Imog zet het licht op groen Van afval tot bron van energie
imo
Inleiding
De Intergemeentelijke Maatschappij voor Openbare Gezondheid in Zuid-West-Vlaanderen, kortweg Imog, zorgt voor de geïntegreerde huisvuilverwerking van ruim 227.000 inwoners uit: Anzegem, Avelgem, Deerlijk, Harelbeke, Kortrijk, Kruishoutem, Kuurne, Spiere-Helkijn, Wielsbeke, Waregem en Zwevegem. Imog heeft een antwoord op al je [afval]vragen Imog biedt een uitgebreid totaalpakket aan rond afvalverwerking en ondersteuning van het afvalbeleid. Hierbij beschikt Imog over twee sites met elk hun specifieke deelactiviteiten en een uitgebreid netwerk van selectieve inzameling. Duurzame energie De perceptie van afval heeft de laatste jaren duidelijk een keerpunt gemaakt. Het afval van 227.066 mensen zorgt naast secundaire grondstoffen ook voor (hernieuwbare) elektriciteit voor 65.000 mensen, waardoor we in eigen regio 25% van de huishoudelijke energiebehoefte in groene energie voorzien. Dat halen we uit de energierecuperatie van de verbrandingsinstallatie, de productie van biomassa uit houtafval en de zonnepa-
Site Imog Harelbeke Verbrandingsinstallatie met energierecuperatie Sorteercentrum voor PMD en Papier & karton Kunststoffenrecyclage
Site Imog Moen
Composteringsinstallatie voor groenafval Deponie categorie II Afvalverkleining en sorteerinstallatie voor grof vuil Houtopschoningsbedrijf Biomassacentrum ROS voor AEEA KGA-clustering
Netwerk selectieve inzameling 16 containerparken, KMO-containerpark Harelbeke en Moen Glasbollen: 1 per 1000 inwoners Ophaling aan huis van restafval, PMD, papier & karton, groenafval, andere diensten op afroep Afvallogistiek (containervrachtwagens, veegwerkzaamheden, lediging glasbollen, reverse logistics: city-trailer met meeneemheftruck,...) Dienstencentrum, communicatie en verkoop
nelen op de stortplaats. In deze folder geven we je graag een overzicht van de recente evoluties en toekomstplannen in de richting van een duurzaam afvalbeleid.
Watt is elektriciteit
Energie is wat een levend wezen of machine nodig heeft om iets te kunnen doen. Zonder energie zou een auto niet rijden, een trompet geen geluid maken en een kaars niet branden. Energie is overal rondom ons en we zijn als mens afhankelijk van brandstof om in leven te blijven. Onze economieën zijn sterk afhankelijk van fossiele brandstoffen, met name van olie, aardgas en steenkool. Ook voor het opwekken van elektriciteit zijn deze (fossiele) brandstoffen erg populair. Wereldwijd is bijna de helft van alle elektrische stroom te danken aan de kracht van kolen. In een klassieke elektriciteitscentrale worden steenkolen verpulverd en verbrand. De warmte van de vlammen en de rookgassen verhitten het buizenstelsel in een stoomketel. Het water in deze buizen wordt omgezet in stoom, die naar een turbine wordt geleid. De stoom oefent druk uit op de turbineschoepen, waardoor de as van de alternator begint te draaien. Hierdoor wordt elektrische stroom gegenereerd die aan het hoogspanningsnet wordt geleverd. Naast steenkool, aardolie of aardgas kan ook gebruik gemaakt worden van andere energiebronnen zoals biomassa of restafval.
Ook Imog draagt haar steentje bij tot een duurzame energetische omgeving. Met de verbrandingsinstallatie met energierecuperatie, het biomassa- en materialencentrum, de fotovoltaïsche cellen op de stortplaats en een biowarmtekrachtkoppeling, kortweg bioWKK, wordt een belangrijke hoeveelheid groene stroom geproduceerd. In Vlaanderen is het grootste aandeel van de groene stroomproductie afkomstig uit biomassa (biomassa 57,9%, restafval 8,8%, biogas 14,4%). Dit wordt verder aangevuld met windenergie 17%, zonne-energie 1,7% en waterkracht 0,2%.
Fossiele brandstoffen zijn steeds schaarser en zorgen zonne-energie ervoor dat de concentratie 1,7% van CO2 in de atmosfeer windenergie stijgt. Daarom biedt alterna17% tieve energie uit hernieuwbare bronnen als zon, wind en water boeiende toekomstbiogas 14,4% perspectieven. Windturbines, waterkracht- en zonne-energie-installaties produceren restafval ook elektriciteit, zonder het 8,8% warmteaspect.
waterkracht 0,2%
biomassa 57,9%
1. Verbrandingsinstallatie met energierecuperatie
Jaarlijks verbrandt Imog ruim 65 miljoen kg restafval - dat niet meer hergebruikt of gerecycleerd kan worden - in de verbrandingsinstallatie. Hierbij komt heel wat warmte vrij die niet onbenut wordt gelaten. Sinds 1987 rustte Imog de verbrandingsinstallatie uit met een energierecuperatie voor elektriciteitsproductie. Van afval tot Watt Na de verbranding van het restafval worden de warme rookgassen, met een gemiddelde temperatuur van 950°C, uit de oven naar de ketel gebracht waar ze water opwarmen om stoom te genereren. Via een buizensysteem wordt de stoom in de turbine gestuwd die met een rotatie van 9437 toeren per minuut draait. In de aansluitende turboalternator - met een geïnstalleerd elektrisch vermogen van 7,5MVA - wordt elektriciteit opgewekt. Vanuit de alternator wordt de elektriciteit via transfo’s rechtstreeks op het net gezet. Vervolgens wordt de stoom in een vacuümcondensor afgekoeld en gecondenseerd tot water om opnieuw in de gesloten kringloop te worden
ingezet. Reinigingssystemen, isolatie en omkasting zorgen ook hier voor een optimaal rendement. Daarnaast wordt met de rookgassen uit de verbrandingsinstallatie ook warmte gerecupeerd. Na de twee elektrofilters komen de rookgassen in een warmtewisselaar terecht waar de restwarmte in de rookgassen olie opwarmt. Enerzijds warmt
deze thermische olie lucht op die kan aangewend worden voor de opwarming van de verbrandingslucht, anderzijds wordt de warmte gerecupereerd voor de verwarming van de bedrijfsgebouwen. Energierecuperatie vraagt het nodige onderhoud en optimalisering. Imog breidde recent haar installatie uit met een economiser, een grotere
stoomdrum en een revisie van de stoomturbine. Aan de totale ontwikkeling van de energierecuperatie hangt een prijskaartje van € 11.158.100. Concreet wordt uit 2 kg afval 1kWh elektriciteit geproduceerd. Op jaarbasis betekent dit een productie van ruim 32 miljoen kilowatturen. Dat komt overeen met het jaarlijks verbruik van zo’n 30.000 mensen.
Groene stroom Door het recupereren van de energie kan men een zekere valorisatie geven aan het restafval door de productie van elektriciteit. Die alternatieve energie levert een grote brandstofbesparing op. Om evenveel energie te produceren in een gewone elektriciteitscentrale is maar liefst 22 miljoen kg steenkool per jaar nodig. Of uitgerekend zo’n 500 miljoen kg sinds de indienststelling van de installatie. (Calorische waarde steenkool: 30 MJ/kg, olie: 42 MJ/kg, afval: 9,3 MJ/kg). Bovendien raadt de Ladder van Lansink aan om verbranding mét energierecuperatie te verkiezen boven afvalverbranding tout court; wat de Vlarem-richtlijnen overigens niet meer tolereren.
Technische fiche Ingebruikname: 1976 Capaciteit: 65.000 ton Investering: € 35 mio. Elektriciteitsproductie: 32 miljoen kWh
Voor deze energierecuperatie heeft Imog van het VREG de toekenning bekomen van groenestroomcertificaten voor 47,78 % van de geproduceerde elektrische stroom. Zo is de afvalverbrandingsinstallatie een volwaardige biostoom-installatie met de best beschikbare technieken.
2. Biomassa- en materialencentrum Eind 2005 startte Imog op de site in Moen met het biomassaverhaal, dat dient als brandstof om groene stroom op te wekken in elektriciteitscentrales zoals Electrabel in Ruien of StoraEnso in Gent. Op enkele jaren tijd slaagde Imog erin om het biomassa- en materialencentrum steeds verder uit te breiden met een jaarlijkse afvoer van 30.000 tot 50.000 ton. Op de Imog-site wordt hout in de sorteerinstallatie ontijzerd, verkleind en opgeschoond. Dit opgeschoonde hout dient niet alleen als grondstof voor de spaanderplaatindustrie, maar kan ook ingezet worden als energiebron. Daarnaast doet Imog nog beroep op extern hout om tussen de biomassa op te mengen: houtchips van berm- en naBio, wat? tuurbeheer en snippers uit In de meest ruime zin bestaat de compostering, de hardere biomassa uit levend of recent houtfractie. Deze brandstof afgestorven biologisch mavoor hernieuwbare energie is teriaal. Door het proces van jaarlijks goed voor duizelingfotosynthese is de energie wekkende cijfers: 30.000 ton van de zon in deze materialen biomassa zorgt voor 42 milopgeslagen onder de vorm van joen kWh, groene stroom voor chemische verbindingen zoals ruim 31.000 inwoners. glucose. Door het vrijmaken Biomassa wordt trouwens als van deze suikers kan biomassa een CO2-neutrale energiebron worden omgezet in energie. De beschouwd. In tegenstelling meest bekende en ook vaakst tot de fossiele brandstoffen gebruikte toepassing is de ver- halen planten en bomen door branding van hout tot CO2. groei en nieuwe aanplant
evenveel CO2 uit de lucht als dat er bij verbranding weer vrijkomt: de CO2-kringloop is dus gesloten. Maar niet alleen Imog draagt haar steentje bij in het biomassaverhaal. In Vlaanderen is het de grootste bron van groene stroom. In 2008 werd 1.581 miljoen kWh van de totale 1.949 miljoen kWh groene elektriciteit uit biomassa opgewekt. Goed om ongeveer 450.000 gezinnen van stroom te voorzien. (bron: ODE Vlaanderen)
De fiets en de stoomketel De energie uit biomassa wordt via een verbrandingsproces (o.a. roosteroven, wervelbed) omgezet in warmte, die wordt gebruikt voor elektriciteitsopwekking in een stoomturbine – net zoals in de verbrandingsinstallatie. De warmte wordt gebruikt om water om te zetten in stoom, die door een turbine wordt gestuwd. Een motor of turbo-alternator zet de roterende beweging om in elektriciteit. Wat trouwens heel goed te vergelijken is met bijvoorbeeld de beweging van het fietswiel die de dynamo aandrijft om het fietslicht te doen branden. Op de fiets betekent dit dat je meer elektriciteit opwekt als je dynamo een sterkere magneet of een spoel met meer windingen bevat, of als je harder gaat trappen.
Technische fiche Ingebruikname: 2005 Capaciteit: 30.000 ton Investering: € 5 mio. Elektriciteitsproductie: brandstof voor 42 miljoen kWh
3. Fotovoltaïsche cellen
Technische fiche Eerste ingebruikname: 2009
Sinds april 2009 wekt Imog groene stroom op met behulp van fotovoltaïsche cellen. Nu sieren al 4132 zonnepanelen het dak van onze sites in Harelbeke en Moen en een deel van de afgewerkte stortplaats in Moen. Omgerekend een geïnstalleerd vermogen van 878,42 kWp, wat overeenstemt met de energieproductie voor 250 gezinnen. productie voor 1500 gezinnen. Hiermee kiest Imog dus resoluut voor hernieuwbare energie.
Maandelijks levert de PVinstallatie gemiddeld 73.200 kWh. Tijdens werkdagen wordt dat aangewend voor eigen gebruik, in het weekend wordt de opgewekte elektriciteit op het net geplaatst. In het kader van de dertigjarige nazorg voor de stortplaats, zal er in de toekomst zo’n tien hectare worden volgeplant met zonnepanelen, goed voor 32.000 stuks en de energie-
Van zonnestralen tot stroom Stilaan rijzen op heel veel daken duurzame energiebronnen en ook Imog stapt mee op de trein van de zonne-energie. De zonnepanelen met zonnecellen – zoals die op de site in Moen zijn aangelegd – bestaan uit twee lagen silicium – dat de eigen-
Investering: ca € 2 mio. Elektriciteitsproductie: bijna 1 mio kwh
schap heeft goed geleidend te zijn – met een positieve en negatieve lading. De fotonen van het invallende licht zetten elektronen in het silicium vrij en dat brengt een elektrische stroom op gang. Deze monokristallijne zonnecellen zijn visueel ook goed te herkennen; door de productie in een cilinder kan je altijd witte plekjes tussen de verschillende cellen waarnemen. lading
stroom zonlicht
photons
electronen flow
Silicoon type N verbinding Silicoon type P
“hole” flow
4. Stortplaats wordt bioreactor
In het afval is nog een deel organisch materiaal aanwezig. Binnenin de stortplaats ontstaat een zuurstof-arme omgeving waar dit organisch materiaal kan omgezet worden tot biogas: een energierijk mengsel van methaangas (CH4), waterdampgas en CO2. De stortplaats wordt zo een bioreactor.
Er wordt een installatie geplaatst voor de onttrekking van dit biogas dat in een valorisatie-installatie wordt omgezet tot hernieuwbare warmte en groene elektriciteit. Na een proefperiode van ca. 5 maanden werd na evaluatie de meest geschikte stortgasmotor bepaald. Het stortgasvolume is hoger dan de voorspellingen in de modellen (300 i.p.v. 250 Nm³). De keuze van de stortgasmotor wordt vastgesteld op 600 kWe (ca 80.000 draaiuren) en wordt naderhand vervangen door 400 kWe-motor tot 120.000 draaiuren.
Om de stortplaats als anaerobe digester te bedrijven werd op 04/01/2013 een afwijking op de Vlarem-voorwaarden gekregen door de minister. Op die manier is het mogelijk om water te injecteren, de valorisatie van het stortgas te optimaliseren en de inertisering van de afvalstoffen te bevorderen Een berekening leert dat hiermee 5 miljoen kWhel kan worden geproduceerd, wat het elektriciteitsverbruik is van zo’n 1.500 gezinnen en een besparing van CO2eq van ca 23.500 ton (waarvan een kleine 21.000 ton door het capteren van CH4 plus omzetten naar CO2 en 2.500 ton door het maken van groene elektriciteit).
Technische fiche Ingebruikname: 2013 Investering: ca. 2,3 mio. € Geraamde elektriciteitsproductie: 5 mio. kWhel
5. Imog produceert groene warmte
Ook intern streeft Imog naar duurzaam en maatschappelijk verantwoord ondernemen. Met de duurzaamheidsambtenaar op kop scharen de directie en het personeel zich resoluut achter duurzame projecten.
Warmtenet Uit het verbrandingsproces wordt energie gerecupereerd door middel van elektriciteitsproductie. De restwarmte wordt o.a. gebruikt voor de voorverwarming van de secundaire lucht die nodig is in de installatie en de eigen verwarming van de bedrijfsgebouwen. Uit testen blijkt dat er nog steeds voldoende restwarmte is die voor andere toepassingen kan worden gebruikt. Er dienen zich twee projecten aan. Buurbedrijf Nerva is producent van voorgespannen betongewelven en heeft zes dagen op zeven warmte nodig voor het industriële proces. In de gemeente Kuurne staat een nieuwbouwproject op stapel waar eventueel voor warmtenetten kan worden
geopteerd. Imog kan de restwarmte tot aan de eigen perceelgrenzen brengen. Overleg met de netbeheerders is nodig om bijkomende stappen te overwegen. Zo kan Imog doorgroeien van producent van elektriciteit tot producent van warmte als energierecuperatiebron.
Warmtenet Nerva Ingebruikname: 2013 Investering: ca. €200.000 Geraamde productie: equivalent van 130.000 L lichte stookolie
Zonnecollectoren Verder schakelt Imog op de Harelbeekse site ook zonnecollectoren in. Hierbij wordt de zonnewarmte niet omgezet in elektriciteit, maar wel in vloeistof die hete douchebeurten of verwarmde gebouwen garandeert.
6. North Sea SEP
De meest groene energie is de energie die je niet gebruikt. Imog en de streekintercommunale Leiedal zetten dan ook hun schouders onder het North Sea Sustainable Energy Planning-project waarbij de verschillende regio’s van zeven landen rond de Noordzee zicht richten op de ontwikkeling van regionale duurzame energieprojecten. Via een dialoog met inwoners, bedrijven en gemeentepersoneel, wil Imog de baan vrijmaken voor educatie, optimalisatie en initiatief. Hiervoor ontwikkelde de afvalintercommunale een aantal handige werk- en sensibiliseringsinstrumenten. Energiekatern Sinds 2009 publiceert Imog een aantal Afvalkranten die drie keer per jaar voorzien worden van een extra katern rond Rationaal EnergieGebruik, hernieuwbare energie en klimaat. Die katern kan dienen als een inkadering van klimaat-
beheersing en energiemaatregelen in een bredere positieve levenshouding rond duurzaamheid. Energiemobiel Met de energiemobiel trekt Imog sinds 2010 door het Zuid-West-Vlaamse landschap. Uitgerust met folders rond energiebesparingsmaatregelen, praktische proeven, een informatiecenter… biedt deze gebruiksvriendelijke en vooral educatief rijdende energie-bib een waaier aan kennis. Eco-service Sinds 2011 wil Imog de groene lijn verder doortrekken. Met een eco-service reikt de intercommunale opleidingen en voorbeelden aan verschillende doelgroepen aan die zo kennis kunnen maken met
realisaties en technieken rond energiebesparing en hernieuwbare energie. Deze ecoservice biedt de mogelijkheid om informatie rond technologische vernieuwing en innovatie te verspreiden. Eco-scan Een lagere energiefactuur? Dan kan! Als bedrijf dat groen wil denken, kan je binnenkort aankloppen bij Imog. Met een geïntegreerde scan op vlak van afval, energie… kunnen bedrijven heel wat maatregelen voorkomen die een winst kunnen betekenen op milieuen economisch vlak. De som is hier dus snel gemaakt!
imo T. 056 71 61 17 F. 056 71 09 85 www.imog.be Imog Harelbeke Kortrijksesteenweg 264 8530 Harelbeke Imog Moen St-Pietersbruglaan 1 8552 Moen
