Iedereen wil oud worden, niemand wil het zijn. Over het opplussen van woningen. Vijf voorbeeldprojecten in Gelderland

Iedereen wil oud worden, niemand wil het zijn Over het opplussen van woningen

Vijf voorbeeldprojecten in Gelderland

Inhoud Iedereen wil oud worden, niemand wil het zijn

1

Opplussen, waar gaat het over?

2

In de praktijk, vijf pilots

3

1

Lochem Met meer gemak langer onder dak

2

Bronckhorst

3

Elburg

Kennis van woningbezit Gewoon gemak 4

8

12

Heumen Wij blijven hier wonen

5

4

18

Westervoort/Duiven Vertrouwd wonen

Informatie

22

26

Theo Peters

Iedereen wil oud worden, niemand wil het zijn Gelderland vergrijst. De behoeften van

corporaties, dorpsraden en ouderen zelf.

mensen en de eisen die zij stellen aan

Een heel divers gezelschap zet zich met hart

hun woning zullen veranderen. Hoewel

en ziel in om ouderen langer in hun eigen

nieuwbouw de afgelopen decennia het

woning te kunnen laten wonen. Wat zijn ze

antwoord was op elke woningvraag, is dat

tegengekomen in hun proces? Waar kunnen

in de toekomst steeds minder mogelijk.

anderen van leren?

Wat evenwel nog veel belangrijker is: mensen willen het liefst in hun eigen huis

Bewustwording

blijven wonen. Daarom is het logisch om

Het is een grote uitdaging om mensen

naar de bestaande woningen te kijken.

te laten nadenken over hun wensen en situaties. Ook al hebben ze (nog) geen

Opplussen: vergroten van het wooncomfort

problemen met hun woning. Het gaat dus

Hoe kunnen woningen geschikter worden

om bewustwording. En om acceptatie,

gemaakt voor ouderen? De provincie

want dat is het lastigste bij dit onderwerp:

Gelderland voert vanuit het Kwalitatief

Iedereen wil oud worden, maar niemand

Woonprogramma een actief stimulerings-

wil het zijn.

beleid voor het opplussen van woningen, oftewel bestaande woningen aanpassen

Persoonlijk advies op maat

voor ouderen.

Wat blijkt? Maatwerk is heel belangrijk. Wat mensen zelf willen, is een goed

Wij hebben daar een reeks van instrumenten

uitgangspunt. Een plezierige positieve

voor ontwikkeld. De provincie heeft mede

toonzetting en een goede samenwerking

opdracht gegeven voor het ontwikkelen

van diverse partijen, zijn eveneens succes-

van de doorzonscan, die gemeenten en

factoren. Met name, de 75-plussers, stellen

corporaties op grote schaal hebben toegepast.

veel prijs op een huisbezoek. Als de woning

Er is een gedegen inventarisatie gekomen

samen op verbeterpunten wordt doorlopen,

van de potentieel geschikte woningen in

volgt ruim 50% de raad op. Dat is een mooi

Gelderland. Een vijftal gemeenten is hiermee

resultaat!

actief verdergegaan. Wij hebben deze vijf als pilotproject bestempeld en vervolgens

Gemeenten en corporaties heeft u plannen?

begeleid en gesubsidieerd. Hoe gaat het

Laat u inspireren door de rijke verhalen in

nu met die pilots in Lochem, Bronckhorst,

deze brochure.

Elburg, Heumen en Duiven/Westervoort?

1

In deze brochure leest u ervaringen van

Theo Peters

bestuurders, projectleiders, woning-

Gedeputeerde provincie Gelderland

Iedereen wil oud worden, niemand wil het zijn

Opplussen, waar gaat het over?

2

Wat is opplussen?

Waarom is opplussen belangrijk?

Woningen geschikt maken om mensen

Gelderland vergrijst. De behoeften van

langer zelfstandig te laten wonen.

mensen en de eisen die zij stellen aan hun

Opplussen gebeurt veelal preventief.

woning zullen veranderen. Zolang het kan,

Ná een valpartij is er immers vaak

willen mensen thuis blijven wonen.

lichamelijke schade en achteruitgang.

Nieuwbouw was de afgelopen decennia het

Dan kan het te laat zijn of zijn veel

antwoord op elke woningvraag, maar is in

grotere aanpassingen in de woning nodig.

de toekomst steeds minder mogelijk. Ook

Woningen worden comfortabeler gemaakt

daarom is het logisch om naar de bestaande

met hele praktische aanpassingen:

woningen te kijken. Hoe kunnen deze

het weghalen van drempels, diepe

geschikter gemaakt worden voor ouderen?

onderkasten in de keuken vervangen door

Door het huis comfortabeler te maken, is

lades, het plaatsen van buitenlampen

heel veel mogelijk. Hoe eerder daarover wordt

bij voor- en achterdeur, een extra trap-

nagedacht, hoe kansrijker. Dat betekent dat

leuning, de toiletzitting verhogen,

het onderwerp in het bewustzijn zou moeten

antisliplaag op de badkamervloer, een

komen van elke 55-plusser. Veelal is de fase

handgreep bij het ligbad, een gelijkvloerse

van het empty-nest, wanneer de kinderen

douchecabine etc. Het gaat er niet om

zijn uitgevlogen, er één van bezinning op de

dit hele menu te volgen, maar een eigen

woonruimte. Ook al zijn ze nog jong, toch is

keuze te bepalen. De een heeft meer

het handig op dat moment te overwegen een

opties nodig dan de ander. Opplussen

tweede toilet op de verdieping te maken, of

betekent uiteindelijk het vergroten van

een aflopende douchevloer in plaats van een

het wooncomfort. Dat klinkt wel zo

douchebak. Als je tòch aan het verbouwen

comfortabel!

bent, is het handig op de toekomst te


anticiperen. Dat de noodzaak groter wordt

De provincie Gelderland stimuleert en

bij 65- en 75-plussers is evident.

faciliteert de kennis en de toepassing van al deze schakels in de keten om het

Wat voor rol speelt de provincie Gelderland?

comfortabel zelfstandig wonen van ouderen

Er is de provincie veel aan gelegen dat

mogelijk te maken.

bestaande woningen worden aangepast voor ouderen. Een groot aantal woningen

In de praktijk: vijf pilots

zal opgeplust moeten worden. De provincie

Lochem, Bronckhorst, Elburg, Heumen en

heeft opdracht gegeven voor de ontwikke-

Duiven/Westervoort zijn pilotgemeenten.

ling van een meetinstrument voor de

In de pilots werken gemeenten,

potentiële geschiktheid van eengezins-

woningcorporaties, ouderenbonden,

woningen voor ouderen. Met de zoge-

wijken dorpsraden intensief samen.

naamde doorzonscan, een eenvoudig

Alle partijen zijn betrokken en streven

Excel-model, kunnen gemeenten en

hetzelfde doel na. De provincie vervult

woningcorporaties inventariseren welke

een stimulerende, enthousiasmerende

woningen in aanmerking komen voor

rol en heeft externe procesbegeleiders

aanpassingen. Met relatief goedkope

gefinancierd.

ingrepen kunnen deze vervolgens geschikt

De projecten zijn in 2008 gestart. Wat is

gemaakt worden.

in het vroege voorjaar van 2010 de stand van zaken?

Meer middelen Soms zijn er ook technische aanpassingen nodig. Bewegingsmelders, electronische deursloten en raambedieningen, centrale schakelaars en dergelijke vallen onder de noemer thuistechnologie (ofwel domotica). Over dit onderwerp heeft de provincie onlangs een DVD uitgegeven met als veelzeggende titel: Naar het bejaardenhuis, dat nooit!. De film toont 14 portretten van ouderen. Ze zijn divers als het leven, zo uiteenlopend als mensen zelf zijn. Maar met één gemeenschappelijk kenmerk: het gaat om verhalen van mensen die hun leven langer leiden zoals zij dat willen. Ook de digitale huistest is onlangs door de provincie aangeschaft. Gemeenten kunnen deze kosteloos op hun website plaatsen. Het is een vragenlijst waarmee iedereen kan inventariseren welke aanpassingen in de woning nodig zijn en wat dat ongeveer gaat kosten.

3


1 Lochem De gemeente Lochem heeft reeds in 2004 een fors tekort geconstateerd van geschikte woningen voor ouderen. Nieuwbouw is geen afdoende optie. Daarom wordt al snel gekeken naar de bestaande woningvoorraad. De gloednieuwe doorzonscan wordt toegepast en de uitkomsten gekoppeld aan de gemeentelijke basisadministratie. Zo is bepaald in welke potentieel geschikte woningen 55-, 65- en 75-plussers wonen. Samen met woningcorporatie Viverion (voorheen Spectrum Wonen) kiest de gemeente vervolgens voor een opplusproject in de wijk Zuiderenk. Hier woont een goede mix van ouderen. Bewoners van 55 jaar en ouder ontvangen een uitnodiging van de gemeente voor een voorlichtingsbijeenkomst in het wijkcentrum. Belangstellenden kunnen daar een huisbezoek aanvragen. Vrijwilligers van de Stichting Ouderenwerk Lochem komen dan langs met een checklist van mogelijke maatregelen. Het uitgangspunt is dat woningbezitters zelf beslissen of ze meedoen en welke aanpassingen zij wensen. Van de totale kosten betaalt de gemeente eenderde deel, met een maximum van € 2.000 per (eigen) woning. Het liep niet zo’n vaart, de belangstelling leek minimaal. Bij een nabelronde bleek dat veel mensen de brief hadden weggegooid, maar eigenlijk toch interesse hadden. De telefoongesprekken leidden wel tot huisbezoeken! Uiteindelijk zijn bij deze allereerste pilot acht huizen opgeplust. De ervaringen in de wijk Zuiderenk vormen de opmaat voor het huidige vervolgtraject in het dorp Eefde. De eerste pilot in Lochem is begeleid door Eric Schellekens van Laagland Advies.

4


Marcel Hamberg

Opplussen in Eefde: “met meer gemak langer onder dak” De Groene Waarden is een actieve woningstichting in de kernen Gorssel, Eefde, Harfsen, Epse en Almen, alle gelegen in de gemeente Lochem. Marcel Hamberg, manager vastgoed en Yolanda Winkelhorst, directeur van de woningcorporatie vertellen over hun opplusplan: “Ouderen willen steeds langer thuis

ingezet.” Yolanda Winkelhorst vult aan:

“We zijn met andere ogen naar de woningen gaan kijken: waar lopen mensen tegenaan?”

blijven wonen. Die wens hebben we

“Mensen zetten eventueel een bed in de

getoetst aan ons beleidsplan. In de

woonkamer, om maar in de woning te

praktijk moeten wij uitgaan van de

kunnen blijven wonen.”

Marcel Hamberg,

bestaande woningvoorraad, want

De Groene Waarden Lochem

nieuwbouw is slechts zeer beperkt

Er is een voorlichtingsbijeenkomst

mogelijk. We willen voorzieningen

georganiseerd voor alle 55-plussers in

aanbrengen waardoor deze wens

Eefde: namens de gemeente zijn 800

mogelijk wordt. We zijn met andere

mensen uitgenodigd. Er zijn ongeveer

ogen naar de woningen gaan kijken:

100 mensen geweest, de helft kwam ’s

waar lopen mensen tegenaan?”

middags (voornamelijk de 75-plussers) en de helft ’s avonds (de jongere ouderen).

De Groene Waarden gaat uit van

Van deze geïnteresseerden heeft tot

individuele wensen van de huurders.

nu toe de helft al een huisbezoek

“Maatwerk vinden we heel erg belang-

aangevraagd.

rijk. De mensen denken toch al gauw dat we hen iets komen opleggen. Nee,

Inhoudelijke samenwerking

er is in Eefde keuzevrijheid op basis van

De corporatie is via de gemeente gaan

een checklist. Deze lijst is op gemak

samenwerken met de dorpsraad, die

gericht en niet op handicap.”

het dorp beter van binnenuit kent. Marcel Hamberg vertelt: “We hebben

In Eefde loopt een breed ingezet project,

gevraagd hoe we de dingen het beste

“Wat wij hebben geleerd: ga niet uit van de woning, maar ga uit van de mensen.”

gebaseerd op de ervaringen bij de

aan konden pakken. Op welke wijze

eerdere kleinschalige proef in Lochem.

we gebruik konden maken van hun

Marcel Hamberg vertelt: Wij richten

netwerk in het dorp. De ouderen zijn

Yolanda Winkelhorst,

ons op àlle 55-plussers van Eefde. Van de

ook onze ambassadeurs bij dit project en

De Groene Waarden Lochem

1750 woningen in het dorp is 80% koop

dus zijn de zorginstanties toegevoegd.

en 20% huur, de laatste zijn overwegend

We maken gebruik van elkaars

in beheer van De Groene Waarden. Wat

krachten. Draagvlak en stimulans

blijkt nu? De behoefte om woningen op

via de dorpsraad, vrijwilligers van de

te plussen blijkt groter dan wat uit de

Stichting Ouderenwerk Lochem (SOL)

resultaten van de doorzonscan kwam.

gaan langs bij ouderen die dat willen.

Daarom hebben wij het nog breder

De SOL maakt op basis van het huisbezoek

5


Henk Stormink

een aanbieding. Wat gaat er gebeuren en

kunnen. Nu hebben we per maatregel een

Tips voor woning-

hoeveel gaat het kosten? De bewoner tekent

bedrag benoemd. Sommige aanpassingen

corporaties

voor akkoord en vervolgens gaat de opdracht

zijn gratis, andere niet. De huisbezoeker

naar de technische dienst van De Groene

heeft op de checklist de kosten paraat, zodat

- Wees creatief, durf te schakelen

Waarden. Deze voert de aanpassingen uit of

gelijk inzichtelijk is hoeveel een bewoner

- Bestaande woningen zijn ook

laat dat doen. Dus: niet denken in termen

voor de aanpassingen zou moeten betalen.

van concurrentie maar echt samenwerken.”

Indien men kiest voor één gratis middel,

- Kies voor een kwalitatieve

Er liggen nu al meer opdrachtformulieren

is dat ook goed. De woningstichting heeft

aanpak met maatwerk

bij de SOL dan als doel was geformuleerd.

€ 60.000 gereserveerd voor de aanpassing-

belangrijk

en, waarbij is uitgegaan van een bezit

- Ga niet uit van de woning, maar van de mensen - En uiteraard: reserveer tijd en middelen!

Kostenverdeling: wie betaalt het opplussen?

van 300 woningen en een gemeentelijke

Hoe hebben de oppluspartners de kosten

projectbijdrage van maximaal € 2.000 per

verdeeld? “Oorspronkelijk wilden we de

woning. Wat wij hebben geleerd: ga niet uit

kosten in drieën delen, wat niet bleek te

van de woning, maar ga uit van de mensen.”

Zorg en wonen zijn grote thema’s voor dorpsraad De dorpsraad van Eefde heeft een actieve rol gespeeld bij de invoering van het project. Voorzitter Henk Stormink vertelt dat hij werd aangesproken door de gemeente over het opplusproject in Eefde. Vervolgens had hij een ontmoeting met de externe procesbegeleider van Laagland Advies. “De aanpak sprak mij erg aan. Kijken hoe

bij de voorlichtingsbijeenkomsten. Er liggen

“Kleine aanpassingen kunnen er echt toe doen. Ongemak hoéft niet.”

mensen zo lang mogelijk kunnen blijven

folders bij de huisarts en de drogist, die ook

wonen in hun huis. Dat is vooral in een

heel enthousiast oplossingen aanreikt aan

dorp heel belangrijk. De gemeente betaalt

zijn klanten. Dit project loopt in de eerste

Henk Stormink, dorpsraad Eefde

1/3 van de oppluskosten mee. Het plaatje

helft van 2010, maar het realiseren mag

werd zo interessant, dat konden wij als

doorstromen naar de 2e helft. Dat is op zich

dorpsraad niet aan ons voorbij laten gaan.”

mooi, want als je bij de buurman ziet wat

Draagvlak en publiciteit

Leiden tot nieuwe aanvragen. Daarom is het

De voorzitter vervolgt: “We kunnen

belangrijk zo snel mogelijk met de uitvoering

ondersteunen en publiciteit genereren

te beginnen. Aanmeldingen moeten namelijk

voor dit project en dat doen we van harte.

wel voor 1 juli binnen zijn.”

het is, kan het nog veel meer effect hebben.

We hebben kunnen aandragen niet alleen

6

uit te gaan van de dorpskern, maar ook

Persoonlijke ervaringen spelen rol

de inwoners van de buitengebieden erbij

Henk Stormink heeft in zijn privéleven de

te betrekken. Dat is meegenomen in het

noodzaak van een opgeplust huis meegemaakt.

project. We hebben informatie gegeven

“Mijn moeder kreeg kwalen en in plaats van


Mevrouw Van Bruggen

te kiezen voor een verzorgingstehuis, is ons

Toekomst

Specifiek voor de aanpak

gezin bij haar ingetrokken. Wij hebben de

“Ik wil graag dat het project zodanig wordt

Lochem

woning aangepast. Nu merk ik zelf ook dat

afgerond dat je er conclusies uit kunt

iets simpels als een verhoogd toilet gewoon

trekken. Het is een goed initiatief. Ik hoop

1. Brede samenwerking

veel comfortabeler is. Domme kleine

dat er een positief meetbaar resultaat uit

2. Een keuzelijst met mogelijke

incidenten kun je voorkomen. Een valpartij

deze pilot komt en dat de gemeente Lochem

aanpassingen, geen totaalpak-

op een badkamervloer is niet nodig. Kleine

dit kan uitrollen naar de andere kernen.

ket. Men kiest zelf.

aanpassingen kunnen er echt toe doen.

Door deel te nemen aan deze pilot zetten we

Ongemak hoéft niet. Dus die notie was er

Eefde ook een beetje op de kaart en dat is van

bij mij al.”

belang voor de Eefdenaren.”

3. Delen van de kosten. Huurders betalen 1/3 van de rekening, eigenaren 2/3. 4. Actieve rol van SOL: huisbezoeken door leeftijdgenoten

Wie bent u? Wat wilt u en wat zijn de mogelijkheden?

Ik zou het fijn vinden als het Mevrouw Van Bruggen is vrijwilliger bij de Stichting ouderenwerk Lochem. “Ik ben biblio-

fonteintje uit het toilet kan

thecaresse geweest, dus het informeren van mensen heeft altijd mijn belangstelling gehad. Mevrouw Reekers in Eefde

Als vrijwilliger leg ik huisbezoeken af bij ouderen in Lochem. Zo raakte ik betrokken bij het

bewoont een jaren ’80 senioren-

opplusproject.”

woning aan een rustig woonerf in Eefde. Zij ontvangt de monteur

Wat moeten de uitgangspunten zijn bij

en aansluitend bij de voorbereidingen van

van de technische dienst van

een huisbezoek? “Ik heb geleerd uit te

het bredere project in Eefde. Ik heb een

woningstichting De Groene

gaan van de mensen zelf. Wie bent u?

praatje gehouden als ervaringsdeskundige

Waarden. Samen met een vrijwil-

Wat wilt u en wat zijn de mogelijkheden?

bij de voorlichtingsbijeenkomsten. De

liger van de stichting Ouderen-

Mensen blijken erg positief over hun

aanpak in Eefde is wat minder zakelijk, er

werk heeft zij haar wensen op

opgepluste huis. Ze zeggen vaak tegen

is veel meer ruchtbaarheid aan gegeven en

een rijtje gezet. “Ik zou het fijn

me: ‘had ik het maar eerder gedaan’.

heeft veel meer effect dan het voorlopende

vinden als het fonteintje uit het

Mensen blijven toch graag in hun eigen

pilot-project in Lochem. Mensen zaten

toilet kan. Ik gebruik het nooit en

buurt. Dus ik zeg: denk na of je in je huis

niet op de kosten te wachten, ze pikten

het hangt in de weg.” Het blijkt

wilt blijven wonen. Zo ja, denk dan na

er liever uit wat hen aanstond. In Eefde

geen probleem. Naast wat meer

over mogelijke aanpassingen.”

doe ik de huisbezoeken niet. Ik vond dat de huisbezoeken door vrijwilligers van de

kleine verbeteringen kan ook deze specifieke wens gehonoreerd

Mevrouw Van Bruggen vertelt verder:

Stichting Ouderenwerk uit Eefde gedaan

worden.

“Ik ben nauw betrokken geraakt bij de

moesten worden. Dat zijn toch iets meer

evaluatie van de eerste proef in Lochem

bekende gezichten.”

7


Jan Drenthel

2 Bronckhorst In de gemeente Bronckhorst werken de woningcorporaties ProWonen en Sité Woondiensten samen met de gemeente. In dit voorbeeldproject is het de bedoeling meer inzicht te verkrijgen in de bestaande woningvoorraad en de mogelijkheden die er zijn woningen geschikter te maken voor ouderen. Om een afwegingskader te creëren, is een classificatiesysteem ontwikkeld. De woningen worden ingedeeld naar gradaties van geschiktheid aan de hand van een sterrenindeling. Eén ster is matig geschikt en vier sterren betekent potentieel volledig rolstoeltoegankelijk. Inzicht in de kosten biedt het systeem ook, alsmede de mate waarin maatregelen bijdragen aan het vergroten van de toegankelijkheid. Ook de woonomgeving komt in beeld. Zo kunnen gemeente en corporaties het optimale rendement bepalen van de aanpassingen van de woningen. De pilot in Bronckhorst is begeleid door Jaap Huibers van Companen.

8


“Bij het begin goed de kaarten schudden” De gemeente Bronckhorst werd geënthousiasmeerd door de communicatie van de provincie over opplussen. Voortvarend vroeg zij vervolgens de corporaties mee te denken over de uitdaging ouderen langer zelfstandig thuis te kunnen laten wonen. In het najaar van 2008 zijn de samenwerkende organisaties voor het eerst om tafel gegaan. Jan Drenthel, projectmanager innovatie en

bijvoorbeeld is nog niet meegenomen. We

“We gaan ervan uit om dit jaar twintig woningen op rollatorniveau te brengen.”

strategie van Sité Woondiensten, vertelt:

onderscheiden diverse niveaus waartoe een

“In eerste instantie werd uitgegaan van

woning opgeplust kan worden. Het is de vraag

een projectmatige aanpak. Een bepaalde

welk niveau je nastreeft. Niet elke woning

Jan Drenthel,

wijk of buurt kiezen en daar alle woningen

hoeft volledig rolstoeltoegankelijk te zijn.”

Sité woondiensten

opplussen. Zo’n werkwijze past evenwel niet bij Sité. We willen onze diensten

Financiële vertaling

klantgestuurd aanbieden. Dat betekent

De corporatie heeft voor 2010 een eerste

dat we uitgaan van de wensen van onze

budget gereserveerd. “We gaan ervan uit om

klant en niet zomaar een hele wijk gaan

dit jaar twintig woningen op rollatorniveau

opplussen. Je kunt wel zeggen dat je zoveel

te brengen. Per woning hebben we € 12.000

mogelijk huizen opgeplust wilt hebben,

gereserveerd, dus een totaal van € 240.000.

maar je kunt ook uitgaan van wat je nodig

Later dit jaar maken we afspraken voor 2011.

hebt.”

Worden deze investeringen verdisconteerd in de huurprijs? “Nee”, zegt Jan Drenthel,

Meer kennis van eigen woningbezit

“waarschijnlijk zijn er geen of nauwelijks

Er was dus wat meer overleg nodig om een

huureffecten. De woning wordt in het

gedeelde visie te ontwikkelen.

puntenstelsel niet opeens veel meer waard.”

Sité woondiensten is onderwijl ook intern met het vraagstuk aan de slag gegaan. “We

Uitstraling naar bredere omgeving

vroegen ons af waar een woning aan moet

In het overleg met de gemeente Bronckhorst

voldoen om ouderen er langer te kunnen

is aangegeven dat de openbare ruimte

laten wonen. We hebben de doorzonscan

beoordeeld moet worden. “We hebben

gebruikt om ons totale woningbezit te

gezegd dat je eigenlijk ook naar de

scannen. In de voormalige gemeenten

woonomgeving moet kijken. Die moet

Hummelo & Keppel en Steenderen hebben

eveneens rollatortoegankelijk zijn, want

wij ooit woningen van de gemeente

anders kunnen de mensen hun huis niet

overgenomen, waar we niet zoveel

uit. De woningen liggen op loopafstand van

informatie over hadden. Die zijn meteen

voorzieningen als winkels en huisartsenpost.

doorgelicht. De kennis van ons woningbezit

Dit zou de gemeente moeten oppakken”,

is dus vergroot. Uit de doorzonscan blijkt

aldus Jan Drenthel.

dat ongeveer 50% van onze woningen

9

in principe geschikt is. Een verdere

Van pilot naar strategie

verfijning moeten we nog aanbrengen,

Gaat het aanpassen van bestaande woningen

want de breedte van deuren en drempels

structureel deel uitmaken van het beleid


Mark van Overbeeke

van de corporatie? Sité bezit namelijk 600

partijen daarin mee te krijgen. Dat valt

Tips voor samenwerkende

woningen in de gemeente Bronckhorst

nog niet zo mee. Men heeft toch zo ieder

partijen

en het tienvoudige (6.600 woningen) in

zijn eigen belangen. Het mooie van het

Doetinchem. Projectmanager Jan Drenthel

project in Bronckhorst is, dat het op zo’n

vertelt: “We zijn aan het einde van de

natuurlijke manier verloopt. Dankzij het

met duidelijke uitgangspun-

voorbereidende fase en willen nu gaan

initiatief van de provincie Gelderland zijn

ten, waaraan partijen zich

uitvoeren. Sité probeert het plan door

de uitgangspunten helder, zijn de kaarten

verplichten.

te trekken naar het woningbezit in de

bij het begin als het ware goed geschud, en

gemeente Doetinchem. We proberen alle

conformeren alle partijen zich hieraan.”

- Schud de kaarten goed: start

- Streef een gezamenlijk doel na: probeer echt samen te werken. - Betrek ook de ouderenorgani-

Voorheen bouwden we woningen voor ouderen, nu kijken we hoe we bestaande woningen kunnen aanpassen

saties en dorpsraden erbij.

“Ik ga uit van behoeften. Sommige mensen kunnen het niet zelf, dan doen wij dat voor ze.” Aan het woord is een volkshuisvester in hart en nieren: Mark van Overbeeke van ProWonen. Beheerder van ruim 8000 woningen in de gemeenten Berkelland, Bronckhorst en Oost Gelre. “Ik kwam in 2008 bij ProWonen in dienst

van enkele simpele aanpassingen tot

“Ik heb de goede hoop dat wij tegemoet kunnen komen aan de wensen van onze klanten.”

en de opdracht was ook een doorzonscan te

compleet rolstoeltoegankelijk maken.

doen. In ons strategisch woningbeleid

We behoeven inzicht in de gradaties en

kijken we jaarlijks naar onze woning-

de aantallen. Van onze 1600 woningen

Mark van Overbeeke,

voorraad. We kijken ook naar de geschikt-

in Bronckhorst is 60% als geschikt uit de

ProWonen

heid voor ouderen. De gemeente Bronckhorst

doorzonscan gerold. Dit geeft ons een

kwam met het voorstel van de doorzonscan

handvat om verder mee te gaan. Ruim 900

en dat sloot aan bij onze behoefte om meer

woningen waar we iets mee kunnen.”

te weten. Welke criteria je hanteert om woningen geschikt(er) te maken,

Verdere uitwerkingen

bijvoorbeeld.”

Hoe gaat ProWonen dit aanpakken? De corporatie is er nog niet uit. De

10

Resultaten van de doorzonscan

veranderingen in de financiële wereld

Mark van Overbeeke vertelt over de

zijn daar mede debet aan. “Een jaar

uitkomsten van de doorzonscan: “We

geleden werd er nog gekeken hoéveel

hebben nu een beter beeld van de mate

gaan we investeren. Nu is het de vraag

van geschiktheid voor ouderen en minder

wélke woning willen we aanpassen,

validen. En van hoe ze geschikt te maken

qua groot onderhoud, energiebesparing

zijn. De vraag is nog wel aan welke criteria

en/of ouderengeschiktheid. Daar

de woningen moeten voldoen. Het varieert

moeten we duidelijke keuzes in


maken, samenhangend met de groot

want we willen niet alles voor onze rekening

onderhoudcyclus. Het opplussen moet

nemen wat in de Wmo zit. Kortom, het

nu binnen de totaalvisie vallen,” aldus

is niet allemaal van vandaag op morgen

- Ga niet in op de korte termijn.

de beleidsmedewerker van ProWonen.

geregeld.”

Zoek uit wat er op je afkomt

“Daarnaast is het zo dat het strategisch

over 10-20 jaar qua demogra-

woningvoorraadbeleid 2010 is vastgesteld

Het denken van corporaties

fische ontwikkelingen. Kijk

toen de resultaten van de doorzonscan nog

De beleidsmedewerker van ProWonen ziet

wat er gebeurt in je markt en

niet bekend waren. Het moet dus allemaal

ook een interne opdracht bij de corporatie:

probeer daar met je bestaande

zijn beslag gaan krijgen in 2011.”

“De focus op nieuwbouw moet eruit. De

Tip voor corporaties

transformatie van woningen kan juist heel

voorraad op in te spelen.

Wensen van klanten bepalend

mooi zijn om in de picture te plaatsen. We

“We sturen op vraag. ProWonen moet

moeten het denken bij de corporatie op

huurders iets kunnen bieden. We kijken,

de goede manier inzetten, dan komen de

daar waar we toch groot onderhoud moeten

oplossingen vanzelf. Als ik die beweging


plegen, of er wellicht een extra kamer

een zet kan geven, dan ben ik blij. Ik heb de

Bronckhorst

beneden bijgebouwd kan worden en een

goede hoop dat wij uiteindelijk tegemoet

tweede toilet boven. We weten gewoon dat

kunnen komen aan de wensen van onze

de gemiddelde leeftijd van onze huurders

klanten.”

1. De gemeente werkt samen met twee corporaties: het gaat om

zal stijgen. Het geschikt maken van

huurwoningen.

woningen voor ouderen moet als serieus worden gezien. Het ligt voor ons meer voor

2. Het project is inventariserend

de hand te kiezen voor opplussen in kernen

en onderzoekend.

waar voorzieningen zijn, anders kunnen

3. Leidt tot classificatiesysteem

ouderen alsnog niet in hun woning blijven.

van woningen.

Daarnaast kijken we ook naar de gemeente,

11


3 Elburg De gemeente Elburg is, samen met de woningcorporaties Uwoon en Omnia, thuiszorgorganisatie Icare, welzijnsinstelling Wiel en een afvaardiging van de wijkcomités, seniorenraad en WMO-raad, gestart met een verkenning van potentiële pilots. De bestaande woningvoorraad moet passend worden gemaakt voor de veranderende woningbehoefte en woonmogelijkheden van oudere bewoners. Met de resultaten van doorzonscan, kaartmateriaal, statistische gegevens en kennis van de mensen in de kernen zijn twee workshops georganiseerd. De samenwerkende partijen kwamen tot de conclusie dat de pilot moet leiden tot snel en zichtbaar resultaat voor de bewoners. Een wijk- of kerngerichte benadering en een gedifferentieerde communicatiestrategie voor drie sub-leeftijdsgroepen zijn de gekozen werkwijzen. De pilot in Elburg wordt begeleid door Sabine Verkroost van Verkroost-advies.

12


Wethouder Lyda Sneevliet-Radstaak

Gewoon gemak in Elburg Wethouder Lyda Sneevliet-Radstaak en beleidsmedewerker volkshuisvesting Gerald Wagenaar bij de gemeente Elburg vertellen over hun project Gewoon Gemak. “We hebben de doelgroep opgesplitst in drieën: 55-, 65- en 75-plussers. Bij elke groep spelen andere motieven. Hoe ouder mensen zijn, hoe meer ze openstaan voor het onderwerp. Daar zijn we echt tegenaan gelopen, het niet oud willen zijn. En ook het idee dat als er wat gebeurt, de overheid wel klaarstaat.” Wethouder Lyda Sneevliet-Radstaak steekt gelijk van wal, als zij gevraagd wordt te vertellen over het opplussen in haar gemeente. Ontkenning en verzet

gemeenten uit komt. Wij zijn nu onze

“Zeker is dat het opplussen een structurele plek krijgt in het woonen wmo-beleid.”

“Wat mij erg treft, dat mensen er zoveel

pilot aan het evalueren. Op basis van de

voor over hebben en voor lief nemen bij

uitkomsten beslissen we hoe en wat we

het ouder worden. Als ik op huisbezoek

vervolgens gaan doen. Zeker is dat het

Lyda Sneevliet-Radstaak,

ga bij 50-jarig huwelijksjubilarissen,

opplussen een structurele plek krijgt in

wethouder Elburg

zijn sommigen heel gezond. Anderen

het woonen wmo-beleid.”

zie ik kwakkelen. Als ik dan begin over verhuizen, mantelzorg en vraag of ze hulp

Langetermijnbeleid

kunnen gebruiken, wijzen ze alles af.

Beleidsmedewerker Gerald Wagenaar vult

Mensen verzetten zich daartegen. Vatten

aan: “Sommige mensen willen wel graag

het op als bemoeizucht. Ze willen er niet

naar een mooi nieuw appartement, maar die

aan en ontkennen het dus gewoon.

hebben we niet volop voorradig. Daarnaast

Dat verzet herken ik heel goed. Ik heb zelf

vergeten we vaak dat het merendeel van de

meegemaakt dat ik een aanpassing in

mensen helemaal niet wil verhuizen.” De

mijn woning nodig had, maar daar niet

gemeente Elburg is van plan om concepten

aan wilde. Je gaat gewoon door. Als het je

te bedenken voor de periode 2020-2030.

gebeurt, heb je er nog niet over nagedacht.

Doorzonwoningen splitsen in boven – en

Hoe moet dat? Gaan we verbouwen?

benedenwoningen is een optie, allerlei

“Mensen weten niet wat er allemaal mogelijk is. Daar moeten we heel actief mee bezig blijven.”

Verhuizen? Er komen zóveel vragen op je af.

creatieve ideeën passeren de revue voor een

Als je er van tevoren over nadenkt, heb je al

nieuwe woonvisie.

Gerald Wagenaar,

Het is een hele strijd: aanvragen,

De wethouder: “Op nog langere termijn

gemeente Elburg

aanpassing, bouwvergunning regelen, veel

speelt de verwachte bevolkingskrimp. Tot

mensen denken ‘laat maar’.

2030 groeien we wel door. We moeten er

een beetje een beeld van de mogelijkheden.

rekening mee houden dat we minder gaan

13

Opplussen krijgt structurele plek in

groeien. We moeten gaan voorsorteren. Het

het beleid

type woningen dat we in de toekomst nodig

Dus: ik was al gemotiveerd. Geweldig dat

hebben, kunnen we niet meer bouwen, dus

we mee konden doen met het proefproject

zoeken we naar meer mogelijkheden binnen

van de provincie en met de doorzonscan.

de bestaande woningvoorraad. We willen

Ik ben heel benieuwd wat er bij andere

leegstand voorkomen.”


Elly Koop en Jolanda Kolleman

Antislipmatjes uitdelen

hebben drie keer post gekregen met

“Bij de informatiebijeenkomst tijdens de

informatie, de 65-plussers twee keer en de

Dag van de Ouderen in Elburg hadden we

55-plussers eenmaal. Na het invullen van

antislipmatjes meegenomen, die je onder

de Gemakstest op www.gewoongemak.nl

sie, die is vastgesteld door de

een vloerkleed kunt leggen. Ze vlogen de

ontvangt men per post gratis een

raad en waarin het onderwerp

doos uit. We hebben alles uit kunnen delen.

persoonlijk woningadvies. Daarnaast is

bestaande woningvoorraad

Mensen weten vaak helemaal niet wat er

het mogelijk om via het informatiepunt

een belangrijke rol heeft.

allemaal mogelijk is. Daar moeten we heel

een huisbezoek aan te vragen om samen

actief mee bezig blijven.” Gerald Wagenaar

met een medewerker van Gewoon Gemak

me bij de ambtelijke onder-

geeft een voorbeeld: “Wasmachines staan

de eigen woning te doorlopen op mogelijke

steuning en externe adviseur.

bijna altijd op de grond, waarom niet wat

gemaksaanpassingen. De pilot is geheel

- Betrek de mensen die ermee te

hoger? Dat werkt toch veel gemakkelijker?

gericht op bewustwording. Er zijn geen

maken hebben. Wijkcomités,

Voor de kleinkinderen passen mensen hun

financiële prikkels. Er wordt over nagedacht

ouderenbonden etc.

huis vaak aan, maar voor zichzelf niet.”

om dat in het vervolgtraject wèl te doen.

Gewoon Gemak

Pilot-resultaten

met de materie. Het is een

Gewoon Gemak is een proefproject in de

Hoe pakt de gemeente de evaluatie aan?

gevoelig onderwerp.

kernen Hoge Enk en Doornspijk en de

Gerald Wagenaar vertelt: “We gaan 100

wijk`t Harde Zuidoost. De kernen kennen

mensen uit de pilotgebieden telefonisch

veel sociale samenhang. Er zijn relatief

benaderen, verspreid over de verschillende

veel mantelzorgers, kinderen zorgen

leeftijdscategorieën. De kwalitatieve

er voor hun ouders. “We wilden klein

resultaten zijn voor ons belangrijker dan

Traplopen is voor mij nog

beginnen om te zien hoe de bevolking

de objectieve, cijfermatige. Zo hebben we

steeds heel moeilijk, dus dit

reageert op zo’n project. Kort en hevig.

op onze website een link geplaatst naar

is ideaal

Heel intensief die wijken in gaan en dan zo

een klusfolder van Praxis. Deze is 300 keer

snel mogelijk de resultaten verwerken in

gedownload, veel vaker dan onze Gewoon

De heer Oosterwijk in Elburg

het beleid.” Met een drietrapsbenadering

Gemak folders. Mogelijk betekent dit dat

bewoont een aangepaste jaren

Gewoon Gemak, Meer Gemak en Grootste

mensen het zelf gaan opknappen en niet

’20 woning in Elburg. Vanwege

Gemak en drie leeftijdscategorieën is een

de woonadviseurs inschakelen. Dat willen

een motorongeluk was hij al op

gedifferentieerde communicatiestrategie

we dus weten. Wat speelt zich achter de

jonge leeftijd genoodzaakt zijn

gekozen. De bewoners van de genoemde

schermen af, daar zijn we heel benieuwd

woning geschikt te maken. Hij

wijken zijn actief benaderd. De 75-plussers

naar en daarom een kwalitatieve meting.”

Tips voor wethouders - Zorg voor een goede woonvi-

- Zorg voor de klik: enthousias-

- Maak het leuk! - Wees voorzichtig en respectvol

heeft een uitbouw gekregen aan de achterzijde van zijn huis met een slaapkamer en een badkamer. “Want kijk, traplopen is voor mij nog steeds heel moeilijk, dus dit is ideaal.”

14


“We richten ons op comfortverbetering, niet op aanpassingen.” Jolanda Kolleman en Elly Koop, respectievelijk manager en wijkverpleegkundige van Icare Thuiszorg, hebben een grote rol gespeeld bij de uitvoering van het pilot-project. “We zijn allemaal actief bezig met de vraag

woning voldoet aan de veiligheidseisen.

“Opplussen kun je centraal brengen, maar moet je lokaal bekijken.”

hoe mensen zolang mogelijk thuis kunnen

Als je meedoet aan een project als dit krijg

blijven wonen op een zo comfortabel

je toch een uitwaaierend effect naar al onze

mogelijke manier. Ouderen die uit huis

medewerkers, die ook alle nieuwste

Elly Koop, Icare

moeten omdat er iets aan de hand is,

middelen weer eens even zien en als

worden uit hun vertrouwde omgeving

ambassadeur op kunnen treden,” zegt

gehaald op een moment dat ze kwetsbaar

Jolanda Kolleman.

zijn. Het is vaak een afscheid van wat geweest is. Een aanleunwoning voelt vaak

Begin met de leuke dingen

toch een beetje als het huis van een ander.

Dit project richt zich ook op de vitale

Als je ziet wat er thuis mogelijk is, is dat

55-plussers. “Ja,” zegt Elly Koop “je moet

ongelofelijk. Zorg dus dat je hulp krijgt,

wel weten tegen wie je het hebt. Het maakt

als je thuis wilt wonen. Alles kan.” Jolanda

groot verschil. Mensen moeten soms op een

Kolleman is een gedreven pleitbezorgster

idee gebracht worden. Het kunnen hele

van het langer in eigen huis wonen van

kleine dingen zijn. Iets als verlichting

ouderen, ook al krijgen ze behoefte aan

aanbrengen boven het aanrecht als je niet

hulp.

prettig meer werkt in de keuken.” Elly Koop vervolgt: “hier in ’t Harde bijvoorbeeld

Op het moment dat je nog vrij vitaal

komt alleen de visite door de voordeur.

bent, sta je daar helemaal niet voor open.

Zelf nemen de mensen de achterdeur.

Hoe kun je mensen motiveren hiernaar

Een buitenlamp hebben ze vaak wel bij

te kijken? Elly Koop: “We richten ons op

de voordeur hangen, maar achter niet.

comfortverbetering, niet op aanpassingen.”

Ze kunnen dan het sleutelgat niet zien en staan te prutsen bij de deur. Een lamp erbij

“Het is heel bepalend voor je aanpak wat

en het probleem is opgelost.

“Op lange termijn is het voor de maatschappij kostenbesparend als mensen langer veilig thuis kunnen wonen.”

voor soort mensen je in de gemeente hebt.

Badkamervloeren kunnen een laagje

Hier in Doornspijk zijn bijvoorbeeld heel

krijgen, is binnen een dag gebeurd. De vloer

veel mantelzorgers. Families wonen bij

is stroef en je hebt geen haken breekwerk

elkaar in de buurt en zorgen voor elkaar.

nodig. Zo zijn er ook mooie grijze aanleg-

Jolanda Kolleman, Icare

Daar hebben we vooral gecommuniceerd

drempels van rubber. Een obstakel is heel

met en via de vrouwenvereniging, de kerk

eenvoudig op te lossen. Kijk, dit zijn de

etc. Wij komen vaak in situaties waar al

leuke dingen om mee te beginnen. Je moet

wat aan de hand is. Een wijkverpleeg-

niet gelijk aankomen met toiletverhogers in

kundige kijkt bij een zorgaanvraag of de

alle maten.”

15


Jolanda Kolleman en Elly Koop

Klusservice voor leden

gestuurd wordt. Wij worden alleen betaald

Tips voor thuiszorg-

Omdat de zorgpartij Icare een verenigings-

voor directe zorg. Het werk zonder indicatie

organisaties

structuur kent met leden, kunnen aan-

wordt niet vergoed. Maar wij vinden dat

vullende diensten aangeboden worden.

de klant centraal moet staan. Dus in zo’n

Zo kunnen de leden gebruik maken van

opplusproject moet je zelf uren steken. Door

bewust in ‘t oppikken en door-

de klussenbusservice. Mensen betalen

creatief te zijn en te bezuinigen op andere

geven van signalen.

een klein bedrag aan voorrijkosten en een

posten kan dat. Op lange termijn is het

zeer bescheiden uurtarief voor alle kleine

voor de maatschappij kostenbesparend als

klanten. Stel de klant centraal.

klussen in huis. Beugels ophangen, kranen

mensen langer veilig thuis kunnen wonen.

Opplussen heeft meerwaarde.

vervangen, dat soort zaken. Ook snoeiwerk

Mijn collega-leidinggevenden brengen het

in de tuin kan gedaan worden. Deze service

opplussen ondertussen ook in bij al die

is natuurlijk ideaal bij een opplusproject.

kernen, zij fungeren als ambassadeurs in

- Maak je medewerkers heel

- Bied een volledig pakket aan de

- Durf je nek uit te steken.

onze organisatie. Icare heeft ook een eigen Aandacht voor opplussen in de thuiszorg

magazine en daarvoor kunnen we dergelijke

Icare, een hele grote thuiszorgorganisatie,

onderwerpen aandragen.”


heeft het wijkgericht werken teruggebracht

Elburg

in de aanpak. Jolanda Kolleman: “Wij

In Elburg is veel publiciteit voor het

willen centraler in de wijk staan, net als

project geweest. “Voorlichting is onze core

1. Brede samenwerking.

vroeger. Per wijkvestiging hebben wij

business zegt de wijkverpleegkundige, wij

2. Kort en intensief: gericht op

vaste medewerkers. Zij kunnen het in de

hebben kennis van wat wel en wat niet

gaten houden en hebben een belangrijke

kan. Opplussen kun je centraal brengen,

signaalfunctie. Wij vragen ons telkens

maar moet je lokaal bekijken.” Haar collega

opgesplitst naar doelgroepen

af wat zijn voor ons de middelen om

besluit: “Zoek uit hoe je het ’t beste kunt

55-, 65- en 75-plus.

een actieve bijdrage te leveren aan de

doen. De wijkgerichte werkwijze van Icare

leefbaarheid in wijk en huis? Je ziet

laat dat ook zien. Laagdrempelig zijn door

natuurlijk dat de thuiszorg erg op kosten

aan te sluiten bij de mensen in de buurt.”

bewustwording. 3. Communicatiestrategie

Ik voelde me steeds onzekerder worden De 83-jarige mevrouw de Vries uit Elburg is blij dat ze nog altijd in haar eigen huis woont. Dat wil ze graag, want ze heeft fijne herinneringen aan deze plek. Om er te kunnen blijven wonen, heeft ze wel ingrijpende aanpassingen laten doen. “Ik zag er best tegenop. Ondanks dat ik de 80 gepasseerd ben, vond ik het toch confronterend om mijn huis anders in te moeten delen. Maar het was nodig hoor! Ik voelde me steeds onzekerder worden. Ik verlies geregeld even mijn evenwicht. Omdat ik dus slechter ter been ben, heb ik een traplift laten monteren. Zo kan ik toch mijn slaapkamer gebruiken. Verder is de badkamer aangepast. Het bad is eruit. Ik zat er toch nooit in. Nu is er een ruime douche met een zitje aan de muur. Ik kan me zittend wassen. Dat is heerlijk en ontspannend. Als ik terugkijk, dan denk ik ‘waarom heb ik dit niet eerder gedaan?’”

16


17


4 Heumen In de woonvisie 2006 heeft de gemeente Heumen aangegeven dat aanpassing van de woningvoorraad noodzakelijk is, om te voldoen aan de groeiende vraag naar woningen voor ouderen en mensen met een beperking. Een jaar later is de werkgroep Opplussen ingesteld. Vertegenwoordigers van ouderenbond KBO, corporatie Oosterpoort wooncombinatie, de burgeradviesraad, zorginstelling de Malderburch, welzijnsinstelling de Vraagwijzer en de gemeente Heumen maken hiervan deel uit. De werkgroep wil Heumenaren bewust maken van de mogelijkheid hun woningen met aanpassingen te verbeteren. De keuze is gemaakt voor de pilotwijk Jachthuis, omdat daar de doelgroep goed vertegenwoordigd is en er mogelijkheden zijn aan te haken bij zorgvoorzieningen in de wijk. Op basis van de leerervaringen moet een voorstel komen om het opplussen van woningen in de gehele gemeente toe te passen. De pilot in Heumen wordt begeleid door Andrea Kuijpers van Spectrum.

18


Wethouder Henk van den Berg

Andrea Kuijpers

Wij blijven hier wonen Heumen heeft de doelstelling van het opplusproject geformuleerd als: het stimuleren van eigenaar- bewoners en huurders van 55 jaar en ouder om tijdig na te denken over de toekomst en hen te verleiden tot het aanpassen en verbeteren van hun woning. Inzet is zowel het teweegbrengen van een mentale verandering, het bewustwordingsproces, als het daadwerkelijk aanzetten tot actie. Projectleider Andrea Kuijpers: “Het uitgangspunt is de eigen verantwoordelijkheid en keuzevrijheid van bewoners voor het nemen van preventieve maatregelen. Met relatief kleine aanpassingen kun je de woning aanzienlijk comfortabeler en veiliger maken, zodat je er langer zelfstandig kunt blijven wonen.”

Wethouder Henk van den Berg, met welzijn

met daarin partijen die iets met het

“Juist met zoiets als opplussen is te illustreren dat je er óók wilt zijn voor mensen die nog ‘gewoon’ in de wijken wonen.”

en volkshuisvesting in portefeuille, stelt

thema te maken hebben. In de werkgroep

over het samenwerken in een werkgroep:

‘opplussen van woningen huiseigenaren’

“Je hebt bij alle partijen mensen nodig die

participeren de gemeente, de corporatie,

begrijpen dat samenwerken noodzaak is om

het dienstencentrum en een ouderenbond.

Henk van den Berg,

resultaat te boeken. Alleen doe je namelijk

wethouder Heumen

niets, ook als gemeente niet. Je moet het

Opplussen in fasen:

smart doen: kleine stapjes zetten, specifiek

1 Verleiden en 2 Advies op maat

geformuleerd, met draagvlak. Dit vraagt

Om het bewustwordingsproces in gang te

om continue aandacht, want steeds bestaat

zetten, zijn er vier stappen geformuleerd:

het risico dat de coöperatieve houding

Verleiden, Advies op maat, Ondersteuning

wordt losgelaten, voor eigen belang.” Hij

en Over de streep helpen. Het prikkelen

ziet het opplussen als belangrijk: “Je laat

van de zintuigen loopt als een rode draad

als gemeente zien dat je er óók wilt zijn

door deze fasen heen: kijken, horen, voelen

voor de bewoners die nog ‘gewoon’ in de

en beleven. Alle sensoren zijn ingezet om

wijken wonen. Mensen in staat stellen

ouderen te prikkelen om na te denken over

langer te blijven wonen waar ze al wonen,

veilig, gemakkelijk en comfortabel wonen.

is natuurlijk de basisgedachte achter een

In de eerste fase van het project worden

woonzorgzone.”

bewoners verleid om na te gaan denken over preventieve woningaanpassingen.

Heumense aanpak

Instrumenten hiervoor zijn: een

Van den Berg doet het Heumense ‘format’

folder, een nieuwsbrief, persberichten,

uit de doeken. Een 20-tal organisaties op

buurtbijeenkomst en het aanhoren

het gebied van wonen, welzijn en zorg

van ervaringen van enthousiaste

werkt sinds 2003 samen.

wijkambassadeurs.

Ze beleggen elk jaar twee werkconferenties:

19

om een top drie aan plannen vast te stellen,

In de tweede fase krijgen bewoners

de stand van zaken te bespreken en om ‘de

advies op maat via de huistest op

successen te vieren’. Voor elk gehonoreerd

www.wijblijvenhierwonen.nl. Daarnaast

plan wordt een werkgroep geformeerd,

kan men een beroep doen op de zes


Wethouder Henk van den Berg

getrainde vrijwillige woonadviseurs die

Heumenaren reageren op de

met hun enthousiasme, kennis en ervaring

informatiebeurs

bewoners persoonlijk adviseren. Na afloop

“We zijn al een tijdje bezig met het

ontvangen de bewoners een boekje met

verbeteren van het comfort in ons huis.

betrokkenheid in de werk-

verbeterpunten in de woning, oplossingen

Het is prettig om allerlei bedrijven bij elkaar

groep.

en inzage in de kosten. Het woonadvies

te zien en wat er allemaal mogelijk is. Een

Tips voor projectleiders - Zorg voor enthousiasme en

brengt de knelpunten van de woning in

tweede trapleuning had ik nog niet gezien

en verantwoordelijkheids-

combinatie met huidige en eventuele

en is wel erg handig.”

toewijzing.

toekomstige gewenste voorzieningen

“Wij hebben een betrouwbaar klusbedrijf

in zicht waardoor gebruiksgemak,

gevonden dat we het schilderwerk van onze

graal, betrek woonomgeving

comfort, valpreventie, veiligheid (w.o.

woning willen laten doen.”

en zorg.

brandveiligheid en inbraakveiligheid),

“We hebben vandaag contact gelegd met

domotica en toegankelijkheid van de

een bedrijf dat de badkamer kan aanpassen.

woning in beeld komen.

We willen dat binnenkort al laten doen.”

Fase 3 en 4:

De eerste successen

- Zorg voor een gedeelde visie

- Benader het onderwerp inte-

- Blijf communiceren.

Ondersteuning en Over de streep helpen

Vier maanden na de startbijeenkomst is nog


De derde fase bestaat uit het bieden

te vroeg om definitieve conclusies te trekken,

Heumen

van ondersteuning bij allerlei vragen

maar het projectteam is enthousiast.

over het doen van een aanpassing. Deze

Duidelijk is dat het thema aanpassen

ondersteuning wordt in Heumen geboden

van de eigen woning leeft. Van de 450

via Vraagwijzer, het Wmo-loket van de

aangeschreven senioren zijn er 120 op de

1. gericht op bewustwording in vier communicatiefasen

gemeente. Hier kunnen mensen terecht

informatiebeurs geweest en hebben er 20 een

huisbezoeken door leeftijdge-

voor informatie en hulp bij het realiseren

persoonlijk woonadvies gekregen. 50 mensen

noten

van een woningaanpassing. In de laatste

bezochten de modelwoning. De ‘Wij blijven

3. geen stimuleringssubsidie

fase bezoeken bewoners een modelwoning

hier wonen test’ haalde 331 unieke bezoekers

4. brede samenwerking

en de informatiebeurs. Het is het laatste

met 90 ingevulde testen als gevolg.

zetje in de rug. In de modelwoning zijn

Het project heeft niet alleen een start

oplossingen als een tweede trapleuning,

gemaakt met het bewustwordingsproces in

lagere drempels, thermostatische- en

de pilotwijk Jachthuis, maar ook in de rest

hendelmengkranen, rookmelders, handige

van de gemeente. “Al zouden drie van de

handgrepen, buitenverlichting en extra

twintig mensen die een woonadvies hebben

verlichting in de keuken te bekijken.

gekregen, hun woning aanpassen, dan zou

Daarnaast zijn voorbeelden te zien van

dat al prachtig zijn,” zegt projectmanager

woningautomatisering zoals beveiligde

en coördinator wijkgericht werken

deursloten, personenalarmering en

Annoesjka Wintjes. Bovendien zijn de

vernuftige deurbellen. Omdat steeds

reacties van bewoners op bijvoorbeeld de

meer apparaten draadloos zijn, is hak-

informatie-beurs en de modelwoning erg

en breekwerk niet noodzakelijk om

positief: het is levendig, inspirerend en

woningtechnologie toe te passen.

praktisch.

2. actieve rol van ouderenbonden:

20


Mevrouw Bolten (links) en mevrouw Alwicher

De huistest

bevestigd. Wij dragen oplossingen aan voor

Sommige dingen konden

Het project heeft een aantal bruikbare

onveilige situaties. Want met ‘vreemde’

veel handiger en veiliger

blijvende instrumenten opgeleverd: de

ogen zie je meer. Kleedjes die over elkaar

website www.wijblijvenhierwonen.nl,

heen op de vloer liggen bijvoorbeeld: niet

Heleen van Hal uit Malden: “Door

folders, tips voor uitvoering, een

echt veilig. Of een keukenkastje onder

het project ben ik meer gaan

draaiboek voor bijeenkomsten, een

het aanrecht waar de man des huizes

nadenken over mijn eigen huis.

trainingsprogramma voor vrijwillige

nauwelijks nog pannen uit kan pakken,

Ik kijk nu op een hele andere

woonadviseurs en een netwerk van

omdat hij het aan zijn rug heeft. Maak er

manier tegen mijn woning aan.

bedrijven. De huistest is meer dan een

een ladekast van, dan komt hij er weer wél

Ik realiseerde me dat sommige

vragenlijst. Het resultaat van het door-

bij.” De woonadviseurs hebben er plezier

dingen thuis toch veel handiger

lopen van de vragenlijst is een persoon-

in. Inclusief rapporteren zijn ze per woning

en veiliger konden. Laatst kreeg ik

lijk woningadvies met kostenindicatie

een half dagdeel kwijt. Ze doen het werk

een kop hete thee over me heen,

die gebruikers kunnen printen. Als

als vrijwilliger. Mevrouw Bolten: “Ik zag

omdat mijn mouw bleef haken

je contactgegevens achterlaat, wordt

een oproep hangen bij de huisarts. Het leek

achter de deurklink. Ik heb deze

een uitgebreid woningadvies op papier

me wel wat. Ik ben wijkverpleegkundige

gelijk vervangen door kromme

toegezonden. De bedoeling van de test is

geweest, een tijd waarin ik veel heb

deurklinken. Bij mijn trappen heb

dat bewoners gaan nadenken over hun

gezien bij mensen thuis.” Mevrouw

ik ondertussen twee trapleunin-

eigen woning en de mogelijkheden om zo

Alwicher vult lachend aan: “En ik ben

gen aangebracht met een eind-

lang mogelijk zelfstandig te kunnen blijven

ervaringsdeskundige. Na een operatie

bochtje aan de muur. Want ook

wonen in de woning. Bewustwording dus.

heb ik een jaar lang in een rolstoel gezeten, daarna met krukken gelopen. Dan leer je

daar bleef ik wel eens met mijn mouw achter hangen. Met twee

De woonadviseurs: “We helpen mensen

anders kijken.”

leuningen loopt het best lekker op

op weg”

De woonadviseurs adviseren vaak over

de trap. Dat had ik eigenlijk veel

Bewoners kijken uit naar een bezoek

een gewenste tweede trapleuning, extra

eerder moeten doen.”

van de woonadviseur. Deze oudere

handgrepen, drempels, rookmelders en

vrijwilligers lopen samen met de bewoner

thermostaatkranen. “We helpen mensen

door de woning. Kritisch bekijken ze de

op weg en geven aan wat er mogelijk is.”

mogelijkheden, zowel binnen als buiten de woning. Dat is ook de drijfveer mevrouw Bolten,

“Wij dragen oplossingen aan voor onveilige situaties. Want met ‘vreemde’ ogen zie je meer.”

een van de woonadviseurs: “Ik wil graag

woonadviseurs in Heumen

mogelijkheden. Ze weten dat wel, maar

een bijdrage leveren aan het langer thuis blijven wonen van mensen. Er zijn veel willen toch graag concrete oplossingen horen.” De heer Ten Brok en mevrouw Alwicher vullen aan: “We worden hartelijk ontvangen. Het is vertrouwd, en mensen waarderen het dat wij komen. Ze hebben hun eigen ideeën en zien die graag

21


5 Duiven/Westervoort Een intergemeentelijke aanpak gericht op 55-plussers loopt in de gemeenten Duiven en Westervoort. Ook woningcorporatie Vivare en de sector ouderenzorg van stichting Mikado participeren in het pilotproject. Centraal staat een communicatieplan ‘Vertrouwd wonen’. Vanuit het Loket WWZ vindt een scala aan folders, met tips en verwijzingen naar de huistest op de website, zijn weg naar de doelgroep. De pilot in Duiven/Westervoort is begeleid door Josephine Dries van TNO informatie- en communicatietechnologie en later door Jaap Huibers van Companen.

22


Christine Andriessen en Dick Duimel

Een intergemeentelijke aanpak Vertrouwd wonen in Duiven en Westervoort Twee gemeenten hebben besloten gezamenlijk beleid te ontwikkelen voor het opplussen van woningen. De voormalige groeikernen Westervoort en Duiven hebben gekozen voor samenwerking om slagvaardig met aanvullende partijen een aanpak te bedenken. “We waren met hetzelfde bezig, met hetzelfde doel en dezelfde partners. Samenwerken is dan heel logisch”, aldus de twee projectleiders Christine Andriessen van de gemeente Westervoort en Dick Duimel van de gemeente Duiven. Zij vertellen enthousiast over de intergemeentelijke aanpak van hun project Vertrouwd Wonen. Dick Duimel: “In Westervoort waren

een internetapplicatie met 24 vragen,

“Uit onderzoek blijkt dat de hoogte van de subsidiebijdrage niet zoveel uitmaakt, àls je maar een stimuleringsregeling hebt.”

ze verder met de ontwikkelingen, wij

waaruit een woonadvies rolt. We hebben

hebben eind 2008 kunnen aanhaken. Het

een verordening gemaakt voor de

klikt in de samenwerking en er zijn veel

subsidieregeling. Er is een lijst opgesteld

verbindingen tussen beide gemeenten. Zo is

met 24 maatregelen die in aanmerking

Christine Andriessen,

de welzijnsorganisatie stichting Mikado in

komen voor subsidie. Van de gemaakte

gemeente Westervoort

beide actief, evenals de woningcorporaties

kosten wordt 20% tot een maximum van

en de zorginstellingen.”

€ 500 vergoed door de gemeente. Dit geldt

Christine Andriessen: “De bestaande

voor alle 55- plussers in beide gemeenten,

werkgroep domotica is met de doorzonscan

huurders van Vivare en eigenaren van

breder gaan kijken in Westervoort om het

koopwoningen.

langer zelfstandig thuis blijven wonen een

Ook ondernemers in de regio zijn

nieuwe impuls te geven. Dit heeft geleid

aangeschreven door de twee gemeenten.

tot een communicatieplan gericht op

Alle installateurs, aannemers, technische

55-plussers. Het is de bedoeling dat zij gaan

bedrijven, bouwmarkten etc. zijn uitge-

nadenken over hun eigen woonsituatie én

nodigd voor een informatiebijeenkomst.

ook daadwerkelijk aan de slag gaan met

“Klussen bij ouderen vergt iets extra’s,

woningaanpassing.” Ondertussen was de

dus daar hebben we de bedrijven over

gemeente Duiven ook al aan de slag met de

voorgelicht.” Er zijn adviseurs, vrijwilligers

doorzonscan. De vragen die rezen: ‘Hoe nu

van de welzijnsorganisaties, opgeleid door

verder met de doorzonscan en hoe nu verder

het regionaal opleidingscentrum om

met domotica?

adequaat huisbezoeken af te kunnen leggen. Een huisbezoek en bijbehorend

Praktische voorbereidingen

advies is voor alle mensen uit de doelgroep

“Het is een bewustwordingsproces.”

Beide projectleiders vullen elkaar aan

gratis. “Het project raakt steeds meer

bij het vertellen van hun bevlogen

verrijkt, doordat meer partijen aanhaken.

Dick Duimel,

verhaal: “In 2009 hebben we een jaar

Grote commerciële bouwmarkten bieden

gemeente Duiven

lang voorbereidingen gehad. We

zelfs kortingcoupons voor

hebben de huistest aangeschaft. Dat is

opplusmaterialen.”

23


Christine Andriessen en Dick Duimel

Draagvlak bij de gemeenteraad

het beeld bepalen, wordt herkenbaarheid

“Verder moet je natuurlijk ook draagvlak

van het onderwerp gecreëerd. Folders,

creëren, het komt niet uit de lucht vallen.

een website www.vertrouwdwonen.net

Je moet het onderwerp vergrijzing blijven

waarop mensen een huistest kunnen doen,

matige basis. De gemeente-

communiceren met de gemeenteraad.

huisbezoeken, voorlichtingsbijeenkomsten

raad moet vergrijzing op de

In onze gemeenten kunnen we niet

en een brochure met 101 concrete tip om

agenda hebben.

veel nieuws meer bouwen, dus gaan

de woning veiliger, comfortabeler en beter

we bestaande woningen aanpassen.

toegankelijk te maken, beslechten alle

Beide gemeenteraden verwachten een

mogelijke vooroordelen en weerstand jegens

- Neem van meet af aan de

meerwaarde van de samenwerking. Er

het ‘een dagje ouder worden en je huis

ouderenbonden mee.

zijn meerjarige budgetten vastgesteld.”

daarop aanpassen’.

Communicatiecampagne

“We zijn uit de startblokken: 2010 is het jaar

“De basis van ons traject is een goed

van de uitvoering. We zijn nu heel benieuwd

communicatieplan”, vertelt Christine

hoe mensen het gaan oppakken”, zegt Dick

Andriessen. “Wij zetten in op bewust-

Duimel. Van alle woningen in Duiven en

wording”. De campagne loopt van breed

Westervoort komt 60% in aanmerking voor

naar steeds persoonlijker. Vertrouwd

het opplussen. Van de bewoners geeft 80%

wonen wordt als een merk in de markt

aan langer in de huidige woning te willen

gezet. Met een gelikte huisstijl, waarin

blijven. Aantallen die zeer bemoedigend zijn

twee frisse, eigentijds ogende 55-plussers

voor het welslagen van het project.

Tips voor gemeenten - Zorg voor een goede beleids-

- Ga in gesprek met woningcorporaties.

- Breng het leuk en fris. - Ga uit van comfort (positief) en niet van mankementen.

“Onze insteek is zoveel mogelijk met anderen samen te doen” Wethouder Hans Breunissen is al acht jaar verantwoordelijk voor sociale zaken, onderwijs en economische zaken in de gemeente Westervoort. Hij zoekt samenwerking waar hij maar kan. “Wij hebben een goede relatie met de Provincie. Je hoeft het niet allemaal zelf te doen, andere partijen denken graag even mee. Als kleine gemeente kun je zo toch veel voor elkaar krijgen.” In het kader van het programma

een rolstoel zit, ben ik met heel andere

“Probeer zoveel mogelijk partijen te betrekken.”

Ontgroening & Vergrijzing is Westervoort

ogen naar een huis gaan kijken: praktische

gaan onderzoeken wat de mogelijkheden

kleine dingen kunnen erg belangrijk zijn.”

Hans Breunissen,

voor de gemeente zouden kunnen zijn.

wethouder Westervoort

Het pilotproject voor opplussen sprak

24

Samenwerken in bewustwording

de wethouder aan. Ook vanuit een

“Het unieke aan ons project is de samen-

persoonlijke optiek: “Met een geestelijk-

werking. Die is niet vanzelfsprekend en

en lichamelijk gehandicapte zus, die in

heeft extra energie gekost. Kijk, het gaat


Wethouder Hans Breunissen

Tips voor wethouders - Beschrijf vooraf goed wat je

niet alleen om het feitelijke aanpassen van

vinden. Onze top drie blijkt te zijn:

de woningen, maar ook om de vraag ‘hoe

1. toegangspad naar de woning herbestraten

krijg je het tussen de oren van de mensen?’.

2. éénhandelkraan

Het mooie van dit project is enerzijds de

3. video-intercom bij de voordeur.

vroegtijdige voorlichting, het is een grote

wilt doen.

bewustwordingscampagne. Hoe krijg je

We doen het natuurlijk allemaal voor de

mensen zover? Anderzijds ben je met heel

inwoners van Westervoort. Om hen langer

veel partijen aan het samenwerken. Je

zelfstandig te kunnen laten wonen. Daarom

mee te maken hebt, op één lijn

bent echt met elkaar aan het meedenken.

is het ook fijn dat de gemeente Duiven is

te krijgen.

Ook een vijftiental ondernemers doet mee:

aangehaakt. Wij werken heel goed samen.

sommigen leveren materialen, anderen

Zo kunnen we elkaar versterken. We hebben

praktisch, niet alleen de grote

doen het uitvoerende werk. Dat is trouwens

gebruik kunnen maken van het programma

dingen.

ook goed voor de economie.”

Ontgroening & Vergrijzing van de provincie.

- Zorg dat je weet wat de inwoners willen. - Probeer alle partners, waar je

- Denk ook heel simpel en

Daardoor is het financieel mogelijk

- Houd de communicatie een-

geworden dit project van de grond te

voudig en aansprekend.

“Ik ben er wel heel blij mee dat de Provincie

krijgen. Verder zit daar een aantal mensen

hoeft niet persé iets nieuws te

en alle andere partijen zo actief meedoen.

met heel veel kennis en kunde, die

bedenken.

Op die manier kunnen we snel aan de

inhoudelijke stimulans is ook belangrijk

slag. We merken dat er veel vraag naar

geweest.”

- Kijk ook naar wat er al is, je

- Laat de Provincie vroegtijdig meekijken en meedenken, zij

is. Mensen vragen ons om hulp. Als

weet wat er speelt.

gemeente zien wij met de vergrijzing best

Opplussen raakt aan diverse beleids-

een financieel probleem op ons afkomen.

terreinen, hoe pakt de wethouder dat aan?

Als mensen op tijd hun woning hebben

Hans Breunissen: “In het college van

aangepast, hoeven zij minder snel een

burgemeester en wethouders moet je

beroep te doen op de WMO. Het gaat

vroegtijdig afstemmen als je opplussen


vaak om heel kleine dingen. Valpartijen

op de agenda wilt hebben. Mijn collega

Duiven/Westervoort

voorkomen door niets op de grond te

ruimtelijke ordening maakt prestatie-

laten slingeren, bijvoorbeeld. Want door

afspraken met de woningcorporatie en

goede maatregelen in en om de woning te

neemt dit dan mee. Ook bij nieuwbouw-

zijn tevens de voorwaarden om

treffen, kunnen valongelukken verminderd

projecten is het onderwerp aan de orde.

in aanmerking voor subsidie te

worden.”

Door voorbereidende maatregelen voor

1. De criteria van de doorzonscan

domotica bijvoorbeeld, wat bij de bouw

komen.

Top 3 van wensen

nauwelijks méér kost, maak je levensloop-

De publiekscampagne is begin januari

bestendige woningen. Vanuit het college

van start gegaan. Medio maart hebben al

betrek je de gemeenteraad erbij. Je laat als

aanpassingen, geen totaalpak-

80 mensen de huistest gedaan, veertien

gemeente zien: ‘we nemen dit serieus’.

ket. Men kiest zelf.

hebben een huisbezoek gehad en tien

Onze beleidsmedewerker gaat ervoor met

mensen hebben daadwerkelijk maatregelen

hart en ziel. Zij geeft nu presentaties over

getroffen. De wethouder: “We hebben

onze aanpak, in de Stadsregio Arnhem

geïnventariseerd wat mensen belangrijk

Nijmegen bijvoorbeeld.”

2. De basis van de aanpak is een communicatietraject. 3. Een keuzelijst met mogelijke

4. De subsidieregeling is voor iedereen hetzelfde.

25


Informatie De Doorzonscan Meetinstrument voor de potentiële geschiktheid van eengezinswoningen voor ouderen. Met de uitkomsten van dit Excel-model kunnen woningen met enkele relatief goedkope ingrepen geschikter gemaakt worden voor ouderen. De Doorzonscan is in opdracht van de provincie Gelderland, het Aedes-ActiZ kenniscentrum wonen-zorg en het Ministerie van VROM ontwikkeld door Laagland’advies te Houten. Meer informatie? [email protected] De Huistest De provincie Gelderland heeft de Huistest aangekocht en stelt deze ter beschikking aan alle Gelderse gemeenten. De gemeente hoeft alleen een link naar het programma op de website te plaatsen en inwoners kunnen de test doen. Heel eenvoudig! In de test komen praktische vragen aan de orde als: Zijn de drempels van de buitendeuren laag genoeg? Heeft uw trap aan beide zijden een leuning? Is de vloer van uw badkamer voldoende stroef? Na het beantwoorden van de vragen, komt er een advies op maat uitgerold. Gemeenten die belangstelling hebben kunnen contact opnemen met het secretariaat van het team stedelijke ontwikkeling, T (026) 359 98 51. DVD Naar het bejaardenhuis, dat nooit! De film Naar het bejaardenhuis, dat nooit! toont 14 portretten van ouderen. Ze zijn divers als het leven, zo uiteenlopend als mensen zelf zijn. Maar met één gemeenschappelijk kenmerk: het gaat om verhalen van mensen die langer leven zoals zij dat zelf willen.

26


De filmpjes zijn ter lering en inspiratie. Het gaat om specifieke situaties die mede door de provinciale bemoeienis mogelijk zijn gemaakt. Enkele voorbeelden: Door meer werk te maken van woonzorgcomplexen, waar mensen zelfstandig kunnen wonen en daarbij zorg op maat kunnen krijgen. Door aanpassingen aan de woning of door de toepassing van slimme technologie in huis, de zogenaamde domotica. De ideeën zijn te gebruiken in alle trajecten waar mensen worden betrokken bij het tot stand komen van verbouw, renovatie en nieuwbouw. Meer informatie? T(026) 359 93 12 of www.gelderland.nl/kennispleinthuisgeven. Brochures ‘De toegevoegde waarde van domotica’ en ‘Het ABC van het zo zelfstandig mogelijk wonen’ De ervaringen met het toepassen van thuistechnologie (domotica) in voorbeeldprojecten en de mogelijkheden voor zo lang mogelijk zelfstandig wonen zijn weergegeven in een tweetal brochures. Deze zijn op te vragen bij het programmasecretariaat Thuisgeven in Gelderland, T (026) 359 93 12 of www.gelderland.nl/kennispleinthuisgeven.

27


28


Meer informatie Team Stedelijke Ontwikkeling T (026) 359 98 51 www.gelderland.nl, thema bouwen en wonen

Colofon Iedereen wil oud worden, niemand wil het zijn is een uitgave van het team stedelijke ontwikkeling van de provincie Gelderland. Redactie:

Provincie Gelderland

Tekst:

Jeannette Eygenraam, Arnhem

Grafische vormgeving:

Kees de Bruijn, Giesbeek

Fotografie:

portretten Hans Hendriks, William Moore en Dick Brouwers woningen Laagland Advies

Druk: 31 maart 2010

Provincie Gelderland Markt 11 Postbus 9090 6800 GX Arnhem T (026) 359 90 00 www.gelderland.nl

Provincie Gelderland

Iedereen wil oud worden, niemand wil het zijn. Over het opplussen van woningen. Vijf voorbeeldprojecten in Gelderland

Recommend Documents