Iedereen wil oud worden, niemand wil het zijn. Het vervolg. voorbeeldprojecten in Gelderland

Meer informatie www.degeldersehuistest.nl www.woontechniekhulp.nl www.gldwonen.nl www.gelderland.nl thema bouwen en wonen/langerzelfstandigwonen

Colofon Iedereen wil oud worden, niemand wil het zijn, het vervolg is een uitgave van de provincie Gelderland. Redactie:

provincie Gelderland

Tekst:

Jeannette Eygenraam, Identity marketing, Arnhem

Portretten:

Ingrid Joppe

Vormgeving en druk:


Met dank aan alle geïnterviewden voor het delen van hun kennis en enthousiasme. 30 november 2014

Iedereen wil oud worden, niemand wil het zijn Het vervolg

Provincie Gelderland Markt 11 6811 CG Arnhem Postbus 9090 6800 GX Arnhem T (026) 359 99 99 [email protected] www.gelderland.nl

voorbeeldprojecten in Gelderland

Inhoud Iedereen wil oud worden, niemand wil het zijn Het vervolg, november 2014

1

Van opplussen naar veilig en sociaal wonen?

2

In de praktijk, 12 projecten

3

1 Westervoort

Vertrouwd wonen in Westervoort

4

2 Druten

Langer zelfstandig wonen in Druten

6

3 Wijchen

Bewust wonen in Wijchen

8

4 Elburg

Gewoon Gemak in Elburg breidt uit met thuistechnologie:

nu ook voor mensen met dementie

12

5 Rheden

Mijn huis, mijn toekomst

6

Doetinchem

Ondertussen start een nieuw project in Doetinchem

7

Montferland

Thuis in Montferland

8

Ooij (Berg en Dal)

Samen Ooij

16 20 22 26

9 Heumen

Passend wonen in Heumen

30

10 Nijkerk

Ondertussen start in Nijkerk een nieuw project

34

11 Geldermalsen

Lekker thuis wonen in Geldermalsen

36

12 Lochem

Wonen met een plus in Lochem, ook voor mensen met dementie

40

Josan Meijers

Iedereen wil oud worden, niemand wil het zijn, het vervolg Wonen is veel meer dan de stenen waarvan

ook bouwkundige en technologische

woning staat. Prettig wonen wordt, naast

mensen met vroegdementie langer in

je huis gebouwd is of de plek waar de

aanpassingen in de woning waardoor je

zo lang mogelijk zelfstandig kunt blijven

wonen, ook bepaald door de leefomgeving. Maak je ook deel uit van die leefomgeving? Mensen willen het liefst zo lang mogelijk in hun eigen huis blijven wonen. In het recente verleden stond hierbij

hun woning kunnen blijven wonen.

In een aantal trajecten bleek de grote

betrokkenheid van de doelgroep, zowel bij beleidsontwikkeling als bij de uitvoering

van trajecten. De aanpak werkt en daar ben ik trots op.

het geschikter maken van bestaande

‘Iedereen wil oud worden, maar niemand

duidelijk te worden dat naast preventie

volkswijsheid. Deze brochure - een vervolg

woningen centraal. Tegelijkertijd begon - het bouwkundig geschikter maken

van de eigen woning - ook thema’s als thuistechnologie en dementie in de thuissituatie belangrijker werden.

In mijn ogen is een integrale benadering van wonen, dienstverlening, zorg en

technische hulpmiddelen noodzakelijk. En samenwerking tussen gemeente,

corporatie, zorgen welzijnsinstellingen en de bewoners zelf is essentieel.

Vanaf 2011 steunt de provincie

procesbegeleiding van Langer Zelfstandig Wonen met geld uit het Impulsplan

Wonen. Er lopen op dit moment meer dan

wil het zijn’ is niet voor niets zo’n bekende op de brochure uit 2010 - laat zien dat er

een heleboel mogelijk is om comfortabel

en prettig te kunnen wonen. De rode draad die ik in de verhalen van deze Gelderse

gemeenten zie, is dat zij de behoeften en wensen van de inwoner centraal stellen,

maar ook dat die inwoner zelf een actieve rol heeft.

Ik hoop dat u er veel inspiratie en goede ideeën uit zult putten. En waar de

provincie Gelderland een steentje kan

bijdragen, zullen we dat graag blijven doen.

20 lokale initiatieven met aantoonbare

Josan Meijers

woningen geschikter gemaakt, er zijn

Provincie Gelderland

resultaten. Niet alleen is een groot aantal

1

aanpassingen aangebracht waardoor

Iedereen wil oud worden, niemand wil het zijn, het vervolg

Gedeputeerde Wonen

Van opplussen via Langer zelfstandig thuis wonen naar veilig en sociaal wonen De provincie Gelderland wil de

wil het zijn. Deze gemeenten waren

zij langer zelfstandig (thuis) kunnen

zelfstandig wonen mogelijk te maken.

keuzevrijheid van mensen vergroten zodat wonen. Dit vraagt van alle betrokken organisaties, gemeente, corporatie, zorgen welzijnsaanbieders, een

klantgerichte aanpak en de bereidheid om samen te werken met hun lokale

partners. Liefst inclusief bewoners zelf, als meebeslissers over hun eigen buurt.

Vanuit het Impulsplan Wonen ondersteunt de provincie Langer Zelfstandig

In de pilots werken woningcorporaties,

ouderenbonden, dorps- en wijkraden en

gemeenten intensief samen. De provincie vervult een stimulerende rol en heeft de externe procesbegeleiders gefinancierd.

De projecten hadden het begrip opplussen als vertrekpunt. Oftewel: bestaande

woningen geschikt maken voor ouderen, veelal met eenvoudige ingrepen.

Wonenprojecten met:

Eind 2014, ruim vier jaar later, is het

−− procesondersteuning

vitaal onderwerp waar heel veel partijen

−− financiële (investerings)bijdragen −− kennisontwikkeling en kennisdeling. In 2010 zijn een vijftal pilots in Lochem, Bronckhorst, Elburg, Heumen en

Westervoort/Duiven beschreven in de

uitgave Iedereen wil oud worden, niemand

2

pionier met projecten om het langer


Langer Zelfstandig Wonen een levendig in Gelderland dagelijks mee bezig zijn.

Niet alleen profesionals, ook de inwoners zelf zijn actief participant geworden. De verhalen van de tien projecten in

Iedereen wil oud worden, niemand wil

het zijn –het vervolg, tonen een duidelijke

verschuiving van de woningoriëntatie

Langer Zelfstandig Wonen krijgt een

zijn woning heen. De transitie in de zorg,

adviseur. Deze brengt partijen samen en

naar de sociale omgeving om de oudere en de vergrijzing en de verwachte toename van ouderen met dementie zorgen voor een verbrede focus. Er wordt veel meer zelfstandigheid van burgers verwacht nu en in de toekomst. In de projecten

participeren geriatrisch verpleegkundigen, ouderenbonden, vrijwilligersorganisaties allemaal samen met gemeenten,

coproraties, zorgen welzijnsorganisaties

draagt zorg voor de gemeenschappelijke

focus. Vervolgens zijn de partners al snel

in staat het programma te implementeren in de eigen organisatie. Die borging is

belangrijk voor de continuïteit. Het Langer Zelfstandig Wonen is een thema dat

duurzaam op de agenda blijft, simpelweg omdat er steeds meer ouderen komen.

om het Langer zelfstandig thuiswonen

Wat maakt een project tot een succes?

richten zich op hetzelfde doel, maar

Druten,Wijchen, Elburg, Rheden,

ook echt mogelijk te maken. De projecten kennen elk een eigen specifieke aanpak. Uit de verhalen blijkt dat maatwerk heel belangrijk is.

Kennisdelen en inspiratie halen zijn

voedingsbodem voor het gericht eigen keuzes kunnen maken. Elk dorp, elke

wijk heeft z’n eigen identiteit. Omdat de

inwoners steeds vaker zelf bepalen wat er

nodig om mensen langer zelfstandig thuis

te kunnen laten wonen, is er geen behoefte

aan blauwdrukken. Wel aan ruimte om het proces op maat in te richten.

Er is een duidelijke verschuiving waar

te nemen, die helemaal in pas loopt met

andere maatschappelijke ontwikkelingen zoals de invoering van de participatiewet

en de nieuwe wmo. De bewoners zijn aan

zet en de gemeente biedt een faciliterende rol. Dat levert doorleefde gewenste

projectresultaten op, van aangepaste

woningen en tuinen, rollatorbestendige

trottoirs en herinrichte openbare ruimten,

domotica om mantelzorgers te ontlasten tot boodschappen- en vervoersdiensten gerund door vrijwilligers.

3

goede start met behulp van een extern


De antwoorden in Westervoort,

Montferland, Ooij, Heumen, Geldermalsen en Lochem zijn telkens net iets anders,

maar de gemeenschappelijke noemers zijn visie en samenwerking. Het ontdekken en delen van een gemeenschappelijke

visie op het Langer Zelfstandig Wonen en vervolgens intensief samen de schouders

eronder zetten. Het woord ‘samen’ komt in elk verhaal terug.

“Zodra je er minder aandacht aan besteed, neemt de respons ook gelijk af. Je moet het thema dus in de lucht houden.” Christine Andriessen, gemeente Westervoort

1 Westervoort Westervoort (15.000 inwoners) was de eerste gemeente in Gelderland met een opplusprogramma. In 2006 startte een pilot waaruit het huidige project Vertrouwd wonen is voortgekomen. Projectleider van het eerste uur Christine Andriessen is de afgelopen jaren menigmaal te gast geweest op bijeenkomsten om over ‘haar’ aanpak te vertellen en anderen te inspireren. De basis van het succes is een goed communicatieplan. Er is stevig ingezet op bewustwording. Vertrouwd wonen wordt als een merk in de markt gezet. Bijzonder is ook dat Westervoort intensief samenwerkt met de gemeente Duiven (25.000 inwoners). Zo versterken beide kleine gemeenten elkaar. Arthur Boone, wethouder Zorg, jeugd en welzijn, vertelt: “Eigenijk is de pilot een opstap geweest. Inmiddels hebben we stevig doorgezet en zijn de successen daar ook naar. We voeren gericht campagne op het thema bewustwording. Met een financiële stimulans wordt de koppeling naar het daadwerkelijke gedrag –verbeteren van het huis- gelegd. We hebben afgelopen jaar zelfs het maximale subsidiebedrag kunnen verhogen. Er komen steeds meer nieuwe ouderen bij, dus we moeten flink inzetten op preventie.” Projectleider Christine Andriessen trekt nog een lijntje naar de toekomst: “Er gaat de komende tijd veel veranderen in de zorg, qua hulp en ondersteuning aan inwoners. Gemeenten worden daar voor een groot deel verantwoordelijk voor. Westervoort gaat het opplussen dan ook onderbrengen in een groter geheel.” Wethouder Boone vult aan: “Als we volgend jaar sociale teams hebben, maken we daarin tevens de aansluiting naar Vertrouwd wonen. Door de veranderingen in de zorg groeit de bewustwording bij de mensen extra snel dat ze zelf wat kunnen doen.”

4


Arthur Boone

Vertrouwd wonen in Westervoort Tips voor gemeenten Om het mogelijk te maken dat ouderen en mensen met een beperking langer thuis kunnen blijven wonen is naast burenhulp, buurtvoorzieningen, diensten aan huis en goede zorg dus

- Kijk goed wat je buren doen:

ook een geschikte woning nodig. Van alle woningen in Duiven en Westervoort komt 60% in

leer van elkaar.

aanmerking voor opplussen. 80% van de bewoners wil in de huidige woning blijven.

- Neem van meet af aan de maatschappelijke partners mee.

Aantallen die zeer bemoedigend zijn voor

Wethouder Boone: “Ik vind het prima

blijkt dan ook: Er zijn al meer dan 600

Voor evenementen als de 55+beurs hebben

het welslagen van het project. En dat

- Breng het leuk en fris. - Ga uit van comfort (positief) en

huistesten ingevuld, waarna 30% van de

niet van mankementen.

mensen daadwerkelijk is overgegaan tot het aanpassen van de woning. De populairste aanpassingen zijn: een tweede

trapleuning; zicht op bezoekers bij de

voordeur; rookmelders op elke verdieping;

Specifiek Westervoort:

thermostatische mengkraan in de douche;

Samenwerken in bewust-

wandbeugel bij douche of bad. Elk jaar

wording

maken bovendien 40-50 mensen gebruik van speciale kortingsacties.

“Het unieke aan ons project is

De projectleider: “Het is een foute

de samenwerking. Die is niet

aaname dat het alleen voor de echt

vanzelfsprekend en heeft extra

ouderen is. Wij mikken op de doelgroep

energie gekost. Het gaat niet

55+ers vanuit de invalshoek ‘comfort’.

alleen om het feitelijke aanpassen van de woningen, maar ook om

de oren van de mensen?’.

de basis. Met een frisse huisstijl, waarin

campagne. Hoe krijg je mensen

twee eigentijds ogende 55-plussers het beeld

zover? Anderzijds werk je met

bepalen, wordt herkenbaarheid van het

heel veel partijen samen aan iets

onderwerp gecreëerd. Folders, een website

nieuws. Ook een viertal onder-

waarop mensen een huistest kunnen doen,

nemers doet mee: sommigen

huisbezoeken, voorlichtingsbijeenkomsten,

leveren materialen, anderen doen

kortingsacties, een brochure met 101

het uitvoerende werk. Wat ook

concrete tips en een showwand met

weer goed is voor de economie.”

voorbeelden, beslechten alle mogelijke

vooroordelen en weerstand jegens ‘een dagje ouder worden en je huis daarop aanpassen’.

In toenemende mate haakt het bedrijfsleven in op het thema. 5

geraakt bij Vertrouwd wonen. Leerlingen van het Candea College bijvoorbeeld

hebben voor hun maatschappelijke stage woningen getest, bewoners geadviseerd

en aanpassingen ontworpen. Wethouder

Boone: “Ik ben nu een paar keer op scholen geweest, het is daar actief opgepakt.

Zo wordt de boodschap, dat woningen

geschikt gemaakt moeten worden voor senioren, steeds breder verspreid.”

Andriessen. “Zodra je er minder aandacht

gezegd is de communicatie bij dit project

het is een grote bewustwordings-

gemonteerd.” Ook jongeren zijn betrokken

in hun woning te blijven en gaan dan

het huis comfortabeler te maken.” Zoals

zijds de vroegtijdige voorlichting,

Hierop zijn voorbeelden van aanpassingen

“Het komende jaar krijgt Vertrouwd wonen

moderniseren. Een mooi moment om

Het mooie van dit project is ener-

wij een showwand ter beschikking.

Vaak hebben zij, nadat de kinderen het huis hebben verlaten, bewust besloten

de vraag ‘hoe krijg je het tussen

dat de markt die kansen benut.


een nieuwe impuls”, vertelt Christine

aan besteed, neemt de respons ook gelijk af. Je moet het thema dus in de lucht

houden. Er komt een nieuwe campagne waarin lokale inwoners centraal staan. Dat geeft vertrouwen en herkenning.

Nu het hele sociale beleid verandert, willen we alle communicatiemiddelen hierop

afstemmen.” Arthur Boone besluit: “Alles

loopt nu door elkaar heen: wmo, awbz, pgb en dat is alleen maar goed. De ontschotting die het Rijk beoogt, daarvan zie ik alleen maar voordelen. We hebben slechts een doel, dat de inwoners van Westervoort

langer zelfstandig thuis kunnen wonen: daar zetten we alle middelen voor in.”

“Het staat allemaal mooi in het projectplan verwoord, dat mensen ermee aan de slag gaan, maar het is toch een proces dat je langzaam met elkaar vormgeeft.“ Helen Scholten, consulent stichting Voormekaar

Helen Scholten

2 Druten Druten vergrijst in hoog tempo. In de gemeente wonen ruim 18.000 mensen, verdeeld over vijf dorpen, in voornamelijk gezinswoningen. Een groot deel van de inwoners van Druten zal en wil oud worden in de huidige woning. Als dat niet meer gaat, kan een beschutte woonvorm met begeleiding in de buurt of bijvoorbeeld een mantelzorgunit een oplossing zijn. Op 1 juli 2014 tekenden de maatschappelijke partijen in Druten een convenant waarin zij verantwoordelijkheid nemen voor deelprojecten. Samen willen zij de randvoorwaarden bieden voor kwetsbare inwoners om zo lang mogelijk zelfstandig te wonen. Deze liggen op het brede terrein van zorg, ondersteuning, wonen, sociale samenhang en zorg voor elkaar. De opgaven in Druten vormen de basis van een agenda met activiteiten die de partijen gezamenlijk uitvoeren. Per thema -Samenwerking; Eigen kracht en maatschappelijke vitaliteit; Wonen; Ambulante zorg en ondersteuning- zijn er werkgroepen en trekkers vastgesteld. Stichting Voormekaar trekt het thema Eigen kracht en maatschappelijke vitaliteit en Helen Scholten vervult daar als consulent Welzijn een stuwende kracht in. “Ons project is gericht op het bewustmaken van alle inwoners van Druten, dat als je zolang mogelijk thuis wilt blijven wonen, je daarop moet anticiperen. Wij stimuleren eigen initiatief en willen de sociale structuren rond kwetsbare inwoners versterken. Als samenwerkende maatschappelijke organisaties komen we elkaar tegemoet. We hebben een prachtige afspraak met de onderlinge partijen en bespreken onze actiepunten in werkconferenties. Een verdiepingsslag is mogelijk door elkaar op regelmatige basis te treffen. Je leert elkaar beter kennen en dat komt ten goede aan de burger. Bovendien werkt het plezierig.”

6


Langer zelfstandig wonen in Druten Tips voor andere welzijnsinstellingen

In het huidige proces richt men zich op bewustwording van de gevolgen van het ouder worden. Het kan daarbij gaan over de geschiktheid en veiligheid van de woning, het omgaan met indringers en oplichters, de mogelijkheden van domotica of het herkennen

- Het is een proces, en het moet

van tekenen van dementie.

inslijten bij de mensen. - Benader het van verschillende kanten.

Het accent ligt op zelf doen en

Met trainingen voor vrijwilligers van

mensen gevoelig zijn voor financiële

ondernemers en de organisatie van een

regelen. Daarnaast blijkt toch dat veel prikkels. “Ons bent zunig hè,” vervolgt Helen Scholten met een knipoog.

Waarschijnlijk komt er dan ook een

Specifiek voor aanpak

stimuleringsmaatregel in Druten om het

Druten

opplussen van de woning aantrekkelijker te maken. We zijn aan het bekijken wat

1 Manier van samenwerken:

wijs is. Je ziet in de gemeenten waar

agenda wordt bepaald in

veel woningen zijn aangepast, dat er

werkconferenties.

toch subsidiemaatregelen aan te pas zijn

2 Onderdeel van een groter

gekomen.”

traject van bewustwording in zelfstandig wonen.

Helen Scholten vervolgt: “Ik vind het leuk om te merken dat het begint in

te slijten. Het staat allemaal mooi in

het projectplan verwoord, dat mensen ermee aan de slag gaan, maar het

is toch een proces dat je langzaam

met elkaar vormgeeft. De gemeente heeft het voorwerk gedaan met de

bestuurders van alle organisaties en het is logisch dat stichting Voormekaar de

bewustwording trekt. Wij zijn een bredere welzijnsinstelling en komen natuurlijk al veel bij ouderen over de vloer. We hebben

bijvoorbeeld een steunpunt mantelzorg en proberen overbelasting van mantelzorgers

te voorkomen. Met cursussen, een bezoeken oppasservice, ontlasten vrijwilligers de mantelzorgers.”

De komende maanden wordt het

verse project voortvarend uitgerold.

7


de ouderenbond, bijeenkomsten voor

informatiemarkt in het kader van Langer

zelfstandig wonen. Daar zullen de senioren van Druten verleid worden tot het maken van een afspraak voor een huisbezoek. “Als ouderenadviseur vraag ik altijd:

‘Wat houdt u tegen om het u in het leven comfortabeler te maken? Of om hulp aan

een ander te vragen? Want als je dat kunt,

ben je net zo goed zelfstandig. Je zorgt voor

jezelf en zoekt naar een oplossing. Je ziet de energie van mensen afnemen naarmate ze

ouder worden. Aankleden en boodschapjes doen zijn eigenlijk al een dagtaak.

Het netwerk van mensen staat ook onder druk: vrienden en familie worden ziek, overlijden. Mensen moeten veel meer

uit zichzelf halen en dat is niet iedereen gegeven.”

“Als ouderenadviseur vraag ik altijd: ‘Wat houdt u tegen om het u in het leven comfortabeler te maken? Of om hulp aan een ander te vragen? Want als je dat kunt, ben je net zo goed zelfstandig. Je zoekt zelf naar oplossingen.” Helen Scholten, consulent stichting Voormekaar

“We kijken waar de dynamiek zit in de gemeente, daar zitten namelijk de ambassadeurs van een thema.“ Agnes Schaap, wethouder

Agnes Schaap

3 Wijchen In 2009 is de gemeente Heumen, als één van de vijf provinciale pilotprojecten, gestart met het opplusproject Wij blijven hier wonen. Na evaluatie is het project uitgerold in de andere kernen van de gemeente. In 2011 besloot ook de gemeente Beuningen om van start te gaan met opplussen. Niet alleen vanuit het tekort aan geschikte woningen in de toekomst voor senioren, maar vanuit de visie dat bewoners een eigen verantwoordelijkheid hebben om hun woning preventief aan te passen en geschikt te maken voor hun eigen toekomst. Met diezelfde insteek is de gemeente Wijchen eind 2012 begonnen met het traject Bewust wonen in Wijchen, met speciale aandacht voor wonen met dementie. Een projectgroep met Talis, MEER Welzijn Wijchen, seniorenraad, ouderenbond, de projectleider van de gemeente, Spectrum en vertegenwoordiging van de afdelingen Welzijn, Wonen en Vraagwijzer richt zich op bewustwording en gedragsverandering van Wijchenaren om de woning en de omgeving toekomstgericht aan te passen. Veiligheid en comfort zijn het uitgangspunt.

8


Bewust wonen in Wijchen Tips voor wethouders Delen van kennis en expertise Agnes Schaap is wethouder in Wijchen

- Heb oog en oor voor wat er

met ondermeer sociale zaken in

speelt.

portefeuille. Voorheen was zij directeur

- Wees benaderbaar

van Malderburch in Heumen. Wat heeft ze

- Toon bevlogenheid en

nu meegenomen naar dit project? “Het zijn

betrokkenheid.

buurgemeenten hè, dus in Wijchen wisten

- Gebruik de kracht van de

we al van de Heumense methode.

mensen.

Het mooie van mijn overstap vind ik vooral dat ik verbindingen kan maken: tussen gemeente, maatschappelijke partners en bedrijven. Ook tussen gemeenten

onderling in regionaal verband. Om kennis te delen en te ontdekken wat je lokaal

Specifiek Wijchen

moet doen en wat je in groter verband zou kunnen oppakken.We zijn allemaal bezig

- Integrale aanpak wonen en

met die beweging om mensen zo lang

omgeving.

mogelijk thuis te laten wonen. Door het

- Nadruk op samenwerking met

delen van kennis en expertise -je wilt

ondernemers, woningcorporatie, zorgen welzijnsorganisa-

opdracht vinden projecten na een

startfase goede borging bij een van de

maatschappelijke partners. Het thema opplussen is onlangs ondergebracht

bij welzijnsinstelling MEER Welzijn

Wijchen. Deze organisatie is vanaf de

start een belangrijke partner en neemt voortaan de meeste werkzaamheden

voor haar rekening: de coördinatie van

de woonadviseurs, het afstemmen met

partners, het opstellen en mede uitvoering geven van de promotie. “Uiteraard zullen wij als gemeente waar nodig blijven faciliteren”, zegt Sylvia Lambrichs.

Woonvisie 2012-2016 blijkt dat in Wijchen

en regionaal kennisdelen,” vult Sylvia

Lambrichs, beleidsadviseur welzijn, zorg

en gezondheid, aan. “Het houdt de pas erin om anderen mee te krijgen. Zo hebben we ook de publieksbrochure samen opgezet

met een format voor meerdere gemeenten. Op het gebied van de wmo hebben we ook veel aan elkaar.”

Borging bij maatschappelijke partners Door te investeren in relaties en te

onderzoeken of er een gezamenlijke

vraag ligt, gaat de gemeente effectief partnerships aan. Agnes Schaap:

“We kijken waar de dynamiek zit in

de gemeente, daar zitten namelijk de

9

Op basis van een gezamenlijk gevonden

dáár geloof ik niet in.”

“Het is een gezonde mix van lokaal doen

samenwerking.

Wij als overheid kunnen dat faciliteren.”

Investeren in preventie

renden en hun mantelzorgers. - Regionale afstemming en

aanwezige talenten en krachten benutten.

immers allemaal hetzelfde bereiken- kun je je eigen weg vinden. Want blauwdrukken,

ties. - Ook programma voor demente-

ambassadeurs van een thema. Je moet


Uit de demografische gegevens van de

de komende jaren het aantal 65-plussers fors zal groeien naar 21% in 2020 en 34%

in 2040. Een forse opgave om hen goed te huisvesten. De wethouder: “In de wmonotitie staat heel nadrukkelijk dat we

het de mensen zo comfortabel mogelijk

willen maken, dat het langer zelfstandig thuiswonen ook echt kan. We zetten dus

met het hele college de schouders eronder. We investeren veel in preventie, dat gaat

zich op termijn terugverdienen. We geven mensen wel de garantie dat àls er straks

zorg nodig is, dat we er dan zijn! Ik hoop dat we iedereen zo lang mogelijk gezond

kunnen houden en dat mensen vanuit hun eigen kracht zo lang mogelijk zelfstandig kunnen wonen.”

Zelfredzaam in Wijchense leefgemeenschap

voor alle mensen met beperkingen.

informatiemarkten gehouden, waar

vertrouwde omgeving. Dat je zo lang

Sylvia Lambrichs: “Er worden succesvolle

Tips voor beleidsadviseurs gemeenten

honderden mensen op af komen. De GGD

Gelderland-Zuid heeft voor ons onderzocht

- Klein beginnen, zet kleine

wat 35 tot 55 jarigen nodig hebben om

stappen,met samenwerkings-

gezond ouder te worden, zodat we er nog

partners. Kijk waar de

vroeger bij zijn. Ook zijn we bezig met een

dynamiek zit, en ga daar mee

vervolgproject Goed wonen met dementie

verder.

in Wijchen. Op welke wijzen kunnen

- Onderzoek mogelijkheden op

mensen met beginnende dementie langer

basis van commitment vooraf.

zelfstandig thuis blijven wonen en zo lang

Het gaat om de mindset van

mogelijk zelfredzaam zijn? Wat is er nodig

‘met elkaar willen onderzoe-

om in de Wijchense leefgemeenschap te

ken’. Denk in kansen, niet in

kunnen functioneren? Hoe krijg je de scope

risico’s.

bij de mensen in Wijchen zo dat ze een

- Wees transparant en laat zien

dementerende zien als een gewone burger

waarvoor je het doet.

waar iets mee aan de hand is en waar ze

- Toon lef en ga ervoor!

een helpende hand voor willen uitsteken?

Vragen waar we ons samen met Talis, ZZG-

Zorggroep, LuciVer en welzijnspartijen mee bezig houden. Je leert in de samenwerking

niet zozeer van de uitkomsten, maar vooral van de weg die je bewandelt.”

Je moet in contact staan met je omgeving “We faciliteren mensen optimaal om in

hun eigen kracht te staan,” vervolgt Agnes

Schaap. “Je ziet zoveel goede dingen vanuit de creativiteit van mensen ontstaan,

je kunt het hebben over bezuinigingen,

maar ook over wat er voor nieuws ontstaat. Als ik hier over de markt loop, dan spreken mensen me aan. Daar gaat het om dat je in contact staat met de mensen. Het is

ook belangrijk dat we rust bieden aan de mensen: dat ze weten dat we er zijn met zorg als het echt nodig is.”

Sylvia Lambrichs besluit: “Wij willen naar een inclusieve samenleving waarin plek is

10


Goed wonen. Lekker voelen in de

mogelijk overal kunt komen. Je stelt dan

zo lang mogelijk zorg uit. Door vooraan in het proces te investeren, stel je aanspraak op zorg uit. Het is een andere manier van kijken.”

“Samenwerking is zo ontzettend belangrijk. ‘Moet je alleen doen als het absoluut noodzakelijk is’, hoorde ik laatst op een lezing. Het zou veel geld en moeite kosten, maar samenwerken en communicatie is het belangrijkste in dit hele verhaal. Alle partners hebben dezelfde bedoeling. Je luistert naar elkaar. Hebt begrip voor ieders belangen en insteek. Als je de bedoeling centraal blijft stellen, is samenwerking juist een enorme kracht.” Sylvia Lambrichs, beleidsadviseur welzijn, zorg en gezondheid

11


“Als de familie de buurt niet kent, dan organiseren wij gezamenlijk een netwerk.” Tineke van den Berg, PG-wijkverpleegkundige Icare

Tineke van den Berg

4 Elburg De gemeente Elburg werkt sinds 2009 samen met woningcorporaties Uwoon en Omnia, thuiszorgorganisatie Icare, welzijnsinstelling Wiel en de WMO-raad aan een programma om langer zelfstandig thuiswonen mogelijk te maken. Onder de titel Gewoon Gemak is in de eerste jaren de bestaande woningvoorraad geïnventariseerd en vervolgens passend gemaakt voor de veranderende woningbehoefte. De mogelijkheden van thuistechnologie zijn hier al snel omarmd en worden nu naar individuele behoefte toegepast. De samenwerkende partijen in Elburg zetten in op een wijk- of kerngerichte benadering aansluitend bij de werkwijze van zorgorganisatie Icare. Eind 2013 is het programma uitgebreid voor mensen met geheugenproblemen, zoals dementie. Elburg is één van de eerste gemeenten die de onderwerpen wonen, dementie en thuistechnologie in de praktijk samenbrengt. Wethouder Jan Polinder: “De afgelopen jaren was het project Gewoon Gemak met name gericht op de ouder wordende inwoner van onze gemeente en de bouwkundige aanpassingen in de eigen woning. Een deel van deze inwoners zal de komende jaren in lichte of zwaardere mate geconfronteerd worden met geheugenproblematiek. De omvang van deze groep moeten we niet onderschatten. Vandaar het besluit om de integratie tussen woningenaanpassingen en dementie tot stand te brengen. We hopen hiermee duidelijk te maken dat er ook bij lichte geheugenproblemen mogelijkheden zijn om zelf grip te houden op de eigen woonsituatie.”

12


Gewoon Gemak in Elburg breidt uit met Tips voor thuiszorgverleners

thuistechnologie: nu ook voor mensen met

- Ga met elkaar om tafel zitten

dementie

en zet de klant centraal. - Kijk hoe je daaromheen samen

Domotica in pluskoffer voor

kunt werken.

geheugenproblemen

- Maak gebruik van elkaars

De psychogeriatrische (PG) teams van

kennis.

Icare bieden thuiszorg aan mensen met

- Iedereen doet waar ‘ie goed in

dementie en andere geheugenproblemen.

is: met goede samenwerking

Zij zetten thuistechnologie in ter

kom je verder.

ondersteuning van de dienstverlening.

- Techniek kan een ondersteu-

Zo kan iemand met dementie langer

nend middel zijn: het is geen

prettig en verantwoord thuis blijven

vervangende zorg.

wonen. PG-wijkverpleegkundige Tineke

van den Berg vertelt hoe de kleinschalige wijkteams al in een vroeg stadium veel

worden haar stoel uit te komen. Door het

gebruik van de bedmat ontdekten we dat ze gewoon de hele nacht in bed lag. Uit nader onderzoek bleek dat zij aan een ernstige

ziekte leed en daarom zo moe was. Ik ben

blij dat we haar niet naar de dagbesteding hebben geleid.”

wat we zouden kunnen doen met

noodmiddelen die ik acuut kan inzetten

“Met de koffer heb ik een aantal

thuistechnologie. We wilden een goede

met een alarmkoppeling naar de

Deze bevat verschillende technologische

hulpmiddelen. Hiermee ga ik naar cliënten

om samen te kijken hoe we het thuiswonen kunnen vergemakkelijken.

In de koffer zit bijvoorbeeld een bedmat.

Deze is voorzien van persoonsalarmering. Er gaat een alarmsignaal naar de

mantelzorger of de centrale als de cliënt uit bed stapt en na een vooraf ingestelde tijd niet terugkeert.

Dit zorgt voor geruststelling (en een betere nachtrust!) van de mantelzorger en het

verlenen van de juiste zorg op het juiste

moment.” De bedmat kan ook fungeren als observatiemiddel. Tineke van den Berg:

“Zo hadden we een mevrouw die overdag

13

sliep of dat ze eigenlijk gestimuleerd moest

Technische noodmiddelen in acute situaties

ontwikkelden de pluskoffer.

PG-wijkverpleegkundige Icare

zo moe was. We wisten niet of ze wel goed

met de werkgroep thuiszorg onderzocht

van mensen met geheugenproblemen en

Tineke van den Berg,

maar ze kon ons niet uitleggen waarom ze

kunnen betekenen: “In 2012 hebben we

ondersteuning bieden voor mantelzorgers

“Door samen te werken, weten we wat andere partijen kunnen bieden.”

te moe was om haar stoel uit te komen,


meldkamer. In twee weken regelen we vervolgens een vaste oplossing voor de

situatie. We hebben daar nu zo’n dertig

cliënten mee geholpen. Zo was er een cliënt die soms ’s nachts uit bed stapte en aan het dwalen ging door de woning. Zijn partner was voortdurend ongerust en waakzaam en had daardoor geen goede nachtrust”. Tineke: “Ik heb een technisch bedrijf gevraagd mee te denken.

Samen kwamen we tot een nieuw product: een bewegingsmelder die naast het bed

van de cliënt hangt en een bijbehorende ontvanger op het nachtkastje van de

partner. Zij gaat nu precies op het juiste

moment naar beneden, alleen als het nodig is. De kosten? Slechts 95 euro! Oplossingen kunnen dus heel betaalbaar zijn.”

Ondersteuning door familie Ook is er het veelzeggende voorbeeld van de meneer die dwaalgedrag buitenshuis

komen, zijn er soms al jaren overheen gegaan.”

vertoonde, daarbij onderkoeld raakte en

Liggen er nog nieuwe ontwikkelingen in

opname in een verpleeghuis als advies,

Met de regiegroep koppelen we de behaalde

in het ziekenhuis terechtkwam. Hij kreeg maar daar waren de cliënt en zijn familie nog niet aan toe. Met een alarm bij de

voordeur en hulp van zijn kinderen die een paar straten verderop woonden en

het alarmsignaal konden opvolgen, heeft deze meneer toch nog een half jaar thuis kunnen wonen.

het verschiet?

resultaten terug. Het roept de vraag op hoe we in de toekomst ook op afstand mensen kunnen begeleiden. Met ondermeer

Philadelphia, ’s-Heerenloo en EBC kijken

we nu hoe we weer een stap verder kunnen komen.”

Netwerk organiseren En als er geen familie in de buurt woont? “Dan proberen we een netwerk te

organiseren”, vertelt Tineke. “We schakelen de stichting welzijn ouderen (stichting Wiel) in. Een ouderenadviseur gaat de buurt in om hulp en ondersteuning te

vragen. Op die manier kon bijvoorbeeld

een mevrouw die nog heel graag kookte,

dat blijven doen ondanks haar dementie. Met behulp van een rookmelder in de

keuken en een alarm dat opgevolgd wordt

door buren. Het zijn allemaal maar kleine

dingetjes, maar toch. Het biedt een stukje rust en vrijheid, de mantelzorger kan

rustiger slapen en hoeft pas in actie te komen als er echt iets is.”

Tineke van den Berg: “Overbelasting

van mantelzorgers is iets wat je goed in

de gaten moet houden als zorgverlener. Ik zie dat overbelasting in deze tijd

sneller ontstaat. Mensen willen heel

lang doorgaan omdat ze alles zelf willen

oplossen. Daarnaast is er vaak sprake van ontkenning van de situatie, want als je erover gaat praten, is het echt. Als wij

14


“We hopen hiermee duidelijk te maken dat er ook bij lichte geheugenproblemen mogelijkheden zijn om zelf grip te houden op de eigen woonsituatie.” Jan Polinder, wethouder gemeente Elburg

15


“Je moet ook een beetje lef hebben hè? Als we willen innoveren en vernieuwen, is het belangrijk dat je durft te experimenteren. Dat is wat ik probeer te doen met het opplussen. Je moet er wel een beetje een ‘Googlementaliteit’ voor hebben.” Marjolein Huijskes l Beleidsadviseur Maatschappelijke Zaken gemeente Rheden

Marjolein Huijskes

5 Rheden In Rheden (43.500 inwoners) is met belangstelling gekeken naar wat er in buurgemeenten Westervoort/Duiven gebeurde op het gebied van opplussen van woningen. In 2010 startte de gemeente met een eigen meerjarige pilot, waarbij telkens een van de zeven dorpen aandacht krijgt en het opplussen van de woningen verbreed wordt met domotica of thuistechnologie. Na Dieren, Laag-Soeren en Velp-Noord is in het najaar van 2014 Velp-Zuid aan de beurt. In 2015 sluiten het dorp Rheden en de resterende kleine kernen de rij. De gemeente werkt in dit project samen met Schellekens Advies en Atrivé. Het project Mijn huis, mijn toekomst in Rheden is gericht op individuele bewoners, zowel huurders als eigenaars. Zij kunnen een advies op maat krijgen en een stimuleringsbijdrage van de gemeente, waardoor zij de techniek ook vaker daadwerkelijk gebruiken. Door de juiste informatie en een passend advies denken burgers eerder na over hun toekomst en de rol van techniek daarin. Het accent ligt op veilig en prettig langer zelfstandig wonen en dus niet op zorg. Het is bewezen dat opplussen van de woning en toepassen van thuistechnologie in preventieve zin bijdraagt aan het uitstellen van -de duurderezorg. Mede daarom is een bewustwordingsproces op gang gebracht onder inwoners, mantelzorgers en professionals.

16


Mijn huis, mijn toekomst Tips voor gemeenten “In 2008 zijn we gestart vanuit het beleidsdomein Wonen met het uitvoeren van de doorzonscan, een meetinstrument om de potentiële geschiktheid van woningen voor

- Heel goed luisteren naar je

ouderen te bepalen.

burgers, naar je vrijwilligers en je als gemeente bescheiden opstellen.

Al snel wilden we uitgebreider inzoomen

nemen van zaken die bij ons, in onze lokale

wonen er nu eigenlijk in die woningen?

We verwerken de evaluatiegegevens, die

op de daaruit voortvloeiende vragen: wie

- Het succes bij de burger laten: als gemeente moet je onzicht-

En: wat hebben we over tien of twintig jaar

baar willen zijn. Mensen willen

nodig aan woningen? Zowel intramurale

niet dat de gemeente bepaalt

plaatsen als levensloopbestendige

wat zij moeten doen.

woningen? Om daar een goed beeld van te

- Ga het gemeentehuis uit om

krijgen hebben we een soort doorzonscan

goed te kunnen ontvangen (en niet alleen maar zenden). - Een stimuleringsbijdrage kan mensen in positieve zin over de drempel helpen.

onderwerp. Mensen moeten het zelf

Opplussen is natuurlijk een heel praktisch

hen goed voorlichten: bewust maken van

doen. We zorgen ervoor dat ze weten wat

vervolgt: “Het is blijkbaar lastig voor veel gemeenten om na een eerste vliegende

lijk contact.

start goed door te pakken. Wij proberen door het ontwerpen van een structurele aanpak mensen te blijven triggeren.

We realiseren ons dat een andere manier

van werken nodig is en hebben in Rheden

ze kunnen doen, waar ze moeten zijn en we bieden ondersteuning. We hebben weinig geld gestoken in traditionele

communicatiemiddelen als folders en

websites, maar vooral geïnvesteerd in

het contact met de mensen die we willen bereiken. Het uitgebreide netwerk van

vrijwilligers in onze gemeente is daarvoor een noodzakelijke voorwaarde.”

De stuurgroep ontwikkelt brede visie op

geen vastomlijnd uitvoeringsplan.

wonen, welzijn en zorg

willen bereiken: burgers die in hun eigen

WWZ participeren de woningcorporatie,

Wèl hebben we een beeld van wat we

In de in 2013 opgerichte stuurgroep

woning en woonomgeving veilig en

de huisgebonden zorginstellingen, de

comfortabel oud kunnen worden. Je moet

de vrijheid nemen om te experimenteren.

Om werkelijke innovatie te bereiken, moet je durven uitproberen, fouten durven

maken, bijsturen en soms ook excuses

aanbieden als iets niet werkt. Je moet dus

ook eerlijk zijn in je conclusies en afscheid

17

We investeren vooral in het contact met de

zelf alvast het nodige te doen, wilden we

Beleidsadviseur Marjolein Huijskes

geen vervanging voor persoon-

product vervolmaken

mensen die we willen bereiken.

- Internet is een mooi hulpmiddel voor voorlichting, maar

sturen bij en kunnen vervolgens ons

geriscoop. Om bewoners een kans te geven

mogelijke rol daarin.”

kelijk.

altijd weer nieuwe vragen opleveren,

plus laten uitvoeren, een zogenaamde

de veranderende toekomst en hun eigen

- Maak het mensen vooral mak-

situatie, niet blijken te werken.


welzijnsinstelling, de ouderenorganisatie en de betreffende wethouders.

De gemeente is regievoerder. Het gaat

over de vraag hoe partijen ervoor kunnen

zorgen dat de mensen ook in de toekomst veilig kunnen blijven wonen, aan welke

randvoorwaarden moet worden gewerkt in

de openbare ruimte en welke voorzieningen er op wijkniveau nodig zijn.

Specifiek voor aanpak gemeente Rheden

De pilot draait binnen de -bescheidenbudgetten die zijn vastgesteld voor

1 Geen vastomlijnd plan, wél een

collectieve voorzieningen in het

visie.

maatschappelijke middenveld.

2 In Rheden is al een goed ont-

Dat geeft enige speelruimte en maakt

wikkeld netwerk van vrijwil-

experimenteren mogelijk. Marjolein

ligers aanwezig.

Huijskes: “We boeken positieve resultaten

3 Fouten maken mag, vervolgens

met de ruimte die we nemen om het zo

bijsturen.

aan te pakken. Het levert uiteindelijk veel

Bestuurders pas samenbren-

meer op dan wat we investeren en dat laten

gen in een stuurgroep na een

we zien aan de politiek. Wij ondersteunen

periode van experimenteren.

mensen bij het leven in eigen hand hebben

4 De stuurgroep ontwikkelt een

en houden. Daarnaast heb je een lange

langere termijnvisie, terwijl de

termijnvisie nodig: wij moeten straks voor

praktische uitvoering gewoon

méér mensen ondersteuning bieden met

doorgaat.

minder geld. Als je nu niets doet, worden de kosten alleen maar hoger. Wanneer je mensen kunt verleiden in een vroeg stadium zelf iets te doen aan de trap,

voorlichter op bezoek geweest, het

merendeel (200) op basis van een brief.

Van de stimuleringsmaatregel hebben 83 huishoudens gebruik gemaakt en aldus

hun woning opgeplust. De verdeling over

huur- en koopwoning lag ongeveer gelijk. Samen hebben deze oudere huishoudens

voor € 105.000,-- aan aanpassingen laten uitvoeren. De gemeente heeft een derde deel daarvan bekostigd. Alle bezochte

ouderen gaven aan graag in de woning te blijven wonen. In Laag-Soeren en Velp-

Noord komen verhoudingsgewijs gelijke aantallen en resultaten naar voren.

In Velp-Zuid zijn al bijna 200 aanvragen voor een huisbezoek binnen. Op dit

moment experimenteert Rheden met een checklist voor Wonen met Dementie.

Men hoopt volgend jaar in het dorp Rheden met een geïntegreerde aanpak van start te kunnen gaan.

de badkamer en het toilet bijvoorbeeld,

bespaart dat de maatschappij forse kosten op langere termijn. Als iedereen iets

betaalt, bewoners, eigenaren, corporaties én de gemeente, dan is er heel veel

mogelijk. Daarnaast is het belangrijk om ook de bredere context van langer

zelfstandig wonen tot een succes te maken, want als je de buurvrouw bereid hebt

gevonden om er met de rollator of rolstoel op uit te gaan en de stoep is te smal, dan gaat het dus alsnog niet werken.”

“We hebben een beeld van wat we willen bereiken: burgers die veilig en comfortabel in hun eigen woning en woonomgeving oud kunnen worden.” Marjolein Huijskes l Beleidsadviseur Maatschappelijke Zaken gemeente Rheden

Resultaten in Dieren De pilot in Dieren is een succes geworden, zowel qua bewustwording als het nemen

van maatregelen. Rond de 130 huishoudens hebben de voorlichtingsbijeenkomsten bezocht en deze gewaardeerd met een 7,7. Bij 239 adressen is een vrijwillige

18


19


6 Doetinchem Gezonde mensen zijn gelukkiger en productiever, presteren beter en hebben minder zorg nodig. Investeren in gezondheid, welzijn en participatie is de meest constructieve manier om de gezondheid en leefbaarheid van wijken in de gemeente te verbeteren, hulpvragen op te pakken en de zorgverzekering betaalbaar te houden. Deze veronderstelling ligt ten grondslag aan het plan van zorgorganisatie Markenheem, Wijkwerk en gemeente Doetinchem.

Woonzorgcentrum als kloppend hart van de wijk Eind september 2013 is het Nieuwe Woonzorgcentrum Schavenweide van zorgorganisatie Markenheem in Doetinchem opgeleverd. Voor mensen met een zorgvraag een prachtige en veilige plek om te wonen. Het woonzorgcentrum beschikt over verschillende woonvormen. Ambitie is dat het nieuwe Schavenweide een kloppend hart wordt in de wijk, waar bewoners, familie, vrijwilligers, wijkbewoners en -partners, diensten ontwikkelen en ontmoetingen organiseren voor alle bewoners van de wijk. Ouderen kunnen zo langer, prettiger en gezonder (zelfstandig) wonen en jongeren/kinderen kunnen zich verder ontwikkelen en ontplooien. De samenwerking gaat verder dan het gebied van wonen-zorg-welzijn. Schavenweide moet tevens een inspiratieplek worden om samen met partners en mantelzorgers verder te werken aan een goede aanpak van de dementievraagstukken in de Achterhoek. Het project is zojuist gestart.

20



21


“Alleen in zo’n veilig huis zitten is ook niet leuk. Kiemkracht verbindt de sociale omgeving.” Ingrid Wolsing, wethouder Montferland

7 Montferland Montferland heeft een schakelfunctie tussen de Achterhoek en de Stadsregio ArnhemNijmegen. In de twaalf kernen van de gemeente wonen 35.000 mensen die zich vertegenwoordigd zien in 20 dorps- en wijkraden. Montferland heeft te maken met een sterk wijzigende bevolkingssamenstelling. Zowel in absolute als in relatieve zin komen er meer ouderen. Bovendien worden ouderen ook steeds ouder. Dat betekent veranderende behoeften qua wonen, activiteiten en voorzieningen. Het project Thuis in Montferland is een succesvolle spinoff van de regiegroep wonen, zorg en welzijn, die in 2009 in het leven werd geroepen en binnenkort wegens succes zal worden opgeheven. Wethouder Ingrid Wolsing, met ondermeer wmo in haar portefeuille, vindt namelijk dat je ergens ook een punt achter moet kunnen zetten: “We hebben gezamenlijk wat moois neer kunnen zetten en als er iets is, weten we elkaar nu wel te vinden. Het programma Thuis is Montferland is hartstikke concreet: is uitvoering geworden. Daar hoeven we niet meer in een speciale regiegroep over te praten. Op andere gebieden komen we elkaar trouwens ook weer tegen. Dus we vieren het succes en gaan weer verder.”

22


Ingrid Wolsing en Wander van Beek

Thuis in Montferland Tips voor projectleiders Hoe heeft Montferland het langer zelfstandig thuiswonen aangepakt?

- Alles staat of valt met goede

Projectleider Wander van Beek:

communicatie. Het is de enige

“We zijn begonnen met de resultaten van

manier om de mensen te

de doorzonscan naast de demografische

bereiken. Breng de afdelingen

ontwikkelingen te leggen. We hebben

communicatie samen om de

in Montferland een grote particuliere

strategie te bedenken.

woningvoorraad en deze bleek onvoldoende

- Een externe projectleider

geschikt voor het langer zelfstandig wonen.

brengt enthousiasme en

In 2009 hebben we de ambitie afgesproken

expertise met zich mee: dat is

dit te gaan faciliteren.

heel belangrijk om een project

Er is een regiegroep wonen, welzijn, zorg

op gang te brengen.

ingericht waarin de gemeente samenwerkt

- Je moet er echt in investeren.

met de woningcorporaties, drie grote zorgaanbieders, welzijnsorganisatie

en omgekeerd worden deze bedrijven

vermeld op de website onder de noemer ‘Ondernemers die u kunnen helpen’.

De bedrijven hebben zich natuurlijk ook

verdiept in de materie, ze hebben er echt in geïnvesteerd. Er zijn speciale etalages gemaakt, presentaties gegeven op een

informatiemarkt (met maar liefst 1.000

bezoekers), ze gaan bij mensen op bezoek. Kortom: veel interactie.”

een veilige en comfortabele manier kan

de vrijwilligers, opgeleid door

Een cruciale succesfactor zijn

wonen, ook als er beperkingen ontstaan.

welzijnsorganisatie Welcom, die mensen

Wethouder Wolsing vult aan: “We zagen

verschillende initiatieven in de gemeente, in s’-Heerenberg speelden bijvoorbeeld

een aantal ontwikkelingen los van elkaar en daar moet je wel regie over voeren:

anders krijg je overal ‘plukjes’. Je hebt een

brede aanpak nodig om effectief te zijn en daarom hebben we de regiegroep in het

leven geroepen. Dat moet je als gemeente

in hun eigen huis adviseren over mogelijke aanpassingen. Deze zogenoemde

woonadviseurs bezoeken ouderen,

verzorgen presentaties en fungeren als

ambassadeur voor Thuis in Montferland. Zij legden wel 250 huisbezoeken af. Door hun enthousiasme en het feit dat zij zelf ook tot de doelgroep behoren, wordt er veel gebruik gemaakt van de regeling.

Dankzij de laagdrempelige aanpak is de subsidieregeling twee keer verlengd. Krachtige communicatie

doen, want anders gebeurt er niets.

De projectleider somt op: “We hebben

Betrokken lokale ondernemers

de media zijn actief benaderd en we hebben

Je moet ook lokale betrokkenheid hebben, want zo werkt dat hier: mensen kennen elkaar. Dus we hebben direct in het

23

het voorlichtingsmateriaal gebruiken

Enthousiaste vrijwilligers

Thuis in Montferland.”

gemeente Montferland

‘herenovereenkomst‘ aangegaan: zij mogen

ambitie: ervoor zorgen dat iedereen op

voortgekomen, waaronder het project

Wander van Beek, projectleider

betrokken. Met twintig van hen is een

Welcom en de provincie. Centrale

Hieruit zijn eigenlijk een heleboel spinoffs

“Je vraagt ook wat van ondernemers: iemand neerzetten op zo’n markt is ook investeren”

begin de ondernemers in de regio erbij


ingezet op een bewustwordingscampagne, goede promotiematerialen gemaakt. De afdelingen communicatie van de

samenwerkende partijen hebben daartoe

hun krachten gebundeld. De gemeente

Een andere spin-off: Kiemkracht

dorpsraden zijn presentaties gegeven,

kiemkrachten laten ontstaan. Sociale wijk/

is alle dorpen afgeweest, aan wijken

In de kleine kernen heeft de gemeente

ondernemers zijn meegenomen en

dorpsteams zetten zich in voor ondermeer

alle verenigingen zijn aangeschreven voor een speciale presentatie door de woonadviseurs.”

Spin-off: woonservicegebieden

We kijken terug op een geslaagd project: door de gezamenlijkheid!

De regiegroep heeft de intentie

Ingrid Wolsing,

vastgestelde woonservicegebieden

uitgesproken om zoveel mogelijk binnen geconcentreerd aan het werk te gaan.

wethouder Montferland

De wethouder legt uit: “Als je het hebt over duurzaamheid, dan kiezen we dus voor

aanpassingen waar je wat aan hebt. In de

historische binnenstad van s’-Heerenberg

bijvoorbeeld, investeren we in de openbare werken; we zorgen voor goed begaanbare looproutes, want met rollators rol je niet lekker over kinderkopjes; we plaatsen bankjes en ontsluiten het stadsplein en andere plekken waar ouderen

graag komen. Woonzorg zit nu in het

gerestaureerde Gouden Handen, daar zit de zorg en vandaaruit moeten de mensen de

ouderen, bijvoorbeeld door te helpen

met boodschappen of werk in de tuin.

Wethouder Wolsing: “Het idee was om

de kracht in zo’n kern in beeld te brengen en dat te gaan ondersteunen, want in

het kader van de wmo-transities gaan we

met sociale teams werken. Kiemkracht is uitgegroeid tot een goed lopend project. Het is ondergebracht bij Welcom, want

je hebt toch altijd je professionals nodig. Het mooie is dat er heel veel kracht is in die kernen. Met het project leggen

we verbindingen en geven handen en

voeten aan de aanwezige potentie. Er zijn aloude bellijsten, waarbij iedereen op de lijst dagelijks een van de anderen belt,

praatgroepjes, koffieclubjes: noem maar

op. Dat wordt georganiseerd in de kernen en vervolgens gekoppeld aan het sociaal

team. Eventuele hulpvragen komen daar dan snel terecht.”

stad in kunnen. Samen realiseren we een toekomstbestendige aanpassing voor het hele gebied.”

Van beleid naar uitvoering

Tips voor wethouders

Thuis in Montferland is een initiatief van de

- Je hebt een kartrekker nodig (een externe!).

regiegroep en heeft inmiddels een vaste plek

- Wees laagdrempelig en zorg dat je iets

gekregen in de bestaande lijnen van de betrokken organisaties. De huisbezoeken, presentaties, website, communicatie en de regeling worden voortgezet in de uitvoeringsfase.

praktisch/concreets hebt om samen mee aan de slag te gaan. - De inzet van de provincie is ook belangrijk: de financiële impuls èn het meedenken. - Met elkaar moet je op alle fronten willen samenwerken.

24


De regeling Bij Thuis in Montferland kunnen mensen boven de 50 jaar een subsidieregeling krijgen, als ze kleine en grotere aanpassingen in hun huis doen die gericht zijn op langer thuis wonen. De gemeente vergoedt een derde van de kosten tot een maximum van 750 euro.

25


“Op een gelijkwaardige manier samenwerken vraagt van alle partners een andere houding en werkwijze.” Joosje Bachman, gemeente Ubbergen

Joosje Bachman

8 Ooij (Berg en Dal) In het dorp Ooij (2.000 inwoners) heeft de afgelopen jaren een bijzonder proces plaatsgevonden in het kader van de pilot Langer zelfstandig wonen. Ooij behoort samen met Kekerdom, Leuth, Beek en Ubbergen tot de gemeente Ubbergen. Ga uit van waar mensen zelf behoefte aan hebben: dat is het uitgangspunt van de gemeente Ubbergen. In 2010 hebben de ZZGzorggroep, Oosterpoort Wooncombinatie en de gemeente elkaar gevonden. Zij willen samenwerken op het gebied van langer zelfstandig wonen, te beginnen in Ooij. Hiertoe is een intentieovereenkomst opgesteld. Samenwerken vooral met de inwoners van de gemeente Ubbergen richt zich op 4 thema’s: zelfregie, meedoen, lokaal netwerk en preventie. De partijen zijn zich ervan bewust dat zij alleen door samenwerking duurzame oplossingen kunnen vinden en mogelijkheden benutten. Daarom zijn de bewoners centraal gesteld in het verdere proces. Hun wensen, ideeën en behoeften zijn de belangrijkste drijfveer en vormen dus het vertrekpunt. De partijen denken mee over hoe zij hun eigen woon- en leefomgeving in eigen regie vorm kunnen (blijven) geven. Joosje Bachman is procesbegeleider vanuit de gemeente Ubbergen: “Wat de mensen zelf belangrijk vinden en nodig hebben om daadwerkelijk langer zelfstandig te blijven wonen, daar gaat het om. Zorg dat je erachter komt wat mensen willen en zelf kunnen en wat je samen hieraan kunt of moet bijdragen. Sluit daar als partijen op aan en wees daarin flexibel. Dan ontstaat een proces dat niet aanbod-gestuurd is en waarin bewoners, organisaties en professionals op een gelijkwaardige manier samenwerken. Dat vraagt van alle partners een andere houding en werkwijze.”

26


Samen Ooij Tips voor ouderen(bonden) Verhalen van inwoners leidend Ellen Hoppenbrouwers werkt bij

- Ga uit van de vragen die men-

woningcorporatie Oosterpoort en is

sen zelf stellen!

verantwoordelijk voor wijkontwikkeling

- Speel daar zoveel mogelijk op

en buurtbeheer. Zij houdt zich bezig met

in. - De voortrekkers zitten vaak

andere werkgroepleden ook

van dit proces, dachten we: hoe kunnen

inwoner van Ooij is ondermeer bestuurslid

manier kunnen we het zoveel mogelijk

ieders rol openlijk met elkaar te

van de bewoners laten zijn? In Ooij is toen

bespreken.

door de HAN een open onderzoek gedaan

volgens de narratieve methode. Uit vijftig

verhalen van inwoners kwamen de vragen

naar voren die bewoners bezighouden. Deze vormden de basis voor de hele aanpak.” Werkgroepen van bewoners

“Er zijn ook mensen die behoefte hebben aan hulp bij arts-, fysiotherapeut- of ziekenhuisbezoek. Dat soort wensen is meteen meegenomen.”

In november 2012 is gestart met een

Alex Derksen, voorzitter werkgroep

wat er volgens hen nodig is om te zorgen

van de Katholieke Belangen Organisatie voor Senioren 50+(KBO). Hij vertelt:

”Er waren wel zoveel mensen aanwezig, dat het zaaltje in het dorpshuis te klein was. Toen er groepjes werden gevormd en er

daarna in onze groep werd bepaald wie de voorzitter zou moeten zijn, keek iedereen naar mij, dus ik voelde me geroepen. Ik

ben sindsdien voorzitter van de werkgroep woningaanpassing.”

De werkgroep tuinen woningaanpassing

groot: 110 mensen hebben aangegeven

georganiseerd met informatie over de

Ooij zijn uitgenodigd. De opkomst was

welke behoeften zij hebben. Zij vertelden

wonen en wat zij hier zelf aan kunnen bijdragen.

Vervolgens is een flink aantal vrijwilligers

in werkgroepen aan de slag gegaan om voor

de drie belangrijkste wensen oplossingen te

zoeken. Elke werkgroep heeft een voorzitter aangewezen en wordt ondersteund door een professional.

1. De werkgroep tuinen

woningaanpassing richt zich op

voorlichting over aanpassingen in huis en tuin en ondersteunt mensen bij het langer zelfstandig wonen;

2. De werkgroep zorgkaart maakt de aanwezige zorg inzichtelijker en

27

bij die eerste bijeenkomst. De actieve

bijeenkomst waarvoor alle 55-plussers van

dat zij zo lang mogelijk zelfstandig kunnen

woningaanpassing

en tuin, vervoer en boodschappen.

De 73-jarige Alex Derksen was ook aanwezig

we dat nou het beste aanpakken? Op welke

actief blijven. Dat doe je door

ouderen met allerhande klussen in huis

de leefbaarheid in dorpen en wijken.

“Toen wij helemaal aan het begin stonden

in de besturen, zorg dat de

bereikbaar;

3. De werkgroep hulpdiensten helpt


heeft twee voorlichtingsbijeenkomsten

mogelijkheden om tuin en woning zó aan te passen, dat mensen er lang zelfstandig kunnen wonen. In de presentatie werden

telkens ‘foute’ (onveilige, oncomfortabele)

situaties getoond en daarna de verbeterde. Ook was er een informatiemarkt met

vertegenwoordiging van de gemeente

Ubbergen, de ZZGzorggroep, Oosterpoort, een aannemer, doe-het-zelf winkel,

elektro-installateur, ergotherapeut,

gezondheidsmakelaar, verpleegkundige, WMO-deskundige en de brandweer.

Allemaal uit de lokale omgeving. Je kon er de huistest doen en er waren voorbeelden van materialen, waaronder domotica te bekijken: kortom een breed scala

aan inspirerende mogelijkheden om de thuisomgeving te verbeteren.

“Het verdwijnen van pinautomaten

nu loopt het daar ook.” Het langer

de supermarkt in het dorp kwamen

een olievlek van dorp naar dorp. “Het is

en busverbindingen en het behoud van

Tips voor corporaties

natuurlijk ook aan de orde”, vertelt Alex

- Geef de bewoners een belang-

Derksen, “maar daar kun je als werkgroep

rijke rol.

weinig aan doen. Wel hebben we een

- Wat willen en kunnen ze zelf

boodschappendienst en klussendienst

doen?

ingericht. Er zijn ook mensen die behoefte

- Kies voor een brede aanpak, het

hebben aan hulp bij arts-, fysiotherapeut-

gaat om de leefbaarheid van

of ziekenhuisbezoek. Dat soort wensen is

het gebied.

meteen meegenomen. Ja, dat is heel wat meer dan klussen aan huis.” Dus lastig

beïnvloedbare grotere wensen zijn door

de werkgroepleden pragmatisch vertaald naar oplossingen die zij wel zelf kunnen regisseren. Met klussen-, vervoer- en

Tips voor gemeenten

boodschappendiensten voor en door - Zorg voor gelijkwaardigheid

ties, bewoners en

dat gelijk doorgegeven. Zo is een netwerk

ken.

opgebouwd van bewoners, vrijwilligers en

- Sluit de communicatie aan op

professionals.

de actuele dingen die spelen. - Wees flexibel.

Spectrum heeft vrijwilligers opgeleid tot

- Bespreek bij de start van het

woonadviseurs. Zij leggen op verzoek

proces ieders belangen en wees

huisbezoeken af en lopen samen met

helder over wat je wel en niet

de bewoner het huis door op mogelijke

kunt doen.

verbeteringen. Ook sommige ondernemers hebben meegedaan met die trainingen, om beter ingewerkt te raken in de specifieke materie.

Van dorp naar dorp, maar wel op maat

“Elk dorp is echt anders. Maatwerk is nodig.”

Een bestuurslid van KBO uit Leuth zag

Ellen Hoppenbrouwers,

Derksen hem te helpen ook daar zoiets

de activiteiten in Ooij en vroeg de heer op te zetten. “En ik dacht: ‘ja waarom

woningcorporatie Oosterpoort

niet?’” zegt Alex Derksen. “Er is daar

ook een informatiemarkt geweest en 28

Ooij. Het is echt maatwerk. De uitkomsten van het narratieve onderzoek in Ooij

dachten we ook te kunnen gebruiken voor Kekerdom, maar dat heeft toch minder

goed uitgepakt. De mensen hebben overal

andere wensen.” “Elk dorp heeft z’n eigen identiteit en sociale structuur, daarom is

het zo belangrijk aan te sluiten bij datgene waar mensen hun schouders onder willen zetten”, besluit Joosje Bachman.

van woningen. Ellen Hoppenbrouwers:

wijkverpleegkundige eens langsgaat, wordt

bent, dat je actief kunt inha-

verwachten mensen andere dingen dan in

concurrentie te laten ontstaan. En wanneer het goed is dat een professional als de

- Zorg dat je bij het moment

Ellen Hoppenbrouwers aan. “In Leuth

Er is geen subsidieregeling aan het

tijdens een klusje het gevoel ontstaat dat

professionals.

wel zo dat elk dorp echt anders is”, vult

bewoners. Er is goed contact met de

lokale ondernemers, om geen oneigenlijke

tussen alle partijen; organisa-

zelfstandig wonen verbreidt zich aldus als


project gekoppeld voor het aanpassen

“We wilden eerst bewustwording. Het zelf

oplossen staat centraal. Eind oktober 2014 is er een bijeenkomst voor het vervolgtraject. Hoe gaan we verder, aan welke thema’s is nog meer behoefte?” Ook is er geen

vastgesteld budget. “Toch is het heel soepel verlopen”, zegt Alex Derksen. “Als wij iets

nodig hadden om brieven te versturen, het dorpshuis af te huren en de bezoekers een consumptie aan te bieden, dan kon dat

allemaal. Op onze verzoeken kregen we per kerende mail akkoord.”

Ondertussen hebben de betrokken

professionals op eigen initiatief een

intervisiegroep opgericht. Zij houden zich bezig met de vraag hoe zij op eenzelfde

manier met bewoners kunnen omgaan. En hoe ze ervoor kunnen zorgen dat

mensen zelf de regie blijven nemen.

Eigenlijk een spontane vooruitloper op de

sociale teams die er in 2015 komen. Kennis delen en de hulp bieden die nodig is.

Specifiek voor dit project: De inwoners bepalen zèlf waaraan wordt gewerkt en op welke wijze dat gebeurt. Adviseurs/ deskundigen hebben een ondersteunende rol.

29


“Wij hebben structureel overleg met de wethouder. Door de schaalgrootte van deze gemeente kun je directe lijnen hebben en dat betekent dat je best wel invloed hebt.” Heleen van Hal, secretaris KBO Malden

Heleen van Hal

9 Heumen In de gemeente Heumen wonen 16.000 mensen verdeeld over de dorpen Heumen, Malden, Over- en Nederasselt en tien buurtschappen. In de woonvisie heeft de gemeente Heumen in 2006 al aangegeven dat aanpassing van de woningvoorraad noodzakelijk is om te voldoen aan de groeiende vraag naar woningen voor ouderen en mensen met een beperking. In 2009 is de werkgroep opplussen ingesteld. Vertegenwoordigers van ouderenbond KBO, corporatie Oosterpoort, de burgeradviesraad, zorginstelling Malderburch, Wmo-loket Vraagwijzer en de gemeente Heumen hebben samen het projectonderdeel van Passend Wonen gerealiseerd. Inmiddels maakt het opplussen deel uit van Passend Wonen, dat welzijn, wonen en zorg in de gemeente Heumen omvat.

30


Passend wonen in Heumen Tips voor ouderen(bonden) Sociale partners kiezen projecten in werkconferenties

- Zorg dat je gevraagd en onge-

“De werkgroep heeft Heumenaren bewust

vraagd betrokken bent.

gemaakt van de mogelijkheden hun

- Laat je zien bij commissie- en

woning met aanpassingen te verbeteren.

raadvergaderingen, geef pre-

Inmiddels is het opplussen ingebed in de

sentaties.

normale procedures. De meeste mensen

- Zorg dat je contacten legt.

weten nu wel wat opplussen is en waar dat om gaat.” Aan het woord is Heleen

van Hal, secretaris van ouderenbond KBO Specifiek voor de aanpak Heumen

om continue aandacht, want steeds bestaat het risico dat de coöperatieve houding wordt losgelaten, voor eigen belang.”

De vraagkant van ouderen steeds meer in

de ouderenbonden zijn we sterk

“Met zes tot negen mensen vanuit

“Wij bepleitten het betrekken van de

vertegenwoordigd op de conferenties en in

De zogenaamde werkconferenties zijn

typerend voor wat de Heumense methode

is gaan heten. Twee keer per jaar komt een twintigtal organisaties op het gebied van

welzijn, wonen en zorg in werkconferenties bij elkaar, onder regie van de gemeente. Elke partij brengt een aantal urgente

knelpunten naar voren en aan het einde

van de ochtend wordt gestemd welke drie knelpunten in projectvorm aangepakt worden het komende jaar. Tijdens de

tweede conferentie een half jaar later wordt de stand van zaken uitgewisseld. Voor elk gehonoreerd plan wordt een werkgroep samengesteld van relevante partijen.

In de werkgroep opplussen participeren

gemeente, woningcorporatie, zorgcentrum

de werkgroepen. De vraagkant van ouderen komt dan ook steeds beter in beeld”, zegt Heleen van Hal. “We hebben wel geleerd om smart te werken. We hebben ook

ooit het hele OV aan willen pakken in de regio, maar dan loop je geheid vast en

gebeurt er niets. Mensen geven dan de

moed op. Daarna ging het om de inzet van een belbusje voor mensen die wat meer

begeleiding nodig hebben bij het vervoer. We hebben dat vervolgens gerichter

aangepakt en toen lukte het wel. Zo’n

project loopt dan een jaar en kan vervolgens zelfstandig verder. En wat ook belangrijk is: Je moet succes behalen en ook vieren. Dat doen we met gebak bij een overleg of een klein presentje. Het hoeft niet veel

te zijn. Bij het tienjarig bestaan van de

werkconferenties hebben we ook een klein feestje gevierd.”

en ouderenbond.

Opplussen ingebed

Wethouder Henk van den Berg zei vier

is om in de eigen woning te kunnen

jaar geleden al over het samenwerken in een werkgroep: “Je hebt bij alle

partijen mensen nodig die begrijpen dat 31

geformuleerd, met draagvlak. Dit vraagt

opplussen tot speerpunt verkozen werd.

samenwerking.

in werkconferenties.

doen: kleine stapjes zetten, specifiek

beeld

rol gespeeld.”

- Keuze projecten wordt bepaald

ook als gemeente niet. Je moet het smart

ook aanwezig bij de conferentie waar

want de ouderenbonden hebben een grote

tig partijen. - Projectmatige duurzame

te boeken. Alleen doe je namelijk niets,

Malden. Vanuit die rol was zij toentertijd

vraagkant bij het project. Dat is gelukt,

- Brede samenwerking van twin-

samenwerken noodzaak is om resultaat


Er is uitgebreid gekeken naar wat er nodig blijven. Alles moet op elkaar worden afgestemd en dus is samenwerken

noodzakelijk. Van de woning, de straten

en bijvoorbeeld de supermarkt tot het

Gevraagd naar de aandachtspunten voor

Passend Wonen staat ondertussen voor een

van Hal: “Op nummer een staat nu voor

wijkcentrum en de huisartsenpraktijk.

fijne buurt, gezellige activiteiten, bij elkaar blijven, samen oud worden en voor elkaar zorgen.

De positieve resultaten van de opgepluste woningen spreken ook voor zich, zijn

inspiratie voor anderen. Mevrouw Van

Hal vertelt: “Steeds meer ouderen richten hun huis toekomstgericht in. Het heeft eigenlijk niet alleen met ouder worden te maken, maar met veiligheid. Met

de komende werkconferentie zegt Heleen ons ‘digitale overheid en burger’, hoe

zorg je dat ouderen hier zelfstandig in

kunnen participeren. Van onze 750 leden zijn er bijvoorbeeld slechts 140 met een

e-mailadres. Je ziet dat naarmate men de 80 voorbij is, dit soort dingen niet meer worden opgepikt. We hebben wel een

internetcafé in Malderburch en mensen

hebben wel computers, maar ze gebruiken het nog niet zoals we zouden willen.”

kleinkinderen over de vloer komt dat

bijvoorbeeld ook goed van pas. Het ziet er

hartstikke luxe uit, niet alsof het voor een handicap aangepast is.

Het opplussen is nu ingebed in alles wat met de wmo te maken heeft. Het wordt

anders georganiseerd, maar we zijn er kien op dat alles wat we hier zorgvuldig hebben opgebouwd, blijft bestaan. Er komt een

woonadviseur op bezoek en samen wordt bekeken wat nodig is om het huis aan te

passen. KBO heeft een intentie getekend

dat er blijvend woonadviseurs beschikbaar

zijn en er nieuwe mensen worden opgeleid indien dat nodig is. Iedereen die bij

mensen achter de voordeur komt, weet dat zij via Vraagwijzer hulpverzoeken kunnen plaatsen. Omdat bij ons in

Heumen de lijnen kort zijn, werkt dat zo prima. We blijven wel alert. Kijk, dit is een successtory, maar als je niet scherp blijft, ebt het weer weg. Het vergt een

tijdsinvestering. Zo zorgen wij met de

KBO voor de gemeenteraadsverkiezingen dat ons wensenlijstje bekend is bij de

partijen, zodat het deel kan maken van

het verkiezingsprogramma. We spreken de partijen vervolgens ook aan op naleving.” 32


“Het wordt met de wmo anders georganiseerd, maar we zijn er kien op dat alles wat we hier zorgvuldig hebben opgebouwd, blijft bestaan.” Heleen van Hal, secretaris KBO Malden

33


10 Nijkerk Het scheiden van wonen en zorg leidt samen met de ontwikkeling van een participatieve samenleving tot gewijzigde verantwoordelijkheden van gemeente, zorgverleners, corporaties en burgers. In de onderzoeksfase is ingezoomd op de doelgroep en de staat van het vastgoed. Nu zijn oplossingsrichtingen nodig, om de wijziging in de verantwoordelijkheden en nieuwe wijze van samenwerken soepel te laten verlopen. Elke partij is verantwoordelijk voor een deel van de problematiek en de oplossingen. Het project is erop gericht om gezamenlijk de ‘sense of urgency’ te vergroten en dat elke partij zijn eigen verantwoordelijkheid actief oppakt. Er zijn al diverse oplossingsrichtingen bekend en in ontwikkeling: −−

Woon Bewust: regionale bewustwordingscampagne die bewoners handreikingen biedt om langer zelfstandig te kunnen blijven wonen;

−− −− −−

Woon Bewust, specifiek gericht op dementie; keurmerk nultredenwoning, keurmerk zorgwoningen; mogelijkheden in de Woonruimteverdeling om in woonzorgcomplexen eisen te stellen aan nieuwe huurders;

−− −− −− −− −−

−−

34

oprichting van gebiedsteams; domotica en woontechniek; WMO-beleid Nijkerk; mantelzorgwoningen en inwoning; seniorenhuisvesting in het centrum; toewijzingsbeleid aangepaste woningen.



Corporaties, zorginstellingen en gemeente verkennen welke andere oplossingsrichtingen mogelijk zijn. De effectiviteit en de haalbaarheid van de oplossingsrichtingen worden in 2015 in beeld gebracht.

35


“Toch pakken wij ook de andere kant mee, want er zijn ook mensen die wèl willen verhuizen. Wij beschikken over goede klantinformatie en daar gaan we actief mee om.” Jaap van Dam, directeur-bestuurder Kleurrijk Wonen

Jaap van Dam

11 Geldermalsen In de gemeente Geldermalsen wonen ruim 26.000 inwoners verdeeld over tien kleinere kernen en het dorp Geldermalsen. Het aandeel 65-plussers neemt er fors toe, van 14 procent in 2010 (3.714 senioren) naar 20 procent in 2025 (5.400 senioren). De vraag naar geschikte woningen groeit navenant, terwijl er nog niet genoeg geschikte woningen voor senioren zijn. De gemeente, woningcorporatie Kleurrijk Wonen en Welzijn Geldermalsen hebben van 2010 tot 2012 een uitgebreid opplusproject uitgevoerd met veel inbreng vanuit de bewoners zelf. Met name 55-plussers zijn gestimuleerd hun huur- of koopwoning eens kritisch onder de loep te nemen. Het programma Lekker Thuis wonen is verlengd, er kan subsidie worden aangevraag tot juli 2015. Er wordt gerichter en intensiever campagne gevoerd om burgers te verleiden tot het doen van de nodige aanpassingen. De vrijwillige woonadviseurs en het plaatselijke bedrijfsleven worden tenslotte bijgeschoold in woonconcepten voor comfort, welzijn, veiligheid en zorg.

36


Lekker thuis wonen in Geldermalsen Tips voor andere corporaties - Zorg voor veel klantgegevens: zorg dat je weet wat klanten willen, - Kijk bewust bij renovaties

Inzicht in woningvoorraad en klantvraag

Pilot met integraal aanbod wonen, welzijn,

Welke kansen en mogelijkheden biedt

zorg

en in de toekomst? Jaap van Dam is

welzijnsaanbieders werken hier onder

de huidige woningvoorraad voor nu

Gemeente, corporatie, zorgen

directeur-bestuurder van Kleurrijk

de noemer Het Kan aan de inrichting en

Wonen. Hij vertelt: “De corporatie bezit

moet je extra dingen doen

12.000 woningen verdeeld over meerdere

om te zorgen dat mensen hier

gemeenten. Wij hebben ons woningbezit

langer kunnen blijven wonen,

in Geldermalsen volledig doorgelicht op

- Ga in gesprek met mensen die

mate van geschiktheid en aanpasbaarheid

een passender woning zouden

van de woningen. Het gaat daarbij niet

kunnen krijgen,

alleen om aanpassingen die betrekking

- Ga goed in overleg met je part-

hebben op zorg, maar ook op wooncomfort,

ners.

duurzaamheid en energie. Van eenvoudige woningaanpassingen tot het gebruik

van huisautomatisering: het gaat om het vergroten van zelfredzaamheid,

preventie, veiligheid. De klantvraag is

heel belangrijk. Ruim tien jaar geleden

SPECIFIEK voor

hebben wij in Culemborg flats toegerust

Geldermalsen

met domotica, maar mensen bleken daar helemaal geen gebruik van te maken.

Gemeente, woningcorporatie

Dus een bepaalde nuchterheid moet je ook

en welzijnsorganisatie werken

wel hebben.”

intensief samen in verschillende programmalijnen. Er is een trek-

Samen met gemeente en

ker per programma.

WelzijnGeldermalsen zorgt Kleurrijk

Externe procesbegeleiding is

Wonen ervoor dat mensen lang(er) in

ingezet op de integratie met zorg

de woning en in de eigen wijk kunnen

en leefbaarheid in de wijk.

blijven wonen, ook als de behoefte aan zorg

Er is een stimuleringssubsidie

toeneemt. “Bij elk project kijken we wat

voor aanpassingen eigen woning.

we kunnen doen. In een woonzorgzone bijvoorbeeld, maken we om de kern

heen een aantal woningen geschikt.

In Geldermalsen Zuid werken we, naast de

ontwikkeling van een nieuwe kleinschalige woonvorm voor dementerenden, aan een

integrale wijkaanpak. Het gaat steeds meer over de omgeving van de woning.”

37


vormgeving van een woonservicegebied. Onder procesbegeleiding van Bloeii proberen de partners het woon- en

leefklimaat in de wijk en de mate waarin

mensen naar elkaar omzien te beïnvloeden. Het streven is om de wijk een impuls

te geven. Met veilige en comfortabele woningen, een prettig leefbare

woonomgeving, goede contacten tussen de wijkbewoners en een zo compleet mogelijk aanbod aan zorgen welzijnsdiensten.

Oftewel: een levensloopbestendige wijk met de klant als uitgangspunt voor het leveren van een integraal aanbod van wonen, welzijn en zorg.

Jaap van Dam: “In Culemborg heb je

bijvoorbeeld de Stichting Samen Verder, die is echt uniek. Vrijwilligers helpen ouderen en gehandicapten om langer zelfstandig te

kunnen functioneren. Mensen kunnen een beroep doen op ‘Klaartje’ voor busvervoer en op ‘Dientje’ voor kleine technische

klusjes en zo zijn er meer diensten met persoonsnamen. Dat is fantastisch.”

Deze pilot sluit nauw aan bij de kanteling van de wmo, waarbij burgerkracht en

eigen verantwoordelijkheid centraal staan.

Grip op woningbezit “Toch pakken wij ook de andere kant

mee”, zegt Jaap van Dam. “Want er zijn ook mensen die wèl willen verhuizen.

Wij beschikken over goede klantinformatie en daar gaan we actief mee om. We bieden alleenstaanden of paren met een grote

woning bijvoorbeeld een mooi appartement aan voor hetzelfde geld. Daar wordt best veel gebruik van gemaakt. Dit geeft ons de gelegenheid de vrijkomende woning passend aan te bieden. Wij moeten

dadelijk ook mensen met een zorgindicatie zzp4 gaan huisvesten, dus grip op onze voorraad en een zekere doorloop is ook gewenst.”

38


39


“We verwachten een sterke toename van dementie onder onze huurders.” Yolanda Winkelhorst, directeur-bestuurder IJsseldal Wonen

Yolanda Winkelhorst

12 Lochem Als een van de meest vergrijsde gemeenten van Gelderland is Lochem -33.250 inwonersdoordrongen van de noodzaak mensen te helpen zo lang mogelijk in de woning te blijven. Alle opgedane ervaringen met opplusprojecten –Lochem is hier al sinds 2008 actief meekomen dan ook goed van pas. “Sinds 2010 is er wel het een en ander gebeurd op het gebied van langer zelfstandig thuiswonen. Na het pilotproject in Eefde is het een tijdje stil geweest. Vervolgens hebben we de draad opgepakt en startten we in 2013 een project voor de hele gemeente Lochem, onder de titel Wonen met een plus. De nadruk ligt veel meer op bewustwording en minder op concrete woningaanpassingen”, vertelt Jop van der Wee, beleidsmedewerker ruimtelijke ontwikkeling en wonen bij de gemeente Lochem. Het project heeft met een looptijd van vier jaar een structureler karakter, zodat de hele gemeente kan worden bereikt. Alle eerder betrokken partijen Viverion, IJsseldal Wonen, ANBO, Stichting Welzijn Lochem, provincie Gelderland en de gemeente leveren opnieuw een actieve bijdrage.

40


Wonen met een plus in Lochem, ook voor Tips voor gemeenten

mensen met dementie

- Durf los te laten en geef andere

Naast dit vierjarige project Wonen met een plus heeft Yolanda Winkelhorst, directeur-

partijen het vertrouwen.

bestuurder van IJsseldal Wonen het initiatief genomen voor een oppluspilot voor mensen

- Houdt niet krampachtig vast aan benoemde doelstellingen

met dementie. De hier verkregen kennis en inzichten worden nu gebruikt om Opplussen

als je gaandeweg tot nieuwe

voor mensen met dementie te integreren in Wonen met een plus.

inzichten komt. - Je hebt meerdere jaren nodig

We zetten nu in op bewustwording

om tot resultaat te komen.

Vanuit Stichting Welzijn Lochem is

Karin Nijkamp trekker van zowel het

pilotproject Opplussen voor mensen met dementie, als van Wonen met een plus.

Zij vertelt: “Hoewel de eerste opbrengsten in Lochem wat tegenvielen –het aantal

Tips voor welzijnsorgani-

aanpassingen in woningen was niet zo

saties

groot als verwacht- heb ik al met al steeds

geprobeerd het onderwerp op de agenda te

- Zoek je kansen, beweeg mee

houden. In 2010 heeft de wethouder alle

met lokale initiatieven, haak

65-plussers in de kern Eefde aangeschreven

aan.

en met een stimuleringsbijdrage kwamen

- Periode van 4 jaar is mooi: kracht van de herhaling kan z’n werk doen doen en biedt de mogelijkheid om langer zelfstandig thuiswonen in te

aan op het doel van het opplusproject om de bewustwording van ouderen over de eigen

woonsituatie te versterken. Karin Nijkamp verwoordt de ambitie: “In 2016 willen we een geïntegreerd thuisinformatieproject hebben staan, met huisbezoek van vrijwilligers bij alle senioren in de

gemeente Lochem, om brede voorlichting over zorg, welzijn en wonen te geven.” De opbrengst zit in kleine zaken

in op bewustwording, daarin spelen

mantelzorgers gekoppeld aan de expertise

De ervaringen van de vrijwilligers met

onze vrijwilligers een grote rol. We

van alle partners leidden tot een compacte

zonder de andere partners, zoals de gemeente, corporaties en zorgen

welzijnsinstellingen. De kracht zit ‘m in het samen uitdragen van de boodschap. Bezoek aan alle senioren De partijen zien kansen om een verbinding te leggen met de Wet maatschappelijke ondersteuning. Inwoners van de

gemeente Lochem van 55 jaar en ouder dienen zich bewust te worden dat zij zelf verantwoordelijk zijn voor het

oplossen van beperkende situaties in hun leefomgeving. De gemeente is niet meer 41

over de gevolgen van de WMO sluit goed

gelijk binnen. Tegenwoordig zetten we

Wij zijn trekker, maar kunnen niet

elkaar doen!

aanpassingen in woningen. Deze kennis

de eerste aanmeldingen voor aanpassingen

werken samen met de ketenpartners.

bedden in het dagelijkse werk. - Samenwerking betekent: met

als eerste aan zet voor het vergoeden van


checklist met mogelijke oplossingen:

zaken die in woningen kunnen gebeuren. Karin Nijkamp: “Met de checklist in de hand bezoeken we senioren, nemen de behoeften van mantelzorgers mee en

stellen oplossingen voor. Een bepaalde

snelheid van handelen is vaak nodig, een

paar weken is soms al te lang. Het blijkt -en dat vind ik het mooie aan dit project- dat de opbrengst zit in kleine zaken.

Zo ken ik bijvoorbeeld een mevrouw in een seniorenwoning, zij heeft dementie.

Door kleine aanpassingen aan de voordeur,

geweest bij de gemeente. We zitten met

thermostaat, kranen en douche (totale

aanpassingen doen.

zodat ze de tuin in kan, begrenzing van

Tips voor corporaties

investering nog geen € 600) woont

- Stel de klantbehoefte centraal.

mevrouw nog steeds thuis, terwijl de

- Ga niet uit van grote investeringen en een complexmatige aanpak: laat dat los en doe waar behoefte aan is. - Kleine investeringen zijn vaak

mogelijk in hun eigen huis

zij toch nog even van haar leven thuis

ouder dan 70 jaar. Wij verwachten een

leek. Door dit soort eenvoudige zaken kan

Meer dan eenderde van onze huurders is

genieten.”

sterke toename van dementie onder onze

Corporatie heeft vooral te maken met lagere inkomens Yolanda Winkelhorst is tegenwoordig

directeur-bestuurder van IJsseldal Wonen, een nieuwe corporatie voortgekomen

uit Goed Wonen uit Twello en De Groene

Waarden uit Gorssel. Met laatstgenoemde

was zij in 2008 initiator van het opplussen in Eefde. “De verhuurdersheffing kwam eraan en dat kun je toch beter met een grotere organisatie opvangen. Reden

voor ons om te fuseren. Ons woningbezit

bevindt zich nu in de gemeenten Lochem en Voorst. We kijken hoe we onze

ervaringen met het opplussen kunnen

uitrollen. Dat mensen langer zelfstandig

willen en moeten wonen, is wel duidelijk. Maar hóe dat moet, daar is nog veel onduidelijkheid over.

Mensen zijn creatief, lossen het wel op met

Karin Nijkamp, beleidsmedewerker

een bed in de woonkamer, maar nu krijgen

Stichting Welzijn Lochem

we te maken met mensen die voorheen

huurders. Door de eerste pilot in Gorssel

hebben we al veel geleerd. Licht en zicht

zijn belangrijk, de waarneming is beperkt. Een bonte wc-bril op een witte pot en een donker kozijn om een witte deur zorgen

voor houvast en dus minder ongelukken, want patiënten zien wit op wit niet.

Glazen keukenkastdeurtjes, zodat mensen zien waar de theekopjes staan en niet

eindeloos zoeken: het zijn feitelijk hele

simpele dingen die helpen. We doen wat

werkt, en we doen niet alles tegelijk. Door

kleine aanpassingen kunnen we opnamen in zorginstellingen makkelijk vertragen

met soms meer dan een half jaar. Mensen blijven echt het liefst zo lang mogelijk in hun eigen huis.

Overigens betekent de vergrijzing wel iets voor onze medewerkers. We bieden hen

daarom scholing aan: want wat betekent het als iemand dementie krijgt? Daarop moet je goed kunnen inspelen.

naar een verzorgingstehuis zouden zijn

Aanpassingen blijken duurzaam

zelf betalen en dat zijn ze nog niet gewend.

dat je heel snel moet kunnen schakelen.

gaan. Ze moeten het voortaan zelf regelen,

Mensen tobben lang door en dat maakt

Als corporatie hebben we natuurlijk vooral

Want áls er hulp gevraagd wordt, is de

te maken met lagere inkomens. Zo is

binnen het project besloten dat huurders

die vallen onder het minimumbeleid eerder in aanmerking komen voor subsidie. De drempel van een eigen bijdrage bleek

toch te hoog. En daar zijn ze flexibel in

42

Mensen blijven echt het liefst zo lang

situatie twee jaar geleden weinig hoopvol

voldoende.

“Opplussen is een vakterm. Wij noemen het nu ‘wonen met een plus’.”

elkaar in een zoektocht en dan moet je ook


nood hoog. Wij kunnen nu in drie weken de nodige aanpassingen in een woning gerealiseerd hebben. We hebben er

ervaring mee en weten wat mensen het

vaakst kiezen: dat is bij ons op voorraad.

Het blijken ook duurzame investeringen,

want ik heb nog nooit mensen gehad die

zeiden: ‘doe mij die drempels er maar weer

SPECIFIEK voor aanpak

in’. Een aantal lokale ondernemers is er ook

Lochem

op ingesprongen en zij zijn niet ontevreden over de omzet. De lokale installateur en

- Ketenpartners pakken door.

ook grote bouwmarkten verbreden hun

- Leren van eerdere ervaringen

assortiment. Er staan handige snufjes in de

en bijsturen.

stellingen. Het wordt dus steeds gewoner

- Bewustwording inwoners

om je huis aan te passen.

staat centraal.

In 2015 wil ik onze ervaringen graag

doorzetten naar Voorst. We zoeken nog

naar de wijze waarop. In Lochem zijn we

heel ver. We weten wie er wonen en wat de behoeften van de huurders zijn. Dat weten we in Voorst nog niet, dat onderzoek gaan we versneld inzetten.

De activiteiten van deze woningcorporatie zijn landelijk opgepikt: Yolanda

Winkelhorst is uitgenodigd deel te nemen

aan een klankbordgroep bij het ministerie. Ambitieus als ze is, zegt ze met een

knipoog: “nou, daar kan nog wel een tandje bij”.

“De verantwoordelijkheid verschuift en komt steeds meer bij burgers zelf, daarom investeren we in voorlichting en bewustwording.” Jop van der Wee, beleidsmedewerker ruimtelijke ontwikkeling en wonen gemeente Lochem.

43


44


Inhoud Iedereen wil oud worden, niemand wil het zijn Het vervolg, november 2014

1

Van opplussen naar veilig en sociaal wonen?

2

In de praktijk, 12 projecten

3

1 Westervoort

Vertrouwd wonen in Westervoort

4

2 Druten

Langer zelfstandig wonen in Druten

6

3 Wijchen

Bewust wonen in Wijchen

8

4 Elburg

Gewoon Gemak in Elburg breidt uit met thuistechnologie:

nu ook voor mensen met dementie

12

5 Rheden

Mijn huis, mijn toekomst

6

Doetinchem


7

Montferland

Thuis in Montferland

8

Ooij (Berg en Dal)

Samen Ooij

16 20 22 26

9 Heumen

Passend wonen in Heumen

30

10 Nijkerk


34

11 Geldermalsen

Lekker thuis wonen in Geldermalsen

36

12 Lochem

Wonen met een plus in Lochem, ook voor mensen met dementie

40

Meer informatie www.degeldersehuistest.nl www.woontechniekhulp.nl www.gldwonen.nl www.gelderland.nl thema bouwen en wonen/langerzelfstandigwonen

Colofon Iedereen wil oud worden, niemand wil het zijn, het vervolg is een uitgave van de provincie Gelderland. Redactie:


Tekst:

Jeannette Eygenraam, Identity marketing, Arnhem

Portretten:

Ingrid Joppe

Vormgeving en druk:


Met dank aan alle geïnterviewden voor het delen van hun kennis en enthousiasme. 30 november 2014

Iedereen wil oud worden, niemand wil het zijn Het vervolg

Provincie Gelderland Markt 11 6811 CG Arnhem Postbus 9090 6800 GX Arnhem T (026) 359 99 99 [email protected] www.gelderland.nl

voorbeeldprojecten in Gelderland

Iedereen wil oud worden, niemand wil het zijn. Het vervolg. voorbeeldprojecten in Gelderland

Recommend Documents