Licht op energie (2014 - januari)
Macro-economische ontwikkelingen De AEX heeft op de laatste handelsdag van 2013 evenals veel andere handelsbeurzen de hoogste stand in 5 jaar bereikt. Het optimisme onder Europese inkoopmanagers in de industriesector is licht toegenomen. Opvallend daarbij is dat de Nederlandse inkoopmanagers positiever zijn dan hun collega’s in China. De index voor de Nederlandse industrie staat op 57, terwijl die voor China op een niveau van net boven de 50 staat. Gezien het verschil in absolute groeicijfers lijkt dit cijfer vooral iets te zeggen over een vertraging of versnelling van de toekomstige productie. Ook onder consumenten neemt het vertrouwen toe.
In de komende maanden zal blijken in hoeverre deze verwachtingen gegrond zijn in reële ontwikkelingen, dan wel een ‘self-fulfilling prophecy’ vormen. Kijkt men naar de kredietverlening in Europa dan is er allerminst reden voor optimisme. Niet eerder is de kredietverlening op jaarbasis in de afgelopen 5 jaar zo sterk gedaald als in de afgelopen periode. Dit ondanks de historisch lage rente. Banken zien zich gedwongen om hun balans te versterken. Daarnaast zullen consumenten eerst hun schuldpositie moeten saneren alvorens ze nieuwe verplichtingen kunnen aangaan.
In de VS heeft de centrale bank in de laatste maand van 2013 toch nog onverwacht een begin gemaakt met het afbouwen van het stimuleringsbeleid. Het opkopen van schuldpapier neemt af van 85 naar 75 miljard dollar per maand. De kwartaal op kwartaal groei overtrof de verwachtingen. In het vierde kwartaal groeide de economie met 4,1 procent. Ondanks deze groei verwacht men dat de Amerikaanse centrale bank komend jaar het stimuleringsbeleid slechts in kleine stappen zal afbouwen. Dit duidt erop dat de FED er nog niet van overtuigd is dat de economie op eigen benen kan staan. Opvallend is dat de waargenomen groei niet gepaard gaat met een toename van de werkgelegenheid. Voorheen, zo is becijferd zou de huidige productiegroei tot miljoenen extra banen hebben geleid in de VS. In de EU en ook in Nederland is de werkloosheid in de afgelopen maanden licht afgenomen. De afname lijkt vooral te worden veroorzaakt door mensen die het vinden van een baan hebben opgegeven en zich om die reden van de arbeidsmarkt hebben afgewend. In Japan lijkt het effect van ‘Abenomics´ maar van korte duur was. De inflatie neemt toe terwijl het besteedbaar inkomen van de gemiddelde Japanse werknemer niet stijgt. Wel is de Yen door de geldverruiming in waarde gedaald. Dit heeft een positief effect op de export. Ondanks de lagere waarde van de Yen tempert de voorzitter van Toyota de verwachtingen omtrent de exportmogelijkheden in 2014. Vorige maand liep de interbancaire rente in China snel op. Het tekort aan liquiditeit wordt voor een belangrijk deel veroorzaakt door slechte leningen. Door een injectie van de Chinese centrale bank werd de rust op de geldmarkt enigszins hersteld. Economen sluiten niet uit dat deze situatie zich in het komend jaar tot een meer serieuze kredietcrisis kan ontwikkelen.
Commodities In de afgelopen maand hebben vooral de protesten in Libië voor enige volatiliteit op de oliemarkt gezorgd. Na een aankondiging dat demonstraten hun protesten 2 weken zouden onderbreken daalde de prijs voor het voorste maandcontract Brent olie tot net onder de 108 US dollar per vat, het laagste prijsniveau sinds medio november. Bij gelijkblijvende vooruitzichten voor de wereldeconomie lijkt vooral de 2
ontwikkeling van het conflict in Syrië een bepalende factor voor de olieprijs in 2014 te worden. Het conflict heeft een sektarisch karakter gekregen en destabiliseert de regio. Saoedi-Arabië en Iran, de twee grootste olieproducenten in de regio en tevens rivalen steunen elk een van de strijdende partijen in Syrië.
Afgelopen december lijkt de laatste politieke horde te zijn genomen voor het tijdelijk uit de markt nemen van CO2 emissierechten. Het is echter nog niet geheel duidelijk wanneer men start met de implementatie van het plan en dus vanaf welke periode een effect op de prijzen voor CO2 certificaten mag worden verwacht. Tot op heden is voor geen van de CO2 termijncontracten een significant prijseffect waargenomen. De prijs voor CO2 certificaten bleef ruim binnen de bandbreedte waarbinnen in 2013 de prijs voor CO2 bewoog. Op dit moment noteert de prijs circa 10 eurocent onder de gemiddelde prijs in 2013. Het lijkt er sterk op dat het aantal rechten dat uit de markt wordt genomen niet toereikend is om de prijsprikkel te herstellen. Bovendien geldt dat, zolang een krachtig herstel van de Europese economie uitblijft, het overschot aan CO2 emissierechten groeit. Dit terwijl de hoeveelheid rechten die men van plan is op te schorten ongewijzigd blijft. De prijs voor kolen bevindt zich historisch gezien op een onveranderd laag prijsniveau. De prijs voor levering in 2014 op de ARA hub (Antwerpen, Rotterdam, Amsterdam) noteert rond de 85 dollar per ton kolen.
Prijsontwikkeling elektriciteit en aardgas Stijgende gasprijzen hebben eind november ook tot stijgende prijzen op de termijnmarkt voor elektriciteit geleid. Nu als gevolg van de milde temperaturen de gasmarkt weer wat tot rust komt is verdere neerwaartse correctie van de korte en lange termijn prijzen in de komende maanden niet onwaarschijnlijk. In vergelijking tot november 2012 bleef het elektriciteitsverbruik in november 2013 stabiel. Tot medio vorig jaar daalde het verbruik op jaarbasis nog.
3
Bron: Tennet
In 2012 en 2013 was de laatste maand van het jaar relatief zacht. Ook de eerste 10 dagen van januari verlopen relatief mild. Zo zijn op 3 en 6 januari oude temperatuur records gebroken. Dit is terug te zien in het aardgasverbruik. Het verbruik lag in december lager in vergelijking met dezelfde periode in voorgaande jaren. Door het koude voorjaar is er in 2013 wel significant meer gas verbruikt dan in 2012. Ondanks het lage uitgangspunt bij het vullen van de gasbergingen zijn alle bergingen voor de tijd van het jaar beter gevuld dan voorgaande jaren. De afgelopen weken ontstond er zelfs ruimte om de gasbergingen bij te vullen. De vullingsgraad van de Nederlandse bergingen steeg van 70 naar circa 74 procent. De bergingen in de TTF zone stegen met bijna 2 procentpunten. Door het aanhoudend warme weer zijn de prijzen ten opzichte van vorige maand gedaald. Eind november stegen de gasprijzen als gevolg van storingen aan de Noorse gasfaciliteiten en het voor de tijd van het jaar relatief koude weer. Zoals verwacht beweegt de prijs voor het cal-15 contract weer richting het jaargemiddelde. Mocht de temperatuur in de komende periode niet onder het langjarig gemiddeld uitkomen dan verwachten we dat er ruimte is voor een beperkte prijsdaling.
4
Verder geldt dat de verwachtingen omtrent de Japanse en Chinese economie wat naar beneden zijn bijgesteld. Dit kan betekenen dat de markt voor LNG wat kan ontspannen. Bovendien is de verwachting dat in de loop van dit jaar LNG export faciliteiten in Australië beschikbaar komen zodat het LNG aanbod toeneemt met op termijn mogelijk een drukkend effect op de prijzen.
Licht op de toekomst In de wintermaanden is de temperatuur voor zowel de korte als lange termijnprijzen op de energiemarkt een bepalende factor. Het eerste deel van de winter werd gekenmerkt door relatief milde temperaturen. Ook de huidige verwachtingen geven geen reden tot zorg. De gasbergingen zijn goed gevuld voor de tijd van het jaar.
5
Zolang de temperaturen niet onder langjarige gemiddelde uitkomen verwachten we een vlakke tot licht dalende prijsontwikkeling voor elektriciteit en aardgas. Heeft u vragen en/of opmerkingen, dan kunt u zich richten tot: Hellemans Consultancy B.V. Chris Guth en Michiel de Voogt, analisten Telefoon: 030 - 22 55 011
Hellemans Consultancy B.V. Hellemans Consultancy B.V. heeft zich gespecialiseerd in het begeleiden van en adviseren bij de inkoop van energie. Zij bestaat uit een team van meer dan 25 professionals en is een betrouwbare en onafhankelijke partij, die inmiddels al meer dan 15 jaar actief is op de energiemarkt. Met krachtige adviezen over de inkoop van elektriciteit en aardgas, factuurcontrole, rendementstudies en energiemanagement functioneert zij voor de zakelijke markt als een vuurtoren in de nationale en internationale energiemarkt. Een betrouwbaar en blijvend oriëntatiepunt waarop de energiekoers voor de komende jaren kan worden bepaald. Licht op energie is een uitgave van Hellemans Consultancy B.V. Hierin vindt u algemene informatie en achtergronden ten aanzien van de marktontwikkelingen voor elektriciteit en aardgas, zowel van de afgelopen periode als van de komende periode. Op dit document is de disclaimer van Hellemans Consultancy B.V. van toepassing. http://www.hellemansconsultancy.nl/disclaimer/ Licht op Energie is een publicatie van Hellemans Consultancy B.V. alle rechten voorbehouden. Deze publicatie bevat algemene prijs- en aanvullende informatie en kan niet worden opgevat als juridisch dan wel financieel advies voor specifieke situaties. Voor aanvullende informatie betreffende deze publicatie of andere zaken kunt u zich wenden tot Hellemans Consultancy B.V.
Hellemans Consultancy BV Willem Arntszlaan 115b 3734 EE Den Dolder
6
