Titellijst bij hoofdstuk 16 van Verborgen talenten
16
‘Ieder zingt zijn eigen lied’ Jeugdliteratuur en muziek Toelichting Voor de titellijst bij hoofdstuk 16 zijn vooral verhalende boeken geselecteerd waarin musiceren onderdeel is van het verhaal of waarin het verhaal van muziek is voorzien, zoals in het geval van opera’s. Onderbouw Petra Koeleman en Geertje Aalders Bijt-ie in je bil! De 25 meest gezongen crècheliedjes. Met cd van Ageeth de Haan (Gottmer, 8e dr. 2015, 1e dr. 2009) (Aanv. 2015)
Petra Koeleman vroeg 50 Nederlandse crèches naar de 5 meest gezongen liedjes en stelde uit het resultaat in 2009 dit boekje samen. 25 liedteksten, vanaf deze druk voorzien van niet onverdienstelijke maar evenmin briljante ‘handgeknipte’ illustraties van Geertje Aalders. De titel is een regel uit liedje 6, ‘De krokodil’. Om te weten hoe ze gezongen moeten worden, dient men de cd te spelen. Daarop zingt Ageeth de Haan de liedjes duidelijk verstaanbaar voor. Zelf met de kinderen zingen is aanbevolen, leuker dan met de cd meezingen. (HV) Elle van Lieshout & Erik van Os Het grote prentenboeken-liedjesboek (Lemniscaat, 2006)
Van Lieshout en Van Os maakten bij negentien prentenboeken van Lemniscaat een lied. Johan Hoogeboom en Arie van der Wulp maakten er muziek bij en Hakim zingt de liedjes. Bij de muziekannotatie zijn illustraties uit het betreffende prentenboek opgenomen. Dit alles levert een vrolijk lied op over een lievelingstrui (‘Maar mijn lievelingslieveling […] dat ben jij!’), een brullied van een beertje dat zijn vader kwijt is, een melancholiek lied over een muis met een lichte identiteitscrisis, een griezelig lied over de Gruffalo en een zielig liedje over een verloren knuffel (Monkie): Zonder jou alleen in bed wat stil wat kil wat kil die kou. Je allerliefste knuffel in zijn eentje zonder jou.
Na elk lied is steeds een zoekopdracht te vinden. Het boek vormt een voorbeeld van een aantrekkelijke vorm van boekpromotie, met liedjes die de sfeer van de gekozen prentenboeken goed weergeven en daar soms ook nog een humoristische noot aan toevoegen. (KG)
1 van 6
Titellijst bij hoofdstuk 16 van Verborgen talenten
Sieb Posthuma Rintje maakt muziek (Querido, 2004)
Hond Rintje is inmiddels een bekend jeugdboekenpersonage. In dit wensvervullende verhaal wil hij samen met zijn maatjes Tobias en Henriëtte met een zelfgeschreven lied meedoen aan een talentenjacht op televisie. Rintjes moeder vindt hen veel te jong, maar de vrienden zijn zo overtuigd van hun talent dat ze besluiten om stiekem alsnog te gaan. De paginavullende kleurenillustraties bevatten veel humoristische elementen. Eerder verschenen boeken over Rintje zijn Rintje (2001) en Rintje ruikt avontuur (2003). (KG) Chisato Tashiro Het maanconcert (De Vier Windstreken, 2008)
Nadat vijf muizen zijn weggejaagd bij een kikkerconcert besluiten ze om een eigen band op te richten. Dat wordt de 5-M band. De muizen maken eigenhandig de muziekinstrumenten en schrijven hun eigen nummers. Bij hun eerste concert is iedereen van harte welkom, ook de kikkers van het kikkerconcert. Het succesvolle eerste optreden gaat door nog veel meer concerten gevolgd worden, want de muizen willen nu bij iedere volle maan musiceren voor publiek. Op de paginagrote illustraties is onder meer te zien hoe de muizen allerlei materiaal verzamelen, zoals blikjes, dozen, lepels, schroefjes en moertjes, om muziekinstrumenten mee te maken. (KG) Middenbouw Sanne de Bakker De kleine Mozart op wereldreis. Met illustraties van Mark Janssen (Van Goor, 2008, oorspronkelijk 2004)
‘We gaan op wereldreis!’ vertelt vader Mozart op een dag aan zijn zoon Wolfgang Amadeus. De aankondiging van de reis bezorgt de zevenjarige Wolfgang meteen allerlei gedachten over spannende avonturen. Mozart trekt voor drieëneenhalf jaar met zijn zusje en ouders door Europa, waar hij onder meer aan vorstenhoven optreedt op klavecimbel of viool. Tijdens de reis componeert hij ook nog eens diverse muziekstukken. De Bakker maakt in dit verhaal duidelijk hoe groot het muzikale talent van de jonge Mozart was. We zien echter ook hoe zwaar het leven was dat hij leidde, en hoe groot zijn heimwee was naar Salzburg. Voor haar boek raadpleegde De Bakker brieven en dagboeken van de familie Mozart. Achter in het boek zijn een historische toelichting en een woordenlijst te vinden. Op de bijgeleverde cd zijn de muziekstukken te horen die Mozart tijdens zijn reis componeerde. Het boek is ook verkrijgbaar als luisterboek. (KG) Jaak Dreesen Het concert. Met illustraties van Ingrid Godon (De Eenhoorn, 2003)
De jonge Kobe speelt viool, zijn moeder cello. Ze oefenen vaak samen op het strand, omdat ze vlak bij de zee wonen. Wanneer Kobes moeder optreedt, mag Kobe het concert bijwonen. Na de pauze krijgt de violist een ongelukje en kan hij niet meer
2 van 6
Titellijst bij hoofdstuk 16 van Verborgen talenten
spelen. Kobe neemt tot verrassing van het publiek zijn plaats in, en speelt samen met zijn moeder en een pianist de sterren van de hemel. Dit prentenboek gaat niet alleen over musiceren, maar ook over de warme en vertrouwde band tussen Kobe en zijn moeder. Op elke twee pagina’s staat een poëtische tekst en een sobere illustratie. Om voor te lezen aan kinderen vanaf 5 jaar en om zelf te lezen vanaf ongeveer 8 jaar. Dit boek werd bekroond met de Vlag en Wimpel van de Griffeljury. (KG) Prokofjev Peter en de Wolf. Met illustraties van Sieb Posthuma (Gottmer, 2010)
Dit groot formaat prentenboek presenteert in woord en beeld het verhaal over de dappere Peter die een wolf vangt omdat deze kleinere dieren aanvalt en die wolf vervolgens weer beschermt tegen jagers. De illustraties zijn van Sieb Posthuma, die voor deze uitgave een Vlag en Wimpel kreeg. Op de bijbehorende cd wordt het verhaal verteld door Paul de Leeuw, en de muziek van Sergei Prokofjev wordt uitgevoerd door het Rotterdams Philharmonisch Orkest onder leiding van Valery Gergiev. Het prentenboek kan op zichzelf worden gelezen, maar kan ook bekeken worden in combinatie met de muziek erbij, zodat kinderen wat kunnen leren over de opbouw van een muziekstuk en het karakter van de verschillende instrumenten die elk een rol in het verhaal voor hun rekening nemen: onder andere de fluit die van het kwetterende vogeltje, de hobo als sluipende poes, en de hoorns de jagers. Volgens dezelfde aanpak zijn ook andere sprookjes en verhalen op klassieke muziek verschenen en voorgelezen door bekende Nederlanders, bijvoorbeeld De Vuurvogel (Stravinsky, Gijs Scholten van Aschat, 2005), Het carnaval der dieren (Saint-Saëns, Ivo de Wijs, 2005), Doornroosje (Tsjaikovski, Jasperina de Jong, 2006) en Assepoester (Prokofjev, Kitty Courbois, 2007). (KG) Bovenbouw Sanne de Bakker Theateracademie.nl: over audities, rapmuziek, megablunders & zo (Van Goor, 2007)
Omdat de twaalfjarige Daantje een beroemd actrice wil worden, meldt ze zich aan bij de theateracademie. Daar moet ze in drie auditierondes door de strenge selectie heen zien te komen. Er volgt een spannende tijd van afwachten. In die tijd raakt ze verliefd op Joris, die ook auditie heeft gedaan. De steun die ze in deze tijd nodig heeft krijgt ze van haar twee beste vrienden Stef en Jas, en van haar moeder. Bij dit boek, dat het eerste deel is uit de serie Theateracademie.nl, hoort een cd met vier rapnummers. Rond de serie is een multimediaal project opgezet waaraan jongeren actief kunnen deelnemen. (KG) Paul Biegel De roep van de kinkhoorn. Met illustraties van Fiel van der Veen (Holland, 2004)
Maaike kijkt elke dag vanaf de pier uit over de zee in de hoop haar vader, die visser is, te zien terugkeren. Dan duikt Triton op uit zee. Hij geeft haar een enorme schelp, een kinkhoorn, waarmee ze de Vier Winden kan oproepen. Met hulp van die winden spoort
3 van 6
Titellijst bij hoofdstuk 16 van Verborgen talenten
Maaike haar vader op. Uiteindelijk komt hij terug in de buik van een walvis, waaruit hij, opnieuw met hulp van de Vier Winden, tevoorschijn komt. Biegel schreef dit sprookjesachtige verhaal voor de gelijknamige opera voor kinderen. Het boek bevat ook het libretto met verwijzingen naar de twee bijgevoegde cd’s. Op die cd’s wordt de opera in het Nederlands gezongen. De muziek is van Bart Visman. (KG) Hans Hagen De dans van de drummers. Met illustraties van Philip Hopman (Van Goor, 2003. In 2008 herdrukt in de Gouden Griffel-reeks)
Op een nacht, ergens in Ghana: Dong-kadong! Dong-kadong! Sidi schiet wakker. De trom, de grote trom! Het klinkt als een hartslag. Laag-kadong, diep-kadong, traag-kadong … Sidi duwt de deur van de hut open. Het is donker buiten, aardedonker. Maar bij het vuur ziet hij een schim. Wie is dat? Denkt Sidi. Het lijkt Dudu Addi!
Meesterdrummer Dudu Addi zet zes nieuwe trommels in een cirkel, roept Sidi en nog vijf kinderen bij zich en vraagt hun: ‘Vannacht moeten jullie een trommel kiezen. Bij zonsopkomst begint de eerste les’. De kinderen moeten echter wel de juiste trommel kiezen, afgaande op de kleur van de doek die over de trommel heen ligt, want anders gaat de les niet door. Voordat de kinderen allemaal een trommel hebben uitgekozen en het dag is geworden, heeft Dudu Addi over elk kind een kenmerkend verhaal verteld. De spanning is dan al aardig opgelopen … Voor dit boek kreeg Hans Hagen een Gouden Griffel. Ook verkrijgbaar als luisterboek, waarop Hagen zelf het verhaal voorleest (Rubinstein). Dit verhaal vormt vaak de aanleiding voor workshops djembé spelen op onder meer scholen. (KG) Bart Moeyaert De Hemel. Met illustraties van Gerda Dendooven (Querido, 2015) (Aanv. 2015)
De Hemel is een boek uit een reeks van drie, met daarnaast nog Het Paradijs en De Schepping (2003). De drie boeken hebben ieder een cd met muziek van het Nederlands Blazers Ensemble, met tekst in een grote letter, die van leesboekjes voor wie net een jaar leesonderwijs achter de kiezen heeft, en paginagrote illustraties, die van Het Paradijs en De Schepping door Wolf Erlbruch, die van De Hemel door Gerda Dendooven. In De Hemel wacht een oude man op de dood, maar hij heeft een wens: nog één keer naar zee. Die wordt hem toegestaan. Dat gaat zo: Op het eind was er aan mijn leven niks meer toe te voegen, behalve een laatste dag. Ik zei tegen de dood, die naast me lag: ‘Een laatste keer naar zee. Dat zou ik wel willen.’ ‘Alles is nog mogelijk,’ zei de dood. ‘Wanneer had je gedacht?’ ‘Woensdag,’ zei ik. ‘Woensdag wordt het warm voor de tijd van het jaar.’ ‘Dan is woensdag een mooie dag om dood te gaan,’ zei de dood. Hij zei dat hij wel moest kijken of hij kon.
4 van 6
Titellijst bij hoofdstuk 16 van Verborgen talenten
‘Goed,’ zei ik, omdat ik niet op het woord kon komen dat je gebruikt als het niet beter kan, hoe heet het.
Nauwkeurig en poëtisch beschrijft de oude man wat er gebeurt tussen deze afspraak en zijn aankomst op het strand. Zijn laatste woorden: Ik legde mijn hand op mijn borst en luisterde hoe het daar piepte. Ik genoot van de rust. Ik voelde dat de tas met de thermoskan en het boek tegen mijn been aan lag. Ik voelde mijn hand op mijn hart. Ik voelde het gewicht van mijn zorgen van me afglijden. Daar ongeveer is de dood naast me komen liggen. Hij vroeg hoe het met me ging. Ik kwam weer niet op dat ene woord dat je gebruikt als iets niet beter kan, hoe heet het. ‘Goed, goed,’ zei ik, om er vanaf te zijn. ‘Goed, goed. Het kan niet beter.’
En daar stopt het. Dit is zo’n verhaal waarin ieder woord ertoe doet. De kracht zit in de details, in sommige subtiele herhalingen, vooruitwijzingen (het meisje!). In mooi geplaatste zinnetjes als ‘Dit is het dus, dacht ik.’ De hemel als een dagje aan zee, een meisje met ballonnen als welkomst-engeltje? Daar lijkt het aan de oppervlakte op, maar de hemel is hier vooral verlossing van lang wachten, en verlossing van eenzaamheid. Het zijn zaken die voor kinderen doorgaans moeilijk te bevatten zijn, die beginnen nog maar net met leven en kijken absoluut niet uit naar de dood. (Hoewel er misschien doodzieke kinderen zijn die dit herkennen.) Ook het tempo van het verhaal is van oude mensen: hoe lang de man er over doet om de bus te nemen! Maar zeg nooit nooit: het zou zomaar kunnen voorkomen dat er jonge lezers zijn die door dit verhaal onder de indruk raken: dus zó is het om oud te zijn en naar de dood te verlangen. Het is niet moeilijk - je moet er voor open staan. Een vaardige voorlezer kan met dit verhaal wel uit de voeten, mits er gelegenheid is om ook de prenten te tonen, want die zijn onderdeel van het verhaal, geen toevoeging. En natuurlijk is er ook de muziek, die voor kinderen óók enige inleiding behoeft. Geen boek dus om zonder voorbereiding te presenteren. Het leidt tot gesprekken over de dood – ook een thema dat enige voorbereiding vergt. (HV) Wolfgang Amadeus Mozart De toverfluit. Bewerkt door Frank Groothof. Met illustraties van Karst-Janneke Rogaar (Nieuw Amsterdam, 2006)
Frank Groothof weet op het toneel als geen ander grote verhalen te vertellen, waarbij hij in de huid van vele personages kruipt. Dat geldt ook voor deze bewerking van de beroemde opera De toverfluit van Mozart, waarin hij de meeste mannelijke rollen voor zijn rekening neemt. De vaak komische liedteksten zijn van de hand van Harrie Geelen. De muzikale begeleiding komt van het Krakau Philharmonisch orkest. Het koor komt uit het Nederhorst den Berger Mozartkonsort. Het boek, waarin de liedteksten meegelezen kunnen worden, bevat een inleiding over Mozart (1756-1791) en zijn werk. (KG) 5 van 6
Titellijst bij hoofdstuk 16 van Verborgen talenten
Bette Westera De schilderijententoonstelling. Met illustraties van Philip Hopman (Gottmer, 2006)
Het klassieke muziekstuk ‘De schilderijententoonstelling’ van Modest Moessorgski (1862-1918) is geïnspireerd door een schilderijententoonstelling van Viktor Hartman, met wie Moessorgski bevriend was. Dit prentenboek van Bette Westera, gemaakt in nauwe samenwerking met Philip Hopman, bevat verscheidene poëtische vertellingen geïnspireerd door Moessorgski en Hartman. Publieken van alle leeftijden krijgen van Karin Bloemen uitleg over figuren en decors uit de schilderijententoonstelling. Het luisterpubliek van de cd krijgt daarbij ook nog eens de muziek te horen: een opname uit 1966 van de georkestreerde versie van Ravel, uitgevoerd door de Berliner Philharmoniker onder leiding van Herbert von Karajan. (KG) Samensteller eerste titellijst: Karen Ghonem-Woets (KG) Samensteller aanvullingen 2015: Herman Verschuren (HV)
6 van 6
