I
CENTRAAL FONDS VOLKSHUISVESTING Postbus 107 3740AC Baarn Bezoekadres: Oude Utrechtseweg 19 Bi i rn leletoon 035
69 54070
Internet www.cfv.nl e mail
[email protected]
[0117
Stichting Portaal t.a.v. het bestuur Postbus 2211 3500 GE UTRECHT
Ons kenmerk FB2014-CFV-31075-L0117 Onderwerp Toezichtbrief Baarn,
11
2014
november 2014
Geacht bestuur, OP grond van het Besluit beheer sociale huursector (Bbsh) beoordeelt CFV jaarlijks de financiële continuïteit van uw corporatie en brengt daarover advies uit aan de minister voor Wonen en Rijksdienst. Op basis van uw ingediende prognosegegevens 2014- 2018, uw verantwoordingsgegevens 2013 en andere informatie heeft CFV risicogericht onderzoek gedaan. In deze brief treft u de resultaten van het onderzoek aan. 1.
Beoordeling
De beoordeling richt zich op een zestal toezichtterreinen die van invloed kunnen zijn op de financiële continuïteit van een corporatie. Die terreinen zijn: kwaliteit financiële verantwoording, behoud maatschappelijk gebonden vermogen, financieel risicobeheer, liquiditeit, solvabiliteit en draagkracht vermogen. Het onderzoek door CFV vindt plaats aan de hand van signalen. In de Beleidsregels 2014 van CFV staan de signalen per toezichtterrein vermeld. Voor een toelichting op de toezichtaanpak en gehanteerde normen kunt u terecht op de website van CFV (www.cfv.nl). Beoordeling 2014 Het bij uw corporatie uitgevoerde onderzoek geeft CFV aanleiding tot de volgende opmerkingen : Financieel risicobeheer In de Toezichtbrief 2013 heeft CFV met Portaal de volgende toezichtafspraken gemaakt voor 2014: Follow-up bevindingen derivatenonderzoek Implementatie van het bezuinigingsplan en de reorganisatie Opzet van het risicomanagement -
-
-
Follo w-up bevindingen derivatenonderzoek Portaal heeft gedurende de periode van verscherpt toezicht (2012-2013) effectieve maatregelen genomen met betrekking tot de interne beheersing van derivaten en de vereiste 2%-liquiditeitsbuffer. Eind 2012 was er sprake van een toereikende liquiditeitsbuffer. In 2013 heeft CFV bij Portaal de interne organisatie met betrekking tot derivaten onderzocht. De uitkomsten van dit onderzoek hebben ertoe geleid dat in augustus 2013 het verscherpt toezicht is opgeheven. Hierbij zijn nog wel een aantal bevindingen c.q. aanbevelingen benoemd met betrekking tot u treasurystatuut, de evaluatie, terugbrengen van risico’s uit hoofde van breackclauses en de extern adviseur, waarvan CFV de opvolging wil vaststellen. Portaal heeft in het najaar van 2013 aan ConQuestor de opdracht gegeven voor een brede evaluatie van het intern toezicht met betrekking tot de ontstane derivatenproblematiek. Belangrijkste doelstelling van deze eigen evaluatie is om te leren en het interne toezicht te versterken. In 2014 is de “evaluatie intern toezicht derivaten” gereed gekomen. Op 30 september heeft CFV met het bestuur en de RvC de uitkomsten van het rapport besproken.
GESTELD RIJ BE5IUITCENTRALE FONDS VOOR DEVOLRSHUISVESTIN (STAATSRL G AD 19R8, 483).
IBAN NL12 INGB 069 7643 689 BIC INGBNL2A )Cv k
5,i J3’zi4
CENTRAAL FONDS j VOLKSHUISVESTING De hoofdconclusie van deze evaluatie is dat bij Portaal, zowel de Organisatie alsmede het intern toezicht naïef is geweest. De cultuur (te veel vanuit vertrouwen gehandeld en elkaar niet aanspreken) en een laag risicobewustzijn bij Portaal worden als belangrijkste oorzaken genoemd. De in de evaluatie genoemde aanbevelingen hebben betrekking op het verbeteren van de interne beheersing. CFV heeft in 2012 reeds aanbevelingen gedaan om te komen tot verbetering van de interne beheersing. Deze aanbevelingen heeft Portaal adequaat overgenomen en inmiddels geïmplementeerd. Verder blijkt uit de evaluatie dat de verwachtingen afweken van wat er in werkelijkheid nodig was bij de vastgestelde processen en interne beheersingsmaatregelen: cruciale schakels steunden te veel op een keten van vertrouwen. Tot slot wordt in de evaluatie ingegaan op een aantal te verbeteren cultuuraspecten teneinde te komen tot een gedragen organisatiebreed risicobewustzijn. Portaal heeft inmiddels maatregelen genomen om de cultuur om te buigen en het risicobewustzijn te vergroten. CFV acht het van belang dat Portaal deze aanbevelingen ter harte neemt. In de evaluatie wordt naast andere externe factoren en omstandigheden een brief van CFV (2007) genoemd als een “groen stoplicht”. CFV heeft aan Portaal aangegeven dat de betreffende brief geen aanmoediging bevat tot het aanschaffen van de in 2012 bij Portaal aangetroffen derivatenportefeuille. CFV vindt het echter van belang dat bestuur en de RvC de eigen verantwoordelijkheid bij het ontstaan van de derivatenproblematiek erkent en hier ook lering uit trekt naar de toekomst toe. In het gesprek op 30 september heeft Portaal aangegeven dat Portaal het belangrijk vindt om van de evaluatie te Ieren wat de eigen rol van Portaal is geweest bij het ontstaan van de derivatenproblematiek. Thans is CFV samen met Portaal nog over enkele specifieke aspecten van het ontstaan van de derivatenproblematiek in overleg. Implementatie van het bezuinigingsplan en de reorganisatie
In 2014 is een aanvang gemaakt met de implementatie van het” nieuwe Portaal”. De plaatsingsgesprekken
hebben plaatsgevonden en vanaf begin 2015 werkt iedereen volgens de nieuwe structuur. Gedurende 2015 wordt het nieuwe ERP-systeem geïmplementeerd. In het gesprek van 30september geeft de RvC aan dat deze veranderingen grote impact hebben op de organisatie en door de raad kritisch worden gevolgd. Opzet van het risicomanagement Portaal heeft in 2014 gewerkt aan de uniformering van de processen bij de regiobedrijve n. Op deze wijze krijgt volgens Portaal de interne controle een kwaliteitsimpuls. Daarnaast is Portaal gestart met implementatie van het risicomanagement, waarmee invulling wordt gegeven aan de “harde” de kant van risicobewustzijn. In het gesprek van 30 september is gesproken over het belang van de onafhankelijk heid van de Governance Risk Compliance-functie (GRC). Portaal gaf daarbij aan dat recentelijk een directe escalatielijn is opgezet tussen de manager GRC en de RvC. De feitelijke invulling van deze communicatieljn moet in de praktijk nog verder vorm en inhoud krijgen. CFV hecht eraan dat de uitwerking hiervan in de komende tijd verder in praktijk wordt gebracht. Dit is één van de maatregelen om de governance (intern toezicht) te versterken. Zoals blijkt uit de aanbevelingen van de evaluatie intern toezicht derivaten is de vormgeving en inbedding van het intern toezicht (checks en balances) ook relevant voor andere besluitvormingsprocessen . In dit kader wijzen wij u op het belang van eigenstandige en professionele oordeelsvorming in zowel de raad van bestuur als de RvC bij majeure beleidsontwikkelingen. Portaal geeft aan dat hiervoor op diverse gebieden inmiddels maatregelen zijn genomen, zoals bij de gevolgen van de Novelle. CFV wil via on-site toezicht vaststellen hoe het risicomanagement en versterking van intern toezicht in de praktijk werkt. Portaal staat aan de vooravond van een aantal ingrijpende organisatorische veranderinge n. Alhoewel CFV de ingezette reorganisatie, de komst van een nieuw ERP-systeem en de ingezette procesverbet eringen beoordeelt, acht CFV het van belang dat het bestuur en de RvC gedurende het veranderingsproces positief in control is. CFV vraagt tevens aandacht voor de wijze waarop Portaal waarborgt dat de voorgaande procesverbeteringen worden gedragen door alle delen van de organisatie. CFV volgt deze ontwikkelingen in 2015 bij Portaal. Liguiditeit Artikel 10 beleidsregels derivaten Bij brief van 15 mei (kenmerk WK/DE/14.276/L0117) heeft CFV u op de hoogte gebracht van het feit dat CFV de door u geformuleerde maatregelen voor het elimineren van toezichtbelemmerende bepalingen in derivatencontracten als toereikend heeft beoordeeld. CFV heeft u gevraagd om uiterlijk per 31 december 2014 aan te geven of deze maatregelen effectief zijn geweest en de toezichtbelem merende bepalingen met succes zijn geëlimineerd.
CENTRAAL FONDS VOLKSHUISVESTING 2. Interventies 2014
De hiervoor beschreven beoordeling geeft CFV geen aanleiding tot het doen van interventies. CFV maakt met Portaal de volgende toezichtafspraken: CFV volgt de bovenstaande ontwikkelingen in 2015 kritisch. In overleg informeert Portaal CFV gericht en proactief over de verschillende ontwikkelingen, zoals de voortgang van de reorganisatie, de implementatie van het ERP-systeem en de GRC-rapportages. CFV start in 2015 een on-site onderzoek (interne beheersing, het risicomanagement, de interne controle en de cultuur) om vaststellen op welke wijze Portaal waarborgt dat de bovengenoemde organisatoris che veranderingen in control zijn. Hierover wordt u op een later tijdstip nader geïnformeerd. Per 1januari 2015 heeft Portaal een nieuwe voorzitter van de RvC. CFV plant in het voorjaar van 2015 een kennismakingsgesprek met de nieuwe voorzitter, waarbij het door de raad gehanteerde toezichtkader onderwerp van gesprek zal zijn. -
-
-
Voor nadere informatie kunt u contact opnemen met de toezichthouder mevrouw W.M. Koelewijn RA. CFV informeert de minister en uw raad van commissarissen over de resultaten van zijn onderzoek en publiceert deze brief op zijn website. Ik verzoek u de voor uw organisatie relevante stakeholders hierover te informeren. Mti’ndelijke groet, Cei r 7 al Fonds Volkshuisvesting dr. J. Jelier RA Toezicht Bijlage: Kengetallen
Itijiage 1
Stichting Pottial (Loi17) te Utrecht
1
Ratlo’s 201.t
Toezichtveld Llquidlti-il er, liri.incieriog 1k ‘.11 WW
T,), 1) 1,0
In’) 6(1V
Nor,i,ri,,I,-s, huid (Ii rs-w,ij,i, y»rliio,r ,rili,,,I (0 IIV(v,nlk.Ii,,iv, .111)6» •o »Ioil.,tr’w.,.,nd.io.) 1 IV (oh ukiw., iii,, Ii,’’..) TV (Ir, w .6, t’’’
t
1 000,)
0110W’ 0 p’ri’-w’.r 0
li 1,,
1,1)
1,1,)
‘iS
t’,.’,
4,,’,)
/1/t 41
/1),’,
4,
i
ri’,,t)
II,’,
.11’.)t
vrlruo r,»iilu’id (iii
1,0
1 14 t)
v,rItiri, r,,’oI,’-,l (‘rit)
‘Iii
1,4 1.ti
‘‘
../.4
10h
iii (t t 1 000,
nlgnalerlrigsrrortn prognuteperiod,.
ii’ 1»’ 1,1
“.4
Tot ,iclitveld rolv,rbiliteit en dra,,gkrad,t verniogen Vu’!k.In,i’,vr siljk vrrru’)n’n (o t 1.000,
VoIk,l,u6,v, ir-lijk »0)6, (th witt’,
Progrtoue periode corporatie rector
2016
2010
»
1.l’)0,024
1.Ti,’,.’,ttl
14.9).’,
i.) 1, 014
.004’,’,
.1.3)
1.’. 8
‘1.060
11h,).)
1.’ ‘111
‘.01,4
‘.gt,tltratit buil), r M ,rkIti,h,i M ii to -cor,, ii., Ii ti’,j,
1 07,4.”)
4)4,41),
‘01.1.’
[‘iO.4)i)
/04.’)) 1
O(irr.iti’ittt.’I tislOe
11 ‘.1? i
100.0’,?
1:1 7,?’,)
—
ioI,,,,I
101)
—
list,,)
2018
11.4)0
(J()»l.t)’irl.ItklW rudi’ vi’r.,, voIksIittisvr’st.’ljk’ t’oploit..tiewaarde vjrl 8 krtrioirt’
2010
7.0/),
4 i/.1
1 /001,0
Buffet totaal
IXtt,i,04
liST’,
701,40
7,1.1w)
1)4.41,’.
1,1.04
.0014,’)
Ontwikkeling Volkrhulroestelljk oermogen en boiler IT 1
II
2013
‘014
—[0,11
Tuezlchtvetd
behoud
maatichlappehijk
gebonden
.1011 —
1015
2017
201,’
Voikslu,i,vesteitik verreocen
vermogen h(atstroomteahtatle
Netto b,-dri iii uren Ii t
-
2012
—
»s-wo-ir v,-rh,iu ir-un),, [1(3) t)torjiorulir’ gwrr’rrr Vrnl,oor,-,’Tli’-id (tol) t-tIto
n’n.ij,-r:iis,rr,rni
—
—
1.40i.
t,i0i
1.1.1
— ——
1w»r’’’,t v,-,li,,nn-,-nhi,-,l,
1_inrit
‘»1.141
1 i.00,’
tirdr-jfswaatde van opreEd-in naar g’-niformeerd OpiS,i’’’Vt’fl Ïo-,Ïr,Tsw,,.,r,Ï, )tirir(
Rri.i)ph.i_er_..
-
.134.120
11.116
I,orns,htiiii i4’)’l is),,,’:
V’rltuonrli’rsl,r’tflng (,ri,iiil,,tiii,-,’,,l,’ In’diijlsw.t.tiilt’
Effectgeünifrrrntt ‘-‘de hridrjftwt.trdc’ Gr’undorrnr’,’rnl,- hi.-rlrijlsw.irndt’
l,,,jas thied_eo[r4irruio’’,iIelur-tlrljlsw.r.i,cIi’
MVA.tneopIoI.tiit’Loi
2014
i,i/, —
1.3/0
1.1111
-
1,4.071
1.1.81 11), Dm6
N,t’l-Dirtit
Tot»,’)
»‘00.1)1
1.681.31,.
4.’,1»0r»li))’,0.llii
4/00.1.11
in.’,Iii
,‘.[i/’LOO’.
‘.400,4e, 110,11
‘»
1.14)
1,24’.
——..-—
0 rorporili»-
V,’rkooj,jiiirl,’I,’uill,’
Kaultronmprognone (prijspeil 2013) gen,iddehd 2011 2016 2017 2010 1,4Iit 1.414 1.’,) ,_tl.3_ht!,1._ Til’,
2013
1.i,44
011.1
‘»‘01
—
‘1.4,7
‘11.141
S
.1)7
1,11’). i.i,,,o
Stichting Portaal (10117) te Utrecht Enketvoudge balans 2013 Activa
Opgave
Vr’- o’ts Totaal immateriele vaste activa
Vhv.euploitatie
Marktwaarde
-
Materiële Vaste actina 510 aal vastgoed in exploitatie Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor eigen exploitatie Onroerende eo roerende raken ten dienste oan de exploitatie
24.590
250.103
280.621
24590
totaal irraleriele oaste actioa Vastgoedbele
2400495 68.921 24.590 2.494 006
-
4.510018 68,921 24590 4.603 529
ggingen
(orrrsnercieel xastgned in enploitalie Sorraal vastgoed in exploitatie_gekwali3icerrsdalsvaslgoedbeleg,,, Onroerende zaken oerkocht onder ooorwaarslen Vastgoed in onlwikkeli, estemdxxosereri exploitatie totaal vgredbeleggingen -
—
-
,
—
linaro cle xaste artixa Totaal vaste activa
,
Vme?terrde art,aa l,it,ral voorraden -, —
totaal nxrderingeo Ellr’rterr xirte rssiddelen 1 l.ii totaal olr,ttende astioa
—
‘
‘
250.103
4.510.018 87.049 68.921 4.916.091
367.670
336.181
348.405
5.076,862
3 010,001
5.076 862
6.377 ‘724 193.401
6.377 ‘724 1 93.401
6377 -724 193 401
191.657 390.711
191 657 390.711
191.657
5467.573
3.400 792
5.467 5/3
3137.119
1143996 60085
3.137.139
60.085 1.817.531 88302
1743873 88102
1.817.531 88.302
159.998 2,065.631
159.998 1 991.973
159.998 2.065 631
119.604 05.134
119.604 85134
119 604
204.738
204.730
204738
87.049
87 049
-
337152
-
136.381
—‘
-
totaal Activa
390 711
Pass ina Eigen_vermogen Voorzieningen en egalisatierekening
60.085
Langlopende _schulden
leningen overheid en kredietinstellingen VOV.ver plicht ingen Overige schulden (mci. aan groepsmaatschappijen)
—
-
-
en de schu Iden totaal_ Kortlopende schulden Idenaankredietrnslellinen_ Overig KortIonersdescdeschi,lden totaal -
-
-
TOtAAL PASSIVA
Direct
rendement
5.467.573 (in
%)
öjolkskuisvestelijke exploitatie waarde/marktwaarde Op revlabrlrteituwaarde/nominale schuld —-
——
85134
3400.792
5.467.573
V ho -e op lx it aS ie
Marktwaarde
5,0 4,1 5.0
2,6 4,0 1,5
