IEDEREEN TAALT
Effectonderzoek naar implementatie van principes van krachtige taalleeromgeving door schoolinterne coaches
Jozefien Loman Pandora Versteden
Caroline Moons Promotor: Koen Van Gorp
IEDEREEN TAALT Effectonderzoek naar implementatie van principes van krachtige taalleeromgeving door schoolinterne coaches in scholengemeenschap De Speling - Genk Jozefien Loman Pandora Versteden Caroline Moons Koen Van Gorp (promotor)
januari 2015
Centrum voor Taal en Onderwijs, K.U.Leuven
LITERATUURLIJST Appel, R., & Vermeer, A. (1994, 2de druk 1996). Tweedetaalverwerving en tweede taalonderwijs. Muiderberg: Coutinho. Bains, E., Blatchford, P., & Chowne, A. (2007). Improving the effectiveness of collaborative group work in primary schools: Effects on science attainment. British Educational Research Journal, 33(5), 663-680. Bastoen, S. e.a, (2009). Taalprikkels, Rituelen talig bekeken. De Boeck. Bellens, K., Van Landeghem, G., & De Fraine, B. (2012) Review naar indicatoren voor het maximaliseren van leerprestaties, leerwinst en welbevinden op basisscholen. Centrum voor onderwijseffectiviteit en –evaluatie: KU Leuven. Blatchford, P. (2003). The class size debate: Is small better? Berkshire, UK: Open University Press. Blatchford, P., & Martin, C.L. (1998). The effects of class size on classroom processes: ‘It’s a bit like a treadmill – working hard and getting nowhere fast’! British Journal of Educational Studies, 46(2), 118-137. Bultynck, K. (2008). Observatiewijzer Meertaligheid in basisonderwijs. Leuven: Centrum voor Taal en Onderwijs (intern document). Buyse, E., Verschueren, K., Verachtert, P., & Van Damme, J. (2009). Predicting school adjustment in early elementary school: Impact of teacher-child relationship quality and relational classroom climate. The Elementary School Journal, 110(2), 119-141. Bygate, M., Skehan, P., & M. Swain (red.) (2001). Researching Pedagogic Tasks: Second Language Learning, Teaching and Testing. Harlow: Longman. Callebaut, I. (2010). In de kijker: talige hoeken. Taalvaardigheid bevorderen via hoekenwerk. Leuven: Centrum voor Taal en Onderwijs. Campbell, J., Kyriakides, L., Muijs, D., & Robinson, W. (2004). Assessing teacher effectiveness: Developing a differentiated model. London: Routledge. Clark, H.H. (1996). Using Language. Cambridge: Cambridge University Press. Coady, J. (1997). L2 vocabulary acquisition. A synthesis of the research. In J. Coady, & T. Huckin (Eds.), Second Language Vocabulary Acquisition. A Rationale for Pedagogy (273-291). Cambridge: Cambridge University Press. Cohen, J. (1998). Statistical Power Analysis for the Behavioral Sciences. London: L. Erlbaum Associates. Colpin, M., S. Gysen, K. Jaspaert, R. Heymans, K. Van den Branden & M. Verhelst (2006). Studie naar de wenselijkheid en haalbaarheid van de invoering van centrale taaltoetsen in Vlaanderen in functie van gelijke onderwijskansen. Leuven: Centrum voor Taal en Onderwijs. Cotton, K. (2003). Principals and student achievement: What the research says. Alexandria: Association for Supervision and Curriculum Development. Creemers, B.P.M., & Kyriakides, L. (2008). The dynamics of educational effectiveness: A contribution to policy, practice and theory in contemporary schools. London: Routledge. Damhuis, R. (1988). Tweede-taalverwerving in kleutergroepen. Een onderzoek naar de gelegenheid tot het leren van het Nederlands door Turkse en Marokkaanse kleuters. Amsterdam: Stichting Centrum voor Onderwijsonderzoek. Damhuis, R. (1995), Interaction and second language acquisition; participation and control in classroom conversations with young multilingual children. Amsterdam: IFOTT.
de Bilde, J., Van Damme, J., & De Fraine, B. (2011). Longitudinaal onderzoek in het basisonderwijs. Experiential education in kindergarten: Associations with school outcomes for at-risk and not-at-risk children (SSL Rapport Nr.SSL/OD1/2011.34). Leuven: Steunpunt Studie- en Schoolloopbanen. De Clerq, H., Vandevoordt, K., & Verbeeck, I. (2007). Kleuterhoekenboek, Milieuverrijking van 2,5- tot 6-jarigen. Wolters Plantyn. De Corte, E. (1998). Vijfentwintig jaar onderzoek naar “Leren en instructie”: een persoonlijk perspectief. Tijdschrift voor Onderwijsresearch, 23, 143-157. De Fraine, B. (2004). Onderwijseffectiviteit: Overzicht van de onderzoeksliteratuur binnen een evoluerend domein. In J. Van Damme, G. Van Landeghem, B. De Fraine, M.-C. Opdenakker, & P. Onghena, Maakt de school het verschil? (pp. 5-38). Leuven: ACCO. Dennis, J., & Van Damme, J. (2010) De leraar:professioneel leren en ontwikkelen. Reviewonderzoek van Timperley e.a. Leuven: ACCO. Departement Onderwijs, Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap (1997). Gewoon Basisonderwijs: Ontwikkelingsdoelen en eindtermen. Brussel: Besluit 27, mei 1997. Decreet 15 juli 1997. Desforges, C., & Abouchaar, A. (2003). The impact of parental involvement, parental support and family education on pupil achievement and adjustment: A literature review. Nottingham, UK: Department for Education and Skills. Devlieger, M., & G. Goossens (2007). An Assessment Tool for the Evaluation of Teacher Practice in Powerful Task-Based Language Environments. In: K. Van den Branden, K. Van Gorp & M. Verhelst (red.). Tasks in Action: Task-Based Language Education from a Classroom-Based Perspective, 92-130. Newcastle: Cambridge Scholars Publishing. Devlieger, M., Ramaut, G., Verhelst, M. (2010). Evaluatieonderzoek van het begeleidinstraject ‘Rand- en taalgrensgemeenten en gemeenten uit de Brede Rand rond Brussel’. Leuven: Centrum voor Taal en Onderwijs en Antwerpen: Instituut voor onderwijs- en informatiewetenschappen. Dochy, F. (1999). Instructietechnologie en innovatie van probleemoplossen: over constructiegericht academisch onderwijs. Utrecht: Lemma. Dörnyei, Z. (2002). The motivational basis of language learning tasks. In: P. Robinson (red.), Individual Differences and Instructed Language Learning, 137-158. Amsterdam: John Benjamins Publishing Company. Ebbers, D. (2000). De Tien Geboden voor taalbeleid. Levende Talen Tijdschrift, 1(3), 13-19. Ellis, R. (2003). Task-Based Language Learning and Teaching. Oxford: Oxford University Press. Engels, N., & Aelterman, A. (2003). Zich goed voelen op school. Tijdschrift voor Onderwijsrecht en Onderwijsbeleid, 1-2, 93-99. Engels, N., Aelterman, A., Van Petegem, K., & Schepens, A. (2004). Factors which influence the wellbeing of pupils in Flemish secondary schools. Educational Studies, 30(2), 127-143. Field, A. (2009). Discovering statistics using SPSS. Third edition. London: SAGE François, S. en Verhelst, M. (2008). Peuterprikkels, activiteiten om taal te stimuleren vanaf de peuterleeftijd. Leuven: Centrum voor Taal en Onderwijs. Gass, S., & E. Varonis (1994). Input, interaction and second language production. Studies in Second Language Acquisition, 16, 283-302. Geerts, M., & Verhelst, M. (2009). De krachtige leeromgeving in de Europaschool. Leuven: Centrum voor Taal en Onderwijs. Geudens, V., Rymenans, R., & F. Daems (1992). Nederlands in de niet-taalvakken: eindrapport. Antwerpen: UFSIA, Interfacultair Centrum voor Toegepaste Linguïstiek.
Gerritsen, S., Plug, E., & Webbink, D (2014). Teacher quality and student achievement .Evidence from a Dutch sample of twins. Netherlands Bureau for Economic Policy Analysis : CPB Disucssion Paper. Gress-Newsome, J., & Lederman, N.G. (1999). Examining pedagogical content knowledge. Dordrecht, The Netherlands: Kluwer Academic Publishers. Gysen, S., Rossenbacker, K., & M. Verhelst (1999). KOBI-TV. Kleuterobservatie-instrument Taalvaardigheid. Leuven: Centrum voor Taal en Migratie, Steunpunt NT2. Hacquebord, H. (2004). Taalproblemen en taalbehoeften in het voortgezet onderwijs. Leerlingen- en docentenvragenlijsten als instrumenten voor taalbeleid. Levende Talen Tijdschrift, 5/2, 17-28. Hajer, M., & T. Meestringa (1995). Schooltaal als struikelblok. Didactische suggesties voor alle docenten. Bussum: Coutinho. Hajer, M. (1996). Leren in een tweede taal. Interactie in vakonderwijs aan een meertalige mavo-klas. Groningen: Wolters Noordhoff. Hattie, J. (2003). Classroom composition and peer effects. International Journal of Educational Research, 37(5), 449-481. Hattie, J. (2009) Visible Learning. A Synthesis of Over 800 Meta-Analysis Relating to Achievement. London: Routledge. Higgins, S., Hall, E., Baumfield, D., & Moseley, D. (2005). A meta-analysis of the impact of the implementation of thinking skills approaches on pupils. London: EPPI-Centre, Social Science Research Unit, Institute of Education. Hirtt, N., Nicaise, I., & De Zutter, D. (2008). De school van de ongelijkheid. Berchem: EPO. Ingersoll, R.M., & Strong, M. (2011). The impact of induction and mentoring programs for beginning teachers: A critical review of the research. Review of Educational Research, 81(2), 201-233. Jimerson, S.R. (2001). Meta-analysis of grade retention research: Implications for practice in the 21st century. School Psychology, Review, 30(3), 420-437. Jussim, L., & Harber, K.D. (2005). Teacher expectations and self-fulfilling prophecies: Knowns and unknowns, resolved and unresolved controversies. Personality and Social Psychology Review, 9(2), 131-155. Klatter-Folmer, J. (1996). Turkse kinderen en hun schoolsucces: een dieptestudie naar de rol van sociaal-culturele oriëntatie, taalvaardigheid en onderwijskenmerken. Tilburg: Tilburg University Press. Korthagen, F. (2001). Waar doen we het voor? Op zoek naar de essentie van goed leraarschap. Utrecht: WCC. Krashen, S. (1985). The Input Hypothesis: Issues and Implications. New York: Longman. Kirk, R. (1996). Practical Significance: A Concept Whose Time Has Come. Educational and Psychological Measurement, 56(5), 746-759. California: SAGE Kirschner, P.A., Sweller, J., & Clark, R.E. (2006). Why minimal guidance during instruction does not work: An analysis of the failure of constructivist, discovery, problem-based, experiential and inquiry-based teaching. Educational Psychologist, 41(2), 75-86. Kuiken, F., & Vermeer, A. (red.) (2005). Nederlands als tweede taal in het basisonderwijs. Utrecht/Zutphen: ThiemeMeulenhoff. Labone, E. (2004). Teacher efficacy: Maturing the construct through research in alternative paradigms. Teaching and Teacher Education, 20(4), 341-359. Laevers, F., & P. Van Sanden (1996). Kleurig klashouden. Leuven: Centrum ErvaringsGericht Onderwijs.
Laevers, F. (2001). Procesgericht kindvolgsysteem voor kleuters. Leuven: Centrum ErvaringsGericht Onderwijs. Lofland, J. (1971). Analysing social settings. A guide to qualitative observation and analysis. Belmont, MA: Wadsworth Publishing Company. Loman, J. (2014). Woordenlijsten in de basisschool. Een hulpmiddel bij goed woordenschatonderwijs? Leuven: Centrum voor Taal en Onderwijs. Loman, J., & Versteden, P. (2015). Ben jij een leerkracht met stijl? Mechelen-Antwerpen: Thomas More (artikel voor impulsdag). Loman, J., Stroobants, S., Vereycken, E., & Versteden, P. (2015). Coaching in de lerende school. Leuven: Centrum voor Taal en Onderwijs. Long, M. (1985). A role for instruction in second language acquisition: Task-based language teaching. In: K. Hylstenstam & M. Pienemann (red.), Modelling and Assessing Second Language Acquisition, 77-99. Celvedon: Multilingual Matters. Long, M. (1996). The role of the linguistic environment in second language acquisition. In: W. Ritchie & T. Bhatia (red.), Handbook of Language Acquisition. Vol. 2: Second Language Acquisition, 413468. New York: Academic Press. Long, M., & Robinson , P. (1998). Focus on form: Theory, research and practice. In: C. Doughty & J. Williams (red.), Focus on form in second language acquisition, 15-41. Cambridge: Cambridge University Press. Long, M., & J. Norris (2000). Task-based teaching and assessment. In: Byram, M. (red.), Encyclopedia of language teaching, 597-603. London: Routledge. Marzano, R.J., Pickering, D.J., & Pollock, J.E. (2010). Wat werkt in de klas: Research in actie. Vlissingen: Bazalt. Muñoz, C. (2007). Age-related differences and second language learning practice. In R. M. DeKeyser (Ed.), Practice in a Second Language (229-255). Cambridge: Cambridge University Press. Nicaise, I. (red.) (2000). The right to learn. Educational strategies for socially excluded youth in Europe. Bristol: The Policy Press. Nicaise, I. (2001). Onderwijs en sociale achterstelling: opnieuw ontwaken uit de al te mooie wensdroom. Tijdschrift voor Onderwijsrecht en Onderwijsbeleid, 5-6, 383-392. Nieuwmeijer, C. (2008). Het prentenboek als invalshoek, Werken met prentenboeken in het basisonderwijs. Van Gorcum. Nye, B., Konstantopoulos, S., & Hedges, L.V. (2004). How large are teacher effects? Educational Evaluation and Policy Analysis, 26, 237-257. OECD (2009). Creating Effective Teaching and Learning Environments. Centre for Educational Research and Innovation, OECD, Paris. Paus, H., Rymenans, R., & Van Gorp, K. (2003). Dertien doelen in een dozijn. Referentiekader voor taalcompetenties van leraren in Nederland en Vlaanderen. Den Haag: Nederlandse Taalunie. Peilingsonderzoek (2008). Peiling begrijpend lezen en luisteren (Nederlands) in het basisonderwijs. Eindrapport. Leuven: Centrum voor Onderwijseffectiviteit en –Evaluatie. Peilingsonderzoek (2010). Peiling wiskunde in het basisonderwijs. Eindrapport. Leuven: Centrum voor Onderwijseffectiviteit en –Evaluatie. Pepper, J., & Weitzmann, E. (2009). Praten doe je met z'n tweeën, Een praktische handleiding voor ouders en kinderen met een vertraagde taalverwerving. Ontario: The Hanen Program.
Philp, J., Mackey, A., & Oliver, R. (2008). Child’s Play? Second language acquisition and the younger learner in context. In J. Philp, R. Oliver, & A. Mackey (Eds.), Second Language Acquisition and the Younger Learner. Child’s Play? (3-26). Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins. Pine, J. (1994). The language of primary caregivers. In: C. Gallaway & B. Richards (red.), Input and interaction in language acquisition, 15-37. Cambridge: Cambridge University Press. Prenger, J. (2005). Taal telt! Een onderzoek naar de rol van taalvaardigheid en tekstbegrip in het realistisch wiskundeonderwijs. Academisch proefschrift RijksUniversiteit Groningen. Ramaut, G., S. Sierens, K .Bultynck, P. Van Avermaet, S. Slembrouck, K. Van Gorp & M. Verhelst (2013). Evaluatieonderzoek van het project ‘Thuistaal in onderwijs’ (2009-2012). Gent: Departement Onderwijs en Opvoeding. Reynolds, D., Creemers, B., Stringfield, S., Teddlie, C., & Schaeffer, G. (2002). World class schools: International perspectives on school effectiveness. London: RoutledgeFalmer. Robinson, V., Hohepa, M., & Lloyd, C. (2009). School leadership and student outcomes: Identifying what works and why: Best evidence synthesis iteration. Wellington, New Zealand: Ministry of Education. Ross, J.A., & Bruce, C.D. (2007). Teacher self-assessment: A mechanism for facilitating professional growth. Teaching and Teacher Education, 23(2), 146-159. Rymenans, R., de Maeyer, S., Van Petegem, P., Verbeek, I., & Verbeke, H. (2007). Een aangepast vervolgtraject voor de ex-okan’er. Een onderzoek naar behoefte, ontwikkelingsproces en effect van een tweede jaar OKAN. Onuitgegeven onderzoeksrapport. Universiteit Antwerpen: onderzoeksgroep OzON. Scheerens, J. (1990). School effectiveness research and the development of process indicators for school functioning. School Effectiveness and School Improvement, 10, 296-320. Schmidt, R. (2001). Attention. In: P. Robinson (red.), Cognition and second language instruction, 3-32. Cambridge: Cambridge University Press. Schrooten, W. (1997). De school aan het woord. Een onderzoek naar de lexicale samenstelling van het taalaanbod op de basisschool in Vlaanderen en Nederland. Spiegel, 15(3), 61-81. Slavin, R.E., Lake, C., Cheung, A., & Davis, S. (2009). Beyond the basics: Effective reading programs for the upper elementary grades. Baltimore, MD: Johns Hopkins University, Center for Data-Driven Reform in Education. Sleegers, P. (1991). School en beleidsvoering: een onderzoek naar de relatie tussen het beleidsvoerend vermogen van scholen het benutten van de beleidsruimte door scholen. Nijmegen: Katholieke Universiteit Nijmegen. Sokolov, J.L., & C.E. Snow (1994). Handbook of Research in Language Development using CHILDES. New York: Lawrence Erlbaum Associates. Steffe, L., & Gale, J. (1995). Constructivism in education. New Jersey: Erlbaum Hillsdale. Sui-Chu, E.H., & Willms, J.D. (1996). Effects of parental involvement on eighth-grade achievement. Sociology of Education, 69(2), 126-141. Taelman, H. (2013). De effectiviteit van woordenschatinterventies in de kleuterklas. Leuven: P-reviews editorial board. Tan, B., de Lathouwer, L., Franssen, G., & Andries, M. (1997). Jongeren in de bijstand: een onderzoek naar de groeiende categorie van jonge bestaansminimumtrekkers. Antwerpen: UFSIA, Centrum voor Sociaal Beleid, 1997. Teunissen, F. (1992). Werken aan taalbeleid. Den Bosch: KPC.
Timperley, H., Wilson, A., Barrah, H., & Fung, I. (2007) Teacher professional learning and development: Best evidencesynthesis iteration. Wellington, New Zealand: Ministerie of Education. Tomasello, M. (2001). Perceiving intentions and learning words in the second year of life. In M. Bowerman & S. C. Levinson (Eds.), Language acquisition and conceptual development (132-159). Cambridge: Cambridge University Press. Tomlinson, C.A., Brighton, C., Hertberg, H., Callahan, C.M., Moon, T.R., Brimijoin, K., Conover, L.A., & Reynolds, T. (2003). Differentiating instruction in response to student readiness, interest, and learning profile in academically diverse classrooms: A review of literature. Journal for the Education of the Gifted, 27(2-3), 119-145. Van Braak, J., & W. Schrauwen (2001). Stappen op weg naar een taalbeleid op school. VONK, 31(2), 19-32. Vandenberghe, N., Van Petegem, P., & Van Damme, J. (2011). Longitudinaal onderzoek in het basisonderwijs. Directievragenlijst schooljaar 2008-2009 (SSL Rapport Nr. SSL/OD1/2011.43). Leuven: Steunpunt Studie- en Schoolloopbanen. Van den Branden, K. (1996). Betekenisonderhandeling in de klas: techniek of tactiek? VONK, 26(2), 218. Van den Branden, K. (2000a). Zeven vragen over taakgericht onderwijs. VONK, 29(3), 3-16. Van den Branden, K. (2000b). NIT of NTL? Over de rol van taal in het voortgezet onderwijs. Toegepaste Taalwetenschap in Artikelen, 64(2), 25-35. Van den Branden, K., Van den Nulft, D., Verhallen, M., & Verhelst, M. (2001). Referentiekader vroege tweede taalverwerving. Een referentiekader voor doelstellingen rond vroege NT2-verwerving in Nederland en Vlaanderen. Den Haag: Nederlandse Taalunie. Van den Branden, K. (2010). Handboek taalbeleid basisonderwijs. Leuven: ACCO. Vandenbroucke, F. (2007). De lat hoog voor talen in iedere school. Goed voor de sterken, sterk voor de zwakken. Brussel: Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, Departement Onderwijs. Van der Aalsvoort, M., & Van der Leeuw, B. (1992). Taal, school en kennis. De rol van taal in onderwijsleersituaties. Enschede: SLO/VLAO-M/Nederlandse Taalunie. Van Eerde, D. (2005). Taalontwikkeling in de wiskundeles. Levende Talen Tijdschrift, 6(1), 12-18. Van Elsäcker, W., Van der Beek, A., Hillen, J., & Peters, S. (2006). Interactief taalonderwijs in groep 1 en 2. Nijmegen: De Taallijn. Van Gorp, K., & Verheyden, L. (2004). Taalbeleid op school: hoe begin je eraan? Verkenning van een zoekproces. VONK, 33(2), 3-17. Vanhoof, J., & Van Petegem, P. (2006b). Pei/ijlen naar succesvol schoolbeleid. Praktijkboek voor de beleidseffectieve school. Mechelen: Wolters-Plantyn. Vanhoof, J. (2007). Zelfevaluatie binnenstebuiten. Onderzoek naar zelfevaluaties in scholen. Mechelen: Wolters-Plantyn. Van Petegem, P., Verhoeven, J.C., Buvens, I., & Vanhoof, J. (2005). Zelfevaluatie en beleidseffectiviteit in Vlaamse scholen. Het gelijke onderwijskansenbeleid als casus. Gent: Academia Press. Van Petegem, P., Devos, G., Mahieu, P., Dang Kim, T., & Warmoes, V. (2006). Hoe sterk is mijn school? Het beleidsvoerend vermogen van Vlaamse scholen. Mechelen: Wolters-Plantyn. Van Veen, K., Zwart, R., Meirink, J., & Verloop, N. (2010). Professionele ontwikkeling van leraren: Een reviewstudie naar effectieve kenmerken van professionaliseringsinterventies van leraren (PROO Rapport Nr.441-080353). Leiden: Universiteit Leiden, Expertisecentrum Leren van Docenten.
Verhaeghe, J.P., & Van Damme, J. (2007). Leerwinst en toegevoegde waarde voor wiskunde, technisch lezen en spelling in eerste en tweede leerjaar (SSL Rapport Nr.SSL/OD1/2007/05). Leuven: Steunpunt Studie- en Schoolloopbanen. Verhallen, M. & Walst, R. (2002). Taalontwikkeling op school. Bussum: Coutinho. Verhelst, M. (2002). De relatie tussen mondeling taalaanbod en woordenschatverwerving van het Nederlands als tweede taal door 2,5-jarige allochtone kleuters in Brussel. Leuven: KU Leuven. Verhelst, M. (2006). A box full of feelings: Promoting infants’ second language acquisition all day long. In: K. Van den Branden (red.), Task-based language education: from theory to practice, Cambridge Applied Linguistics Series,197-216. Cambridge: Cambridge University Press. Versteden, P., Philips, I., & Loman, J. (2014). Differentiëren binnen een krachtige leeromgeving. Inspelen op de talige diversiteit tussen leerlingen. Leuven: Centrum voor Taal en Onderwijs. Versteden, P. (2013). Interactief werken in de eerste graad lager onderwijs. Aan de slag met talige tussendoortjes, interactief vertellen en interactieve werkvormen. Leuven: Centrum voor Taal en Onderwijs. Visser, Y. (1998). Coaching in het primair onderwijs. Amersfoort: CPS. Vygotsky, L. (1978). Mind in Society. The Developmentof Higher Psychological Processes. Cambridge: Harvard University Press. VON-werkgroep NT2 (1996). Taakgericht taalonderwijs: een onmogelijke taak?. Antwerpen: Uitgeverij Plantyn. Wells, G. (1985). Language development in the pre-school years. Cambridge: Cambridge University Press. Wolfendale, S., & Bastiani, J. (2000). The contribution of parents to school effectiveness. London: David Fulton Publishers Ltd. Zwarts, M. (1990). Balans van het taalonderwijs aan het einde van de basisschool: Uitkomsten van de eerste taalpeiling einde basisonderwijs. Arnhem: CITO.
