCIAL INVESTIGATOR
NUMMER 7 / 2015
gewenste resultaten oplevert. We staan waarschijnlijk nog maar aan het begin van een groei van duurzaam beleggen. Educatie en bewustwording spelen daarbij een grote rol. Nu groeit impact investing overigens harder op plaatsen waar je het niet verwacht, bijvoorbeeld in China. Er moeten voor institutionele beleggers op het gebied van inpact investing nog wel barrières geslecht worden, zoals de relatief geringe omvang, het relatief korte track record en het gebrek aan liquiditeit. Maak van impact investing niet iets aparts of iets nieuws, maar maak het normaal.
