iKijken KIJKEN ALS VAARDIGHEID IN DE LESSEN NEDERLANDS EN MODERNE VREEMDE TALEN
ERWIN TAETS 2011
Inleiding kijken ons belangrijkste zintuig we kijken voortdurend, ook als we leren
we kijken “wild” (gestimuleerd door impulsen)
we kunnen al heel lang kijken, al van voor we geboren zijn
Kijken versus zien zien = het zintuiglijk waarnemen kijken = een bewuste, aandachtige vorm van zien
“Kijk, en je ziet meer” “Kijk, en je leert in-zien” regarder <> voir to look <> to watch
1
Kijken als vaardigheid alle leerplannen van de vakken Nederlands en
moderne vreemde talen bevatten een component kijken logisch: onze maatschappij wordt steeds visueler
Alles wordt visueel?
Smileys? Weg met smileys!
2
Elk medium vereist eigen tools in het Latijn: geen komma’s, vraagtekens,
uitroeptekens … tot ± 400 na Christus: lezen gebeurde hardop, door
de woorden uit te spreken wist je waar de klemtonen lagen pas vanaf 400 na Christus: lezen werd stil noodzaak aan leestekens:
driepuntensysteem (achter een letter een puntje) een puntje bovenaan: lang pauzeren na letter een puntje in het midden: iets korter pauzeren na letter een puntje onderaan: heel kort pauzeren
Elk medium vereist eigen tools tot de middeleeuwen: alleen hoofdletters vanaf de middeleeuwen: ganzenveer ontstaan kleine letters driepuntensysteem nauwelijks nog te onderscheiden tussen 600 en 1450: de puntjes werden langzaam
uitgewerkt tot andere tekens: de komma, de punt en de puntkomma
rond 800 na Christus: toon aan het eind van een vraagzin ging omhoog > nieuw leesteken: / / evolueerde tot ? tussen 1200 en 1450 Spanjaarden: ? ook als ¿ aan begin van vraagzin
Elk medium vereist eigen tools oude media: overgang hardop lezen naar stil lezen overgang van hoofdletters naar kleine letters overgang van schrijven naar drukken nieuwe media: snelheid en beknoptheid (sms, Facebook, Twitter …) geen ruimte voor ironie of het uitschrijven van emoties dus: ontstaan emoticons/smileys
3
Elk medium vereist eigen tools leerlingen moeten weten welke tools bij welk
medium horen
een verhandeling, rapport, zakelijke brief, verhaal … daar horen correcte leestekens in thuis, maar smileys niet in een sms, een Facebookupdate of een tweet zijn smileys terecht op hun plaats
sterker nog: zonder smileys verliezen ze soms noodzakelijke nuancering
maar wat met tussenvormen, zoals korte e-mails?
Leestekens leestekens zijn essentieel voor wie taal kijkt, niet
voor wie taal hoort de eerste visuele taalelementen
Alles wordt visueel onze leerlingen zijn de digital natives: opgegroeid in een digitale wereld, vanaf het ogenblik dat ze konden lezen
wie nu in het zesde middelbaar zit, leerde lezen in 2000 ze hebben nooit een wereld zonder internet gekend digitaal lezen (websites) en schrijven (e-mails, sms, sociale media …) was van bij hun begin aanwezig
4
Een foto zegt meer dan duizend woorden al deze foto’s vertellen een verhaal in beelden ze gebruiken beeldtaal steeds belangrijker element van de beeldcultuur
we leven in een multimediale wereld tekst wordt niet alleen meer beluisterd of bekeken, maar ook gezien
Kijkvaardigheid volgens de leerplannen visuele poëzie schilderkunst en fotografie televisieprogramma’s en -verslaggeving video, videoclips en films beeldreclame strips en graphic novels theater en multimediale podiumkunsten
“Kritische consumenten”
“Kijkvaardigheid is een middel om leerlingen om te vormen tot kritische consumenten van de actuele beeldcultuur en hen hiermee weerbaar te maken tegen de soms vervlakkend invloed ervan. Dit veronderstelt een kennis van en inzicht in de beeldtaal.”
Eindtermen 3e graad ASO/KSO/TSO Nederlands
5
Kijkvaardigheid net zoals onderzoeksvaardigheid, wordt
kijkvaardigheid niet als een aparte vaardigheid vermeld in de eindtermen van Nederlands dat is ook niet het geval in de eindtermen van Frans, Engels en Duits
Kijkvaardigheden vermeld bij bijna elke andere vaardigheid:
luisteren: van bijgeleverde visuele informatie kunnen vaststellen (koppeling kijken) luisteren: aandacht voor non-verbale en paraverbale elementen spreken: presentaties kunnen geven aan de hand van visuele informatie lezen: visuele informatie in de vorm van tabellen, informatiegrafieken, ondersteunende foto’s kunnen herkennen, verklaren, interpreteren en becommentariëren (reclame) schrijven: oog hebben voor de visuele manier waarop een tekst gepresenteerd wordt: lay-out verzorgen literatuur: koppeling met film, theater (theatertekens), visuele vormen van literatuur (strip, graphic novel …)
Kijkvaardigheid meer dan alleen maar videofragmenten tonen toch worden heel wat visuele genres vermeld in de
eindtermen:
theater multimediale podiumkunsten film en documentaires tv-programma’s (vb. praatprogramma’s) nieuwsreportages reclamespots en videoclips interactieve websites
6
Kijkvaardigheid bovendien: onze leerlingen leven in een beeldcultuur als pedagogisch en educatief leermiddel sluit beeldmateriaal nauw aan bij de leefwereld van leerlingen kijkmateriaal kan een handige manier zijn om: onderwerpen aan te brengen een literair fragment te kaderen (filmfragment) iets uit de leefwereld van leerlingen in de klas te brengen (bekende film of populair tv-programma) lesitems af te wisselen beeldmateriaal opent de wereld op een erg concrete, dwingende manier
Vandaar in deze bijscholing: nadruk op de praktische kant van kijken: hoe videofilmpjes vinden op het internet? hoe ze downloaden en opslaan op uw computer? hoe ze bewerken (bvb. inkorten) hoe ze op school afspelen? hoe ze opslaan op dvd?
maar: visuele geletterdheid is meer dan dingen doen
met videomateriaal in de klas
Visuele pedagogiek kijken als vaardigheid basisvaardigheid: concentreren deelvaardigheid: het kijkproces (OVUR*) oriënteren op het kijken (O) inhoud verkennen (V) kijktaak uitvoeren (U) reflecteren op het kijken (R)
* in de nieuwe leerplannen wordt een drieledige procesmatige aanpak gebruikt, waarbij O+V van OVUR zijn samengebracht in één stap: VUT: voorbereiden (V), uitvoeren (U), terugkoppelen (T)
7
Oriënteren op kijken wat is dit voor een beeldfragment? wat zijn de kenmerken van dit soort fragmenten? waarom kijken mensen hiernaar? heb ik dit soort beeldmateriaal eerder gezien? wat moet ik met deze informatie doen? hoe kan ik de kijktaak het beste aanpakken?
oriënterend kijken globaal kijken selectief/zoekend kijken intensief/studerend kijken kritisch/analytisch kijken
Verkennen van de kijktaak in welke vorm wordt het kijkfragment gebracht? heb ik deze al eens eerder gezien? wat weet en vind ik daar al van? wat is het onderwerp? wat weet en vind ik daar al van? wat wil ik nog meer weten? wat verwacht ik nog meer te weten te komen?
Uitvoeren van de kijktaak wat is het medium (tv? internet? film?). Wat is het genre? wat is het doel? (diverterend, emotief, informatief, persuasief, activerend) wat is de autoriteit (journalist? deskundige? ervaringsdeskundige? geen?) de functie van visuele en audiovisuele informatie vaststellen
welke informatie krijgen we louter visueel? welke informatie krijgen we louter audiovisueel?
koppeling met luistervaardigheid:
het taalgebruik van de spreker(s) inschatten met aandacht voor: paraverbale elementen (geslacht, leeftijd, accent, dialect, intonatie …) non-verbale elementen (houding, gelaatsexpressie, gesticulatie …)
onderwerp en hoofdgedachte identificeren inhoudelijke en functionele relaties tussen onderdelen vaststellen gericht informatie selecteren en ordenen toetsing van eerdere aan nieuwverworven kennis / persoonlijk standpunt
8
Reflectie op kijken heb ik de correcte kijkmanier gekozen? heb ik het kijkdoel goed voor ogen gehouden? welke problemen ondervond ik bij het kijken? was mijn voorkennis/talenkennis voldoende om het
fragment te begrijpen? heb ik goed stilgestaan bij de informatiewaarde van
het fragment? hoe kan ik mijn kijkaanpak verbeteren? op welke punten is mijn kijkaanpak succesvol?
Kijkleerlijnen leefwereld: eigen niet-eigen onderwerpen: concreet abstract(er) fragmenten: vertrouwd onvertrouwd taalgebruik: peers non-peers taal: accentloze standaardtaal niet-standaardtaal doel: informatief/prescriptief
argumentatief/artistiek-literair
montage: rechtlijnig gelaagd, complex strategieën: enkelvoudig meervoudig materiaal: educatief authentiek
Wat zullen we leren? hoe videomateriaal te vinden op het internet hoe videomateriaal op te slaan hoe videomateriaal te integreren in bv. een
Powerpointpresentatie hoe videomateriaal te gebruiken in lessen
9
Waarom opslaan? internet is vluchtig: wat vandaag online staat, staat
dat morgen misschien niet meer blijf de baas van uw eigen lessen: bepaal zelf wat u laat zien hoe lang de fragmenten duren wat wél en niet toepasselijk is voor uw leerlingen
opslaan en bewerken: fragment selecteren inkorten of samenvoegen toevoegen ondertitels
Wat heeft u nodig? een recente computer een breedband-internetverbinding een harde schijf met voldoende vrije ruimte een goeie videokaart en geluidskaart speakers of een headset voor het geluid extra software
Filmpjes opslaan: hoe tonen? heeft u in de klas alleen een dvd-speler met tv ter
beschikking: opslaan op een dvd heeft u een computer ter beschikking met beamer:
opslaan op een usb-stick of op een cd-r
10
De leraar als piraat? internet bevat een schat aan materiaal heel toegankelijk, veelal gratis maar wel: auteursrechtelijk beschermd videomateriaal downloaden: slechte reputatie wat mag? volgens de wet: niet veel (Auteurswet 22 4bis) voor wetenschappelijke/onderwijskundige doeleinden:
toestemming vragen is onnodig bij fragmenten vergoeding betalen is verplicht (Auteurswet 59)
gedoogbeleid voor onderwijs?
ikijken.taets.be alle links in deze bijscholing, vindt u in een handig
klikbaar overzicht bij mekaar op:
ikijken.taets.be
Kijken is meer dan alleen video! hoewel de nadruk zal liggen op hoe je beeldmateriaal
kunt vinden voor je lessen, is kijkvaardigheid dus ook iets wat je wilt doen bij het bespreken van:
een illustratie bij een artikel de lay-out van een krant of tijdschrift de vormgeving van een website
11
Visuele geletterdheid gebruik visueel materiaal om uw lessen te
ondersteunen spreek en lees niet alleen over de dingen,
laat de dingen zien
Laat leerlingen visualiseren! laat ze een artikel zoeken met cijfermateriaal
in de krant en vraag ze op een originele manier visueel het cijfermateriaal weer te geven interessante site: newsisbeautiful.blogspot.com veel mooie en inspirerende, Engelstalige infographics een complete stap-voor-stap-tutorial hoe je zelf een infographic kunt maken met eenvoudige tools als Word, Paint en Powerpoint
De vier elementen van geletterdheid data (woorden, getallen, percentages) ongeordend ongekoppeld informatie (zinnen, alinea’s, concepten, ideeën) geordend gekoppeld kennis (hoofdstukken, artikels, theorieën) gestructureerd geïnterpreteerd wijsheid (boeken, paradigma’s, filosofieën, principes) toegepast uitgediept
12
Beeldmateriaal vinden op het internet vaak zien we iets leuks op een site, en zouden dat
willen opslaan twee (gratis) methoden, die bij bijna elke website
werken
StreamTransport (streamtransport.com) RealVideo (real.com)
StreamTransport download gratis op
streamtransport.com
StreamTransport
13
StreamTransport na installatie plaatst het programma een pictogram
op je bureaublad
klik op het pictogram om het programma op te
starten en een videofragment op te nemen
StreamTransport
StreamTransport wat heb je nodig om een bestand op te nemen? de url van de pagina waarin het videofragment afspeelt
url = het volledige website-adres
selecteer en kopieer de volledige url in dit geval dus: http://www.deredactie.be/cm/vrtnieuws/mediatheek/ookdatnog/1.970453
plak die url in de adresbalk van StreamTransport klik op de knop “Start” naast de adresbalk
in het webvenster wordt de pagina geladen onder het webvenster worden alle video’s op de pagina weergegeven om te downloaden: selecteer een video en klik op “Download”
14
StreamTransport StreamTransport downloadt het filmpje automatisch
naar je map “Mijn documenten” opgelet: je kunt de naam zelf niet aanpassen voor je het opslaat; StreamTransport gebruikt de oorspronkelijke naam van het filmpje StreamTransport slaat het bestand op in het oorspronkelijke formaat mp4 flv avi mov …
StreamTransport werkt op zo goed als alle websites met videofilmpjes: www.deredactie.be video.msn.com www.vtm.be video.nationalgeograhic.com www.cobra.be facebook.com www.youtube.com video.yahoo.com www.vimeo.com www.blogtv.com www.blogspot.com www.dailymotion.com www.bbc.co.uk www.justintv.com www.uitzendinggemist.nl www.teachertube.com www.nos.nl www.videojug.com www.teleac.nl www.movieclips.com
movieclips.com de grootste (legale) verzameling speelfilmclips
op het internet ruim 12 000 filmclips uit de grootste (vooral
Amerikaanse) films uit de filmgeschiedenis elke filmclip is voorzien van zoektermen zoeken kan op filmtitel, onderwerpen, thema’s,
acteurs, regisseur, auteurs van boeken, etc. zelfs op dialogen!
15
Kies voor de beste kwaliteit op verschillende sites, is het mogelijk de
videokwaliteit aan te passen (bvb. YouTube kies in dat geval voor de beste kwaliteit kwaliteit wordt uitgedrukt in een getal (bitrate) hoe hoger de bitrate, hoe beter de kwaliteit als je de bitrate verandert, verandert ook de url in de
adresbalk; verander eerst de bitrate naar de hoogste kwaliteit, en plak dán de url in StreamTransport
a rose is a rose is a rose een filmpje is een filmpje is een filmpje maar: niet elk programma op je computer speelt alle
soorten filmpjes af
een videocassette past ook niet in een dvd-speler een dvd speelt ook niet op in een videorecorder
hoe afspelen? twee mogelijkheden: een speler zoeken die álle filmpjes afspeelt het filmpje omzetten naar een type dat door de meeste spelers wordt afgespeeld
Hoe een bestand afspelen? als je een filmpje hebt opgeslagen, vind je het terug
in de map “Mijn documenten” om het filmpje af te spelen: dubbelklikken meestal speelt het gewoon af soms krijg je dit te zien:
16
Bestandsformaten elk elektronisch bestand heeft een “uitgang” (extensie)
ikijken.pptx Word-document: .docx Powerpoint: .pptx Geluidsfragment: .mp3
Excel-rekenblad: .xlsx Internetpagina: .html Afbeelding: .jpg
er zijn verschillende soorten videobestanden,
die stuk voor stuk eigen extensies hebben:
.avi .wmv .mpeg .mov .divx .xvid .rmw
Bestandsformaten een computer kan niet zomaar elk bestandsformaat
openen; daarvoor moet je de geschikte software geïnstalleerd hebben bv. Microsoft Office voor .docx, .xlsx, .pptx hetzelfde geldt voor videobestanden; niet elke
videospeler kan elk soort videobestand afspelen
Bestandsformaten
Windows Movie Player (standaard videospeler op Windows-pc’s)
QuickTime (standaard videospeler op Apple Mac-computers)
17
Bestandsformaten sommige bestandsformaten worden door beide
videospelers gespeeld, andere worden slechts door één van beide ondersteund oplossing: universele videospeler: VLC Media Player gratis te downloaden op www.videolan.org/vlc werkt zowel op pc als op Mac speelt bijna elk soort videobestanden af
Probleempje … VLC Media Player is een handige oplossing voor
thuis, waar je zelf software kunt en mag installeren op school kun je dat vaak niet: computers zijn
beveiligd tegen het installeren van nieuwe software oplossing: zet je filmpjes om naar een universeel bestandsformaat dat door zo goed als alle videospelers wordt geaccepteerd:
.wmv
Nog een voordeel! .wmv wordt ondersteund door zowel Powerpoint
voor Windows als Powerpoint voor Mac. met de Video Invoegen-functie kun je heel eenvoudig
filmpjes in je Powerpointpresentatie stoppen
18
Hoe omzetten? download het programma realPlayer volledig gratis laat je toe om filmpjes: te downloaden van internetwebsites filmpjes om te zetten van bestandsformaat filmpjes te bewerken (in te korten) download gratis op
netherlands.real.com/realplayer
realPlayer
Drie programma’s in één realPlayer: om video’s af te spelen realConverter: om bestandsformaten om te zetten realTrimmer: om filmpjes in te korten en eenvoudig
te bewerken
19
realConverter
realConverter slaat het bestand op in .wmv formaat in “Mijn
documenten” onder dezelfde naam maar onder een andere extensie (.wmv) het bestand kan meteen afgespeeld worden door Windows Media Player, QuickTime of VLC Media Player het bestand kan ingevoegd worden in elke Powerpoint
realTrimmer
20
Wat hebben we geleerd? hoe je elk videofilmpje op het internet kunt afhalen
en opslaan op je computer met StreamTransport hoe je elk videofilmpje dat je opslaat, kunt afspelen
met VLC Media Player hoe je elk videofilmpje kunt omzetten naar een
universeel bestandsformaat met realConverter hoe je elk videofilmpje naar wens kunt inkorten met
realTrimmer
Doet dit! het internet is bijzonder vluchtig heel wat filmpjes verdwijnen bijzonder snel weer van
het internet het opslaan van filmpjes heeft nog enkele voordelen: je kunt ze bekijken zonder dat je internet nodig hebt je kunt gemakkelijk online zetten via een ELO je kunt ze eenvoudig bewerken (bvb. inkorten)
Maar: hoe vinden? het internet is een kluwen van miljarden websites waar vind ik het filmpje dat ik zoek?
21
All Video Sites www.all-video-sites.com overzicht van alle videosites per land/taalgebied beschrijvingen van de inhoud van elke site en de
mogelijkheden (embedden? uploaden?) bijzonder interessant uitgangspunt
Interessante videowebsites www.bbc.co.uk/languages www.pbs.org/teachers www.bbc.co.uk/schools/teachers www.open-video.org www.uitzendinggemist.nl www.ed-it.nu www.wisebits-academy.nl www.klascement.net/multimedia www.dwvdnt.org www.cobra.be
Hoe videomateriaal zoeken? truveo.com een wereldwijde zoekmachine voor videomateriaal zowel Engelstalig als Nederlandstalige, Franstalige
en Duitstalig videomateriaal van websites als Google Video, YouTube, Yahoo Video, Vimeo en nieuwswebsites wereldwijd
22
Meer videozoekmachines en.fooooo.com zuula.com doorzoek alle video’s op Facebook via: addons.mozilla.org/nl/firefox/addon/facebook-video-search
En als ik iets specifieks zoek? zoek binnen alle websites op Google met
de site-parameter voorbeeld je zag een reportage met Frank Deboosere over de gevaren van Facebook in het journaal. Hoe vind je die terug?
23
En als ik iets specifieks zoek? zoek binnen alle websites op Google met
de site-parameter voorbeeld je zag een reportage met Frank Deboosere over de gevaren van Facebook in het journaal. Hoe vind je die terug? facebook + “frank deboosere” site:www.deredactie.be
24
Filmpjes opslaan: hoe tonen? heeft u in de klas alleen een dvd-speler met tv ter
beschikking: opslaan op een dvd heeft u een computer ter beschikking met beamer:
opslaan op een usb-stick of op een cd-r
Hoe een filmpje op dvd zetten? realPlayer is een gratis, eenvoudige dvd-brander selecteer een filmpje in realPlayer en klik op de
knop “Burn”
Hoe een filmpje op dvd zetten?
25
Hoe een filmpje op dvd zetten?
Hoe een filmpje op dvd zetten? selecteer Video DVD/VCD Burner selecteer eventueel nog extra filmpjes klik op de knop “Burn video to Disc”
Opgelet: eenmaal een dvd is beschreven, is het niet mogelijk om er nog andere filmpjes bij te zetten.
iKijken kijkvaardigheid is meer dan video alleen, het is
kritisch leren kijken naar de vele visuele stimuli om ons heen geef visueel les: gebruik visuele ondersteuning waar mogelijk – de leefwereld van onze leerlingen is in hoge mate visueel
26
Videomateriaal videomateriaal gebruiken in uw lessen is makkelijk te vinden op het internet te downloaden en op te slaan te bewerken (bv. inkorten) af te spelen op elke computer te branden op dvd
Videomateriaal Veel succes! U hoeft zich niet langer te beperken tot: dvd’s bij de handboeken YouTube-filmpjes filmpjes op nieuwssites die morgen misschien al weer weg zijn leg een bibliotheek aan van degelijk videomateriaal
voor in uw lessen maak van de digital natives in uw klaslokalen “kritische consumenten van de actuele beeldcultuur”!
ikijken.taets.be alle links en hand-outs kunt u terugbekijken op
ikijken.taets.be vragen of opmerkingen? mail me op
[email protected]
tot ziens!
27
