Ict-schoolportretten Lokale samenwerking. Najaar 2001

Ict-schoolportretten

Lokale samenwerking Najaar 2001

Lokale

samenwerking Enschede

Enschede

2

colofon teksten: Janneke Adolfsen, Marja Blom, Daniel Bourguignon, Jet ten Brinke, Anita Buis, Rikky Dekkers, Peter van den Dool, Inge Drewes, Ben de Goei, Wim van de Grift, Jans Haandrikman, Piet Helmholt, Ad Hermans, Clementine van den Hoek, Pieter Hogenbirk, Nico de Jong, Liesbeth Klaver, Ron van der Kooy, Gerbo Korevaar, Jos de Mulder, Theo Muntingh, Hennie van den Nieuwenhof, Bert Jaap van Oel, Marry Remery, Ferry de Rijcke, Rob Roozenburg, Dieter Steinbusch, Leny Tabak, Marijke ter Veer, Jacqueline de Veth, Bouke de Vos, Irene Wieling, Jaco Wijsman, Jurrie Zaat. eindredactie: Pauw|Sanders|Zeilstra & van Spaendonck, Den Haag ontwerp: Vorm Vijf Ontwerpteam, Den Haag

colofon teksten: Loukie Levert, René Nelissen, Dick Oosterveld eindredactie: Pauw|Sanders|Zeilstra & van Spaendonck, Den Haag ontwerp: Vorm Vijf Ontwerpteam, Den Haag

Inhoud

3

Inhoud Samenwerkingsverband Enschede . . .9 De diensten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .14

Inhoud

Opbrengst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .19 Reflectie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .20

Over de ict-schoolportretten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5 Voorwoord . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6 Drie scholen in Enschede . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9 Basisschool Drakensteyn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .11 Godfried Bomansschool . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .15 Openbare basisschool Robers Kom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .23

Enschede

4

Over de ict-schoolportretten

Over de ict-schoolportretten De ict-schoolportretten hebben drie functies. Allereerst kunnen ze mensen in andere scholen inspireren. Bovendien bieden ze beleidsmakers interessante informatie over de huidige en wenselijke situatie op scholen. Tot slot helpen de portretten duidelijker zicht te krijgen op wat met ict in het onderwijs mogelijk is. Op de langere termijn kunnen ze bijdragen aan de formulering van nieuwe kwaliteitsstandaarden in het onderwijs. Op dit moment werkt de Inspectie aan thematische portretten die ict-ontwikkelingen voor een bepaald vak of thema in beeld brengen. Zij zijn niet gebonden aan één school. Er wordt gekeken naar de praktijk in het primaire proces van een aantal scholen, maar ook naar bijvoorbeeld het werk van gespecialiseerde expertisecentra, netwerken van scholen en initiatieven van uitgevers of schoolbegeleidingsdiensten. Een portret geeft zo een beeld van innovatieve praktijken in Nederland waar ict een cruciale rol speelt. Verschenen is inmiddels ‘Rekenen en Wiskunde in het primair onderwijs’. In voorbereiding zijn portretten over de natuurwetenschappelijke vakken, moderne vreemde talen, beroepsgerichte vakken in de technische sector, de veranderende rollen van personeel in het onderwijs en ict en internationalisering. Ook wordt gewerkt aan een eerste deel van een drieluik over de experimentele 21e Carmelschool, inmiddels/21 (slash 21) gedoopt, en aan een verzameling van kleinere voorbeelden van vernieuwingen binnen scholen onder de titel ‘Miniaturen’. Later dit jaar verschijnt een ict-schoolportret van de lokale samenwerking in Den Haag dat laat zien hoe scholen profiteren van samenwerking met andere scholen, instellingen, bedrijven of lokale overheden. De invalshoek is de betekenis van deze samenwerking voor het primaire proces: leren en lesgeven. Onderwerpen die aan de orde komen zijn: didactische expertise, deskundigheidsbevordering, infrastructuur gemeenschappelijke inkoop en systeembeheer, investerings- en financieringsarrangementen en gebouwen. Het gaat dan vooral om de zeggenschap in samenwerkingsverbanden, om de motieven van betrokkenen en over het oordeel van scholen over het rendement van samenwerking. Voor het maken van dit portret wordt, evenals voor het portret van Enschede, samengewerkt met de Stichting Ict op School. Ict op School heeft als opdracht het stimuleren van regionale samenwerking. Op haar website: www.ictopschool.net is een regiokaart (onder regionale samenwerking) opgenomen waar Ict-samenwerkingsverbanden zijn opgenomen en ervaringen worden bijgehouden. Ict-ervaringen van individuele scholen (schoolvoorbeelden) zijn opgenomen in de infotheek. Via een ‘doorkijk-systeem’ kan daar gericht naar ict-informatie worden gezocht. De ict-schoolportretten vindt u op www.owinsp.nl/ictschoolportretten. Daar vindt u binnenkort ook van sommige scholen, die nu alweer een tijd geleden bezocht zijn een zogenaamde up-date. Er kan immers in een paar jaar veel veranderen in het onderwijs, zeker als het om het gebruik van ict gaat!

5

Enschede

6

Voorwoord In de afgelopen anderhalf jaar zijn door de onderwijsinspectie ruim 40 ict-schoolportretten gemaakt in binnen- en buitenland. Daarmee is een goed beeld ontstaan van wat vernieuwende, creatieve scholen met ict in hun onderwijs nastreven. Het boekje dat nu voor u ligt, is in twee opzichten een buitenbeentje in onze portrettenserie. Niet de scholen staan dit keer centraal, maar het ict-samenwerkingsverband waarin zij participeren. De invalshoek is de betekenis van deze samenwerking voor het primaire proces: leren en lesgeven. Dat heeft geleid tot een tweede bijzonderheid: dit portret is een co-productie van de Stichting Ict op School die veel expertise in huis heeft op het gebied van samenwerking en ict, en de Inspectie van het onderwijs. De Stichting Ict op School heeft het samenwerkingsverband in kaart gebracht, de Inspectie van het onderwijs heeft beschreven wat die samenwerking voor scholen in de praktijk betekent. Daartoe zijn drie basisscholen in Enschede bezocht, want daar ligt ook de basis van het samenwerkingsverband ‘Basis op Kop’ dat in dit portret wordt beschreven. Deze rolverdeling tussen Inspectie en Stichting Ict op School is ook in de lay-out van dit portret tot uitdrukking gebracht: in de rechterkolom beschrijft Ict op School het samenwerkingsverband in Enschede, in de linkerkolom geeft de Inspectie een beeld van wat die samenwerking voor de bezochte scholen betekent. Daarbij maken we wel de kanttekening dat de samenwerking van vrij recente datum is en ook nog niet tot een radicale verandering van het ict-gebruik op de scholen heeft geleid. We zijn er echter wel van overtuigd dat de randvoorwaarden die het samenwerkingsverband aan de scholen biedt, een heel gunstig uitgangspunt vormen voor de komende jaren. Het is dan ook de moeite waard om de ontwikkelingen in Enschede op de voet te blijven volgen. Op dit moment werkt de Inspectie aan meer van dit soort thematische portretten die ict-ontwikkelingen voor een bepaald vak of thema in beeld brengen. Zij zijn evenals het hiervoor liggende portret niet gebonden aan één school. Onlangs verscheen het portret ‘Rekenen en Wiskunde in het primair onderwijs’.

Voorwoord

In voorbereiding zijn portretten over de natuurwetenschappelijke vakken, moderne vreemde talen, beroepsgerichte vakken in de technische sector, de veranderende rollen van personeel in het onderwijs en ict en internationalisering. Ook is een portret van de lokale samenwerking in Den Haag in de maak, wederom samen met de Stichting Ict op School. In het voorjaar van 2002 worden scholen in Canada geportretteerd. Samen met de Europese organisatie van onderwijsinspecties (SICI) en het European SchoolNet (EUN) wordt een project voorbereid waarin nationale inspecties naar het Nederlandse concept in eigen land ict-schoolportretten gaan maken. De Europese Commissie wordt bij deze activiteiten betrokken.

Ferry de Rijcke, coördinerend staf-inspecteur Marja Blom, inspecteur voortgezetonderwijs Mei 2002

7

Drie scholen in Enschede

9

Samenwerkingsverband Enschede Drie scholen in Enschede Hoe werkt de Basis Op Kop? Drie basisscholen in Enschede: de protestants-christelijke basisschool Drakensteyn, de katholieke Godfried Bomansschool en de openbare basisschool Robers Kom werden door de Inspectie bezocht. Hoewel de drie scholen in veel opzichten van elkaar verschillen, zijn ze eensluidend in hun positieve oordeel over de voordelen die de samenwerking in Basis op Kop. De gevolgen zijn nog niet zo duidelijk zichtbaar in het klaslokaal. Dat hangt nauw samen met de fase waarin het project zich bevindt. De voorwaarden om zich, zoals de bedoeling was, op de inhoud te kunnen concentreren zijn of nog in voorbereiding of nog maar net gerealiseerd. De ambities om in de komende jaren met de toepassing van ict een grote sprong voorwaarts te maken, zijn echter groot. Dat er al intensief wordt nagedacht over de toekomst, bleek uit de uitvoerige en concrete antwoorden op de vraag aan de schooldirecteuren welke toepassingen ze in de nabije toekomst in hun school voor mogelijk houden. Hier volgt een greep uit deze ‘toekomstvisioenen’.

Toekomstvisioenen voor de leraren

DrakenSteyn school Grote Kerk

- Omdat het netwerk heel stabiel is – er zijn weinig storingen – neemt de sympathie van leraren voor computers toe. Ze raken niet meer zo snel gedemotiveerd. Hierdoor vinden ze het geen (mogelijk) verloren tijd om energie in het gebruik van computers te stoppen. - Ict-ers en leraren ontvangen gerichte scholing die past bij de techniek en de programma’s die in de scholen aanwezig zijn. Die gerichte scholing kan ontwikkeld worden omdat bij Drienerwoold (via de helpdesk van het DICT) de behoeftes duidelijk in beeld kwamen. - Steeds meer standaardwerk wordt door leerlingen op de computer gemaakt. De leraren krijgen daarna een analyse van het werk van hun leerlingen. Als voorloper gelden bijv. de toetsen van het CITO die op de computer worden gemaakt. De analyse wordt door de computer verwerkt en de gegevens worden automatisch opgenomen in het leerlingenvolgsysteem.

Enschede laat met de Basis Op Kop zien, dat samenwerking van schoolbesturen van verschillende denominaties goed kan werken. Extra startkapitaal van de gemeente, samenwerking van lokale (onderwijs)instellingen als partners in een dienstenplatform en allianties met leveranciers werken positief op de invoering van ict in het primaire proces op basisscholen. Na de realisering van een, voor scholen zorgenvrije infrastructuur liggen de ambities op het terrein van project(content)ontwikkeling binnen de verschillende vakgebieden, uitbreiding van de multimedia databank voor het raadplegen van naslag- en informatiebronnen en deskundigheidsbevordering. De gekozen samenwerkingsstrategie wordt algemeen als positief en stimulerend ervaren. Men haalt daarmee zorg voor de techniek uit de school en het team kan zich richten op het gebruik van de computer bij het onderwijs. De vertraging bij de aansluiting op Kennisnet en de scheiding tussen relevante subsidiestromen voor onderwijs en welzijn werden als minpunten gezien.

Geschiedenis De samenwerking startte in 1999 op initiatief van het Stedelijk Directeurenberaad. Scholen van verschillende besturen (interzuilair) bundelden hun krachten rond de invoering van ict in het basisonderwijs. De gemeente werd aangetrokken als sponsor. Toenmalig voorzitter Joop Hassink – ook lid van de gemeenteraad en inmiddels wethouder met ict in portefeuille – ontdekte namelijk in de subsidiepot van de gemeente bevroren reserves afkomstig van de verkoop van een oude kabelmaatschappij.

Enschede

Die gelden konden heel goed worden ingezet voor de invoering van ict op de Enschedese basisscholen. In totaal nemen nu 75 scholen op 100 locaties met ruim 16.000 leerlingen deel aan het samenwerkingsverband. Het gemeentebestuur van Enschede – in de persoon van de wethouders Eric Helder voor Onderwijs en Werk en Marco Swart voor Welzijn en Informatica – vervult een stimulerende rol rondom Basis Op Kop. De rol van de overheid in Enschede is tweeledig: faciliteren en stimuleren/sturen. Men pakt de integratie van ict in gezamenlijkheid aan en laat het dus niet over aan individuele besturen en hun eigen scholen. Daarmee zal men uiteindelijk veel meer resultaat bereiken, is de inschatting. Het initiatief voor een gezamenlijke aanpak kwam uit het onderwijsveld zelf. Financiën spelen daarbij uiteraard een belangrijke rol. Als gemeente was men bereid een startsubsidie van ruim een half miljoen euro beschikbaar te stellen, die vrij kwam uit de verkoop van een kabelmaatschappij. Dit gebeurde onder de uitdrukkelijke voorwaarde van samenwerking. Dat heeft gewerkt, want de start is ook volgens het gemeentebestuur goed verlopen. Op dit moment zijn dan alle scholen in het primair onderwijs aangesloten bij het project. Het beleid past in de ict-visie van de gemeente. Men wil Enschede profileren als voorhoede gemeente voor ict en zoekt daarbij aansluiting bij de universiteit en de hoge school.

Samenwerking In het project Basis Op Kop bundelen alle Enschedese basisscholen de inspanningen voor de ontwikkeling van een samenhangend en goed gestructureerd ict-beleid. B&W heeft een startsubsidie van ruim

10

- De behoefte aan webbased methoden zal veel groter zijn. Doordat het BOK-project namens een heel grote groep gebruikers kan praten, is zij aanspreekpunt voor een aantal belangrijke uitgeverijen en zal er meer software op (BOK-)maat komen. De gebruikers maken ook weer andere collega’s enthousiast voor het gebruik van deze software.

Toekomstvisioenen voor de leerlingen (en dus ook voor hun leraren) - De computer krijgt een grote rol bij het verzorgen van onderwijs op maat voor de kinderen (verlengde instructie, uitleg voor verdiepingsstof). - Leerlingen kunnen communiceren met andere scholen en hun leerlingen en samenwerken aan projecten. - Kinderen loggen nog steeds in op het bureaublad van hun eigen groep. De programma’s die voor de groep beschikbaar zijn, staan op dit bureaublad. De werkzaamheden van elk kind zijn door de leraar te volgen. Bij het inrichten van het bureaublad, kunnen kinderen ook hun persoonlijke zaken kwijt. - Internet wordt dagelijks gebruikt. - De speciale computerruimtes zijn verdwenen. Er zijn voldoende laptops om met meerdere groepen tegelijk op het – draadloze (!) – netwerk te werken.

Toekomstvisioenen voor het management - Alle zakelijke communicatie is elektronisch. Informatie wordt elektronisch aangeleverd of is elektronisch bereikbaar. - In de organisatie heeft de ict-coördinator als kwaliteitsmanager nog steeds een prominente positie, naast de zorgcoördinator en de communicatiecoördinator.

11

De basisschool Drakensteyn

De basisschool Drakensteyn Algemene gegevens

1

De basisschool Drakensteyn is een protestantchristelijke basisschool met 400 leerlingen. De school heeft twee locaties: een hoofdlocatie in de wijk Stroïnkslanden en een nevenvestiging in de wijk het Hogeland. De hoofdlocatie maakt deel uit van een schoolgebouw met 30 klassen dat centraal in de wijk is gelegen. De drie scholen in dit gebouw maken gezamenlijk gebruik van de hal, de reproafdeling en de sporthal. Een keerpunt voor de basisschool Drakesteyn? Vóór 2001 was de school zelf voorzichtig gestart met de invoering van computers. Veelal ging het om ‘oude’ machines, waarop vooral drill- en practice-programma’s werden gedraaid. Er was geen duidelijk beleidsplan. Iedereen deed eigenlijk maar wat. Er was ook geen gerichte belangstelling van het volledige team voor ict. De grote doorbraak werd veroorzaakt door het plan van de Stichting Basis Op Kop (BOK). Het gevolg van de gezamenlijke activiteiten was dat de scholen hun eigen ict-verworvenheden nog maar ten dele konden benutten. Voor een aantal leraren leverde dat frustraties op. Met name voor degenen die voor de realisering van het netwerk al intensief hadden gewerkt met computers in hun eigen groep. Veel van de programma’s die ze tot dan toe hanteerden, konden namelijk niet meer worden gebruikt op het netwerk. Daar kwam nog bij dat er in het begin nog maar weinig programma’s voor het netwerk beschikbaar waren. Deze situatie is inmiddels verbeterd. Leraren ervaren het grote voordeel van het netwerk dat goed wordt onderhouden door deskundigen, waardoor er geen storingen voorkomen en teamwensen in veel gevallen kunnen worden gehonoreerd. Het team heeft het idee dat er door de deskundigen goed wordt meegedacht.

1 Op woensdag 7 november 2001 hebben we gesproken met Wilma Peters (waarnemend directeur) en Henk van den Bos (ict-coördinator).

een half miljoen euro beschikbaar gesteld. De gemeente wilde op die manier het initiatief van BOK ondersteunen en verbreden, maar dan moest er wel een dienstenplatform komen om de invoering van ict goed van de grond te krijgen. Die vraag werd bij de SBD Drienerwoold Onderwijsadviseurs en de Openbare Bibliotheek neergelegd. Met de startsubsidie van de gemeente is daarop de Stichting Dienstenplatform ICT (DICT) opgericht. De visie is dat ict meer is dan techniek. De samenwerking is, naast op infrastructuur en beheer, ook gericht op onderwijs, begeleiding en kennisoverdracht. Vanuit de BOK wordt ook samengewerkt met verschillende onderwijsinstellingen en andere gesubsidieerde instellingen, zoals Hogeschool Enschede, PABO Edith Stein, ROC Oost-Nederland, Technocentrum Twente, Openbare bibliotheek, de afdeling Natuureducatie van de gemeente en ook het bedrijfsleven.

De bestuurlijke structuur Basis Op Kop is opgezet als een Stichting waar op een drietal niveaus wordt samengewerkt: strategisch, tactisch en operationeel. Het bestuur bestuurt op hoofdlijnen (strategisch niveau), in de stuurgroep met schoolleiders. Namens de deelnemende schoolbesturen worden de initiatieven genomen gericht op de voortgang van invoering van ict in het onderwijs (het tactische niveau). De uitwisseling tussen de scholen vindt plaats op het operationele niveau. De ervaringen bij bestuurders met deze bestuurlijke organisatie zijn zeer positief. Er is een gezamenlijk belang van alle schoolbesturen bij een goede implementatie van ict in het onderwijs. Dat bindt bestuurders in Enschede. Binnen die ictimplementatie kan men z’n eigen onderwijsconcept vorm geven.

Enschede

12

De voorzitter van de Stichting BOK

Ook binnen de Stichting Dienstenplatform ICT (DICT) wordt op een drietal niveaus samengewerkt. Op het strategische niveau functioneert het stichtingsbestuur, dat bestaat uit vertegenwoordigers van partners rondom ict op school zoals de Openbare bibliotheek, de hogeschool, het ROC en de universiteit. Op het tactische niveau draagt de projectleiding (professionals van SBD Drienerwoold) de verantwoordelijkheid voor de uitvoering van plannen en projecten. Op het operationele niveau functioneert de Infodesk als steunpunt voor de scholen. Om de communicatie tussen opdrachtgever en uitvoerder (of tussen vraag- en aanbodzijde) te optimaliseren nemen op de drie niveaus van de organisatie, over en weer, vertegenwoordigers van BOK en DICT deel aan elkaars overlegvormen. Intussen heeft deze aanpak een uitstralingseffect op de regio. Sommige besturen willen tegen een extra vergoeding hun scholen in randgemeenten laten deelnemen. Dat is mogelijk, omdat men als bestuur vertegenwoordigd is in de Stichting BOK (Basis Op Kop). Ook vertegenwoordigers en schoolleiders van scholen voor speciaal onderwijs maken nu deel uit van de stuurgroep. De gemeente heeft namelijk een extra budget ter beschikking gesteld om ook de deelname van het speciaal onderwijs aan BOK mogelijk te maken.

De huidige situatie In april 2001 heeft de basisschool Drakesteyn een ‘ict-herstart’ gemaakt. In de omschakelingsperiode (van eigen machines naar netwerk) heeft de school de tijd gehad om over de ict-toepassingen binnen de school intensief na te denken. Dat resulteerde in een ictbeleidsplan, waarin onder ander staat aangegeven hoe de school aan de ict-kerndoelen denkt te voldoen. Leraren zijn zich meer bewust van de richting en de mogelijkheden. Dat er sprake is van een groter bewustzijn blijkt uit een goede samenwerking met andere scholen bij en over de uitrol van Kennisnet, de instructie van leerlingen en de (on)mogelijkheden van het afschermen van pagina’s voor leerlingen door gebruik te maken van filters. Het is een bewuste keus van de school om de ouders bij deze ontwikkeling te betrekken. Een andere belangrijke ontwikkeling is de professionalisering van de leraren. Daarvoor werden de scholingsmogelijkheden benut. Leraren zijn verplicht hun Digitaal Rijbewijs te halen. Vrijwel alle leraren beschikken nu thuis over een computer. Veel schooldocumenten worden digitaal uitgewisseld, wat niet alleen de kwaliteit van de informatie-uitwisseling bevordert, maar ook leidt tot een toenemende vaardigheid en affiniteit met ict.

Succes door samenwerking? Doordat de 80 scholen in Enschede samenwerken ‘kon er een vuist worden gemaakt’. Alle scholen zien het belang van ict voor hun onderwijs in. Ook hebben de gezamenlijke inspanningen geleid tot een hechtere samenwerking tussen de besturen. 2 De drie besturen ervaren dat belang en zijn nu op zoek naar één kantoor. Een ander ervaringsgegeven is dat na een rustige start ontwikkelingen steeds sneller gaan. Door de duidelijke organisatiestructuur kunnen deze ontwikkelingen goed worden bijgebeend. De ict-coördinator van de school somt de voordelen van de samenwerking op: - een goede infrastructuur; - kostenbesparing bijvoorbeeld voor de uitbreiding naar vier aansluitpunten per lokaal en een vergroting van het aantal licenties per school; - de bundeling en beschikbaarheid van de deskundigheid; 2 Zie de tekst over het samenwerkingsverband in deze bundel

DrakenSteyn school Uitzicht vanuit Enschede

“Alle scholen werken mee en men is bereid om geld af te staan. Dat is toch geweldig. Volgens mij hebben we dat kunnen bereiken, doordat de basis gelegd is vanuit de scholen zelf. De visie op ict op het niveau van de school, de leerkracht en de leerling hebben we nauwkeurig in kaart gebracht. Vervolgens zijn we naar onze besturen gestapt met een plan van aanpak en een financieel plaatje.”

Enschede

14

De diensten Vanuit BOK wordt een basisvoorziening geleverd; variaties binnen de school blijven mogelijk. Een ieder kan de geboden faciliteiten op school dus zelf inrichten. Scholen kunnen dan ook nog wat extra’s doen. Keuzevrijheid staat hoog in het vaandel. De één legt het accent op aansluitingen in de groepen en een ander kiest voor een centraal computerlokaal. Bij content-projecten hoeft niet alles over dezelfde kam geschoren te worden. Ook is er de mogelijkheid juist wat meer te doen, bijvoorbeeld op het gebied van kleuter-e-mail. Men maakt binnen BOK per definitie geen inhoudelijk gerichte keuzes voor de scholen. Een ieder kan zelf invullen welk deel van het onderwijsconcept een school met ict wil ontwikkelen. Aan de andere kant kunnen de scholen ook via de stuurgroep aangeven welk onderdeel van content-ontwikkeling men uit de verf wil laten komen. Dan bekijkt het Dienstenplatform de mogelijkheden.

- het principe ‘schoenmaker blijf bij je leest’ (de scheiding van techniek en inhoud). Uiteraard resteren er zaken die om nadere aandacht vragen. Zo kost het klaarmaken van de computers voor het netwerk de nodige tijd. Daarvoor is inmiddels een groepje ouders in het leven geroepen. Ook kan de inzet van klassenassistenten en stagiaires een bijdrage leveren aan de noodzakelijke menskracht. Een bijzondere frustratie is het ontbreken van een aansluiting op het netwerk voor de tweede vestiging van de school.

En de lessen voor anderen? - Doseer het tempo van de ontwikkelingen. Houd rekening met alle deelnemers. Probeer ze er allemaal bij te betrekken. Voorkom afhakers. - Maak een goed beleidsplan zodat voor alle betrokkenen duidelijk is hoe de toekomst er uit ziet. - Ontwikkel criteria waaraan de software moet voldoen.

Via het Dienstenplatform ICT is bepaalde sofware geschikt gemaakt voor gebruik in netwerken. Scholen hoeven die niet automatisch over te nemen; iedere school is vrij te installeren wat men wil. Diversiteit aan mogelijkheden is gewaarborgd. De BOK biedt veel aan, maar het is nooit dwangmatig. Er blijft genoeg ruimte voor een eigen invulling op de scholen zelf. Voorop staat het streven naar een zorgenvrije ict-infrastructuur door samenwerking met leveranciers. Het probleem van het operationeel maken van aanwezige software op het netwerk, wordt van de scholen overgenomen. Kennisdeling via het opzetten van kringen ziet men ook als een winstpunt. Kennismanagement en netwerken gaan hier hand in hand. Voortrekkers en volgers

- Koop kwalitatief hoogwaardige spullen: ‘Goedkoop is duurkoop’. - Probeer een samenwerkingsverband te realiseren. Protestants-christelijke basisschool Drakensteyn Vastertlanden 169 7542 LR Enschede tel: 053-4764661 e-mailadres: [email protected] website: www.vcotwente.nl/drakensteyn_vastertlanden/default.htm Belangrijke site: www.dictnet.nl Gesprekspartners Waarnemend directeur: Ict-coördinator:

Wilma Peters Henk van den Bos

Godfried Bomansschool

15

Godfried Bomansschool

worden bij elkaar gebracht. Dit is ook een voordeel van lokale samenwerking. DICT biedt schoolleiders en ict-coördinatoren een geïntegreerde cursus aan. Zij leren daar een beleidsplan voor ict op te stellen en om leiding te geven aan het invoeringsproces op de eigen school.

Algemene karakteristiek van de school

Makelaar

De Godfried Bomansschool is één van de 16 katholieke basisscholen in Enschede, die onder het Bestuur van de Stichting Katholiek Onderwijs Enschede vallen. De Godfried Bomans is gelegen in de wijk Stroinklanden Noord. De school is een onderdeel van een complex van drie scholen. Twee groepen (groep 7 en groep 8) zijn gevestigd in een dependance vlakbij de school. Ongeveer 280 leerlingen bezoeken de school, verdeeld over 11 groepen. De leerlingenpopulatie is een goede afspiegeling van de buurt, bijna alle leerlingen hebben een formatiegewicht van 1.00. Ook bezoekt een groep Syrisch Orthodoxe kinderen de school. Het team van de Godfried Bomans bestaat, inclusief het onderwijsondersteunend personeel, uit 22 mensen. Er is één ict-coördinator.

Het DICT – mede afkomstig uit de SBD Drienerwoold – staat tussen de basisscholen en de leveranciers van diensten en producten in. Overigens kan de SBD zelf ook een belangrijke leverancier zijn. Om een optimale dienstverlening te kunnen leveren gaat het DICT allianties aan met diverse leveranciers om die producten en diensten te kunnen leveren, die de scholen vragen. Producten en diensten zoals: - beheer op afstand; - opzetten van nascholingstrajecten; - ontwikkelen van beleidsplannen; - ontwikkelen van een multimediale databank; - organiseren van een digitale stadswandeling. Het DICT vervult niet alleen voor de scholen een soort makelaarsfunctie, maar ook voor andere ict-initiatieven in vooral de non-profit sector in de stad. Voorbeelden hiervan zijn de brede school en het gemeentelijk project digitale woonerven, maar ook de meer kleinschalige digitale inlooppunten.

Basis op Kop In het directieberaad van de Stichting KOE (katholieke scholen Enschede) werd het idee over het project Basisscholen Op Kop (BOK) eerst afgetast wat men vond van het idee. In dit beraad werd gefilosofeerd over de vraag hoe het zou zijn als op alle scholen een netwerk zou worden aangelegd volgens dezelfde structuren. Hoe het zou zijn als alle technische vraagstukken niet in de school opgelost moesten worden maar door een dienst van buitenaf? De katholieke scholen hadden de ervaring dat technische assistentie van buiten de school heel prettig was. Een leerkracht van één van de scholen verleende als ‘vliegende keep’ technische assistentie aan de scholen. Deze leerkracht (Hans Postma, nu werkzaam bij het dienstenplatform DICT) werd door de scholen gezamenlijk betaald. Toen het door de rijksbijdrage en een extra financiële injectie van de gemeente Enschede financieel mogelijk werd de ideeën uit te voeren waren de directeuren bereid te beginnen met het BOK-project. Voor de Godfried Bomansschool kwam het project mooi op tijd, de school beschikte niet meer over een ict-deskundige. Toen Rob

Info-desk Het DICT functioneert als een onafhankelijk tussenpersoon, die ook zelf een aantal zaken regelt. Een van die diensten is de Infodesk die op schooldagen te raadplegen is; een centraal punt waar alle storingen en vragen binnenkomen. Voor de bemensing van een infodesk is een mixture aan ervaringen nodig.

Godfried Bomansschool

van der Vegt drieënhalf jaar geleden als directeur aantrad op de Godfried Bomansschool beheerde de AC’er de computers in zijn vrije tijd. Er waren op de school ongeveer 25 computers: drie Pentiums en de rest 286”, 386”en 486” machines die voor het grootste deel geschonken waren door ouders. Na ziekte van de AC’er kon deze zich tijdens zijn revalidatie ieder dag enkele uren bezighouden met het beheer. Hij zette op alle computers die programma’s die de leraren individueel aandroegen en zorgde voor het onderhoud van de computers. De leraren waren heel tevreden over deze situatie, iedere groep beschikte uiteindelijk over twee goed ingerichte computers met leuke bruikbare programma’s. Op het moment dat het netwerk op school werd aangelegd bleek de AC’er niet langer voor de school beschikbaar en ook de ‘schaduw AC’er’ verliet de school. Er was geen specifieke kennis meer op school terwijl er belangrijke beslissingen moesten worden genomen als: waar komen de aansluitingen van het netwerk, welke software wordt nog aangeschaft, hoeveel extra computers worden aangeschaft en wordt dan voor kwaliteit of voor kwantiteit gekozen. De school had nog niet echt nagedacht over welke plaats ict in het onderwijs zou moeten krijgen en bij deze keuzes kon men ook niet terugvallen op het BOK, daar dit project gericht is op de techniek en niet op de onderwijskundige kant. De school koos voor twee aansluitingen per lokaal en extra aansluitingen in de boven- en benedenhal waardoor ook met groepen leerlingen gewerkt kan worden. Ook werd er voor kwantiteit gekozen om het aantal computers dat netwerkgeschikt was zo snel mogelijk op pijl te brengen.

Godfried Bomansschool Stadsgezicht Enschede

De techniek was gelukkig de school uit en na de aanleg van het netwerk werden de pc’s ingericht en de server klaargemaakt. Op de Godfried Bomans school werd de directie-pc aan het begin van de werkzaamheden in het netwerk gezet. Daar in het begin het netwerk regelmatig plat ging werd in het vervolg de directiepc pas aan het eind in het netwerk gehangen. Bij het plaatsen van de goedkopere oudere computers in het netwerk bleken veel problemen op te treden. De keuze voor kwantiteit bleek dus niet zo’n goede te zijn geweest.

17

Geen techneuten, maar medewerkers die zowel het onderwijs kennen als de technische omgeving. Het voordeel van de koppeling van een centrale infodesk aan een regionale SBD is dat je altijd wel iemand om je heen hebt op wie je terug kunt vallen bij. Tijdens de uitrol van Kennisnet ging 65% van de vragen van scholen over techniek. De andere 35% ging over allerlei onderwerpen, die men vanuit een gewone helpdesk niet zou kunnen beantwoorden. Dat percentage zal straks naar verwachting snel stijgen; de vragen zullen steeds meer didactisch van aard worden.

Schoolnetwerk Het DICT ziet de scholen van de BOK als klanten met een specifieke behoefte. Eén van die behoeften was bijvoorbeeld het gecertificeerd aanleggen van een schoolnetwerk. Offertes werden aangevraagd, trajecten werden begeleid en criteria voor leveranciers werden opgesteld. Het projectteam heeft als het ware de scholen geholpen de juiste leverancier te selecteren. Zo adviseert men de aangesloten scholen ook op andere terreinen, zoals scholing, begeleiding en projecten waaraan binnen BOK behoefte bestaat of gaat bestaan.

De basisschooldirecteur “De school heeft één gesprekspartner, het DICT, die ter zake kundig is en het systeem perfect kent. Er gaat dus geen tijd verloren in het uitleggen van wie je bent, welk systeem je hebt en welke problemen je tegenkomt, want er is één loket.” Voor de bekostiging van de dienstverlening door het DICT staan de scholen via een contract een deel van hun rijksvergoeding voor ict af aan de Stichting BOK (ca. 25 euro per leerling per jaar).

Enschede

18

Gebruik ict Naast techniek, infrastructuur en scholing hecht het samenwerkingsverband ook veel belang aan het beter toegesneden gebruik van software. In het begin kwam dat nog niet zo uit de verf, omdat men druk in de weer was met het realiseren van de Kennisnet-configuratie. Toch staan er al enkele spraakmakende projecten op de rol, die men samen met de BOKscholen gaat doen. Voorbeelden zijn: - een stadsredactie voor kinderen rondom actualiteiten. Het project Stadsredactie op het stedelijk netwerk is gericht op het lokale nieuws, zoals dat gezien wordt door kinderen. Daarbij horen opdrachten om in de klas mee aan de slag te gaan; dus inclusief een didactische component; - de multimediale databank voor lesmateriaal. Het project Leermiddelentechniek is gericht op de ontwikkeling van digitale leermiddelen voor alle groepen in de basisschool; centraal staat het leergebied techniek in relatie tot Natuuronderwijs, Rekenen, Taal en Wereldoriëntatie; - e-mailen voor kleuters; - digitale leermiddelen voor techniek; - een lokaal verkeersprogramma. Om de verkeerslessen boeiender te maken gaan leerlingen zelf met de digitale camera de wijk in. Aan deze projecten wordt deelgenomen door verschillende onderwijsinstellingen en andere gesubsidieerde instellingen, zoals Hogeschool Enschede, PABO Edith Stein, ROC Oost-Nederland, Technocentrum Twente, Openbare Bibliotheek, de afdeling Natuureducatie van de gemeente en ook het bedrijfsleven. Het ROC en de PABO bijvoorbeeld leveren stagiaires voor deze projecten; het Informatica-college van het ROC voor de uitvoering van technische werk-

De ervaringen Het team klaagt steen en been. De leuke programma’s die ieder op de stand-alones had laten zetten werkten niet meer. Ook draaide niet alle software op de Linuxserver. Het netwerk betekende voor de leerkrachten dus in eerste instantie een achteruitgang. Het heeft tijd gekost de leerkrachten weer enthousiast te maken voor ictgebruik. Een positieve rol hierbij heeft gespeeld dat de school een leerkracht heeft kunnen aantrekken die hart voor ict heeft en ook nog aan groep 8 les kan geven. Deze leerkracht is één dag per week vrijgesteld voor de ondersteuning van het ict-gebruik in de school. Dit wordt deels betaald uit de uren die de directeur voor zijn BOK werkzaamheden krijgt. De ict-er heeft allereerst geïnvesteerd in het zoeken naar programma’s die wel op het netwerk draaien. Hierdoor zijn de leerkrachten weer enthousiast geworden. Een belemmering bij werkzaamheden van de ict-er is het feit dat hij op de dependance werkt waar nog geen kabelaansluiting is. De aansluiting op de hoofdvestiging is in juli omgezet van ADSL naar kabel. In eerste instantie was gekozen voor een ADSL-aansluiting. Inmiddels zijn de leerkrachten gewend aan het netwerk. Iedere gebruiker kan bij zijn/haar bureaublad. Vanuit verschillende instapniveaus volgen alle leerkrachten de opleiding klein digitaal rijbewijs. De directeur is uitermate tevreden over het feit dat hij overal in de school bij zijn eigen documenten kan. Het gebruik van ict in het primaire proces moet nog groeien. Op dit moment wordt in de groepen de computer vooral aanvullend gebruikt. Er is aanvullend materiaal voor vaardigheidstrainingen (Tafels, Topografie, Grammatica), extra oefenmateriaal voor bepaalde leerstofonderdelen (spellingsoefeningen en hoofdrekenwerk) en RT-oefenmateriaal. Daarnaast worden de computers gebruikt voor het werken aan projecten (verslagen, informatie van het internet) en in beperkte mate voor e-mailcontacten (drie leerlingen wonen tijdelijk in het buitenland). De leerkrachten gaan de computer ook steeds meer gebruiken voor de ondersteuning van het onderwijs (maken van werkbladen, registratieformulieren, maken van verslagen etc). Voor de administratie van de directie is de computer inmiddels onmisbaar.

Godfried Bomansschool

19

zaamheden en de PABO voor de opstelling van digitale opdrachten. Deze opzet blijft niet beperkt tot lokale projecten; men wil ook aansluiten bij landelijke projecten, zoals het project Verbreding techniek basisonderwijs.

De lessen De techniek is weliswaar op hoofdzaken de school uit maar er blijft voor een ict-er in de school zeker één dag kwalitatief werk over. Hoewel de taak dus vooral een onderwijskundige is, moet de ict-er ook affiniteit met de computers hebben. Van groot belang is dat er geen reuzenstappen worden gemaakt, de leerkrachten moeten het proces kunnen bijbenen. Investeren in de kwaliteit van de hardware is in deze fase van het project veel belangrijker dan in de kwantiteit. Het is ook onverstandig om overhaast veel software aan te schaffen. De school heeft nu een aantal criteria vastgesteld die gebruikt worden bij de keuze van nieuwe software. Een ict-werkgroep in de school beoordeelt de programma’s. Bij een goede computerstructuur hoort ook goed meubilair. Ook dit moet van tevoren overdacht worden en in de planning worden meegenomen.

Deelname aan het samenwerkingsverband De directeur van de Godfried Bomansschool, Rob van der Vegt, is voorzitter van de stuurgroep BOK. Vanuit deze functie heeft hij ook zitting in het project Multimedia databank voor en door kinderen. De ict-coördinator neemt deel aan het ict-coördinatorenoverleg, dat wordt georganiseerd door het BOK en het dienstenplatform (DICT). Dit overleg is hoofdzakelijk op het beheer gericht, maar doordat de ict-coördinatoren elkaar regelmatig zien komen ook incidenteel inhoudelijke zaken aan de orde. De school of groep scholen (bijvoorbeeld de katholieke scholen) bepalen echter zelf het gebruik van ict in de school. Zo verkent de school zelf welke software voor de school geschikt is en zoekt de school zelf uit hoe ict in het klassenmanagement een plaats krijgt.

Voordelen van het BOK-project De school ziet onder andere de volgende voordelen aan het BOKproject: - de techniek is daadwerkelijk voor een belangrijk deel de school uit, de school kan zich richten op beleid en praktisch gebruik. Een klein voorbeeld is een virusprogramma dat elke keer op afstand geactualiseerd wordt; - de computers zijn goed afgeschermd tegen onoordeelkundig

Opbrengst Uit de gesprekken met partners rondom Basis Op Kop in Enschede komt de volgende viervoudige opbrengst van lokale samenwerking voor het primaire proces naar voren: 1. management: - gezamenlijk intranet en koppeling naar internet; - gezamenlijk uitbesteed onderhoud en beheer; - geautomatiseerd schooladministratiesysteem LAR; - implementatie-begeleiding gericht op een zorgenvrije infrastructuur; - ondersteuning vanuit infodesk (ook on-line); - inspraak in beleidsontwikkeling, -planning en -uitvoering via stuurgroep. 2. curriculum: - onderwijsinhoudelijke vernieuwing via digitale projecten voor verschillende vakgebieden (contentontwikkeling); - educatieve software netwerkgeschikt maken; - multimedia databank. 3. leerkrachten: - deskundigheidsbevordering/ nascholingstraject DRO-certificering; - netwerk ict-coördinatoren; - samenwerking met andere leerkrachten via kringen; - geautomatiseerd registratiesysteem voor bijhouden van vorderingen; - variatie in didactische werkwijzen. 4. leerlingen: - oefenen van leerstof op niveau (adaptief onderwijs);

Enschede

- remediërende en verrijkingsoefeningen; - ict-les; - naslag- en informatiebronnen raadplegen via multimedia databank; - communicatie en samenwerking tussen leerlingen van andere scholen; - hulpmiddel bij zelfstandig werken; - zelfontdekkend leren; - onder begeleiding zelf digitale activiteiten in de schoolomgeving uitvoeren binnen projecten.

Reflectie BOK en DICT Met name voor kleinere schoolbesturen was het schaalvoordeel plus het extra potje van de gemeente de reden om zich aan te sluiten bij BOK. Wat ook een rol speelde was de functionele insteek van BOK met het credo: ‘de techniek de school uit’. Leerkrachten zijn er niet om allerlei technische problemen op te lossen; dat moet je uitbesteden.

20

gebruik. De leerlingen kunnen alleen gebruik maken van die onderdelen die hen toegewezen zijn. Zo kunnen ze geen schijfjes/cd-roms door de computer laten lezen/zaken opslaan. Te gebruiken programma’s kunnen per groep worden toebedeeld. Slechts de beheerder kan bijna alles besturen; - de school heeft voor de techniek een gesprekspartner (DICT) die deskundig is en het systeem perfect kent. De harde kern van het DICT wordt gevormd door twee ex-leerkrachten, zij bundelen computerkennis met eigen ervaring in het onderwijs. Ervaringen die worden opgedaan op één school worden gebruikt op andere scholen; - door de grootte van het samenwerkingsverband zijn kortingen te bedingen (bijv. het administratiepakket) en zijn makkelijker projecten binnen te halen. Ook kunnen uitgevers eerder ingaan op de vragen van de scholen over software (bijvoorbeeld aanpassen van software aan Linux) omdat het om zo’n groot aantal scholen gaat.

Beperkingen door het BOK-project op de school “Uiteindelijk hebben alle bestuurlijke inspanningen geleid tot een goede dienstverlening en staat er nu een functionele organisatie, die een voorbeeld kan zijn voor andere locaties. Daarbij is zeker ook wat geleerd van ervaringen met ict uit het bedrijfsleven. Een juist samengestelde stuurgroep is daarbij van groot belang. Daarin moeten schoolleiders zitten, die de kar weten te trekken en daar ook wat tijd voor krijgen. De borging van het traject zit namelijk op het operationele niveau van stuurgroep BOK en projectleiding DICT.” Door bundeling van krachten kan men samen de ict-techniek effectiever en doelmatiger implementeren. Juist omdat ict geen core-business van onderwijs is,

De school ziet ook beperkingen. Het netwerk is zeer afgeschermd. Zo kan training van Windows niet plaatsvinden zonder het systeem via beheer open te zetten. Dat is echter niet toegestaan. Leerkrachten kunnen niet zo maar een cd-rom in de computer stoppen.

Knelpunten voor het BOK-project Enschede is door het ministerie over de streep getrokken om met de kabel (nl.tree/Essent) in zee te gaan en ADSL te laten schieten. nl.tree is een partner waarmee niet makkelijk te communiceren valt en die maar voor een deel de toegezegde zaken waarmaakt. Zo is de koppeling die tussen de locaties van één school gemaakt zou worden nog niet tot stand gebracht. Via ADSL was dat in ieder geval mogelijk geweest, maar Essent heeft dit tot nu toe laten liggen. De overgang naar de kabel maakte dat het omzetten van de oorspronkelijke netwerkstructuur nodig is voordat er gebruik kan worden gemaakt van de kabel (Kennisnet). Voor veel scholen geldt dat zij de kabelaansluiting inmiddels hebben en daar ook voor betalen, maar er nog geen gebruik van kunnen maken. Het DICT is niet in staat om het omzetten in gelijke tred te laten lopen met de aansluiting.

Drienerwoold Jeroen Scholten Stadhuis Enschede

De bestuurder

Enschede

moet men het wel goed regelen, anders blijft het een zaak voor de hobbyisten in de school. De techniek is de voorwaarde, maar men gaat uiteindelijk voor de inhoud met de verwachting dat de computer net zo’n gewoon middel wordt als de pen en het boek nu. Daarbij moet vanzelfsprekend gebruik worden gemaakt van de ‘onbegrensde mogelijkheden’. In het kader van schaalvergroting binnen de begeleidingssector maakt Drienerwoold voor de ict-activiteiten nu deel uit van IJsselgroep ICT, met DICT Enschede als één van de belangrijkste projecten. De missie is de kwaliteit van het onderwijs te verbeteren door het duurzaam en effectief implementeren van ict in het onderwijs binnen een zorgenvrije infrastructuur. Voor die kwaliteitsverbetering ziet men ict als een hulpmiddel. Duurzaamheid vertaalt men op langere termijn relatie met de aangesloten scholen en het aangaan van een meerjaren contract. Effectiviteit komt naar voren in de werkwijze, die vooral gericht is op effectief gebruik van ict.

De gemeente Het gemeentebestuur accentueert de verbreding bij inzet van ict-voorzieningen. Het overheidsloket in de omgeving van de wijken is daarvan een voorbeeld.

De wethouder “Over de gehele breedte zijn we bezig met ict. Het overheidsloket in de omgeving van de wijken is daarvan een voorbeeld. We proberen zaken parallel te laten lopen, elkaar te laten versterken. Als mensen op diverse terreinen ict tegenkomen, zijn ze ook eerder geneigd om gebruik te maken van de dienstverlening van de gemeente. Die processen beïnvloeden elkaar.”

22

Ambities voor de toekomst De school wil de leerkrachten steeds enthousiaster maken voor het gebruik van computers. Beleidsmatig moet er nog veel gebeuren. Nu de voorwaarden op het gebied van hardware voldoende zijn vervuld is het tijd om ict een formelere plek in het onderwijs te geven. Er is een ict-werkgroep in het leven geroepen bestaande uit drie leerkrachten, waaronder de ict-er, die in samenwerking met de directie de beleidsmatige aspecten op de rails gaat zetten. Vragen als hoe kan computergebruik adaptief onderwijs ondersteunen, zijn computers vooral ondersteuners van het onderwijs of kunnen/moeten ze breder worden ingezet, zullen beantwoord moeten worden. De school wil meer gebruik gaan maken van internet. Hierbij doen zich nog wel vragen voor op het gebied van contentfiltering. De school kijkt uit naar de e-mailadressen per leerling. De school kiest waarschijnlijk voor webbased e-mailadressen, waardoor optimaal gebruik gemaakt kan worden van de werkstations. In de verdere toekomst wil de school kijken naar de mogelijkheden van een draadloos netwerk binnen de school. Het DICT is al met een pilot bezig. Godfried Bomansschool Basisschool voor katholiek onderwijs Veldhoflanden 92 7542 LX Enschede tel: 053-4771751 fax: 053-4783813 e-mailadres: [email protected] website: www.skoe.nl/bomans Gesprekspartners Directeur: Ict-coördinator

Rob van der Vegt Herman Smit

Openbare basisschool Robers Kom

Openbare basisschool Robers Kom Algemene karakteristiek van de school

De openbare basisschool Robers Kom is gelegen in het stadsdeel Oost-Binnen. De school heeft twee vestigingen: de vestiging Dotterbloem en de vestiging Laares. Deze worden in totaal door ongeveer 220 leerlingen bezocht. De leerlingenpopulatie bestaat voor ongeveer 90% uit gewogen leerlingen. Beide locaties werken met een verlengde schooldag en de locatie Laares zit in de tweede ronde van de pilot-projecten voor de brede school. Deze locatie heeft al een jarenlange samenwerking met de wijkvoorzieningen. Het team van de Robers Kom school bestaat, inclusief het onderwijsondersteunend personeel, uit 32 personeelsleden. Eén van de personeelsleden is de ict-coördinator voor beide vestigingen. Voor deze taak heeft hij anderhalve dag per week tot zijn beschikking. Daarnaast is er een bovenschoolse ict-er voor de drie samenwerkende openbare basisscholen (Fooob) in Oost-Binnen. Ict maakt een belangrijk onderdeel uit van de schoolontwikkeling van de Robers Kom school. Dit is een bewuste keuze, waarbij de achtergrond van de leerlingenpopulatie een belangrijke rol speelt. De financiering van de ict-ontwikkeling verloopt volgens het projectplan van Basis Op Kop (BOK).

Deelname aan het samenwerkingsverband Zoals alle scholen voor primair onderwijs in Enschede neemt de Robers Kom school deel aan het brede samenwerkingsverband BOK. Naast de regeling van de technische voorzieningen en de ontwikkeling van schooloverstijgende projecten is er ook een overleg van ictcoördinatoren. Dit wordt georganiseerd door het dienstenplatform (DICT) en het BOK. Vanuit dit overleg worden regelmatig groepjes gevormd om samen zaken te ontwikkelen en elkaar te helpen. Naast dit brede verband bestaat er een intensieve samenwerking op stadsdeelniveau die o.a. geleid heeft tot de aanstelling van bovengenoemde Fooob ict-er. Deze leidt, coördineert en bevordert de ict-toepassingen binnen het onderwijs van de Fooob-scholen en

23

Ict in het basisonderwijs beslaat de hele bevolking in een bepaalde leeftijdscategorie. Dat heeft ook een uitstralingseffect naar de wijken en dat wil men juist versterken. Voorbeelden zijn de aanleg van digitale woonerven en pc-inlooppunten om groepen jonge en oudere inwoners te bereiken, die zelf nog niet over een computer beschikken. Scholen kunnen daarin meedoen vanuit de investeringen die gedaan zijn. Scholen kunnen zich daarvoor open stellen. Dat past heel goed in de ontwikkeling van de brede school. Ict op school is naast de specifieke onderwijsfunctie ook in te zetten na schooltijd bij huiswerkbegeleiding voor vo-leerlingen en voor taalcursussen gericht op groepen ouders. Momenteel is men daarover in gesprek met migrantenorganisaties. Men heeft hier namelijk te maken met veel scholen met een heel hoog percentage allochtonen. Daarmee kan men ictfaciliteiten in dienst stellen van de wijk om de koppeling te leggen tussen school, het thuisfront en de wijk. De verbreding naar welzijn is intussen een belangrijk item op de beleidsagenda geworden. De verbinding tussen onderwijskansenbeleid en ict is gelegd. Dat ziet men als een diepte-investering in de verbetering van de sociaal-economische positie van de stad. Het gemeentebestuur zal deze verbreding van ict-initiatieven ook binnen de samenwerking rond Basis Op Kop blijven stimuleren.

BOK “Enerzijds is men vanuit BOK zeer te spreken over de steun van de gemeente, anderzijds slaat men een kritische toon aan. Naast de startsubsidie aan BOK investeert de gemeente namelijk ook vele miljoenen in andere ict-initiatieven in de stad, maar wat is de verbinding

Openbare basisschool Robers Kom

25

met BOK? Die gemeentelijke investering ervaart men te veel als losstaand van het ict-project op de scholen. Met die middelen had men nog wel iets extra’s kunnen doen.” wordt aangestuurd door het managementteam van het Fooob. De ict-coördinatoren van de school hebben een meer uitvoerende rol.

Stand van zaken van ict in de school Sinds een jaar heeft de school een netwerk met twee computers per lokaal en een aantal computers in het documentatiecentrum. Er is bewust gekozen voor computers in de klas en geen computerlokaal, omdat dit beter past in de werkwijze en de bouw van de school. Er is nog geen aansluiting op Kennisnet (er ontbreekt nog een klein stukje kabel). Wel is er een tijdelijke aansluiting op internet. De belangrijkste werkzaamheden van de ict-coördinator bestaan uit het goed laten draaien van de huidige voorzieningen en van daaruit aan de verdere ontwikkeling van het ict-gebruik binnen de school te werken. De keuze van software is bijvoorbeeld één van de punten die op dit moment een belangrijk aandachtspunt vormt. Voor het dagelijks gebruik van de computer in de klas bestaat er een vast ritueel. Elke ochtend gaan de computers aan en gaan leerlingen om beurten aan de slag met oefenprogramma’s. In de middag vinden er meer vrije toepassingen plaats zoals creatieve tekstverwerking en het maken van webpagina’s. Ook kunnen leerlingen tijdens het taakwerk kiezen voor activiteiten op de computer. In groep 5/6 zijn voor dit dagelijkse werk twee leerlingen als beheerders aangesteld. Deze zetten ’s ochtends de computer aan (en in de pauzes uit), bewaken de beurtverdelingslijst en helpen andere leerlingen. Deze beheerders zijn zeker niet de computerfreaks van de klas, maar hebben deze taak gekozen omdat het ze interessant leek. Eén van deze kinderen beschikt thuis ook niet over een computer.

Deskundigheidsbevordering

Robers Kom Universiteitsterrein Enschede

De Fooob heeft als doel gesteld dat iedereen binnen de federatie binnen twee jaar opgeleid is. In dit kader doen de teamleden van de Robers Kom school voor de zomervakantie examen in het ‘kleine DRO’. De scholing hiervoor verzorgt de OBD Drienerwoold. Over de scholing van leerlingen verschillen de meningen binnen de Fooob. Op de Robers Kom school wil men de kinderen vooral veel zelf uit laten proberen en vindt alleen vanaf groep 5 een scholing in Word plaats. Op één van de andere scholen wil men de leerlingen voor het DRO opleiden.

Als voorbeeld geeft men vanuit de BOK de investering in zogenaamde digitale trapveldjes. Men had ook de scholen beter kunnen faciliteren en vervolgens die ict-voorziening beschikbaar stellen voor de wijk. Die samenhang, gericht op verbreding, had dan meer integraal aangepakt kunnen worden.

Vervolg Bij de gemeente leven vernieuwende ideeën over de ontwikkeling en de opzet van een stedelijk breedbandig netwerk in Enschede, waar allerlei partijen op worden aangesloten.

De wethouder “Het credo ‘de techniek de school uit’ heeft bij de schoolbesturen goed uitgepakt. Er is interesse in de regio voor deze aanpak. De verbreding naar welzijn is intussen een belangrijk item op de beleidsagenda geworden. De verbinding tussen onderwijskansenbeleid en ict is gelegd. Dat zien we als diepte-investering in de verbetering van de sociaal-economische positie van onze stad.” De volgende stappen worden al gezet. Men is een project gestart rondom het onderwijskansenbeleid in de stad, met het doel ook de scholen te betrekken bij de uitwisseling van knowhow. Daaraan doen nu een zevental basisscholen en een vo-school mee. Subsidie uit het fonds Grote Steden-beleid stelt de gemeente in staat zogenaamde kenniswijk-initiatieven te ontplooien en digitale inlooppunten op te zetten binnen het project ‘Enschede,

Enschede

26

kennisstad nu’. De extra middelen maken het mogelijk hierbij intensiever samen te werken met relevante instellingen in de stad, zoals bijvoorbeeld het SLO, de hogeschool en de universiteit. Gesprekspartners Ict op School Mr. Dr. Eric Helder en Marco P. Swart** Wethouders College van B&W Postbus 20 7500 AA Enschede Drs. Joop Hassink* Stichting Katholiek Onderwijs Nieuwe Schoolweg 51 7514 CE Enschede Drs. Jeroen Scholten IJsselgroep ICT Postbus 67 7600 AB Almelo Dr. Sjoerd A. de Vries Universiteit Enschede, Fac. WMW Postbus 217 7500 AE Enschede Gerard Kocx en Han Voogsgeerd Openbare Bibliotheek Pijpenstraat 15 7511 GM Enschede De heer Gerard Zwerink ROC Oost- Nederland, Informatica College Industriestraat 15 7553 CK Hengelo De heer M Rouwen Hogeschool Edith Stein M.A. de Ruyterstraat 3 7556 CW Hengelo

Samenwerking Zoals uit het bovenstaande blijkt, is de samenwerking tussen scholen binnen het kleine Fooob verband het meest intensief. Men vindt het een waardevolle bijkomstigheid van het Fooob dat er samengewerkt wordt met scholen die wat betreft leerlingenpopulatie sterk verschillen. Op dit moment is in de samenwerking vooral de techniek nog belangrijk omdat scholen in verschillende fasen van ontwikkeling zijn. Uiteindelijk is het de bedoeling dat BOK ook inhoudelijk gaat sturen. Een voorbeeld daarvan is het project Multimediale Databank, dat onlangs experimenteel van start is gegaan rond het thema Sinterklaas. De samenwerking met het bijzonder onderwijs is niet zo intensief. Deze verloopt via het BOK-verband en via het wijkplatform. Ouders zullen in de toekomst meer in beeld komen wanneer de brede school gerealiseerd is. Nu is het nog moeilijk om bijvoorbeeld scholing voor ouders te realiseren omdat de school niet over een computerlokaal beschikt. Wel probeert het team van de Robers Kom school de ouders zoveel mogelijk te informeren. Zo laten leraren op kijkavonden de software zien die op school gebruikt wordt. Ook probeert de school het thuisgebruik van de computer te stimuleren door de computers die niet meer worden gebruikt aan leerlingen te geven die thuis geen computer hebben. Op de Robers Kom school is dat bij een redelijk grote groep het geval. Ouders weten overigens zelf de ict-coördinator goed te vinden: regelmatig wordt deze als ‘helpdesk’ benaderd.

Reflectie De belangrijke winst van het samenwerkingsverband ligt tot nu toe vooral op technisch gebied. Op een betaalbare wijze zijn de scholen voorzien van netwerken. Men denkt dat ze zonder BOK nooit zover waren gekomen. Er is een standaardvoorziening gerealiseerd die goed uit te breiden is naar andere instellingen zoals de digitale trapveldjes. Ook de uitwisseling van ideeën met andere scholen binnen BOK ervaart men als waardevol.

Ambities De directie heeft hoge verwachtingen van de ict-coördinator. Deze zal in de toekomst de kwaliteitsmanager worden die de ict-component op alle fronten bewaakt. Deze functionaris is voorwaardelijk voor

Openbare basisschool Robers Kom

27

De heer Marcel Apperloo Bestuurssecretariaat VGPO Lijsterbeslaan 5 7771 DM Hardenberg

de kwaliteit van het onderwijs waar men binnen Fooob naar streeft. Eén van de aspecten daarvan is: afstemming van het leerplan op de integratie van ict. Binnen de school zou het team graag het aantal computers uitgebreid willen zien om het aanbod aan kinderen breder te maken en kinderen langer aan hun eigen opdrachten te kunnen laten werken. Wat betreft de contacten met andere scholen bestaan er wensen tot intensievere samenwerking tussen leerlingen van verschillende scholen, bijvoorbeeld hoogbegaafde leerlingen. Ook zal nog een goede afstemming op het voortgezet onderwijs plaats moeten vinden. OBS Robers Kom Vestiging Laares Rozenstraat 98 7514 ZR Enschede tel: 053.4358052 fax: 053.4329982 e-mailadres: [email protected] website: www.roberskom.nl Gesprekspartners Directeur: Dhr. J. Veldhuis Ict-coördinator: Dhr. J. Kamphuis Bovenschools ict-coördinator: Mw. C. Bont

* Inmiddels is drs. Joop Hassink wethouder geworden en te bereiken via: Drs. Joop Hassink Wethouder College van B&W Postbus 20 7500 AA Enschede ** Marco P. Swart is inmiddels te bereiken via: De heer M.P. Swart Boulevard 1945 355-121 7511 AD Enschede